Sürətli oxu
Toni Buzan
Bu kitab keçmişin mirasını, bu günümüzün elmi və siyasi hadisələrini, müasir və klassik ədəbiyyatı özündə əks etdirən ağlasığmaz və sevimli məlumat dünyamıza daha çox hakim olmaq istəyən insan ordusuna təqdim etmək üçün hazırlanıb. Toni Buzan bu işində müasir insanların çox çətinliklə həyata keçirmək məcburiyyətində qaldığı bacarıqları asan və sadə bir sistemə salıb. Bu sistemdən istifadə edərək yüksək oxuma sürətinə yetişə bilərsiniz.
Toni Buzan
Toni Buzan “Zehin Xəritələri”ni kəşf edən, “Beyin Cəmiyyəti”nin rəhbəri, “Beyin Fondu və Klubu”nun qurucusu və “Zehni təhsil” ifadəsinin yaradıcısıdır.
T. Buzan 1942-ci ildə Londonda anadan olub. 1964-cü ildə Britaniya Kolumbiyası Universitetindən psixologiya, ingilis dili, riyaziyyat və ictimai elmlər üzrə təqdirnamə alaraq məzun olub. 1966-cı ildə “Gündəlik Teleqraf”da çalışan Buzan eyni il “Yüksək zəkalılar cəmiyyəti” adı jurnal dərc etməyə başlayıb.
Dünya şöhrətli yazarın bu günə qədər 44 kitabı (2 şeir, 42 beyin, öyrənmək və zehin məşqləri haqqında) çap olunub. “Zehin xəritəsi”, “Parlaq zəka”, “Ağlını işlət”, “Yaddaşını işlət”, “Zehnini inkişaf etdir”, “Dahilər kitabı” və “Gələcək nəsil” adlı əsərləri 50 ölkədə çap olunub və 22 xarici dilə tərcümə edilib. Ən məşhur əsəri olan “Ağlını işlət” isə bir milyondan çox satılıb.
Toni Buzan eyni zamanda istər milli, istərsə də beynəlxalq aləmdə bir çox peyk yayımı, radio, TV və video proqramlarda aktyor, aparıcı kimi çıxış edir və həmin proqramların prodüseri kimi tanınır. T. Buzanın zehni xəritə texnikaları haqqında son iki videosu “1991 İVCA” Festivalında birinci yeri qazanmış, iş həyatında MindPower ilə səhvləri düzəltmək yollarını göstərən “If at first” filmidir.
Toni Buzan “BP”, “Barclay International”, “Digital Equipment Corporation” “Electronic Data Systems”, “Hewlett and Packard” və “IBM” kimi beynəlxalq təşkilatların, eyni zamanda dövlətlərin məsləhətçisi olaraq çalışmaqda və məşhur universitetlərdə, məktəblərdə mühazirələr verməkdədir. Gənc Liderlər Təşkilatının üzvləri (başqa adla Beynəlxalq Multimilyonerlər Təşkilatı) arasında “Cənab Beyin” adı ilə tanınan Toni Buzan “Dünya Yaddaş Çempionatı”nın qurucusu və “Beyin Olimpiadaları”nın yaradıcılarından biridir. Gördüyü işlərin əksəriyyəti öyrənməkdə çətinlik çəkənlərə kömək etmək məqsədi daşıyır. Toni Buzan həm də dünyada ən çox “yaradıcı IQ”ə sahib insandır.
Buzan 1990-cı illərin əvvəllərində iki vacib işə başlamışdı: birincisi zehni təhsil, iş zəkası, bədii və mədəni zəkayla bağlı kurslar və seminarlar verən “Akademiya”; ikincisi XXI əsrin zehni problemlərinin həll edilməsində şirkətlərə, dərnəklərə və təhsil müəssisələrinə kömək etmək üçün dünyanın ən parlaq beyinlərinin bir yerə toplandığı “Zəka İnstitutu” idi.
Toni Buzan məşqçilərə, idmançılara, İngiltərə Olimpiya Avarçəkmə və İngiltərə Olimpiya Şahmat komandalarının məsləhətçisi işləyir. “Beynəlxalq Psixoloqlar Cəmiyyəti” ilə “Təhsil və İnkişaf İnstitutu”nun üzvüdür. Kembric və Bristol Universitetlərinin “Gənc sahibkarlar cəmiyyətləri”nin rəhbəridir. “YPO Liderlik Mükafatı” və mümkünsüzü mümkün edənlərə verilən “Qartal ovçusu” mükafatı Toni Buzanın kariyerasındakı uğurlardan bəziləridir.
SürətLİ oxu
Redaktordan
(Kitabın orijinal versiyasına)
Əlinizdəki bu kitabı, keçmişin mirasını, bu günümüzün elmi və siyasi hadisələrini, müasir və klassik ədəbiyyatı özündə əks etdirən ağlasığmaz və sevimli məlumat dünyamıza daha çox hakim olmaq istəyən insan ordusuna təqdim etmək mənim üçün qürurvericidir. Bu kitab şöhrət pillələrini sürətlə qalxan uğurlu gəncin – Toni Buzanın yüksəlişinə işarədir.
Toni Buzan bu çalışmasında mənim və müasirlərimin çox çətinliklə etmək məcburiyyətində qaldığımız bacarıqları (təbii əgər edə bilmişiksə) asan və adi bir sistemə salmışdır. Sizi əmin edirəm ki, bu sistemdən istifadə edərək mənim illərlə çalışaraq əldə etdiyim səviyyəni keçə bilməsəniz də, ona bərabər bir səviyyədə oxuma sürətinə çatacaqsınız: Gündə üç qəzet, hər həftə təqribən iyirmi beş elmi jurnal, iki və ya üç kitab, hər ay xeyli məktub, hesabat və başqa mövzularda olan dərgilər.
