Özsüzlük
Zümrüd Anka
Zümrüd Anka yeni nəsil Azərbaycan yazarları içərisində ən parlaq simalardan biridir.
Onun “Özsüzlük” romanı yeni ailə quran gənc insanların mənəvi-psixoloji sarsıntılarını əks elətdirir.Romanı oxuduqca kəskin emosiyalar türbülansına düşdüyünüzü hiss edəcəksiniz. Fəlsəfi ümumiləşdirmələr və qadın azadlığı siyasi çalarlarıyla zəngin olan bu kitab dözrün nəbzini tutmaqda oxuyanlara yardım edəcək.
Zümrüd Anka
Özsüzlük
– Mən Tanrıyam – dedi beton skamyada oturub, yaxınlıqdakı marketdən aldığı göbələkli dürümü kağızından çıxartmağa çalışan adam.
– Məmnun oldum. Mən də Laləyəm, sevgili Tanrı – gülümsəyərək cavab verdim, – Nə zamandan Tanrı olduğunuzun fərqinə vardınız?
– 16 yaşımdan. Bir gecə özümü kənardan izlədiyi-mi hiss elədim, bədənim hərəkətsiz idi, onun üzərindəki kontrolu itirmişdim, sanki ruhum vücudumu tərk etmişdi. Və Tanrını gördüm, İsgəndər olaraq yer üzündə yaşayacaqdı Tanrı artıq. Ölmüşdüm.
– Həə, aydındı, yuxu imiş.
– Deyildi, bütün güclərindən imtina edib insan kimi yaşamağı yoxlamaq istəmişdi Tanrı. Bax, mən həmin o Tanrıyam. İnsan olmağın necə bir şey olduğunu öz dərimdə hiss etmək istədim sadəcə, izləməkdən yorulmuşdum.
Qağayıları seyr edərkən əlimdəki pendirli dürümdən bir dişlək də alıb, eşitdiklərimin ciddi olub-olmadığını aydınlaşdırmaq üçün İsgəndərə tərəf döndüm. Gülümsəyən iri gözləri həyəcanla gözümün içinə dikilmişdi. Güldüm:
– Bilirsən də, bu dediklərinə inanırsansa şizofreniya olma ehtimalın Tanrı olma ehtimalından yüksəkdi. Və mən arxama baxmadan buradan qaçmalıyam, sənsə Tanrı deyilsən. Mən heç Tanrıya inanmıram da… hərçənd inandığım zamanlar da olub.
O da güldü:
– Dürümlər dadlıymış, mən də acammış. Tanrı görmüsən indiyə qədər? Necə olduğunu bilmirsənsə, mənim Tanrı olmadığımı necə isbatlaya bilərsən.
Gülümsədim, inandırıcı deyil əlbəttə. Eyni zamanda qərar verməyə çalışırdım: adam dediklərinə doğrudan inanır, yoxsa mənə maraqlı görünmək üçün hekayə uydurur?
– Niyə məhz İsgəndər? Tanrı niyə İsgəndəri seçdi ki? – soruşdum.
– Kim olsaydı eyni sual olmayacaqdımı, bu sadəcə təsadüfdür. Qərarım qətiləşdikdən sonra, ilk ölən insanı seçəcəkdim.
– Ou, Tanrı və təsadüf… Hm, aydındı. Mənim həyatımda niyə varsan bəs… normal adamın sənin həyatında nə işi var ki, ay Lalə… Tanrıymış! Bu nə dünya-dı yaratmısan, sənallah, məmnunsan əsərindən?
– Səncə dünyanın bu hala gəlməsi mənim əməyimin məhsuludu?
– Hadisələrin hara varacağını bilmirdin ki? İnsanların nəfsindən xəbərin yoxmuş kimi…
– Bilmirdim. Axı dinlərin təsvir etdiyi Tanrı mən deyiləm.
– Hə, dinlər. Onsuz da dinləri, insan beyninin məhsulu hesab edirəm. Amma Tanrı haqqında bir fikrim yoxdur, varmı, yoxmu? Varsa, onun məni anlayacağından əminəm, yoxdursa da, canı sağ olsun. Sən də Tanrısan ya yox, bu da önəmli deyil, mənə sənlə maraqlıdı hazırda. Amma əgər Tanrı varsa, zənnimcə o, eqoist və sadistdi…
– Eləyəm.
– Tanrıya bilirsən nə qədər deyiləcək sözüm, veriləcək sualım var idi?
– Hamısını cavablandıra bilərəm…
Hava xoş idi, sükut içində dənizi izlədik. Həqiqətən də Tanrıyla aydınlaşdırmaq istədiyim o qədər mövzu vardı ki… Amma bu Tanrı indiyə qədər tanıdığım Tanrıdan deyilmiş, bəs kim idi qarşımdakı adam? Fırıldaqçı, gopçu, qadın ovçusu, ya beyninin uydurduğu aləmdə özünü Tanrı hesab edən psixoloji xəstəmi?
– Bəs sən təksən?
– Bu qalaktika üçün hə. Çünki sizin qalaktika, içindəkilərlə birlikdə yaradıcılığımın bəhrəsidir. Kainatda başqa nələr var bilmirəm. Siz insanlar Tanrını ilahiləşdirirsiz, amma mən də sizin kimi təkamül nəticəsiyəm, inkişafın elə həddinə çatmışdıq, elə güclər qazanmışdıq ki, sən indi onu təsəvvür edə bilməzsən. Mənim irqimdən 16 nəfər idik əvvəl.
– Dünyanızda seks də vardı?
– Həzz ala biləcəyimiz o qədər çeşidli vasitələr vardı ki. Biz ölümsüzlüyə çatmışdıq, Lalə, törəməyə gərək qalmamışdı.
– Ecaskarmış… bəs sonra? Sonra nə oldu ki, bu boyda p.x qaynatdın?
