Beş uşaq və O
Edit Nesbit
Dünya ədəbiyyatından seçmələr
Bu romanda Siril, Anteya, Robert, Ceyn və Quzu adlı bacı-qardaşlar yay tətili zamanı Sammied adlı qum pərisi ilə rastlaşır, beləcə, ağlasığmaz macəraların ağuşuna düşürlər.
Edit Nesbit
Beş uşaq və O
© ALTUN KİTAB MMC – 2022
I fəsil. Gözəllər və yaraşıqlılar
Stansiyadan evə kimi ən az üç mil[1 - Mil – əsasən, ABŞ və İngiltərədə istifadə olunan uzunluq ölçü vahidi] məsafə qət etmək lazım gəlirdi. Ana köhnə, sınıq-salxaq, toz basmış bir karet tutmuşdu. Karet stansiyadan yenicə aralanmışdı ki, uşaqlar pəncərədən boylanaraq onu sorğu-suala tutdular:
– Çox qalıb?
– Hələ çatmırıq?
Nə çatmaq! Yola düşdükləri heç beş dəqiqə də olmamışdı! Yolun kənarında hər hansı bir tikili görünən kimi uşaqlar yenə bir ağızdan qışqırışdılar:
– O evdir?
– Gəlib çatdıq?
Ancaq bunlar başqa evlər idi…
Karetin qoşulduğu at yol boyunca asta-asta irəliləyirdi. Yol təbaşir karxanasını dolanıb təpəyə doğru qalxırdı. Nəhayət, karet son dəfə cırıldayıb silkələndi və dayandı.
İndi uşaqların gözləri qarşısında yamyaşıl, sıx ağaclarla əhatələnmiş ağ bir bina ucalırdı.
– Hə, gəlib çatdıq! – ana dedi.
– Bu ev necə də ağappaqdır! – Robert sevinclə qışqırdı.
– Hələ qızılgüllərə bir bax! – Anteya da həyəcanla dedi.
– Bura çox qəşəng yerdir! – Siril onlardan geri qalmayaraq səsləndi.
– Gəz-mək is-tə-yi-rəm, – hətta uşaqların yenicə dil açıb danışmağa başlayan ən kiçiyi də dilləndi.
Uşaqların hamısı eyni anda karetdən düşmək istəyirdi. Təkcə ana heç yerə tələsmirdi. O, yavaş-yavaş karetdən endi. Sınıq darvaza və suyu qurumuş fəvvarənin yanındakı itburnu, alaqanqal kollarına tərəf cuman uşaqların arxasınca baxdı. Əvvəl arabaçının pulunu verdi, sonra da karton qutulardakı əşyaların evə daşınmasına nəzarət elədi.
Əslində, bu bir o qədər də qəşəng ev deyildi, hətta ana fikirləşirdi ki, yaşamaq üçün əlverişsizdir. Məsələn, mətbəxdə qab-qacaq yığmağa nə taxça var idi, nə də iri bir şkaf.
Ancaq bu evdə yaşamağa dəyərdi! Son iki ildə Londondan qırağa çıxmayan, adi ekskursiyaya belə getməyən uşaqlara bura cənnətin bir guşəsində ucaldılmış sehrli qəsri xatırladırdı. Londonun isə uşaqlar üçün həbsxanadan heç bir fərqi yoxdur. Xüsusən də əgər valideynləri varlı-hallı adamlar deyilsə… Nə olsun ki, şəhərdə teatrlar, mağazalar çoxdur; əgər pulun yoxdursa, nə teatra gedə, nə də mağazadan bir şey ala bilərsən. İri şəhərdə uşaqların oynaya biləcəyi qum təpəciyi, dırmaşmalarına icazə verilən ağaclar, gəzə biləcəkləri meşə, içində hoppanıb-düşə biləcəkləri gölməçə belə yoxdur. Dümdüz küçələr, hamısı bir formada budanmış ağaclar, vəssalam! Elə buna görə də böyük şəhərlərdə yaşayan uşaqlar sözə baxmır, çox nadinc olurlar. Di gəl onların nə özləri, nə də ataları, anaları, bibiləri, əmiləri bunun səbəbini başa düşə bilirlər.
Ana istəyirdi ki, uşaqlar süfrə arxasına keçməmişdən əvvəl yuyunub yolun tozundan, kirindən təmizlənsinlər. Amma o, uşaqları evə salanadək onlar bağı da, oradakı müxtəlif tikililəri də gözdən keçirməyə fürsət tapmışdılar. Axırda isə belə qərara gəlmişdilər ki, bu evdə günləri çox şən keçəcək! Əslində, bu fikir onlarda elə evi görən kimi yaranmışdı, lakin kənarlarını yamyaşıl ot basmış gölməçəni, tövlənin damındakı saman yığınını görəndən sonra buna tamamilə əmin olmuşdular. Robert qırıq yelləncəyə minib kəlləmayallaq yerə yıxıldı və alnında yumurta boyda şiş əmələ gəldi, Sirilin isə barmağı köhnə dovşan qəfəsinin qapısı arasında qalıb əzildi. Beləliklə, uşaqlar tam əmin oldular ki, onları bu evdə çox maraqlı günlər gözləyirdi!
Ən əsası da o idi ki, burada heç bir qadağa olmayacaqdı: «Ora getmə!», «Bura ayağını basma!», «Ona toxunma!» Londonda uşaqlara göz açmağa imkan vermirdilər. Elə bil hər şeyin üstünə yarlıq yapışdırılmışdı: «Qadağandır!», «İcazə verilmir!» Düzdür, bu yarlıqlar gözlə görünmürdü, ancaq, hər bir halda, onların mövcud olduğunu bilirdin. İşdir, əgər yaddan çıxartsan, bunu sənə dərhal xatırladırdılar.
Haqqında danışdığımız ağ ev təpənin başında yerləşirdi, arxasında isə meşə var idi. Təpənin bir tərəfi təbaşir, o biri tərəfi qum karxanası idi.
Təpənin ətəyində vadi gözə dəyirdi. Vadidə qəribə tikililər görmək olardı. Orada adamlar əhəng yandırırdılar, bir az aralıda qırmızı kərpicdən ev ucalırdı; həmin evdə isə pivə bişirirdilər. Pivə sexinin ətrafında bir neçə daxma görünürdü. Günəş batanda hündür borulardan çıxan tüstü vadinin üstündə qızılı duman əmələ gətirirdi. Sübh çağı isə günəş şüaları altında bu tikililər «Min bir gecə» nağıllarındakı sehrli şəhərləri xatırladırdı.
Bir sözlə, bu qeyri-adi yer barədə çox şey danışmaq olar, lakin, yaxşısı budur, mən sizə uşaqların bura gələndən düz bir həftə sonra tapdıqları qəribə varlıqdan söz açım.
O özünü «pəri» adlandırırdı, hərçənd pəriyə oxşayıb eləmirdi. Düzdür, bizim heç birimiz pəri görməmişik, buna görə də onların necə olduqlarını dəqiq deyə bilmərik, ancaq, hər halda, o sizin haqqında oxuduğunuz və ya kitablarda şəklini gördüyünüz pərilərə qəti bənzəmirdi.
Hadisə belə olmuşdu: ata hansısa işləri yoluna qoymaq üçün şəhərdə qalmışdı. Ana da qəfildən xəstələnən nənəyə baş çəkmək üçün bir həftə sonra Londona qayıtmalı oldu. Ona görə də uşaqları bu evdə həm dayəlik, həm də qulluqçuluq eləyən Martaya tapşırdı.