Toni Buzanın bu sistemindən illər sonra da olsa, yararlanmaq istəyərdim. Beləcə boşuna xərclədiyim zamandan, çabalardan və həmlələrdən azad olardım. Daha yaxşının necə ediləcəyini günün bu günündə də ondan öyrəndiyimi etiraf etməkdən utanmıram. Siz, yəqin ki, daha tez bir zamanda doğru addımla başlamağın avantajına sahib olacaqsınız. Xahiş edirəm, bu fürsəti dəyərləndirin. Bəli, Buzanın sadə bir şəkildə addım-addım açıqlanan sistemi ilə belə çaba göstərməyiniz və əziyyət çəkməyiniz lazım gələcək; lakin əzmli olsanız, bu kitabın, məlumatların aydınlıqla parıldayan dünyaya açılan qapı olduğunu görəcəksiniz.
Hayns Norden
Yazardan
Mən on dörd yaşımda olarkən məktəbdə zehni bacarıqlarımızı ölçmək üçün bir sıra testlər keçirilirdi.
Bunlardan biri də oxuma sürətini ölçən test idi. Nəticələr bir neçə həftə sonra açıqlananda dəqiqədə iki yüz on üç söz oxuya bildiyimi öyrəndim. İlk reaksiyam, təbii ki, özümlə qürur duymaq oldu, çünki iki yüz on üç söz qulağa olduqca çox gəlirdi. Müəllimimiz dəqiqədə iki yüz sözün orta nəticə olduğunu və sinifdəki ən yaxşı nəticənin dəqiqədə üç yüz on dörd söz olduğunu bildirdi. Bu mənim nəticəmdən təxminən yüz söz artıq idi.
Bu xəbər mənim həyatımı dəyişdi. Dərs bitən kimi müəllimin yanına qaçdım və oxu sürətimi necə artıra biləcəyimi soruşdum. Onun fikrincə bu mümkün deyildi, çünki oxu sürətimiz eynən İQ-müz, yetişkinlik dövründəki boyumuz və göz rəngimiz kimi sabit idi.
Onun fikri mənə həqiqət kimi gəlməmişdi. Nə üçün? Ağır idman proqramına başlamış və bir neçə həftədə bədənimin hər əzələsində göz ilə görüləcək dərəcədə dəyişikliklərin olduğunu görmüşdüm. Əgər doğru hərəkətləri etmək bu qədər fiziki dəyişikliyə səbəb oldusa, vizual və zehni məşqlər də oxuma, anlama və yaddaş həcmini artıra bilərdi.
Bu suallar əvvəlcə dəqiqədə dörd yüz söz oxuma sürətinə, daha sonra da dəqiqədə min söz oxuma sürətinə çatmağıma səbəb olan araşdırmalara başlamağıma yol açdı. Bu araşdırmalar sayəsində fərqinə vardım ki, aerobika bədəni necə inkişaf etdirirsə, oxumaq da zehnə o cür təsir edir.
Mən gözlərimin sirrini və beynimin heyrətamiz həcmini öyrənərək təkcə oxuma, anlama və xatırlama sürətimi artırmadım, həm də daha sürətlə və daha yaradıcı düşündüyümü, daha yaxşı qeydlər etdiyimi, imtahanlarda uğur qazandığımı, daha səmərəli çalışdığımı və zamana qənaət etdiyimi gördüm.
Əlinizdəki “Sürətli oxu” kitabı bu sahədəki qırx illik araşdırmaların və təcrübənin məhsulu olub içində qırx il ərzində öyrəndiyim təməl bacarıqların pik nöqtələrini daşıyır.
Ümid edirəm, səyahətiniz maraqlı alınacaq və təcrübələrimdən faydalana biləcəksiniz.
GİRİŞ
“SÜRƏTLİ OXU” KİTABINDAN NECƏ İSTİFADƏ EDƏCƏKSİNİZ?
Həyatlarının ən vacib hadisələrindən biri olaraq sürətli oxumağı zəhmətsiz və asanlıqla öyrənmək dünyanın hər yerində milyonlarla insanın arzusudur.
ÖN SÖZ
Giriş hissəsi sizə “Sürətli oxu” kitabının təməl məqsədlərini və beş əsas hissənin nədən bəhs etdiyini açıqlayacaq. Eyni zamanda kitabın hər hissəsindəki quruluşu və sürətli oxu kursunun özünü də necə sürətlə oxuyacağınızı başa salacaq.
“SÜRƏTLİ OXU” KİTABININ MƏQSƏDLƏRİ
Bu kitabın altı əsas məqsədi var:
1. Oxuma sürətinizi əsaslı şəkildə artırmaq.
2. Oxuduqlarınızı anlamağınızı təmin və inkişaf etdirmək.
3. Oxuyarkən, işləyərkən, gündəlik və ya iş həyatınızda daha səmərəli bir şəkildə istifadə etməyiniz üçün gözlərinizin və beyninizin necə çalışdığını anlamağınızı təmin etmək.
4. Söz ehtiyatınızı və ümumi məlumat tutumunuzu artırmağınıza kömək etmək.
5. Zamana qənaət etməyi öyrətmək.
6. Özünüzə güvəni artırmaq.
ƏSAS FƏSİLLƏR
“Sürətli oxu” kitabı oxumağı və öyrənməyi asanlaşdırmaq baxımından beş fəslə ayrılmışdır.
Birinci fəsil
Sürətinizi kəşf edin
Sizə bu fəsildə, kitab boyunca oxuma və anlama sürətinizi nəzarətdə saxlamağınızı təmin edəcək sadə bir qrafikdən necə faydalanacağınız göstəriləcək. Sürətli oxumağın tarixi, oxuma nəzəriyyəsinin ən son vəziyyəti və hər sahədəki oxuma sürətinizi inkişaf etdirmənizə kömək olacaq yeni məlumatların təsviri də bu fəslə daxildir.
İkinci fəsil
Gözlərinizin heyrətamiz gücü
“Gözlərinizin heyrətamiz gücü” adlı bu fəsil, gözlərinizin, həqiqətən, heyrətamiz olduğunu anlamağınıza yardımçı olacaq və oxu sürətinizi, anlama qabiliyyətinizi inkişaf etdirmək üçün onlara necə nəzarət etməli olduğunuzdan bəhs edəcək. Bu fəsildə də əlavə olaraq sürətli oxuma tarixində önəmli rol oynamış şəxsiyyətlərlə yanaşı, həmçinin dünyada oxu üzrə ən sürətli on insan haqqında məlumat veriləcək.