– Sonra bizə məlum olmayan hansısa bir enerji hər şeyi məhv etdi. Bir tək mən sağ qaldım. Boşluqda, sükutda… Bir müddət yalnız qaldım, darıxdım və… və dünyanı yaratdım.
– Hə, yəni bu hamısı sadəcə bir eksperimentdi? Gedişatı və sonu sənə belə bəlli olmayan sınaq nəticəsiyik eləmi?
– Elədir…
– Bəs sizin Tanrınız? Sizi hansı qüvvə yaratmışdı?
– Şəxsən mənə bu maraqlı deyildi. Məncə heç birimizə maraqlı deyil.
– Səni Orxana danışacağam, peyğəmbərliyini elan etmək üçün qırx yaşını gözləyən dünyadan qopmuş dostumdu.
Gəzişməyə başladıq. Heyif deyil kiçik zənn edilən pulsuz zövqlər? Fevral günəşi də o nəsnələrdəndir. Beynimdə paralel olaraq bir-birinə zidd fikirlər qaynaşırdı. Hansına üstünlük verəcəyimi bilmirdim. Axışına buraxmaq ən yaxşısı idi.
– Sən mənə pis təsir edirsən. Mən mən olmuram sənlə, dəyərlərim alt-üst olur.
– Hə, ilk görüşdə sevişməmək kimi bir dəyərin məsələn, – deyəndə, duraqsayıb, əsəb dolu pərt baxışlarla gözünün içinə baxdım, o isə gülümsəyib – adiləşincəyə qədər bunu sənə xatırladacağam – dedi.
– Kimsənin cinsi həyatına dair seçimləri məni narahat eləmir, ortada şiddət yoxdursa, tərəflər məmnundursa kimə nə, mənə nə. Amma mənim öz dəyərlərim var axı – dedim.
– Bu bilirsən nəyə bənzəyir? Elə bil mən deyirəm ki, bakirə olmayan qızla heç vaxt evlənmərəm, əziz insanlarımı da belə bir evlilikdən çəkindirərəm, amma kimsə evlənəcəyi qızın bakirəliyi ilə maraqlanmırsa, mənə nə, öz işidir. Bax sənə dəyər adı ilə sırınan şeylər bəzən bu qədər saxtadır. Biz səninlə tanış olurduq, həm də bədənlərimiz bir-birini tanıdı. Yaxşı tərəfdən bax, indi əminsən ki, mənim sənə marağım səni yatağa salmaqdan ibarət deyil.
***
Artıq üçüncü il idi ki 8 martda fəvvarələr meydanı feministlərin izinsiz aksiyasına şahidlik edirdi, bu gün də günorta saat üçə yürüş planlanmışdı. Hər keçən il aksiya iştirakçıları sayca artır, yürüş daha mütəşəkkil şəkil alırdı. Keçən il aksiya dağıdılana qədər mahnı oxuyaraq xeyli məsafədə yürüş edə bilmişdilər. Ancaq oxuduqları mahnının sözlərinin türkcə olması, plakatlardan birindəki vagina mənimdir, kimə istəsəm verərəm yazısı daha çox müzakirə səbəbi olmuşdu. Bu il öz bəstələri vardı. Polislərin də öncəki illərdən daha canfəsanlıqla hazırlaşdıqları say-larından bəlli olurdu.
Günorta hər zaman oturduğum kafedə İsgəndərlə görüşəcəkdik. Öncədən xəbər almışdım yürüşə qatılacaqsa görüşü təxirə salacaqdım. İkimiz də qatılmayacaqdıq, mən çəkinirdim, onun səbəblərini isə sorğulamadım. Kafeyə daxil olanda sosial şəbəkələrdən tanıdığım ictimai fəalları gördüm, içəridə bir qaynaşma var idi ki gəl görəsən, əsl bayram abhavası. Plakat hazırlayan kim, maskaların üzərinə yazılar yazan kim, yer yox idi oturmağa. Bir az içəridəki masalardan birində Muradın qara maska üzərinə ağardıcı ilə “FOR EQUALİTY” yazmağa çalışdığını gördüm, qucaqlaşdıq, oturmaq üçün izin istədim. İsgəndər də az sonra bizə qoşuldu. Bir neçə maskanın üzərini yazdım, Muradın maskası ilə şəkil də çəkdirdim. Nurlanla Əsli körpələri ilə gəldilər, Nurlan jurnalist kimi izləyəcəkdi yəqin, Əsli isə balaca Uğuru ilə iştirak edəcəkdi hər halda. Yanımdakılara uğurlar dilədim, bapbalaca mənəvi dəstəyimin sevinci ilə kafedən çıxdıq. Həyəcan keçirirdim onlar üçün.
Biz kafedən çıxanda qapıdan bir qədər aralıda bir qız “burax qolumu, Nurlanı çağırın, məni aparırlar!” deyə qışqırırdı. Yekəpər kişi qolundan tutub nəsə deyirdi ona. Bir neçə dəqiqə sonra isə başqa bir yekəpər içəridən başqa bir qızı darta-darta çıxardı, ikisi də qızların qolundan yapışıb küçə ilə üzüyuxarı irəlilədilər. Nurlan hadisəni telefonla çəkib canlı yayımla paylaşırdı artıq. Ona da bir kişi yaxınlaşdı, “jurnalistəm!” deyib qışqırdı, adam uzaqlaşdı.
Bir az irəlilədik, sahildə gəzməyi planlamışdıq, İsgəndərsə aksiyanı izləməyi təklif elədi. Mənim rahat olacağım məsafədən izləyəcəkdik. Bir az aralıda skamyada oturub gözlədik. On dəqiqə qalmışdı üçə. Meydanda polis əlindən tərpənməyə yer yox idi. Qorxu aşılayırdılar mənə.