Beləliklə, evdə tək qalan uşaqlar bir otaqdan o birinə keçir, özlərinə məşğuliyyət axtarırdılar. Nəhayət, Siril təklif elədi:
– Bəlkə, qum karxanasına gedək, hə? Özümüzlə bel də götürərik, qumdan qala düzəldərik. Elə bilərik ki, dənizin sahilindəyik. Hə, nə deyirsiniz, gedək?
– Ata bir dəfə demişdi ki, burada nə vaxtsa dəniz olub, – Anteya dilləndi. – Onu da demişdi ki, bəzən qumların arasından balıqqulaqları çıxır. Onların ən az min yaşı var!
Beləliklə, uşaqlar yola düzəldilər. Hərəsinin əlində öz beli var idi, üstəlik, Quzunu da növbə ilə qucaqlarına alıb aparırdılar. Ən balaca qardaşlarına bu adı uşaqlar qoymuşdular. Bilirsiniz niyə? Çünki dil açıb danışmağa başlayanda ilk sözü «mə-ə-ə-ə» olmuşdu.
Qum karxanası çox dərin idi. Karxananın ağzını ot basmışdı. Otların arasında mavi, sarı çiçəklər bitmişdi. Karxana azman bir adamın içində əlini yuduğu nəhəng ləyəni xatırladırdı. Dik yamaclarında kiçik çuxurlar gözə dəyirdi. Adama elə gəlirdi ki, bu çuxurlar sahil qaranquşlarının qurduğu yuvaların giriş qapısıdır!
Uşaqlar fikirləşdikləri kimi də elədilər: qumdan qala düzəltməyə başladılar. Lakin, əlbəttə ki, dəniz sahilində qala düzəltməyin ləzzəti tamam başqadır: köpüklü dalğalar hücuma keçib qalanı suya qərq eləyir, əməlli-başlı əylənirsən!
Siril qəfildən mağara düzəltmək fikrinə düşdü, təklif elədi ki, qaçaqmalçılıq oyunu oynasınlar. Lakin uşaqlar tərəddüd edirdilər, birdən mağara uçulub onların üstünə tökülər, altından sağ çıxa bilməzlər. Sonra qərara aldılar ki, axıra qədər qazmasınlar, Avstraliyaya kimi gedib çatsalar, bəsdir. Yəqin ki, orada balaca oğlanlar, qızlar tavandakı milçəklər kimi başları aşağı, ayaqları yuxarı gəzirlər.
Uşaqlar mağaranı elə hey qazırdılar. Üzləri pörtmüşdü, alınlarında tər puçurlanmışdı, üst-başları quma batmışdı. Quzu qumdan bir çimdik götürüb ağzına apardı, görünür, onu şəkər tozuna oxşatmışdı. Lakin qumun dadı xoşuna gəlmədi, dərhal qışqırıb ağlamağa başladı. Nəhayət, kiriyib uşaqların düzəltdikləri qalanın yaxınlığında, elə qumun üstünə uzanaraq yuxuya getdi.
Uşaqlar isə hələ də səylə qumu qazırdılar. Tezliklə Avstraliyaya aparan tunel elə dərinləşdi ki, Ceyn qorxuya düşərək uşaqlardan əl saxlamalarını xahiş etdi.
– Təsəvvür eləyirsiniz, biz balaca avstraliyalıların başına düşürük, qum da onların gözlərinə dolur!
– Düz deyirsən, – Robert razılaşdı, – sonra da bizə qəzəblənib daş atmağa başlayarlar. İmkan verməzlər ki, nə kenquruları görək, nə də koalaları.
Əslində, yaşca daha böyük olan Sirillə Anteya Avstraliyanın heç də belə yaxında olmadığını bilirdilər, ancaq, hər bir halda, əyləncə xatirinə belləri bir kənara qoyub qumu əlləri ilə qazmağa başladılar. Bu, çətin deyildi, çünki dərənin dibindəki qum dəniz sahilindəki kimi narın idi, hərdən uşaqların əlinə balaca balıqqulaqları da keçirdi.
– İşə bir bax, – Ceyn dilləndi. – Deyəsən, doğrudan da, burada nə vaxtsa dəniz olub. İçində də müxtəlif növ balıqlar və supəriləri…
– Hə, bir də dibində içi cəvahiratla dolu batmış gəmilər, – Siril əlavə etdi, – qızıl sikkə, ya da qədim dəmir pul tapsaq, əla olardı!
– Bəs dənizi hara aparıblar? – Robert çaşqınlıqla soruşdu.
– Ay səfeh, elə bilirsən ki, dənizin suyunu vedrə-vedrə daşıyıb aparıblar? – böyük qardaşı istehza ilə dilləndi. – Atam demişdi ki, qədimdə dənizin dibindəki torpaq bərk isinib. Yayda qalın adyalla yatanda sənə necə isti olur, bax eynilə o cür… İstilənəndə çiynini adyalın altından çıxarırsan, o da sürüşüb kənara düşür. Torpaq da eynilə bu cür silkələnib və dəniz axıb gedib. Yaxşı, gedək bir az balıqqulağı yığaq. Bax orada, deyəsən, kalan balıqqulağı var! Orada gözümə başqa bir şey də dəyir, lap batmış gəminin lövbərinə oxşayır.
Uşaqların hamısı onunla razılaşdı, bircə Anteyadan başqa. O hələ də əlləri ilə qumu qazırdı. Anteya başladığı işi axıra çatdırmağı sevirdi. İndi də fikirləşirdi ki, mütləq Avstraliyaya gedib çatmalıdır. Yoxsa bu, böyük biabırçılıq olardı…
Sirilin göstərdiyi yer uşaqları məyus etdi. Birincisi, orada balıqqulağı-zad yox idi, ikincisi, lövbər hesab etdikləri əşya qırıq külüngdən başqa bir şey deyildi. Üstəlik, uşaqlar möhkəm susamışdılar, fikirləşirdilər ki, artıq evə qayıdıb səpsərin limonad içməyin vaxtı gəlib çatıb. Elə bu vaxt Anteya qəfildən qışqırmağa başladı:
– Siril! Tez bura gəl! Cəld ol! O, diridir, qaçıb yoxa çıxa bilər! Tez elə!
Uşaqların hamısı Anteyanın qumu qazdığı yerə tərəf boylandı.
– Yəqin, siçovul görüb, – Robert dedi. – Atam deyirdi ki, belə yerlərdə həmişə siçovullar olur.
– Bəlkə, ilandır? – Ceyn təşvişlə soruşdu.
– Gəlin, gedib baxaq, – Siril təklif elədi. – Mən ilanlardan qorxmuram. Hətta onlardan xoşum gəlir. Əgər ilan olsa, onu əhliləşdirəcəyəm, qoy hara getsəm, arxamca sürünsün. Gecələr də boynuma dolanıb mənimlə yatar.
– Belə şey ola bilməz! – Robert özündən çıxdı. O, Sirillə eyni otaqda yatırdı. – Əgər siçovul olsa, onda sözüm yoxdur, götürüb əhliləşdirə bilərsən. Lakin ilan, qətiyyən!