Üçüncü fəsil
Yüksək konsentrasiya və anlama səviyyəsi
Bu fəsil təməl oxu problemlərinə və onların necə aradan qaldırılacağına hədəflənib. Burada diqqət əskikliyi, anlama çatışmazlığı ilə yanaşı, eyni zamanda oxumaqda çətinlik çəkmək kimi problemlər də araşdırılır. Digər tərəfdən isə bu hissə qeyd etdiyimiz problemlərin həll edilə biləcəyini müjdələyən “yaxşı xəbərlər” verir.
Dördüncü fəsil
Daha sürətli oxu bacarıqlarınızın inkişafı
Dördüncü fəslin əsas məqsədi zəkanızı inkişaf etdirməkdə böyük rol oynayan söz ehtiyatınızı necə artırmalı olduğunuzu öyrətməkdir. Bu fəsildəki hissələrdə, söz və anlamaq dünyalarının qapılarını açmanızı təmin edəcək bir çox sözlərin sözönü və sözarxası şəkilçiləri və o sözlərin kökləri veriləcək. “Zehin xəritələri”nin (düşünmək və qeyd götürməkdə yeni bir mərhələ) nə olduğunun açıqlandığı bu fəsildə, eyni zamanda oxu texnikanızı artırmağınız üçün paraqraf quruluşu haqqında biliklərinizdən necə istifadə edəcəyiniz və mütaliə etdiyiniz kitabı gözucu baxışla necə oxuyacağınız göstəriləcək.
Beşinci fəsil
Usta oxucu olmaq: göz/beyin sistemindən yüksək səviyyədə istifadə
“Sürətli oxu” kitabının bu son fəslində, üst səviyyədə oxu məşqləri, daha geniş əhatəli çalışmaq metodları, bir neçə qəzet və jurnal üzərində nəzarəti necə əldə saxlayacağınız, kompüter və digər qurğulardan gələn məlumat axınıyla sülh şəraitində necə yaşayacağınızla bağlı ipucular tapacaqsınız. Bu fəsildə sizə həm də, proza və şeiri sürətlə necə oxuyacağınızın texnikaları göstəriləcək; sürətli oxucunun hər sahədə daima öndə olmasına kömək edəcək yeni bir metod olan “Bilgi faylı” ifadəsi təqdim ediləcək.
Bu fəslin sonunda həyatınızın qalan hissəsində oxu sürətinizi, anlamaq bacarığınızı, sürətli oxu texnikanızı, vərdişlərinizi necə davam və inkişaf etdirəcəyinizlə bağlı məsləhətlər alacaqsınız.
Sonuncu fəsildən sonrakı hissələrdə sınaq imtahanlarının cavabları, irəliləmə tablonuz və qrafikiniz haqqında məlumatlar əldə edəcəksiniz.
Mümkün isə “Sürətli oxu” kitabını alan hər kəs bütün dünya miqyasında yayılmış “Beyin klubları”mıza üzvlük anketləri göndərsin.
Siz bu klublara üzv olmaqla, beyniniz və onu necə istifadə edəcəyiniz, oxu sürətinizi artırmaqla əlaqəli məlumatları əldə etməklə yanaşı, həm də sizinlə hədəfləri və zövqləri eyni olan insanlarla tanış olacaqsınız.
Beş fəslin hər biri I, IV, V, VII və VIII nömrəli lövhələrdə verilən “Böyük Zehin Xəritələri”ndə göstərilmişdir.
HİSSƏLƏRİN QURULUŞU
“Sürətli oxu” kitabındakı uzun hissələr aşağıdakı kimi sıralanmışdır:
Hissənin əsas fikrini açıqlayan önsöz.
Hissə.
Özünü inkişaf məşqləri.
İndiki oxu sürətinizi və anlamaq bacarığınızı təyin edəcək xüsusi mətnlər.
Xülasələr.
Göz atmaq planı.
Sonrakı hissə ilə əlaqə quran digər hissənin paraqrafı.
Sınaq imtahanları
“Sürətli oxu” kitabının yeddi hissəsində əldə etdiyiniz nəticələri daim ölçmək üçün xüsusi xarakter daşıyan məqalələr və mətnlər var. Kitabın əvvəlindəki sınaqlar oxu sürətinizi, ortadakı sınaqlar qavrama və söz ehtiyatınızı artırmaq, sondakı sınaqlar isə tam oxu sürətinə çatmağınız üçün hazırlanmışdır.
Bu mətnlərdən bəziləri müxtəlif sahələrdəki tarix və nəzəriyyə, bəziləri isə beyin haqqında ən son araşdırma məqalələridir. Kitabı bitirdikdən sonra təkcə oxu sürətinizi artırmayacaq, həm də anlamaq qabiliyyətinizi inkişaf etdirəcək, təndiq etmək və dəyərləndirmək bacarıqlarınızı yüksəldəcək, bununla da özünüz, ətrafınız haqqında daha geniş məlumat əldə etmiş olacaqsınız. Bu məqalələr aşağıdakılardır:
1. Beyin inkişafı cəbhəsindəki zəka savaşı
2. İbtidai dövrdən xristianlığa qədərki incəsənət
3. Heyvanlarda zəka
4. Kainatda yalnızıq?
5. Uşaq beyni
6. Şüurlu dünya: Növbəti təkamül mərhələmiz – Qlobal beyin.
7. Beyniniz – Sehrli toxuma dəzgahı.
Məşğələlər
“Sürətli oxu” kitabının yeddi hissəsində vizual və zehni qavrayışımızı, tənqidi bacarıqlarımızı və söz ehtiyatımızı artırmaq üçün hazırlanmış xüsusi məşğələlər var.
Bu məşğələlərin bəziləri eynən bədən inkişafı üçün etdiyiniz məşqlər kimi bir neçə dəfə təkrarlandıqca daha da yararlı olacaq.
Bütün hissələr mətni daha yaxşı anlamağınız üçün şəkil və rəsmlərlə bəzədilmişdir. Eyni zamanda sizi təşviq edəcək və motivasiyanızı artıracaq hekayələr də vardır.
“SÜRƏTLİ OXU” KİTABINI SÜRƏTLİ NECƏ OXUYACAQSINIZ?