– Gəl qatılaq – İsgəndər təklif elədi.
– Yox.
– Gedək Uğuru oynadaq onda.
– Görmürəm onları.
Az sonra çaxnaşma başladı, polis kütləsi mərkəzləşməyə başladı, biz izlədiyimiz məsafədən nə bir səs eşidildi, nə də bir plakat göründü. Bircə bənövşəyi tüstü havalandı, etirazın rəngi bənövşəyi idi. Yarım saat içində meydan polislərin oldu. Sonradan sosial şəbəkələrdən izlədiyim qədərilə, aksiya təşkilatçıları yürüşə qədər saxlanılmışdı, iştirakçılar da yerindəcə patrul maşınlarına basılıb, ayrı-ayrı istiqamətlərə aparılmışdı.
– Gəl biz də qoşulaq. Uzağı ikimizi də tutacaqlar da. Nədən qorxursan?
– Məsələ o deyil. Heç bir idealogiyanın içində olmaq istəmirəm. Öz həyat prinsiplərim var. Arxasınca gedəcəyim adamların səmimiliyinə inanmıram, güvənmirəm heç kimə.
– Güvənmə də. Orda insan hüquqları pozulur və sən sadəcə izləyirsən. Qorxursan.
– Qorxuram, yaxşı. Onların mübarizəsini dəstəkləyirəm, amma qoşula bilmirəm.
– Elə olmur amma, güclülər zəiflərlə dilədikləri kimi davrana bilirlər. Həyat belə qurulub. Pulu verən mahnını sifariş edir. Əzilənlər haqlarını sökə-sökə almalıdır, buna layiq olduqlarını göstərməlidirlər.
Üzülmüşdüm, aksiya başlamadan bitmişdi, şüarlar səslənmədən, qətnamə oxunmadan.
Sahilə doğru yeridik. Vitrindəki manikeni göstərib soruşdu:
– Bu manikenin yerində olmaq istərdin?
– Yox əlbəttə, niyə əşya olmaq istəyim ki?
– Bəs ağac? Ağac olmaq istəyərdin?
– Yox, canlıdırlar, amma onlar da hərəkətsizdilər. Adamın bağrı çatlayar…
Sahildəki iri ticarət mərkəzinin yanından keçəndə vitrinlərdəki əksimizə işarə edib dedi:
– Bax, gör nə gözəlik yan-yana – vitrinlərdə özümüzə baxmaq, vərdiş halını almışdı.
– Eləyik… Bilirsən, əvvəllər o qədər başqalarının məni görmək istədiyi kimi mövcud olmuşam ki, özümə gəlməyə çalışanda kim olduğumu, nələri sevdiyimi bilmirdim, mənə aid arzularım belə yox idi, təsəvvür edirsən? Sonralar özümə bir söz verdim ki, yanımda hər kim olursa olsun, ya içindən gəldiyi kimi olsun, ya da heç olmasın. Mən də özümə xəyanət etməyəcəkdim artıq, içimdən necə olmaq gəlirsə, elə də olacaqdım. Yəni, yanımdaykən Tanrı ola bilərsən. Tanrısan, ya insan – maraqlı deyil mənə, amma məncə tənhasan, özünü həqiqətən də yalnız hiss edirsən.
– Özü də necə… O boşluğu təsəvvür edə bilməzsən.
Beton skamyamızda oturduq.
– Dünya sadəcə bir simulyasiyadır. Düşünsənə, oyun kimi.
– Elə olsaydı qırmızı donlu sarışın olmaq istərdim görəsən? Məncə yox. Diqqət çəkməkdənsə, sakit, amma ürəyimcə yaşamağa üstünlük verərdim.
Gülümsədi:
– Gördüyün hər şey ilğımdır, təsəvvür edirsən, hər şey. Heç rənglər belə yoxdur, onlar belə sənin beynindədir.
– Olsun da, rənglər məni sevindirirsə, nə fərqi var bu yansımadır, ya həqiqət. Görə bilmənin sevincini də çox görməsənə adama.
– Heç nə gördüyün kimi deyil. Bax sən bu şam ağacını yaşıl görürsən. Bəlkə əvvəl bütün şam ağacları bənövşəyi idi, sonra yaşıl olsunlar istədim və hər şey yeniləndi sistemdə, faktlar, yaddaşlar belə. Kimsə şamları bənövşəyi xatırlamır indi.
– Onda insanı hermofrodit yaradardın da, kişilərin qadınlara, qadınların kişilərə ehtiyacı olmazdı törəmək üçün.
– Hardan bilirsən, bəlkə elə yaratmışdım, sonra dəyişmişəm? Onda ruhlar yenilənməzdilər… Hər şey saxtadır, Lalə, bildiyin hər şey. Gerçək olan bir mənəm, bir də ruhlar.
– Ruhlar?
– Aha, mən onları enerji adlandırıram, dünyanı o ruhlar üçün inkubator kimi yaratmışam. Ruhlar gerçəkdi, qalan hər şey boşdur. Enerji miqdarı sabitdir, dörd min dörd yüz qırx dörd enerji var, ya da sənin dilində desək ruh, bir şəkildən başqa şəklə keçirlər və hər yaşadıqları cisimdə yenilənirlər, bir üst səviyyəyə qalxırlar. Hər ruh fərqli yenilənmə mərhələsindədir.
– Reinkarnasiya kimi? Bəs ruhlar şəkil dəyişəndə bütün canlılara çevrilə bilirlər?