– Bəsdir boş-boş danışdınız! – Anteya qışqırdı. – Burada siçovul-filan yoxdur! İlan da deyil. O, böyükdür e! Pəncələri də var, üstü də tüklə örtülüb. Bellərinizi kənara çəkin, onu yaralaya bilərsiniz. Əllərinizlə qazın.
– Hə, istəyirsən, o bizi yaralasın? – Siril etiraz elədi.
– Sənə deyirəm ki, olmaz! – Anteya qardaşının üstünə qışqırdı. – İstəyirsiniz inanın, istəyirsiniz yox, o danışdı, nəsə dedi.
– Nə dedi?
– Dedi ki, mənimlə işiniz olmasın!
Siril elə bildi, bacısının başına gün vurub. Oğlanların ikisi də bellərini əllərinə alıb qumu qazmağa başladı. Anteya dərənin kənarında oturub həyəcanla onlara baxırdı. Oğlanlar ehtiyatla qazırdılar, birdən dərənin dibində nəsə tərpənməyə başladı. Anteya artıq yerində dayana bilməyib irəli cumdu:
– Qoy mən qazım, mən ondan qorxmuram!
Qız bunu deyib özünü dərənin dibinə atdı. Sonra sümük gizlətməyə hazırlaşan it kimi əlləri ilə qumu qazmağa başladı.
– Əlim onun tüklərinə dəydi! – Anteya həyəcanla qışqırdı. – Düz sözümdür!
Buna cavab olaraq dərənin dibindən qeyri-adi, bir qədər xırıltılı səs gəldi. Uşaqlar hamısı bir anda diksinib kənara sıçradılar.
– Əl çəkin məndən!
– Lakin biz sənə baxmaq istəyirik, – Robert handan-hana bütün cəsarətini toplayaraq dilləndi.
– Biz səni görmək istəyirik! – Anteya əlavə elədi.
– Deməli, məni görmək istəyirsiniz! Yaxşı, siz deyən olsun, – bu sözlər eşidiləndən sonra dərənin dibindəki qum tərpənməyə başladı. Qumun altından qəhvəyi rəngli, tüklü, yupyumru bir məxluq çıxdı.
O özünü silkələyib üstündəki qumları yerə tökdü. Sonra yerdə oturub əsnəməyə və gözlərini ovuşdurmağa başladı:
– Deyəsən, möhkəm yatmışdım.
Uşaqlar dərənin ağzına toplaşıb heyrətlə bu qəribə məxluqa tamaşa eləyirdilər. Həmin məxluq isə gah ilbizin buynuzları kimi irəli uzanan, gah da müşahidə borusu kimi yığılan qəribə gözləri ilə uşaqlara baxırdı. Qulaqları yarasanın palaz qulaqlarına bənzəyirdi, hörümçək bədəninə oxşayan gövdəsi sıx və yumşaq tüklə örtülmüşdü. Pəncələri meymun əlinə bənzəyirdi, barmaqlarını da qalın tük basmışdı.
– Bu nədir belə? – Ceyn heyrətlə dilləndi. – Onu özümüzlə aparacağıq?
Bunu eşidən qəribə məxluq qeyri-adi gözlərini Ceynə tərəf çevirib dedi:
– Bu qız həmişə belə səfeh-səfeh danışır, yoxsa başına qoyduğu şlyapa ona belə təsir göstərib?
Sonra da nifrətlə qızın başındakı parçadan kəsilmiş çiçəklərlə bəzədilmiş şlyapaya baxdı.
– Siz onu səhv başa düşdünüz, bacım elə demək istəmədi, – Anteya tez-tələsik dilləndi. – Qorxmayın, bizim sizinlə işimiz olmaz.
– Bunu mənə deyirsən? – qəribə məxluq özündən çıxdı. – Mən qorxmayım? İşə bir bax! Sən mənimlə elə danışırsan ki, elə bil heç kiməm!
İndi onun tükləri eynilə pişiklər qəzəblənəndə olduğu kimi qabarıb biz-biz durmuşdu.
– Üzr istəyirəm, – Anteya mehribanlıqla dilləndi, – əgər sizin kim olduğunuzu bilsəydik, belə danışmazdıq, siz də dediyimiz hər sözdən qəzəblənməzdiniz. Xahiş eləyirəm, əsəbiləşməyin, deyin görək siz kimsiniz? Biz, doğrudan, bunu bilmək istəyirik.
– Məgər siz məni tanımırsınız? Bu dünyanın lap zayı çıxıb! Doğrudanmı siz Sammiedi gördünüz, ancaq tanımadınız?
– Sammied? Bu ki yunan dili kimi qəlizdir, – Siril dedi.
– Cavan oğlan, bu elə yunancadır! – uşaqların yeni tanışı acıqlı-acıqlı dedi. – Mənası da «qum pərisi» deməkdir. Siz qum pərisini görüb necə tanımaya bilərsiniz axı?!
– Yox, əlbəttə ki, biz sizi tanıdıq, – Ceyn onu sakitləşdirməyə çalışdı, – sizi görən kimi bunu başa düşmək olar.
– Hə, gördüm necə tanıdın! – Sammied istehza ilə dilləndi. Sonra isə cəld hərəkətlə yenidən qumun altına dürtülməyə başladı.
– Xahiş eləyirik, getməyin! – Robert qışqırdı. – Bizimlə bir az da söhbət edin! Bağışlayın ki, sizin qum pərisi Sammied olduğunuzu bilmədik. Ancaq mən ömrümdə sizin kimi qəribə, qeyri-adi məxluqla rastlaşmamışam!
Uşaqların yeni tanışı bu sözlərdən sonra bir qədər yumşaldı.
– Sizinlə söhbət eləyərəm, lakin bir şərtlə! Özünüzü yaxşı aparsanız, onda, bəlkə, suallarınıza cavab verdim. Bəlkə də, yox… Baxarıq… Hə, deyin görüm, sizi nə maraqlandırır?
Uşaqlar bu qəfil sualdan özlərini itirdilər, nə soruşacaqlarını bilmədilər. Yalnız Robert dərhal özünü ələ alıb ağlına gələn ilk sualı verdi:
– Siz burada çoxdan yaşayırsınız?
– Yüz illərdir! – Sammied cavab verdi.
– Danışın, xahiş edirik!
– Bu barədə kitablarda çox yazılıb, – qum pərisi mızıldandı.
– Axı mən kitablarda sizin haqqınızda heç nə oxumamışam! – Ceyn dedi. – Yaxşısı budur, bizə özünüzdən danışın. Biz, həqiqətən də, sizin haqqınızda heç nə bilmirik. Bir də, siz elə qəşəngsiniz ki!
Bu sözləri eşidən Sammied pəncələri ilə tüklü bədənini sığallayıb xoşbəxt-xoşbəxt gülümsündü.
– Xahiş edirik, danışın! – uşaqların hamısı bir ağızdan qışqırışdı.
Sammied gözlərini ovuşdurub dilləndi:
– Gör günəş necə gözəl işıq saçır! Lap köhnə əyyamlarda olduğu kimi! Siz indi meqateriyaları[2 - Meqateriyalar – qədim dövrlərdə Cənubi və Şimali Amerikada mövcud olmuş, ancaq sonradan nəsli kəsilmiş canlılar] haradan alırsınız?
– Nəyi? – uşaqlar bir ağızdan təəccüblə soruşdular.
– İndi pterodaktillər kifayət qədərdir?
Uşaqlar çaşqınlıq içində idilər, nə deyəcəklərini bilmirdilər.