Bu kitab qarşınıza qoyduğunuz hədəfə nə qədər tez çatmaq istədiyinizdən asılı olaraq bir, iki, üç və dörd həftəlik kursdur.
Aşağıdakı paraqrafları oxuyun və öz iş planınızı hazırlayın.
Öncə, işləmək istədiyiniz hissələri müəyyən etmək üçün mündəricatı ətraflı öyrənin. Daha sonra kitabın hər bir fəslinə ayıracağınız zamanı planlaşdırın və özünüzə uyğun bir mündəricat və çalışma qrafiki qurun (beyninizdə də qura bilərsiniz). Bütün bunlar sadəcə bir neçə dəqiqənizi alacaq.
Bütün kitaba gözucu baxdıqdan sonra onun müxtəlif fəsilləri ilə tanış olun, ümumi xətləri və hədəflərinizi qurduğunuz qrafikə yerləşdirin.
Daha sonra isə birgündənbir iki və ya üç hissəni bitirib-bitirməyəcəyinizə və sürətinizi dəyişib-dəyişməyəcəyinizə qərar verin. Qərar verdikdən sonra çalışma planınızı qeyd dəftərinə yazın və kitabı nə zaman başlayıb, nə zaman bitirmək istədiyiniz tarixi qeyd edin. Bu zamanı hesablayarkən unutmayın ki, hər bir hissə on səhifə böyüklüyündədir və məşğələlərin böyük bir qismi olduqca asan başa düşüləndir.
Həyatınızın ən həyəcanlı səyahətinə çıxmağa başlayırsınız, səhifəni çevirin.
BİRİNCİ FƏSİL
SÜRƏTİNİZİ KƏŞF EDİN
Başlanğıc testi
Aşağıda oxu və sürətli oxu haqqında fikirlərinizi öyrənmək üçün oxu vərdişi və bacarıqlarına aid test görürsünüz. Təqdim edilən iyirmi sualın hər birini “hə” və ya “yox” olaraq cavablandırdıqdan sonra nəticənizi görmək üçün səhifəni çevirin.
1. Dəqiqədə minə yaxın söz oxumaq mümkündür.
Hə/Yox
2. Daha yaxşı anlamaq üçün yavaş və diqqətlə oxumaq lazımdır.
Hə/Yox
3. Sözbəsöz oxumaq başa düşməyə kömək edir.
Hə/Yox
4. Yüksək səslə tələffüz etmək oxu sürətini yavaşladır. Bu vərdişi ya azaltmaq, ya da ondan tamamilə qurtulmaq lazımdır.
Hə/Yox
5. Oxuduğunuz mətni 100 % başa düşməlisiniz.
Hə/Yox
6. Oxuduğunuz mətni 100 % xatırlamalısınız.
Hə/Yox
7. Oxuyarkən gözünüz daim sətir boyunca hərəkət etməlidir. Hə/Yox
8. Oxuyarkən gözdən qaçırdığınız yer olduqda daha çox məsafə qət etmədən həmin yeri başa düşmək üçün geri qayıtmalısınız.
Hə/Yox
9. Oxuyarkən sətri barmağınızla izləməniz oxu sürətinizi yavaşladır və buna görə də bu vərdişdən qurtulmalısınız.
Hə/Yox
10. Bir mətni oxuyarkən anlama və qavrama problemləri ilə qarşılaşırsınızsa, mütaliəni saxlamalı və sonra yazılanları başa düşmək üçün həmin problemləri həll etməlisiniz.
Hə/Yox
11. Vacib və maraqlı kitab səhifə-səhifə oxunmalıdır. Misal üçün, on doqquzuncu səhifəni oxumadan iyirminci səhifəyə keçməməli və kitabın əvvəlini oxumadan sonuna baxmamalısınız.
Hə/Yox
12. Oxuyarkən arada sözləri ötürmək tənbəllərin işidir və bundan qurtulmaq lazımdır.
Hə/Yox
13. Bir mətndə əhəmiyyətli məsələlərlə rastlaşdıqda onları yadda saxlamaq üçün mütləq qeyd etməlisiniz.
Hə/Yox
14. Motivasiya səviyyəniz gözlərinizlə beyninizin əlaqəsinə və oxu sürətinizə təsir etməz.
Hə/Yox
15. Qeydləriniz təmiz, səliqəli və bir-biriləriylə əlaqəli olmalı və oxuduğunuz məlumatlara uyğun cümlələrdən, səliqə ilə tutulmuş siyahılardan ibarət olmalıdır.
Hə/Yox
16. Yanınızda daima mənasını bilmədiyiniz bir sözlə qarşılaşdıqda onu anlamağınıza kömək edəcək lüğət olmalıdır.
Hə/Yox
17. Sürətli oxunun təhlükələrindən biri də mətni anlamaq səviyyənizi aşağı salmasıdır.
Hə/Yox
18. Hamımız özümüzə xas olan sürətlə oxuyuruq.
Hə/Yox
19. Oxuduqlarımızı və dilin ahəngini anlamaq üçün roman və şeiri yavaş-yavaş oxumalıyıq.
Hə/Yox
20. Əgər gözləriniz oxuduğunuz mətnə tamamilə hədəflənibsə, deməli, onu daha yaxşı anlayacaqsınız.
Hə/Yox
BAŞLANĞIC TESTİNİN CAVABLARI
Əgər bunlardan sadəcə “Dəqiqədə minə yaxın söz oxumaq mümkündür” sualına “Hə” cavabı vermisinizsə, demək olar ki, bizim sürətli oxu kursunun müəllimlərindən biri olmağa hazırsınız.
Digərlərinin cavabı isə “Yox” olmalıydı.
Yerdə qalan on doqquz sual oxu ilə bağlı doğru qəbul edilən, əslində isə səhv olan qənaətləri əhatə edir.
Əgər siz bu yanlış qənaətlərə inanırsınızsa, deməli təkcə səhv olan bir şeyə inanmaqla yetinmir, eyni zamanda oxu sürətinizi azaldan, oxu vərdişinizi pisləşdirən, anlama və qavrama cəhtlərinizi korşaldan fərziyyələrə təslim olursunuz.