– Hə, həm də cansızlara, əşya kimi də yaşaya bilərlər, bitki, heyvan, insan kimi də. Hər dəfə ruhlar yerini dəyişəndə onun üçün ayrı reallıq yaranır. Necə ki sən kompyuterdə oyun oynayan zaman mövcud xarakterlərdən birini seçirsən, oynayırsan və onun davranışlarını artıq sən təyin edirsən, botlarla ruhlar da belədir. Yenilənməyi bacarırsa botda yaşayır, mövcud olduğu botda dəyişim potensialı bitdikdə ruh botu tərk edir, bu zaman hadisələr, kimlik, xatirələr silinir, öz dəyişim mərhələsinə uyğun başqa bir bot seçir və yeni seçdiyi bota görə xatirələri yaranır.
– Demək hər şeyin, əşyaların belə bir ömrü, öz zamanı var. Mən nəyəm bəs, bot, ya ruh?
– Cavabı eşitməyə hazır deyilsən.
– Olsun, mənə onsuz bunun da fərqi yoxdur, ruha da inanmıram, Tanrı kimi. Mənə görə biz sadəcə minerallardan, üzvi maddələrdən ibarətik. Yaşamı sonlandırıb təbiətə qarışacağıq, sonra həmin hissəciklərimizdən yeni canlılar və cansızlar yaranacaq. Təsəvvür elə indi mənim içimdə bir qaya parçasından atom ola bilər, ya hansısa ölmüş qurbağanın zülal hissəciyi, ya da məsələn feodolizm dövründə ömür sürmüş hansısa insanın mineralı, hər mövcud nəsnə özündə nə qədər başqa nəsnələrin zərrəsini daşıyır… Yaxşı, tutaq ki, ruhlar yenilənib tanrısal səviyyəyə çatdılar, bəs sonra nə olacaq?
– Sonra ruhları da götürüb dünyanı tərk edəcəyəm.
– Niyə ki?
– İrqimi məhv edən enerjini araşdırmaq üçün bir yola çıxacağam.
– Deməli sənə əvvəlin maraqlı deyil, necə yaradıldığın. Sənə sonun maraqlıdı, ölməkdən qorxursanmış…
– Bəlkə də. Bilmirəm…
– Mənə elə gəlir ki, insanlar ölməkdən qorxur deyə ölümsüzlük əfsanələrinə inanırlar, Tanrı da əfsanədir, bəşəriyyət var olduqca ölməyəcək əfsanə… Həyatında çox qadın olub?
– Olub da.
– Ən uzun münasibətin nə qədər davam edib?
– Təxminən bir ay, daha çox bir günlük münasibətlər.
– Nə qədər fərqliyik sənlə. Mənimsə sonuncu münasibətim bir il çəkdi.
– Day denən evlilik yaşamışam da.
***
Tərlanla görüşəcəkdim, görüş bitənə qədər əslində vidalaşdığımızın fərqində deyildik. Ayrılmağına ayrılmışdıq, amma əvvəllər də o qədər ayrılmışdıq ki, bu dəfə də öncəki ayrılıqlardan olacağını fərz edirdik məncə. Hər dəfə bir-birimizdən uzaqlaşanda daha dəyərli olurduq deyəsən. Daha yaxın, daha aydın münasibətə keçid alırdıq, amma aydınlanıb qurtara bilmədik. Havadan, sudan səbəblər tapırdı, o deyilsən, o deyilik, bəzən qısqanırdı, bəzən özünü münasibətə layiq görmürdü, bəzən də məni, bəzən isə mənə aidiyyatı olmayan səbəblərdən – maddi sıxıntıları, ailəsiylə münasibəti, ruh düşkünlüyü – sadəcə tək qalmaq istəyirdi. Ona yetəri qədər zaman ayırmadığımı, amma bunu anlayışla qarşıladığını hiss elətdirirdi. Haqlıydı əslində, mənim sevgiliyə ehtiyacım vardı, ayıracaq zamanım isə yox idi. Bəzən də mən uzaqlaşmaq istəyirdim, soyuq, məsafəli davranırdım. O qədər qarışıq hislər keçirirdik ki, məsələn eyni anda həm yaşlılığımızı birlikdə xəyal edirdik, həm də bəlkə başqası səni daha xoşbəxt edər deyirdik bir-birimizə. Hərdən özümü yamaq hiss edirdim onun ömründə. Adamın ömrünü zəbt edə bilmərəm, yaşlanınca ona ailəni əvəz edə bilmərəm firki məni rahat buraxmırdı. Verəcəyim heç nə yox idi, heç nə də istəmirdim. İmkan varkən doya-doya sevmək, sevişmək…
Hər dəfə itirirdim Tərlanı, hər dəfə həyatdan qopacaq qədər üzülürdüm ayrılığa. Düzdü sonralar bu üzülmələrimin şiddəti azaldı, məsələn səbəbsiz süzülən sükut göz yaşlarım, dalğınlığım azalırdı. Bilirdim ki, bir neçə gün sonra yenə heç nə olmamış kimi qaldığımız yerdən daha coşğulu davam edəcəyik. Amma çox qorxduğum tərk edilmək hissini yaşayırdım hər dəfə. Bir il sonra tükəndiyimi hiss edincə bitsin istədim. Bilirdim ki, Tərlanla yaşadıqlarımı bir də yaşamayacağam çox güman, mən qadın olmağın nə olduğunu Tərlanla dərk etmişdim, utanc hissimi onla yenmişdim. İzlədiyim filmlərdən, oxuduğum romanlardan, baxdığım pornolardan belə daha əlvan gəlirdi mənə öz yaşadıqlarım, hərçənd ikimiz də sevişməkdə naşı idik. Elə ona görə də çirkinləşmədən bitsin istədim. Hər şey ən gözəl şəkildə yadımda qalsın. Bir ömür bu xatirələrimlə ovuna bilərəm sandım. Doymamışdım sevgiyə də, sevişməyə də, amma gözüm, könlüm tox idi.