– Bəs səhər yeməyində nə yeyirsiniz? – Sammied səbirsizliklə soruşdu. – Sizi kim yedizdirir?
– Anam… O, səhər yeməyində bizə qayğanaq bişirir, bir də süd içir, yağ-çörək yeyirik.
– Bu meqa… necə dediniz? Məgər onu səhərlər yeyirlər?
– Bizim zəmanəmizdə hamı arzulayırdı ki, səhər yeməyində pterodaktil olsun. Onu yaxşıca qızardırdılar. Köhnə əyyamlarda dünyada qum pərilərinin sayı-hesabı yox idi! Onlar insanların arzularını yerinə yetirməyi bacarırdılar. Pterodaktil – yarıquş, yarıtimsah olan canlıdır. Meqateriya isə çox nəhəngdir, lap fil boyda! Bilirsiniz nə qədər əti olur! Ürəyinə balıq düşənlər isə pərilərdən ixtiozavr[3 - İxtiozavr – nəsli kəsilmiş nəhəng dəniz sürünəni] istəyirdilər. Yaxşı, bugünlük bu qədər söhbət bəsdir, mən artıq gedim.
– Yox, yox! – uşaqlar hamısı bir ağızdan qışqırışdı. – Getməyin! Xahiş edirik, danışın görək əvvəllər necə idi? Onda da indiki kimi qumun içində yaşayırdınız?
– Yox. Onda balaca uşaqlar çaxmaqdaşından düzəldilmiş belləri ilə yanımıza gəlir, bizim üçün qumdan qalalar tikirdilər. Bir müddət həmin qalalarda yaşadıq.
– Bəs sonra nə oldu? Niyə o qalaları tərk etdiniz?
– Bu çox kədərli əhvalatdır! – Sammied qaşqabaqlı halda dilləndi. – Uşaqlar təkcə qala tikməmişdilər, onun ətrafına xəndək də çəkmişdilər. Bir müddət sonra dənizin suyu həmin xəndəklərə doldu. Qum pərilərinin isə nəmişliyə dözümü yoxdur. Onlar rütubətdən xəstələnib tələf olmağa başladılar. Beləcə, pərilərin sayı lap azaldı…
– Siz də islanmışdınız? – Robert maraqla soruşdu.
– Hə, – Sammied dərindən ah çəkib dedi. – Bir dəfə sol bakenbardımdakı tüklərdən birini islatmışdım. Bu rütubəti hələ də canımda hiss eləyirəm! Əlbəttə ki, təpədən dırnağa kimi islananacan gözləmək fikrim yox idi! Bakenbardımı günün altında qurudub dənizdən bacardıqca uzaqlaşdım. İsti və quru qumun içində özümə yuva qazdım. İndiyə kimi də burada yaşayıram. Sonra dəniz bir xeyli geriyə çəkildi. Hə, sizə hər şeyi danışdım, daha məni rahat buraxın!
– Xahiş edirik, bircə suala da cavab verin! – uşaqlar yenidən yalvarmağa başladılar. – Siz əvvəlki kimi arzuları yerinə yetirə bilirsiniz?
– Bəs necə! Məgər bir neçə dəqiqə bundan əvvəl sizin arzunuzu yerinə yetirmədim? İstəyirdiniz ki, qumun altından çıxıb yanınıza gəlim, mən də gəldim!
– Başqa bir şey arzulaya bilərik?
– Yaxşı, lakin tez olun, mən artıq yorulmuşam.
Təəssüf ki, həmin vaxt uşaqların ağlına heç bir arzu gəlmədi.
– Hə, nə oldu? – Sammied onları tələsdirdi.
Bu vaxt Anteyanın ağlına bir fikir gəldi. Qız cəld dilləndi:
– İstəyərdim ki, biz hamımız qəşəng və yaraşıqlı olaq!
Uşaqlar dərhal bir-birinə baxdılar, sonra gözlədilər; dəqiqələr keçir, lakin hələlik onlarda heç bir dəyişiklik gözə çarpmırdı.
Birdən Sammied qəribə gözlərini durbin kimi irəli uzatdı, sonra ovurdlarını şişirdib ağzındakı havanı çölə üfürdü. Axırda da məyusluqla dedi:
– Heç nə alınmır… Deyəsən, bildiklərimi yaddan çıxarmışam.
– Nə olar, bir də cəhd eləyin, xahiş edirik, – uşaqlar yenə yalvardılar.
– Məsələ belədir: gərək bunu hamınız birdən arzulayasınız. Bu sizin hamınızın istəyidir?
– Bəli! Bəli! – Anteya ilə Ceyn onu inandırmaq üçün tələm-tələsik dilləndilər. Oğlanlardan səs çıxmadı. Onlar, sadəcə olaraq, inanmırdılar ki, Sammied bir dəfə üfürməklə yaraşıqlı olacaqlar. Qum pərisi isə gözlərini bir az da bərəldib elə hey üfürürdü.
– Birdən o xəstələnər, – Anteya narahatlıqla dilləndi. – Görün ovurdlarını necə şişirdib!
– Üzünün dərisi partlamasa yaxşıdır, – Robert də təşvişə düşdü.
Nəhayət, Sammied ağzındakı havanı çölə buraxıb əvvəlki formasını aldı.
– Oh! – qəribə məxluq dərindən nəfəs alıb əlavə etdi: – Yəqin, sabah daha asan olar. Yaxşı, hələlik!
Sonra cəld hərəkətlə qumu qazıb içində gözdən itdi. Uşaqlar təəccüblə bir-birinə baxdılar: onların hər biri yanlarında qeyri-adi gözəlliyə malik üç uşağın olduğunu gördü. Bir müddət hamısı çaşqınlıqdan susub danışmadı. Nəhayət, Anteya dilləndi:
– Bağışlayın, – o, üzünü yanında dayanmış iri mavi gözləri və qızılı rəngli dalğalı saçları olan Ceynə tutub dedi, – bir az əvvəl burada iki oğlan və bir qız var idi, onların hara getdiklərini görmədiniz ki?
Qız bacısı Ceyni və qardaşlarını tanıya bilməmişdi.
– Elə mən də sizdən bunu soruşmaq istəyirdim, – Ceyn dedi.
Bu vaxt Siril qışqırdı:
– Ceyn, bu sənsən! Önlüyündə dəlik var idi, ondan tanıdım. Anteya, bu da sənsən! Bax, cibindən dəsmal sallanır. Üstündə də qan ləkəsi var. Dünən əlini kəsmişdin, sonra bu dəsmalla sarımışdıq. İşə bir bax! Deməli, o bizim arzumuzu yerinə yetirib! Deyin görüm, mən də yaraşıqlı olmuşam?
– Siril, bu sənsən? – Ceyn təəccüblə dilləndi. – Əvvəlki görkəmin mənim daha çox xoşuma gəlirdi. İndi buruq saçlarınla lap kilsə xorunda oxuyanlara oxşayırsan! Hə, bu da, yəqin, Robertdir. Lap italiyalı şarmanka[4 - Şarmanka – çiyindən keçirilib gəzdirilən, qutuya oxşar kiçik orqan, musiqi aləti] çalanlara bənzəyib ki! Saçları da zil qara!
– Siz də Milad açıqçalarının üstündəki səfeh qızlara oxşayırsınız! – Robert acıqla dilləndi. – Ceyn, sənin saçların lap yerkökü rəngindədir!