“Sürətli oxu” kitabının səhifələri arasında irəlilədikcə bu səhv qənaətlərin bir-bir məhv olduğunu görəcək və özünüzü qarşınıza qoyduğunuz sürətli oxu hədəfinə çatmaq üçün düz bir yolda tapacaqsınız.
BİRİNCİ HİSSƏ
İndi hansı səviyyədəsiniz?
Normal oxu sürətinizi və anlama səviyyənizi müəyyən edin.
Hər hansısa bir öyrənmək və özünü inkişaf etdirmək fəaliyyəti zamanı, ən əsası düzgün başlanğıc nöqtəsini tapmaqdır. Düz və ya səhv, pis və ya yaxşı yoxdur; sadəcə indi içində olduğunuz mövqenin düzgün dəyərləndirilməsi vacib məsələdir. Bu mövqe nə olmasından asılı olmayaraq qarşınıza qoyduğunuz hədəfə çatmağınız üçün sağlam bir təməl yaradacaqdır.
ÖN SÖZ
Sizdən bu hissədə, digər hissələrdə istəyəcəklərimin tam tərsini etməyi istəyəcəm. Yəni sürətli oxumağınızı. Çünki kitab boyunca əldə edəcəyiniz irəliləməni düzgün hesablamaq üçün indiki sürətinizi hesablamağınız lazımdır.
Hissənin sonunda verilən xüsusi seçilmiş “Düz” və “Səhv” tipli suallarla anlama səviyyəniz ölçüləcək. Mətni oxuyarkən tam və qismən anlama səviyyəsinə çatmaq üçün əlavə cəhdlər etməyin; belə mətnləri normalda oxuyaraq necə anlayırsınızsa, o cür də davam edin.
Sürətli oxu və anlama səviyyəsində aşağı bal alacağınızdan qorxmayın. Bu kitabın oxu bacarığını inkişaf etdirmək istəyən insanlar üçün nəzərdə tutulduğunu və eyni zamanda ilk başlarda aşağı nəticə əldə olunmasını əvvəldən gözlədiyimizi unutmayın.
Yəni orta sürətdən daha tez oxumaq üçün çabalamaq, yüksək səviyyədə anlamaq üçün özünüzü əziyyətə salmaq və sonda alınan nəticəyə görə məyus olmaq lazım deyil. Saatı əlinizdə özünüz tutun və tək oxuyun. (Sizin üçün saat tutan və ya oxuyarkən başınızın üstündə duran olarsa, bu istər-istəməz mətni başa düşmək səviyyənizə təsir edəcək və bəziləriniz daha sürətli, bəzilərinizin isə daha yavaş oxumağına səbəb olacaq)
Məqaləni biritən kimi saatınıza baxın və sürətinizi hesablayın. Bunu necə etməli olduğunuza dair əlavə məlumatlar veriləcək.
Hazır olun və aşağıdakı məqaləni normal bir şəkildə oxuyun.
SINAQ İMTAHANI 1:
Beyin inkişafı cəbhəsindəki zəka müharibəsi
Yeni dünya trendləri
Birja mütəxəssisləri “Silikon Vadisi”ndə on nəfəri qartal kimi izləyir. Onlardan birinin “A” şirkətindən “B” şirkətinə gedəcəyinə dair yayılan söz-söhbətlər belə dünyadakı birja indekslərinə təsir edir.
Son günlərdə Böyük Britaniya İnsan Resusrları Komissiyası apardıqları bir araşdırmanın nəticəsini dərc etdi. Bu araşdırma nəticəsində məlum oldu ki, zirvəyə yüksəlmiş İngiltərə şirkətlərinin 10 %-i təhsil üçün böyük miqdarda vəsait və zaman ayırdığı halda, ən aşağıdakı şirkətlərin 10%-i isə təhsil üçün heç bir iş görmür.
Minnesota ştatının “Kompüter Təhsili” layihəsi indidən iki yüz min uşağın zehni və akademik səviyyədəki uğurlarına aid göstəricilərə sahibdir.
İnformasiya müharibəsi bir çox ölkənin silahlı qüvvələrində ənənəvi müharibə qədər önəm daşıyır.
Milli Olimpiya Komandaları zamanlarının 40 %-i motivasiyaya, zehni müdafiə və canlandırmanın inkişafına ayırır.
“Fortune 500”-ə daxil olan (ABŞ-ın ən çox gəlir əldə edən şirkəti) zirvədəki beş kompüter şirkəti işçilərinin təhsili üçün bir milyard dollar vəsait xərcləyir. Artıq müasir dünyamızda pul vahidinə çevrilən beyin sərmayəsinin inkişafı vacib əhəmiyyət daşıyır.
Dr. Luis Alberto Makado Venesuelada beynəlxalq düşüncəni artırmağa məsul “Beyin naziri” olaraq dövlət tərəfindən vəzifəyə gətirilən ilk insan oldu.
Bəşəriyyətin təkamül tarixində çox vacib bir prosesə şahidlik edirik – beynimizin heyrətamiz bir şəkildə yönləndirilməsinin fərqinə varırıq.
Bu möhtəşəm xəbərlər iş dünyasında meydana çıxan problemlərin həllində böyük dəstək göstərir.