Görüşdük. Saçlarını dibindən kəsmişdi, həmişəki kimi çəkingən təbəssümü ilə gizlətməyə çalışırdı gözlərindəki hüznü. Ən xoşbəxt sandığım anlarında belə qəribə həzinlik vardı Tərlanda və bu məni rahatladırdı, bilmirəm niyə. Sakit, kədərli, sevgi dolu idi. Birlikdə susa bilirdik, gözəl idi.
Gələndə ən sevdiyim iki şeyi almışdı: ağardılmış fındıq, tünd şokoladlı kəpəkli peçenyələr. Qucaqlaşdıq. Çay aldıq. Danışdıqlarımızın çoxunu xatırlamıram, gözlərinin ifadəsi yadımdadı sadəcə. Yəqin o da mənimkiləri zehnində bərkitdi, bitdiyini gözlərimdən oxuyurdu, görürdüm.
Deyəsən dedi ki, əvvəlki Tərlan deyil, indi hər şeyi daha yaxşı başa düşür. Münasibətimiz təzə başlayanda ən sevdiyim kitabı oxumağa başlamış-dıq. Biz hər görüşəndə kitabı növbə ilə səsli oxuyurduq, həm də müzakirə edirdik. Sonra bezdik, Tərlan mənim qədər sevmədi kitabı, zamanla oxumağı dayandırdıq. İndi kitabı bitiribmiş, həm də sevibmiş. Hətta əvvəllər birlikdə izləyib sonda mübahisə etdiyimiz filmlərə bir də baxacaq, deyəsən hamısında yanılıbmış kimi hiss edirdi.
Sevdiyini xatırlatdı, ondakı yerim dəyişməyibmiş, bu daha ülvi bir hisdi, nə yaşadıqlarımız, nə cür yaşadıqlarımız mənim ondakı yerimi dəyişmirmiş… istədiyim zaman, istədiyim məsələylə də onu narahat edə bilərəmmiş… hər şəkildə ayrılıq istəmədiyini bildirirdi…
***
Ruhumuzun bəlli bir şəkli olmalıdır, bizdən xoşbəxt olmaq, şükür etmək, ətrafa pozitiv enerji saçmaq tələb olunur. Əgər içində olduğu mühit insanı yorursa, enerjisini tükədirsə, sevmədiyi adamlarla nəzakətli davranıb, sevmədiyi işləri gündəlik görməkdən yorulursa emosional əzginlik bir müddətdən sonra bədəninə yansıyır, bronxlar, bağırsaqlar, ürək, dəri belə narahat olaraq bir şeylər dəyişməlidir deyə mesaj verir. Mühiti və başqalarını dəyişmək kimi şansımız olmadıqda araya psixoloqlar, psixoterapevtlər girir, hadisələrə baxışı dəyişmək, ya da verdiyin reaksiyanı ləngitmək üçün.
Bizdəki ruh həkimləri baxdığım filmlərdəki kimi adamı divana uzandırıb uşaqlığına səyahət etmirmiş, bunu psixoterapevtə gedəndə anladım. Heç otaqları da adi xəstəxana otaqlarından fərqlənmirmiş. Ağ divarlar, qara, dəri üzlüklü balaca divan, eyni üzlüklü bir neçə stul, içi kağız-kuğuzla dolu ofis şkafı, ofis masası… Belə mühitdə dərdimi danışmağım gəlmirdi. Dərdim də yoxdu əslində. Bir neçə nəfərin məsləhəti ilə seçdiyim psixoterapevt xoşuma gəlməmişdi, bəlkə gözləyirdim ki, danışmadan məni anlasın. Bir də yuxugətirici dərman yazıb, maşın sürərkən ehtiyatlı olmaqla bağlı xəbərdarlıq etməmişdi. Sonra da maşını beton dirəyə sürtdüm, dərmanlardan olmaz ki soruşanda, olmaz demişdi.
Bu, psixoterapevtə üçüncü gəlişim idi, əvvəlki görüşlərin hər ikisində ağlamışdım, söhbət də qısa çəkmişdi. Müayinəmə bir qədər gecikmişdim. Foyedəki rəngli divanda oturub, içəridəki adamın çıxmağını gözləyirdim. Sükutu arada qeydiyyatçı qızın telefon danışıqları pozurdu, deyəsən qızı ilə danışırdı, ya da oğlu, məktəbdə infeksiya aşkarlandığı üçün qızını – mənə elə gəldi qızdı – dərsə getməməsi üçün razı salmağa çalışırdı. Yanımda oturan qadın üzünü qarşı divara dikib ağlayırdı, hıçqırmadan, səssizcə, arada da kağız salfetlə burnunu silirdi. Bir az keçmiş iki oğlan bir yaşlı kişiyə qollarının altından dəstək verərək içəri daxil oldular. Divanda oturanlar adama yer verdilər ayaq üstə dura bilmirdi. Məni çağırdılar. Niyəsə həkimi gözləyən adamların fonunda özümü enerjili hiss elədim.
Həkimin üzünün yarısı tibbi maskanın altında gizlənsə də yorğun gözlərindən gülümsədiyi bəlli olurdu.
– Necəsiz, Lalə?
– Kimyəvi xoşbəxt. Özümü yaxşı hiss edirəm, amma başa düşə bilmirəm bu hiss etdiklərim mənə aiddir, ya dərmanlara görədi?
– Hiss etdiklərin sənə aiddir. Dərmanlar səni xoşbəxt edə bilməz. Depressiya ruhunun rəngini dəyişmişdi, necə ki qrip olsan burnun axır və bədənin bacardığı şəkildə virusu xaric etməyə çalışır. Amma burnunun normal halı axmaq deyil, düzdü?
– Yəni, bura gələndəki mənim xəstə halım idi?
– Bəli, dərmanlar ruh düşkünlüyünü, emosional enişləri aradan qaldırdıqca sənin kimyəvi dediyin hal meydana çıxır ki, bu da sənin özünsən.