– Yaxşı, dalaşmayın! – Anteya uşaqları sakitləşdirməyə çalışdı. – Gəlin Quzunu da götürüb evə qayıdaq. Nahar vaxtı yaxınlaşır.
Elə bu vaxt bayaqdan isti qumun üstündə yuxuya getmiş balaca gözlərini açdı. Uşaqlar qorxa-qorxa ona baxdılar. Yox, körpədə bir dəyişiklik yox idi. Uşaqlar dərindən nəfəs aldılar.
Anteya hamıdan qabaq Quzunun yanına qaçıb qollarını ona tərəf açaraq:
– Gəl qucağıma, balaca, – dedi.
Uşaq ona tərəddüdlə baxıb quma batırdığı baş barmağını ağzına soxdu.
– Gəl, balaca, – qız bir də dilləndi.
– Get! – uşaq qışqırdı.
– Yaxşı, onda mənim qucağıma gəl, – Ceyn dedi.
Balaca ağlamağa başladı.
Bu vaxt Robert irəli durub:
– Hə, cavan oğlan, gəl çiynimə çıx görüm, – dedi.
Lakin balaca yenə kirimədi. Birdən uşaqlar nə baş verdiyini anladılar: Quzu onları tanımamışdı! Axı Sammied uşaqların görünüşünü tamam dəyişdirmişdi! Quzuya qardaş-bacılarının şən, doğma, tanış gözlərinin yerinə iri, qəşəng, ancaq tamamilə yad gözlər baxırdı.
Uşaqlar bir müddət çaşqınlıq içində bir-birinə baxıb qaldılar. Nəhayət, Siril irəli durub Quzunu qucağına götürməyə cəhd elədi. Ancaq uşaq bu dəfə elə ucadan qışqırıb ağlamağa başladı ki, elə bil ətini kəsirdilər.
– İşə bir bax! İndi balaca qardaşımızla təzədən tanış olmalıyıq! Bu ki dəhşətdir! – Siril dedi.
Onlar düz bir saat balacanı dilə tutmaq üçün əlləşdilər. Nəhayət, uşaq sakitləşəndən sonra evə yollana bildilər.
– Tanrıya şükür! Gəlib çatdıq, – Ceyn dedi.
Dayə Marta qapının ağzında dayanmışdı.
– Balacanı götür, – Ceyn qucağındakı uşağı ona tərəf uzatdı.
Marta təşvişlə körpəni ondan alıb soruşdu:
– Siz kimsiniz? Bəs bizim qalan uşaqlar hanı?
– Bizik də, tanımadın? – Robert dilləndi.
– Necə yəni bizik? Siz kimsiniz ki? – dayə çaşqınlıqla bir də soruşdu.
– Sənə deyirəm ki, bu bizik, sadəcə, bir az dəyişmişik, daha qəşəng və yaraşıqlı olmuşuq, – Siril izah eləməyə çalışdı. – Mən Siriləm, bunlar da o biri uşaqlardır… Acından ölürük, imkan ver, evə girək.
Di gəl bu sözlərin Martaya heç bir təsiri olmadı. Dayə cəld içəri girib qapını uşaqların üzünə bağlamaq istədi.
– Haqlısan, biz özümüzə oxşamırıq, – bu dəfə Anteya onu dilə tutmağa çalışdı. – Mən Anteyayam. Yanımdakılar da bacı-qardaşlarımdır. Biz çox yorulmuşuq və acmışıq. Nahar vaxtı çoxdan keçib.
– Gedin, haradan gəlmisinizsə, orada da nahar edin, – Marta qəzəblə dedi. – Əgər bu səfeh oyunu quran bizim uşaqlardırsa, buna görə paylarını alacaqlar! Onlara elə bu cür də çatdırın. Qoy bilsinlər ki, evdə onları nə gözləyir!
Qadın bunu deyib qapını çırpıb bağladı. Siril qapının zəngini basmağa başladı. İntəhası cavab verən olmadı. Sonra Marta başını yataq otağının pəncərəsindən çölə uzadıb:
– Əgər elə bu dəqiqə çıxıb getməsəniz, polisləri bura tökərəm! – dedi.
– Burada dayanmağın mənası yoxdur, – Anteya ah çəkərək dilləndi. – Nə qədər ki bizi həbs etməyiblər, çıxıb getsək yaxşıdır.
– Məncə, günəş batandan sonra biz əvvəlki görünüşümüzə qayıdacağıq, – Ceyn dedi.
– Birdən biz də o meqateriyalar kimi daşa dönsək, onda necə? – Anteya titrək səslə dilləndi. Sonra da ağlamağa başladı. Ceyn də ona qoşuldu. Oğlanların isə qorxudan rəngi ağarmışdı.
Uşaqlar yenə bir neçə dəfə dayəni dilə tutmağa çalışsalar da, bunun heç bir faydası olmadı. Nə etməli idilər? İndi onlar heç özləri belə bir-birini tanıya bilmirdilər, kim olduqlarını başqalarına necə başa sala bilərdilər axı?! Bircə səsləri əvvəlki kimi qalmışdı.
– İnanmıram ki, biz sabaha kimi daşa dönək, – Robert dedi. – Sammied söz verdi ki, sabah bizim daha bir arzumuzu yerinə yetirəcək. Xahiş edərik, bizi əvvəlki görkəmimizə qaytarsın. Ancaq o vaxtadək daşa çevrilsək, heç nə!
– Düz deyirsən, – qalan uşaqlar onun sözünə qüvvət verdilər. Lakin onların səsində əminlikdən əsər-əlamət yox idi…
Nəhayət, aclıqdan və yorğunluqdan dördü də bağdakı otların üstündə oturub mürgüləməyə başladı. Bir müddət beləcə keçdi.
Anteya hamıdan qabaq yuxudan oyandı.
– Ey, oyanın! – qız qışqırmağa başladı. – Biz daşa dönməmişik! Siril, sən yenə əvvəlki kimi eybəcərsən! Gözlərin də balacadır, üzündəki çillər də öz yerinə qayıdıb! Nə yaxşı oldu! Hamımız yenə əvvəlki kimi görünürük!
Onlar sevinə-sevinə evə tələsdilər. Qapıdan içəri girər-girməz Marta dil boğaza qoymadan onlara evə gəlmiş yad uşaqlar barədə danışmağa başladı.
– Elə qəşəng idilər, elə qəşəng idilər, gəl görəsən! Ancaq nə olsun, hamısı tərbiyəsiz və ədəbsiz uşaqlar idilər! Dəhşət!
– Hə, – Robert sakitcə başını tərpədib dedi, – bilirik, bilirik…
Martaya vəziyyəti izah etməyin heç bir mənası yox idi.
– Bəs siz bütün günü harada avaralanırdınız? – dayə maraqla soruşdu.
– Buralarda idik.
– Elə isə niyə evə belə gec gəldiniz?
– Hamısı onların ucbatından oldu, – Anteya fikirləşmədən dilləndi.
– Kimin?
– O qəşəng qızlarla yaraşıqlı oğlanların. Onlar gün batmamış bizi evə buraxmaq istəmirdilər. Bilirsən necə zəhlətökən uşaqlar idilər! Yaxşısı budur, bizə yemək ver. Özü də, bir az tez ol, lap acından ölürük.