Dünyanın beş qitəsində iyirmi il ərzində yüz mindən çox insanın iştirakı ilə anket sorğuları zamanı məlum oldu ki, insanlar iyirmi bir sahənin inkişafını istəyirlər:
1. Sürətli oxu
2. Oxuduqlarını anlamaq
3. Ümumi iş bacarıqları
4. İnformasiya axını ilə mabarizə
5. Yaddaş
6. Konsentrasiya
7. Şifahi ünsiyyət bacarıqları
8. Yazılı ünsiyyət bacarıqları
9. Yaradıcı düşünmək
10. Planlaşdırma
11. Qeyd aparma
12. Problemin analiz edilməsi
13. Problemin həll edilməsi
14. Motivasiya
15. Analitik düşünmə
16. İmtahan texnikaları
17. Prioritet
18. Zamanın idarə edilməsi
19. Məlumatın mənimsənilməsi
20. Fasilə verməmək
21. Qocalığın səbəb olduğu zehni korşalma
Beyin üzərində aparılan müasir araşdırmalar sayəsində bu problemlərin həlli yolları asanlaşmaqdadır. Bu araşdırmalar aşağıdakı sahələri əhatə edir:
1. Sağ və sol beyin yarımkürələrinin funksiyaları
2. Zehin xəritələri
3. Çox sürətli və əhatəli oxu / Zehni iş birliyi
4. Yada salmaq texnikaları
5. Öyrəndiklərimizin yaddan çıxması
6. Beyin hüceyrələri
7. Zehni bacarıqlar və qocalma
Sağ və sol beyin yarımkürələrinin funksiyaları
Bu gün beynimizin sağ və sol yarımkürələrinin müxtəlif funksiyalar daşıdığını çox gözəl bilirik. Sol beyin yarımkürəsi daha çox məntiq, sözlər, saylar, sıralanma, ardıcıllıq və cədvəl üzrə işlədiyi halda, sağ beyin yarımkürəmiz isə rənglər, yaradıcı düşüncə, xəyallar, kosmik əlaqələr və ölçü ilə məşğul olur. Sağ beyin yarımkürəsi gümanlar və duyğu ilə maraqlanmadığı kimi, sol beyin yarımkürəmiz də “akademik” deyil. Bir çox araşdırmaların nəticəsində məlum olmuşdur ki, akademik və yaradıcı uğurun əldə edilməsi üçün hər iki beyin yarımkürəsi bir-biriləri ilə qarşılıqlı əlaqədə olmalıdır.
Albert Eynşteyn, İsaak Nyuton, Pol Sezan və Motsart kimi dahilərin öz işlərində uğur qazanmaları buna əsaslanır.
Zehin xəritələri
Beynimizdən istifadə edərək problemli sahələri aradan qaldırmaq üçün insanları məlumatlandırmaq mümkündür və adətən, bu işdə 500%-lik uğur əldə edilir.
Bu cür uğur əldə etmək üçün istifadə edilən vasitələrdən biri də “Zehin xəritələri”dir.
Ənənəvi qeyd aparmaq üsulunda məlumatları xatırlamaq, yazılı və şifahi ünsiyyət saxlamaq, fikirləri sıralamaq, problemi analiz etmək, planlaşdırmaq və ya yaradıcı düşüncə üçün qeydlər aparılır. İstifadə olunan metod birmənalıdır: Ya cümlələr, ya da söz birləşmələrindən ibarət olub, rəqəmlər və ya hərflərlə sıralanır. Bu metod rəng, vizual ritm, görüntü və kosmik əlaqələrin əskikliyi səbəbi ilə beynin düşüncə tutumunu korşaldır və yuxarıda qeyd etdiyimiz zehni funksiyaların önünü kəsir.
Zehin xəritələri buna qarşı olaraq xarıtlamağı və yaradıcı fikirlərin ortaya çıxmasını asanlaşdırmaq üçün səhifənin tam ortasına bir obraz yerləşdirərək, qıcıqlandırıcı şəbəkələrə yayılıb beynin daxili gücünü xaricə əks etdirərək onun qüvvəsini əhatəli bir şəkildə istifadə edir. Bu üsuldan istifadə edərək günlərinizi zəbt edən çıxışlarınızı bir neçə dəqiqədə hazırlaya, problemləri əhatəli və sürətli şəkildə həll edə, yaddışınızı sıfırdan başlayaraq gücləndirə və sonsuz sayda yaradıcı fikir ortaya çıxara bilərsiniz.
Çox sürətli və əhatəli oxu / Zehni iş birliyi
Zehin xəritələri üsulunu çox sürətli və əhatəli oxu texnikasıyla (başlanğıc mərhələdə mükəmməl başa düşmək şərti ilə dəqiqədə minə yaxın söz, daha sonra yüksək səviyyədə oxu sürətinə çatdıqda isə dəqiqədə on minə yaxın söz oxumaq texnikaları nəzərdə tututlur) birləşdirərək zehni iş birliyi yarada bilərsiniz.
Zehin xəritəsi üsulu ilə dörd və ya daha çox insanın yüksək sürətli səviyyədə oxuyaraq, kitabın və hissələrinin məğzini ətraflı şəkildə mənimsəmələri, öyrəndiklərini mübadilə edərək bir gündə dörd kitab dolusu məlumat qazanmaları, yadda saxlamaları, öz iş sahələrində istifadə etmələri mümkündür.
Artıq bu üsullar “Nabisko” və “Digital Computers” kimi beynəlxalq şirkətlər tərəfindən istifadə olunur. Adını çəkdiyimiz şirkətlərdə ardıcıl olmaqla qırx və yüz iyirmi yüksək vəzifəli idarəçi dörd qrupa ayrılır və bu qruplar içərisindəki hər bir şəxs seçilən dörd kitabdan birini sürətli və əhatəli oxu texnikalarından yararlanaraq iki saat ərzində oxuyur.
İki saatdan sonra qrup üzvləri toplanaraq oxuduqları ki-tablardan başa düşdüklərini, kitablar haqqında fikirlərini və reaksiyalarını bölüşürlər. Daha sonra isə hər alt qrup öz təmsilçisini seçərək yerdə qalan üç qrupun üzvlərinə seminar vermək üçün göndərir. Bütün bu proses dörd dəfə təkrarlanır və hər günün sonunda bu qırx və yüz iyirmi yüksək vəzifəli idarəçi seminar otağını beynində təkcə kitablar dolusu məlumatla deyil, həm də bu məlumatları bütünləşdirmiş, analiz etmiş və yaddaşına birdəfəlik yazmış şəkildə tərk edir.
Bu üsul eyni şəkildə ailə içərisində də istifadə oluna bilər necə ki dünyada bir çox ailə tərəfindən edilir.
Yadasalma texnikaları
Antik dövrlərdə yunanlar tərəfindən kəşf edilən yadasalma texnikaları o zamanlar “hiylə” adlandırılırdı. Bu gün isə artıq bilirik ki, bu texnikalar beynin fəaliyyətinə bağlıdır və düzgün istifadə olunduqda yaddaşın inkişafına güclü təsir edir.
Yadasalma üsulları zehninizdə təsiredici, rəngli, zövqlü, bir sözlə unudulmaz obrazlar yaratmaq üçün simvollaşdırma və əlaqələndirmə prinsiplərindən istifadəni zəruri edir.