– Deməli, dərmanlar sadəcə beynimin bədənimə ziyan vurmasının qarşısını alır.
– Tamamilə doğrudur. Boğulmaların olur?
– Yox, olmayıb.
– Bəs iybilmən, dadbilmən necə, dəyişiklik var?
– Onların itməsi də depressiya simptomudur ki?!
– Bəli, sinir uclarının həssaslığı azalır. Orqanik səbəb yoxdursa zamanla onlar da bərpa olunacaq. Bəs intihar necə, ağlına gəlməyib ki?
– Doktor, siz hər dəfə israrla soruşursuz, intihar etməyə bir yerim çatmaz demişdim e, amma heç vaxt cəhd eləməmişəm axı. Mən sadəcə ölümü arzulamışam, ölmək istəmişəm, çünki yaşaya bilmirdim.
– Bəs indi necə?
– Ölümə münasibətim dəyişməyib, ölsəm nə olacaq, yaşasam nə. Hər şey hələ də mənasızdır. Vecsizləşmişəm. Kimsə ölsə belə o qədər də üzülmürəm, o bu gün öldü, mən də sabah öləcəm, neyləyim axı. Kütləşmişəm, hissizləşmişəm.
– Hə, dərmanlar şairanəliyi öldürür.
– Amma cəsarətim artıb, əhvalım yüksəlib, yaşamaq istədiyim o qədər şey var ki.
Həkim yenə mehribanca gülümsədi, mənə elə gəldi ki, məndən əvvəlki xəstə çox yorub onu, istədim mənlə yorulmasın.
– Doktor, mənə aidiyyatı olmayan sual versəm olar?
– Buyur, əlbəttə olar.
– Biri özü haqda absurd sayılacaq qədər yüksək fikirdədirsə, məsələn, özünü Tanrı hesab edirsə, bu xəstəlik əlamətidir, ya necə?
– Ola da bilər, olmaya da. Adamı görmədən tanımadan qərar vermək olmaz.
– Özünə Tanrı deyən biri həyatıma daxil olub, inanmıram təbii, amma maraqlı adamdır.
– Peşman olacağın addımlar atma yetər.
– Çalışıram.
– Hə, bir də, dərmanlar çəki almana səbəb ola bilər. Çəkinə diqqət et, kiloların depressiyasından çıxarmaq daha çətindi.
– Dərmanları hələ çox atacağam?
– Sən xoşbəxt olmağı alışqanlıq halına gətirənə qədər.
***
Üçümüz yataqdayıq, o qızı sevir, sərt və hissiz. Mənsə adama tərəf baxmağa utanıram, bütün diqqətim qızın üzündədir, onu sığallayıram, dodağını öpürəm, özünü yaxşı hiss etsin istəyirəm. Sonra yataqda ikimiz qaldıq, əlimlə özümü məmnun etməyə çalışıram, yardım istədim adamdan. O qədər çarəsizəm ki, özümə nifrət elədim. Yanağıma soyuq bir öpüş buraxıb yataqdan qalxdı, geyinməyə başladı, özüm bacarmalı idim həmişəki kimi. İndi isə mətbəxdəyəm qabları yuyuram, hər yanda uşaqlar qaçışır, deyəsən beşdi sayları. O, əlində diplomatı, əynində bədəninə mükəmməl oturan kostyumu işə getmək adıyla qapıdan çıxır. Dodağımın altında məni niyə tək qoydun, nə olar azacıq yardım etsən, ay əclaf, axı boğuluram deyib deyinirəm, amma bunu elə edirəm ki, səsim havada buxarlansın, kimsə bilməsin. Hönkürüb ağlamağa başladım. Suyun şırıltısı, boşqabların cingiltisi, səsimi gizlətmə cəhdlərim… Ağlamağımın şiddəti artır, o gedib. Yuxudan ayılanda hələ bir müddət xəyalla gerçək arasında ilişib qaldım, ayıldığımı dərk etməyə başlamışdım, amma hıçqırıqlarımı kəsə bilmirdim, evdəki sübh sükutunda səsimin əks-sədası beynimə çırpılırdı. Sakitləşəndə həmin adamın Cəlal olduğundan əmin idim, hərçənd üzünü görməmişdim. Özümə gələndə anladım ki, hər gün yaşadığım rutin yuxuma girəndə kabusa çevrilirmiş. İçində gülərək yaşadığım kabus.
***
– Aman, tanrım!
– Buyur.
– Quşlardan qorxursanmış…
– Qorxuram, hə.
– Niyə? Uçurlar, azaddırlar, yoxsa kontrol etmək olmaz deyə xoşlamırsan onları?
– Sistem xətasıdır quşlar, xaotik hərəkət edirlər, hardan gələcəkləri bəlli deyil, hələ üstəlik dimdikləri də var. Onları ləğv edəcəm, yaddaşlardan siləcəm, quşların varlığından belə xəbəriniz olmayacaq.
– Gözəldirlər axı. Anı yaşasana, olsun da xəta.
– Lalə, atma o simitləri, başımıza yığılırlar.
– Bəs axı deyirdin qorxuların üzərinə yerimək, qorxularla üzləşmək lazımdı. Di üzləş, baxıram.
– Əl çək, ya sən simitini qağayılara yedirib bitirənə qədər mən bax o təhlükəsiz yerdə səni gözləyəcəm, ya da dur, uzaqlaşaq burdan.
– Tamam, gəl belə edək, al telefonumu, o təhlükəsiz yerdən qağayıları yemlədiyim yerdə şəklimi çək.