– Bu barədə hələ fikirləşməliyəm, – Marta deyinməyə başladı. – Bütün gün, kim bilir, haralarda veyillənmisiniz. Qoy bu sizə dərs olsun ki, bir də belə iş tutmayasınız, tanımadığınız uşaqlara qoşulmayasınız. Əgər bir də həmin uşaqlara rast gəlsəniz, kəlmə də kəsməyin! Bildiniz! Dərhal onların yanından uzaqlaşın! Özü də gəlib mənə xəbər verin!
– Yaxşı, – Anteya hamının adından söz verdi. – Bir də onları görsək, mütləq sənə deyərik!
Gözünü masanın üstündəki yeməklərə zilləmiş Robert hövsələsiz halda dedi:
– Biz var gücümüzlə çalışarıq ki, bir də onlarla qarşılaşmayaq.
Həqiqətən də, onlar bir daha rastlaşmadılar…
II fəsil. Qızıl pullar
Həmin gecə Anteya çox aydın şəkildə qəribə bir yuxu gördü. Yuxusunda leysan yağışın altında zooparkda gəzirdi və nədənsə çətiri də yox idi. Yağışdan xoşları gəlməyən heyvanlar narazı halda deyinirdilər… Bu yerdə Anteya gözlərini açdı. Nə qədər qəribə də olsa, yağış və səs hələ də davam eləyirdi. Məlum oldu ki, bir gün əvvəl soyuqlayan Ceynin burnu tutulub, odur ki yuxuda xoruldayır. Anteyanın yuxuda ikən qulağına gələn səs də elə bu imiş. Ceynin başının üstündə dayanmış Robert isə əlindəki yaş dəsmalın ucunu sıxaraq suyu qızın üzünə damcıladırdı ki, yuxudan oyatsın.
– Eləmə! – Anteya qardaşının üstünə qışqırdı. – Görmürsən, yatıb?
– Yaxşı, yaxşı, – Robert dərhal dəsmalı bir kənara tulladı.
– Bilirsən necə qəribə yuxu gördüm! – Anteya dedi.
– Mən də! – səsə yuxudan oyanan Ceyn dilləndi. – Yuxuda gördüm ki, biz qəribə bir məxluqu qumun altından qazıb çıxarırıq. O bizə deyir ki, qum pərisidir. Adı da Sammieddir. Hə, üstəlik, biz ondan hər gün bir arzumuzu yerinə yetirməsini xahiş edə bilərik!
– Bir dəqiqə, dayan görüm. Axı mən də bu yuxunu görmüşəm, – Robert onun sözünü kəsdi. – Otağınıza da elə ona görə gəlmişdim ki, yuxumu sizə danışım. Hə, biz arzumuzu ona dedik. Niyəsini bilmirəm, lakin siz ondan çox səfeh bir şey istədiniz: dediniz ki, qoy Sammied bizi çox qəşəng və yaraşıqlı uşaqlara çevirsin. Belə də oldu, lakin bunun bizə ziyandan başqa heç bir xeyri dəymədi.
– Bir neçə nəfər eyni yuxunu görə bilməz axı! – Anteya qışqırdı. – Düzdür, mən yuxuda heyvanat bağında gəzirdim, üstəlik, güclü yağış da yağırdı. İntəhası bundan əvvəl sizin gördüyünüz yuxunu mən də görmüşdüm. Hətta davamını da danışa bilərəm: Quzu bizi tanımayıb ağlamağa başladı. Dayə isə evə girməyimizə icazə vermədi…
Bu vaxt o biri otaqdan Sirilin səsi gəldi:
– Bir az tələs, Robert! Əgər bu dəqiqə əl-üzünü yuyub saçını daramasan, yenə səhər yeməyinə gecikəcəksən!
– Yaxşısı budur, sən özün bura gələsən, – Robert qardaşını qızların otağına çağırdı.
Siril yarıgeyinmiş vəziyyətdə qapının ağzında göründü.
– Qulaq as, – Anteya dedi, – biz hamımız bu gecə yuxuda qum pərisi görmüşük.
– Nə yuxu! – Siril istehza ilə dilləndi. – Uşaq ki uşaq! Siz axı nə vaxt böyüyəcəksiniz? Bu, yuxu-zad deyil. Bütün bunlar, həqiqətən, olub, bildiniz? Elə ona görə də bu gün yuxudan tez durmuşam. Səhər yeməyindən dərhal sonra Onun yanına yollanıb növbəti arzumuzu deyəcəyik. Lakin gərək nə arzulayacağımızı əvvəlcədən yaxşıca götür-qoy eləyək ki, başımıza dünənki kimi iş açmayaq.
Anteya hələ də qardaşının dediklərinə inana bilmirdi, ancaq bir qədər sonra səhər yeməyi üçün mətbəxə gedəndə Martanın hələ də dünənki uşaqların qarasınca deyindiyini gördü və başa düşdü ki, bütün bunlar, həqiqətən də, baş verib. Marta da onlarla eyni yuxunu görə bilməzdi axı!
– Çünki Marta həmişə «Yuxuyozma kitabı»nda izahı olan yuxular görür, – Anteya fikrini əsaslandırmağa çalışdı. – Səhər də duran kimi həmin kitaba baxır. Məsələn, əgər toy görsən, deməli, dəfn mərasiminə gedəcəksən, ilan görsən, kimsə sənə xəyanət edəcək. İlbiz isə körpə uşaq deməkdir.
– Uşaq demişkən, – Siril onun sözünü kəsdi, – bəs Quzu hanı?
– Marta bu gün Roçesterdəki qohumlarıgilə baş çəkmək istəyir, Quzunu da özü ilə aparacaq, – Ceyn dedi. – Anam icazə verib. İndi uşağı geyindirir.
– Roçesterə qədər Quzunu çiynində necə aparacaq? – Siril təəccüblə soruşdu.
– Marta karet tutub.
– Gəlin onları yola salaq, – Siril təklif elədi. – Birincisi, tərbiyəli adamların hamısı belə hərəkət eləyir, ikincisi də, əmin olarıq ki, bütün gün onlardan canımız qurtaracaq.
Marta yaxşıca geyinib-kecinmişdi, əynində çəhrayı rəngli bayram libası, başında isə üstündə göy rəngli çiçəkləri olan mavi şlyapa vardı. Quzuya da qəşəng gödəkçə geyindirmiş, başına papaq qoymuşdu.
Uşaqlar onları yolayrıcına kimi ötürüb karetə mindirdilər.
– Hə, indi qaçdıq Sammiedin yanına, – karet gözdən itən kimi Siril qışqırdı.
Onlar yolboyu qum pərisindən hansı arzularını yerinə yetirməsini istəyəcəklərini uzun-uzadı müzakirə elədilər. Lakin ağıllarına heç nə gəlmədi.
Uşaqlar dünən Sammiedin qum altında gizləndiyi yeri xırda daşlarla işarələmişdilər, odur ki tapmaq çətin olmadı.
– Bəlkə, bu, doğrudan da, yuxu idi, onda necə? – uşaqlar qumun altından bellərini tapıb çıxaran vaxt Robert dedi.
– Bəlkə, sən bir az ağıllı olasan, – Siril onu sancdı.
– Bəlkə, sən bir az nəzakətli olasan, – Robert də söz altında qalmadı.
– Bəlkə, bu dəfə biz qızlar arzumuzu deyək, sizin dalaşıb qurtarmağınızı gözləməyək, hə? – Ceyn gülərək dedi.