Zehin xəritələri əslində beynin qurulmamış funksiyalarının, məlumat və göstəriciləri zehnə daha yaxşı qəbul etmək üçün istifadə edilən yadasalma texnikasıdır.
İş adamları yadasalma texnikasından yararlanaraq yeni tanış olduqları qırx adamı, yüzdən çox məhsulu, onlarla əlaqəli məlumat və göstəriciləri çox rahat bir şəkildə xatırlaya bilirlər. Bu texnikalar indinin özündə də “IBM”-in Stokholm şəhərindəki Təhsil Mərkəzində istifadə olunmaqda və on yeddi həftəlik təhsil proqramından sonra möhtəşəm bir uğur əldə edilməkdədir. Eyni texnikalardan son beş ildə Dünya Yaddaş Çempionatında, xüsusən də, son dünya çempionu və bu sahədə rekordun sahibi Dominik O.Brayn tərəfindən istifadə edilir.
Hər hansı bir dərs keçirilməmişdən əvvəl veriləcək təlimin yaxşı olacağına dair qüvvətli məlumatlandırma olmalıdır. Bu səbəblə də bir çox beynəlxalq təşkilatlar yadasalma texnikalarını bütün təhsil kurslarının əsas missiyasına çevirdilər. Sadə bir hesablamaya nəzər salaq: əgər təhsilə bir milyon paund (pul vahidi) xərclənir və öyrədilənlərin 80 -i iki həftə ərzində unudulursa, bu o deməkdir ki, eyni zaman ərzində səkkiz yüz min paund havaya sovrulur.
Öyrəndiklərimizin yaddan çıxması
Öyrəndikdən sonra məlumatların yaddan çıxması geniş yayılmışdır.
Öyrənmə mərhələsindən sonrakı bir saat ərzində beyin yeni məlumatlarla dolduğu üçün məlumatların xatırlanmasında az da olsa, irəliləyiş olur. İyirmi dörd saat sonra isə məlumatın 80-i unudulur.
Məlumatı əldə etmə müddətinin uzunluğundan asılı olmayaraq bu faiz eynidir. Buna görə də üç günlük kursun bitdiyi gündən etibarən əldə edilən məlumatlar iki və ya üç həftə sonra unudulur.
Bu dəhşətli rəqəmlərə baxın: əgər bir beynəlxalq şirkət təhsilə ildə əlli milyon paund xərcləsə və bu təhsillə əlaqədar uyğun bir nəzarət proqramı olmasa, bu o deməkdir ki, kurs bitdikdən bir neçə gün sonra xərclənən vəsaitin 40-i havaya sovrulacaq.
Yaddaşın ritmini tutmaqla həm bu məlumatların unudulmasının qarşısına keçmək, həm də yaddaşın miqdarını artırmaq olar.
Beyin hüceyrələri
Beyin hüceyrələri keçən beş il ərzində yeni bir elmi araşdırma sahəsinə çevrildi.
Hər kəsin beynində bir milyon hüceyrə var. Bu hüceyrələr arasındakı əlaqələr insanı heyrətə gətirəcək qədər model və yerdəyişmələr yaradır. Rus fizioloq Pyotr Kuzmiç Anoxin tərəfindən hesablanan hüceyrələrin sayı, standart ölçülü yazı ilə milyon kilometrlərlə uzanan sıfırlardan ibarətdir.
Beyin üzərində aparılan araşdırmalara görə, milyardlarla məlumatı bir yerə toplayan və onları həll edən hazırkı tutumumuzla, təbii kompüterimizin (beynimiz) uyğun bir şəkildə öyrədilməsi sayəsində problemləri aradan qaldırmaq, analiz etmək, yaratmaq və əlaqələndirmək bacarıqlarımız zamanla inanılmaz bir şəkildə sürətlənəcək və artacaqdır. (Kray kompüterlərinin bir saniyədə dörd yüz milyonluq hesablama sürətiylə yüz ildə edəcəyi hesablamanı beynimiz bir saniyə içində edir)
Zehni bacarıqlar və qocalma
“Qocaldıqca beyin hüceyrələrimizə nə olur?” sualına insanlar bir ağızdan qeyri-adi bir həvəslə “ölürlər” deyir.
Lakin Kaliforniya Universitetində işləyən Dr. Marion Daymondun beyin üzərində apardığı araşdırmaların nəticəsində məlum olduğu kimi normal, aktiv və sağlam beyin hüceyrələrinin insanın yaşlanma prosesi zamanı öldüyünə aid heç bir sübut yoxdur.
Əksinə, araşdırmalar göstərir ki, əgər beyin istifadə edilirsə, onun bir-biriylə əlaqəli qırışlarında bioloji artım əmələ gəlir. Yəni fərdin zəka səviyyəsi artır.
Statistika göstərir ki, altmış, yetmiş, səksən, doxsan yaşındakı insanların təlimlərə cəlb olunması sayəsində zehni performanslarında vacib və qalıcı proseslər baş verir.
Dünyanın əvvəllər heç bir zaman görmədiyi inqilabın astanasındayıq: insan beyninin inkişaf etdirilməsində çox vacib addımlar atılır.
Artıq laboratoriyalardan gələn məlumatlar qocalma müddətinin ayrılmaz hissəsi sayılan problemlərin həll edilməsində istifadə olunur.
Fərqinə varmışıq ki, beyinin ayrı-ayrı funksiyalarına aid məlumatlardan yararlanaraq, daxili proseslərimizi Zehin xəritəsi şəklində xaricə əks etdirərək yaddaşımızın yarandığı gündən indiyə qədər gəlib çıxan amillərdən, ritmindən faydalanaraq beyin hüceyrələri haqqındakı biliklərimizə və həyatımız boyunca daima zehni inkişaf imkanlarına baş vuraraq zəka müharibəsində qalib gələ bilərik.
********************************************************************
Saatı dayandırın
Müddət ........ dəqiqə
Sonra oxu sürətinizi və mətndəki söz sayını (bu nümunədə 1099 söz var) müddətə (dəqiqəyə) bölərək bir dəqiqədə neçə söz oxuduğunuzu hesablayın.