Ən gözəl şəkillərimdən biri alındı: havada asılı qağayı dəstəsi, ləpəli dəniz, buludlu səma, sahildəki beton skamyada o sevincək mən. Bomboz şəkildə təkcə təbəssümüm rənglidir. Simitim bitdi. Qağayılar dağılışdı. İsgəndərdən telefonumu aldım. Quşlardan qorxduğu halda orda durub məni gözləməyi xoşuma gəlmişdi. İlk görüşdə əllərinin titrəməsi kimi, belə xırdalıqlar niyə xoşuma gəlirdi bilmirəm.
– Mən son bir neçə ildi kitab yazmaq haqda düşünürdüm, indi hardan başlayacağımı bilirəm. Səndən. Sənlə başlayacam kitabıma. Əslində gündəlik kimi bir şey, hadisələr, xatirələr, düşüncələr haqda yazmağı düşünürdüm.
– Özüm haqdadırsa oxuyaram, mənim haqda yaz, mən maraqlıyam. Sənin həyatını kimsə niyə oxusun ki.
– Mən kiməsə maraqlı olmaq istəmirəm ki, ya da kimsə oxusun deyə yazmaram ki. Ümumiyyətlə, məncə yaradıcılıq özünü sübut deyil, özünü ifadə üsuludu. Məşhurluq dalınca qaçanları, kütlənin rəğbəti üçün çalışanları mənən kamilləşmiş hesab edə bilmirəm. Adi olmaq yanlış bir şey deyil e, adi olduğunla barışmamaq, olmadığın kimi görünmək, ömrünü başqaları səni təsdiqləsin deyə israf etmək yanlışdı məncə. Adam gördüyü işdən özü zövq almalıdı ilk öncə. Əvvəllər düşünürdüm uğur hekayəmdən bəhs edən motivasiya kitabı yazacağam, sonra uğura olan münasibətim dəyişdi. Cəmiyyətin uğur meyarları ilə mənimkilər eyni deyil artıq.
– Adımı Vi qoyarsan.
– Vi? Amma o hərf bizim dildə "ve" tələffüs olunur.
– Vi, v, i. Kitab sənin qələmindən doğulur, amma mənim haqda hissələr də yazırsan. O zaman adımı seçmək haqqım var.
– Oldu, Vi.
***
Telefondakı mərhəmət dilənən səs burnunu çəkə-çəkə qulağıma pıçıldayır:
– Lalə, Cəlala haqsızlıq edirsən, bağışla onu.
– Nə haqsızlığı, ay ana?! Mən ondan heç küsməmişəm, nəyi bağışlayım axı? Bir də onun yerinə sən niyə üzr istəyirsən, bəlkə o heç bağışlanmaq istəmir.
– O, yaxşı adamdır, onun bizə elədiyi yaxşılıqları əzizlərimdən görməmişəm heç!
– Bilirəm, ay ana, qurbanın olum, axı nə vaxt Cəlal haqda pis söz eşitmisən məndən?!
– Bəs niyə bağışlamırsan? Onun acığına edirsən hər şeyi.
– Məsələn, nəyi? Nəyi onun acığına edirəm?
– Bağışla…
– Ana, nə olar, mənə dəymə. Bir dəfə də məni başqalarına qurban vermə, bircə dəfə mənə, qərarıma, hislərimə güvən. Mən ağılsız deyiləm. İzin ver lap səhv edim, öz səhvlərimdən öyrənim. Mənim qırx yaşım olacaq, bu yaşdan sonra kim məni hansı yola çəkə bilər axı?! Əgər bir yola düşmüşəmsə belə, bu mənim öz qərarım olacaq, hətta seçimim sənin çox qorxduğun "pis yol" olsa belə bil ki, bilərək gedirəm o yolu.
Səssizlik…
– Deməli sənin niyyətin budur da, Lalə?!
Bayaqkı ağlamsınan səsdən əsər-əlamət qalmamışdı artıq. Dərisinin pörtdüyünü onu görmədən də anlaya bilirdim. Sözüm qalmamışdı, dəstəyi asdım.
***
Cəlalla tanış olanda mənim iyirmi, onun on doqquz yaşı vardı. Tibb universitetinin üçüncü kursunda oxuyurdum. Hər evdə internet yox idi, olanlar da bəzən yarım saat çəkən bir neçə uğursuz cəhddən sonra qoşulurdu. Virtual bir forum vardı, ikimiz də onun üzvü idik, təxminən eyni yaşda gənclərdən ibarət, güclü senzurası olan bir forum. Yüngül xasiyyətli adamlara burda yer yoxmuş kimi təəssürat vardı, çünki adminin xoşuna gəlməyən, əxlaqdan kənar hesab etdiyi postlar silinirdi, müəllifi forumdan kənarlaşdırılma xəbərdarlığı alırdı. Forumçularla görüşə getmək üçün iki gün ac qalmışdım. Evdən icazə vermirdilər deyə küsmüşdüm, iştahım qaçmışdı. Axırda anamın rəhmi gəlmişdi.
Ali təhsil almaq üçün Lənkərandan Bakıya gəlmişdi Cəlal, universitetə qəbul olana qədər də şagirdləri ancaq oğlanlardan, müəllimləri ancaq kişilərdən ibarət bir litsey bitirmişdi. Avazımış dərisi, bataqlıq rəngdə iri gözləri, palıdı, qısa, gur saçları olan arıq, hündür oğlan idi. Görən kimi diqqətimi çəkmişdi, mənə hamıdan fərqli görünmüşdü. Mənsə görüşə qədər onun diqqətini çəkirəmmiş, forumdakı yazılarımla. Sonradan bir dəfə də Səbinə ilə – forumçu idi o da – bizim universitetə gəlmişdi, ilk dəfə baxışımız onda toqquşmuşdu, təsirlənmişdim. Tanımadığım insanların gözünə baxmağa çəkinən qız idim. Qısa zaman içində evlənmək istədiyini bildirmişdi. Düzdü həmişə sevdiyim adama ərə veriləcəyimi deyirdilər, amma deməsələr də bildiyim başqa bir “həqiqət” də var idi, sevəcəyim adamın niyyəti sevmək yox, evlənmək olmalı idi. Yəni sonda məni evlənmək üçün seçən kimsəyə aşiq olacaqdım. Oldum da. Səni sevirəmə quru mən də ilə cavab verən birinə.