– Bəlkə, sən burnunu hara gəldi soxmayasan, – Robert qızın sözünü kobudluqla kəsdi.
– Yaxşı, dalaşmayın, – Anteya aranı sakitləşdirmək üçün dilləndi. – Arzumuzu isə birlikdə fikirləşib qərar verərik. Bunun üçün hələ vaxtımız var.
Onlar bir qədər düşünüb-daşındıqdan sonra işə başladılar…
– Qumu ehtiyatla qazın, – Robert dedi, sonra nə düşündüsə, əlavə elədi: – Hətta, yaxşısı budur, əlimizlə qazaq.
Onlar belə də elədilər və çox keçmədən qəribə gözlü tüklü məxluq yenidən uşaqların qarşısında peyda oldu.
Hamı dərindən nəfəs aldı: deməli, dünən baş verənlər heç də yuxu deyilmiş!
Sammied qumun üstündə oturub silkindi.
– Bu gün bizim arzumuzu yerinə yetirməyə hazırsınız? – Siril soruşdu. – Lakin bizim bir yox, iki arzumuz var. Doğrusu, biri o qədər də əhəmiyyətli deyil.
– Bilirsiniz nə var, – Sammied sözə başladı, – siz gəlib çıxana kimi elə bilirdim, bütün bunları yuxuda görmüşəm. Çünki bəzən çox qəribə yuxular görürəm.
– Doğrudan? – Ceyn təəccüblə soruşdu. – Necə maraqlıdır! Çox istərdim ki, bizə öz yuxularınız barədə danışasınız.
– Sizin bugünkü arzunuz budur? – Sammied təəccüblə xəbər aldı.
Bunu eşidən Siril dodağının altında donquldanmağa başladı: «Bu qızlarla nə edəsən axı!»
O biri uşaqlar isə susurdular. Nə deyəydilər? Əgər «hə» desələr, bayaqdan bəri güclə fikirləşib tapdıqları arzularından əl çəkməli idilər. «Yox» desələr, nəzakətsizlik olardı. Lakin Sammied onları bu vəziyyətdən xilas elədi.
– Əgər yuxularımı sizə danışmağa başlasam, ən xırda arzunuzu belə yerinə yetirməyə gücüm qalmaz. Ona görə də ən yaxşısı budur, deyin görüm, arzunuz nədir?
– İstəyirik ki, evimizdəki qulluqçu qadın sizin elədiklərinizin fərqinə varmasın, – Robert dedi.
Sammied yenə ovurdlarını şişirib gözlərini bərəltdi, sonra ağzındakı havanı bir anda çölə buraxdı.
– Vəssalam, alındı, – o dedi. – Bu bir o qədər də çətin arzu deyildi. Bəs əsas arzunuz nədir?
– İstəyirik ki, həddən artıq varlı olaq! – Robert alçaq səslə dilləndi.
– Tamahkarlığa bir bax! Yaxşı, siz deyən olsun, – Sammied dedi. – Lakin bu sizə sevinc bəxş etməyəcək.
Bundan sonra qum pərisi dodağının altında nəsə mızıldandı, ardınca isə əlavə elədi:
– Deyin görüm, nə qədər var-dövlət istəyirsiniz? Bir də kağız pulla, yoxsa qızıl?
– Qızıl, qızıl! – uşaqlar qışqırışdılar. – Özü də lap çox!
– Əgər bu karxananı qızıl pulla doldursam, sizə bəs eləyər?
– Hə! Hə!
– Yaxşı, onda karxanadan çıxın, yoxsa qızılın içində batıb qalarsınız, – Sammied onlara xəbərdarlıq elədi. Sonra qollarını irəli uzadıb elə möhkəm fırlatmağa başladı ki, uşaqlar qorxudan dərhal karxanadan sıçrayıb çıxdılar və qum daşıyan arabaların keçdiyi yola tərəf götürüldülər. Burada ayaq saxlayıb arxaya boylandılar və dərhal da gözlərini qıymalı oldular: dərənin içi qızıl pullarla dolmuşdu, özü də qızıllar elə parıldayırdı ki, adamın gözü qamaşırdı! Sanki yay günü günorta vaxtı günəşə baxırsan.
Karxana ağzına kimi qızıl sikkələrlə dolmuş, ətrafa da bir xeyli pul səpələnmişdi. Uşaqlar geri qayıtdılar.
Robert əyilib yerdəki qızıllardan birini götürdü.
– Axı bunlar tanış sikkələr deyil, – o qışqırdı.
– Nə olsun, qızıldan düzəldilib ki! – Siril etiraz elədi.
Sonra uşaqlar sevincək atılıb-düşməyə, bir-birinə aman vermədən danışmağa başladılar. Onlar qızılları ovuclayıb tökür, pulların çıxartdığı cingiltiyə qulaq asırdılar. Uşaqlar hətta bunların qızıl pul olduğunu belə unudub adi daşlarmış kimi onlarla oynayırdılar. Birdən Robertin ağlına gəldi ki, Ceyni qızıl pulların içində basdırsın. Eynilə dəniz kənarında bir-birini quma basdırdıqları kimi… Di gəl Ceyn buna imkan vermədi:
– Dayan! Qızıllar çox ağırdır. Məni əzə bilərsən!
– Qulaq asın, uşaqlar! – Siril birdən qışqırdı. – Biz niyə burada vaxt itiririk axı? Gəlin ciblərimizi qızıllarla doldurub buradan əkilək. Yaddan çıxartmayın ki, günəş batan kimi bu pulların hamısı yoxa çıxacaq. Görün nə deyirəm, yaxınlıqdakı kənddə arabaya qoşulmuş poni satırlar.
– Sən onu almaq fikrindəsən? – Ceyn soruşdu.
– Yox, almaq niyə? İcarəyə götürərik. Sonra da Roçesterə yollanarıq. Oradan istədiyimiz hər şeyi alarıq. Hərə gücü çatan qədər qızıl pul götürsün. Düzdür, bunlar bir az qeyri-adi pullardır, lakin heç nə olmaz. Yığın!
Sonra Siril yerdə oturub öz ciblərini doldurmağa başladı. Onun nə az, nə çox, düz doqquz cibi var idi. Oğlan bütün ciblərini qızılla doldurdu. Sonra burun dəsmalına da qızıl pullardan yığıb düyün vurdu. Bir xeyli qızıl pulu da köynəyinin altına doldurdu. İntəhası ayağa durmaq istəyəndə gücü çatmadı, səndələyib təzədən yerə oturdu. Uşaqlar ona baxıb güldülər.
– Göyərtədəki yükün yarısını boşaltmasan, gəmin dənizin dibinə gedəcək, – Robert gülərək dedi.
Nəhayət, uşaqlar yola düzəldilər. Kəndə kimi tozlu yolla düz bir mil yol getmək lazım gəlirdi.
Günəş adamı yandırıb-yaxırdı. Uşaqların ciblərindəki qızıllar isə sanki get-gedə ağırlaşırdı.
– Onsuz da bu qədər pulu dərhal xərcləyə bilməyəcəyik, – Ceyn dedi. – Mən öz pullarımın bir hissəsini bax burada kolların altında gizlədəcəyəm. Bir də yaxşı olar ki, kəndə çatanda özümüzə bulka alaq, elə acmışam ki!