Oxu sürəti düsturu
1 dəqiqədə söz sayı (dss) = söz sayı × müddət
Hesabladıqdan sonra əldə etdiyiniz rəqəmi paraqrafın sonunda dss üçün ayrılmış yerə yaxud 305-ci səhifədəki İrəliləmə tablonuza və İrəliləmə qrafikinizə qeyd edin.
Oxuma sürəti ........
SINAQ İMTAHANI 1:
Anlama
Sualları cavablayarkən “Düz” və “Səhv”i dairə içinə alın, variantlarla verilən testlərdə isə doğru olduğunu düşündüyünüz cavabın qarşısına “” işarəsi qoyun.
1. Zirvəyə yüksəlmiş İngiltərə şirkətlərinin 10%-i təhsil üçün böyük miqdarda vəsait və zaman ayırır.
Düz/Səhv
2. Milli Olimpiya Komandaları zamanlarının
(a) 20 -i
(b) 30 -i
(c) 40 -i
(d) 50 -i
motivasiyaya, zehni müdafiə və canlandırmanın inkişafına ayırır.
3. Dövlət tərəfindən “Beyin Naziri” vəzifəsinə təyin edilən şəxs kimdir?
(a) Dr. Marion Daymond
(b) Dr. Luis Alberto Makado
(c) Dominik O’Brayn
(d) Plato
4. Rəqəmlərlə iş sol beyin yarımkürəsinin funksiyasına daxildir. Düz/Səhv
5. Albert Eynşteyn, İsaak Nyuton, Pol Sezan və Motsart uğur qazandılar, çünki onlar:
(a) saylarla məntiqi
(b) sözlərlə analizi
(c) rənglə ritmi
(d) analizlə simvolu
birləşdirdilər.
6. Zehin xəritəsində
(a) Ortaya bir obraz yerləşdirirsiniz
(b) Ortaya bir söz yerləşdirirsiniz
(c) Ortaya heç nə yerləşdirmirsiniz
(d) Ortaya hər zaman bir söz və obraz yerləşdirirsiniz
7. Yeni çox sürətli və əhatəli oxu texnikalarından istifadə edərək:
(a) dəqiqədə beş yüz sözdən
(b) dəqiqədə min sözdən
(c) dəqiqədə on min sözdən
(d) dəqiqədə yüz min sözdən
artıq normal oxu sürətinə çata bilərsiniz.
8. Kitab oxumaq üçün zehni iş birliyi yaradan iki şirkət
(a) IBM və Coca Cola
(b) Digital və Nabisko
(c) Nabisko və Microsoft
(d) IBM və ICL
9. Yadasalma texnikaları
(a) çinlilər tərəfindən
(b) romalılar tərəfindən
(c) yunanlar tərəfindən
(d) Plato tərəfindən
kəşf edildi
10. Bir saatlıq müddətin sonunda
(a) məlumatların xatırlanmasında az da olsa, irəliləmə
(b) məlumatların xatırlanmasında sabitlik
(c) məlumatların xatırlanmasında azalma
(d) məlumatların xatırlanmasında sürətli azalma
meydana gəlir.
11. Öyrənmə mərhələsindən sonrakı iyirmi dörd saat ərzində məlumatların
(a) 60-i
(b) 70-i
(c) 80-i
(d) 90-i
unudulur.
12. İnsan beynindəki hüceyrələrin sayı
(a) bir milyondur
(b) bir milyarddır
(c) bir trilyondur
(d) bir katrilyondur
13. “Kray” kompüterinin hesablama gücü insan beyninin gücünə yaxındır.
Düz/Səhv
14. Dr. Marion Daymondun araşdırmalarına görə:
(a) normal, aktiv və sağlam beyin hüceyrələrinin insanın yaşlanma prosesi zamanı öldüyünə aid heç bir sübut yoxdur
(b) hər hansı beyindəki hüceyrələrin insanın yaşlanma prosesi zamanı öldüyünə aid heç bir sübut yoxdur
(c) 40 yaşdan aşağı bütün insanların beyin hüceyrələrinin öldüyünə aid heç bir sübut yoxdur
(d) normal, aktiv və sağlam beyin hüceyrələrinin insanın yaşlanma prosesi zamanı öldüyünə aid sübutlar var
15. Statistika göstərir ki, təlimlər sayəsində:
(a) altmış yaşa qədər olan insanların
(b) yetmiş yaşa qədər olan insanların
(c) səksən yaşa qədər olan insanların
(d) doxsan yaşa qədər olan insanların
zehni performanslarında vacib və qalıcı proseslər baş verir.
Cavablarınızı səhifə 301-dəkilərlə qarşılaşdırın. Anlama səviyyənizi hesablamaq üçün doğru cavabaların sayını on beşə bölün və alınan cavabı yüzə vurun.
Anlama səviyyəniz: ....... ÷ 15 × 100 = .......
Sonra əldə etdiyiniz rəqəmi 305-ci səhifədəki İrəliləmə tablonuza və ya İrəliləmə qrafikinizə qeyd edin.
NƏ ETDİNİZ?
İlk sınaq imtahanından keçdikdən sonra inkişaf etdirməli olduğunuz bir göstəriciyə sahibsiniz. Digər oxucularla müqayisə edildikdə hansı səviyyədə olduğunuzu bilmək üçün aşağıdakı tabloya baxa bilərsiniz. Bu tablodan kitabı oxumağa davam etdikcə hədəflərinizi yeniləmək üçün də istifadə edə bilərsiniz.
Oxucu
Dəqiqədə söz sayı sürəti
Anlamaq faizi
Zəif
10-100
30-5
Orta hesabla
200-400
50-70
Funksional oxucu
400
70-80
100 insandan biri
800-1000
80
1000 insandan biri
1000
80
Sürət dss
Magistraturada
Təcrübəli
Liseydə
Orta məktəbdə
İbtidai məktəbdə
Öyrətmə səviyyəsi
Şəkil 1. İnsanların həyatları boyunca oxu sürətini göstərən qrafik
Sürətli oxuya dair digər bir maraqlı statistik göstərici təhsil səviyyəsi ilə sürət arasındakı əlaqə haqqındadır. (baxın şəkil 1)
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/pages/biblio_book/?art=68475253) на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.