Yeniyetməlik xəyallarımda hər zaman təklik arzulamışam, evim, itim olacaqdı, ürəyim istəyəndə avtostopla səyahətə çıxacaq – niyəsə xəyalımda qırmızı pikapın arxasında günəşin, küləyin altında yol gedirdim – tanımadığım yerlərdə tanımadığım adamlarla vaxtımı keçirəcək, ürəyim istərsə, gücüm yetərsə qarşılıq və minnətdarlıq gözləmədən fayda verəcək, sonra məkan dəyişdirəcəkdim, öyrənəcək, düşünəcək, yaşayacaqdım. İndi mənə aydındır ki, mən evdən qaçmaq üçün evlənmək istəmişəm. Qız doğulmağın bəxş etdiyi qadağalardan yorulmuşdum, nə intihar etməyə, nə də evdən ayrılmağa cəsarətim çatırdı. Hər iki halda anam çox üzüləcək bəhanəsiylə fikrimdən daşınırdım.
Günün birində isə fərqinə vardım ki, anamın arzuladığı həyatı yaşayıram, hər şey bal kimidi, bəs mən niyə sıxılıram? Ailəm, maşınım, ev işlərinə yardım edən xanım, dostlarım, qohumlarım, işim, işdə kollektivim, inancım belə var. Bəs mən niyə sıxılıram? Bəs mən niyə yox olmaq istəyirəm? Bəs niyə zövq ala bilmirəm? Bəlkə bunların heç biri mənə lazım deyilmiş, bəlkə hamısı yarımçıq imiş, bəlkə mən yarımçıq imişəm? Axı niyə hər kəs bəxtəvərsən dediyi halda mən eyni hissi keçirmirdim? Bəlkə artıq özümü aldatmaq istəmirdim? Mənim üçün cızılmış yolla getməliydim: həkim ya müəllim olmaq üçün oxumaq, ərə getmək, uşaq doğmaq, hər gün geyinib-keçinib evdən çıxmaq üçün işə getmək, böyüklərə hörmət etmək, kiçiklərin nazını çəkmək, uşaqların toyunu görmək, nəvə oynatmaq, ölümün rahatını arzulamaq…
Seks tabu idi böyüdüyüm mühitdə, bu haqda kimsə danışmırdı, mən bilmirəm valideynlərimin cinsi həyatı vardı, ya yox, olmalıydı, ya yox. Mən yaşamağın qaydasını ətrafımdakı qadınların dediqodularından öyrənmişəm. Bu söhbətlərdə digər qadınlar ikiyə ayrılırdı, ana-bacılar və pozğunlara. Sevgisini ərinə və onun nəslinə qulluqla göstərməli idi qadın, təmizkar olmalı, əlinin duzu olmalı, qarşısındakı od olanda su olmalı, lazım gələndə susmalı, eyni zamanda da fərasətli də olub ərini istədiyinə razı salmağı bacarmalı idi, uşaqları təmiz, tox, sakit, uyumlu olmalıydı, ən başlıcası isə fədakarlıq idi analardan tələb olunan. Bəli, analardan. Qadın varlığını ancaq doğaraq sübut edə bilərdi. Ən pisi odur ki, varlığını göstərən kimi yenə yox olmalı idi, çünki indi də övladlarına qurban olmalı idi. Kişilər isə hamısı eyniymiş. Gəzib evə qayıdanı yaxşı kişi imiş, hansısa qəhbəyə görə ailəsini atanlar da oğraş idilər. Qəhbəylə yaşayıb ailəsinə maddi korluq verməyənləri də yaxşı saymaq olardı. Oğlanlar sevdikləri ilə sevişməzlər, sevişdiklərini isə sevməzlər. Evlilik üçün qadından ən başda bakirəlik tələb olunurdu. Ona görə ikiəlli qorumalıydı qadınlar qızlıq pərdəsini.
Evlənənə qədər dörd il sevgili olmuşduq Cəlalla, hətta nişanlananda dini kəbin kəsdirmişdi atası, bizim iştirakımız olmadan. Bu səbəbdən yengə vacib idi, hər kəs bilmək istəyirdi o qədər zaman içində namusumu qoruya bilmişdim, ya təslim olmuşdum. Toy gecəmi qonşu otaqdakı üç ağırçəkili qadının iştirakı ilə keçirmişəm. Həm də həkim olduğumçün hər şeyi özüm bilməli idim, amma nəyi, hardan? Bir neçə saat içində cinsi əlaqənin alınmadığını görən qadınlar fasiləmizdən istifadə edib məni danladılar.
Mənim nəslimi təmsil edən qadın, toy boyu Cəlalı gözlərinlə yeyirdin, bəs indi niyə alınmır ki deyib tənbeh etdi. Cəlalın nümayəndəsi qadınsa bu yaxında on səkkiz yaşlı bir qızın yengəsi imiş, özünü elə rahat aparıbmış ki həmin qız, mən niyə uşaq kimi aparıram bəs özümü deyib qınadı. Qaynanam isə susurdu. Sevdiyim adama qovuşmanın ləzzətini yaşamaq yerinə, qız olduğumu sübut edə bilməmək qorxusu ilə büzüşürdüm. Vaginizm olduğumu illər sonra öyrəndim, sandığım kimi hansısa yetərsizliyi olan qadın deyiləmmiş, hər şeyin həlli varmış, çox sonralar bildim, artıq gec olanda.
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/zumrud-anka/ozsuzluk-68341955/) на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.