Uşaqlar hərəsi pullardan bir ovuc götürüb kolların altında gizlətdilər. Lakin yenə də bu qədər yüklə yerimək çətin idi. Odur ki bir qədər sonra yenə ayaq saxlayıb qızılların daha bir hissəsini də gizlətdilər. Buna baxmayaraq onlar kəndə gedib çatanda hələ xeyli pulları qalmışdı.
Başdan-ayağa toz-torpaq içində olan bu yorğun-arğın uşaqları görənlərin ağlına da gəlməzdi ki, onlar belə varlıdırlar!
Uşaqlar kəndə çatar-çatmaz qarşılarına çıxan birinci skamyaya oturdular. Bu skamya «Mavi çöldonuzu» adlı mehmanxananın qarşısında idi.
Anteya dedi:
– Uşaqların belə yerlərə girməsinə icazə yoxdur, ora yalnız kişilər gedə bilərlər. Ən böyüyümüz Sirildir, qoy o getsin və mehmanxananın içindəki yeməkxanadan bir şüşə zəncəfilli limonad istəsin.
Bundan sonra Siril mehmanxanaya yollandı. Qalan üç uşaq isə onun arxasınca baxırdı.
– Susuzluqdan yanıram! – Robert dedi. – İtlər susayanda dillərini çölə çıxarıb ləhləyirlər. Bəlkə, belə eləyəndə sərinləyirlər, hə?
– Yoxlamaq olar, – Ceyn dedi.
Onlar dillərini çıxarsalar da, bunun bir faydası olmadı, əksinə, boğazları daha da qurudu. Üstəlik, ətrafdan gəlib-keçənlər onlara baxıb üz-gözlərini turşudurdular.
Uşaqlar ağızlarını yumdular.
Elə bu vaxt Siril əlində bir şüşə limonadla qayıdıb gəldi.
– Qızıl pula xırdaları olmadı, – o, məyus halda dedi, – dovşan almaq üçün yığdığım puldan verdim. Hə, bir də sizə darçınlı bulka aldım.
Bulkalar bayat idi, lakin zəncəfilli limonad işə yaradı, uşaqların susuzluğunu yatırdı.
– Hə, indi mənim növbəmdir, – Anteya dedi, – aramızda yaşca ikinci böyük uşaq mənəm.
Ancaq məlum oldu ki, onların icarəyə götürmək istədikləri poni və araba yaxınlıqdakı başqa bir mehmanxanadadır. Ona görə də Anteya «Şahmat lövhəsi» adlı həmin mehmanxanaya yollanmalı oldu.
Çox keçmədən sevincək qayıdıb gəldi və dedi:
– İşin öhdəsindən gəldim, arabaçı dedi ki, bu dəqiqə atı hazırlayacaq və bir qızıl pula bizi Roçesterə aparacaq. Üstəlik, orada bizi istədiyimiz qədər gözləyə bilər.
– Aramızda ən ağıllı sənsən, – Siril heyranlıqla bacısına baxdı. – Bunu necə elədin?
– Sənin kimi bütün qızıl pulları cibimdən çıxarıb göstərmədim. Həyətdə bir oğlana rast gəldim, atı təmizləyirdi, ona qızıl pulu göstərib soruşdum ki, bunun nə olduğunu bilir, ya yox? Dedi ki, yox, bilmir, yaxşısı budur, atasını çağırsın. Atası isə pula baxıb dedi ki, bu, qədim gineyadır[5 - Gineya – qızıl pul], sonra isə soruşdu ki, mənimdir, ya yox? Cavab verdim ki, əlbəttə, mənimdir! Ardınca da dedim ki, əgər bizi Roçesterə aparsa, bu pulu ona verəcəyəm. Razılaşdı. Adı Krispindir.
Uşaqlar ata qoşulmuş araba ilə kənd yolunda bir xeyli gedəndən sonra körpünün yanına gəlib çatdılar. Arabaçıdan xahiş etdilər ki, atı saxlasın.
– Əgər atla araba almaq istəsəydiniz, birinci kimə üz tutardınız? – Siril arabadan düşəndə Krispindən soruşdu.
– Bill Pismarşa, – arabaçı fikirləşmədən dedi. – Onu karvansaradan soruşa bilərsiniz. Əgər atanız at almaq istəyirsə, Billdən daha vicdanlı adam tapa bilməz.
– Çox sağ olun! – uşaqlar arabaçıya təşəkkür edib onunla sağollaşdılar.
Lakin onlar dərhal karvansaraya yollanmadılar. Hamı yaxşı bilir ki, pul qazanmaq çox çətindir, intəhası bütün pullarını bir göz qırpımında xərcləyib qurtara bilərsən.
Uşaqlar əvvəlcə mağazalara baş çəkmək qərarına gəldilər. Məsələ burasında idi ki, Anteya bu səhər bilmədən öz şlyapasının üstündə oturub onu yöndəmsiz hala salmışdı. Odur ki girdiyi mağazada bir-birindən qəşəng şlyapaları görəndə əlini nə vaxt cibinə atdığını heç özü də bilmədi. Qara ipək paltar geyinmiş cavan və qəşəng satıcı qız Anteyanın ona uzatdığı qızıl pula təəccüblə baxıb özündən daha yaşlı satıcını çağırdı.
– İndi belə pullardan istifadə olunmur, – satıcı qadın bunu deyib pulu Anteyaya qaytardı.
– Axı bu, əsl qızıldır, – Anteya dedi. – Özümündür.
– Ola bilər, – satıcı qadın dedi, – ancaq indi bu pullar dövriyyədə deyil, odur ki qəbul edə bilməyəcəyik.
– Onlar elə bildilər ki, mən pulu haradansa oğurlamışam, – Anteya uşaqların yanına qayıdıb dedi. – Bütün bunlar ona görə baş verir ki, üst-başımız toz içindədir. Gərək özümüzə əlcək alaq.
Uşaqlar lap balaca bir dükan tapıb içəri girdilər. Oradan iki cüt əlcək aldılar. Ancaq bu dəfə də dovşan almaq üçün topladıqları puldan verməli oldular. Çünki yaşlı satıcı qadın uşaqların uzatdığı qızıl sikkəyə gözlüyünün arxasından baxıb bu pula xırdasının olmadığını dedi.
Uşaqlar səbəbini özləri də bilmədən həmin dükandan bir də saxta timsah dərisindən hazırlanmış pulqabı aldılar. Onun haqqını da Siril dovşan almaq üçün yığdığı puldan ödədi.
Sonra uşaqlar oyuncaq, ətir, ipək yaylıq, kitab, açıqça satılan bir neçə mağazaya baş çəkdilər. Ancaq bu mağazaların heç birində qeyri-adi qızıl pulları xırdalayan olmadı.
Bütün gün Roçesterin küçələrində avara-sərgərdan gəzib-dolaşan uşaqların üst-başını bir az da toz basmış, saçları dağılmış, tərləmişdilər. Üstəlik, bərk acmışdılar. Cibləri qızıl pulla dolu olsa da, heç kim onlara quru çörək belə satmaq istəmirdi.
Əlacsız qalan uşaqlar yeni bir plan qurdular. Dördü də eyni vaxtda qənnadı dükanına girib satıcıya macal vermədən hərəsi piştaxtadakı kişmişli bulkalardan ikisini çirkli əlləri ilə qapıb cəld bir dişləm aldı.
Qəzəblənmiş dükançı piştaxtanın arxasından çıxıb onlara tərəf cumdu.
– Buyurun, nə qədər eləyirsə, buradan çıxın, – Siril özünü itirmədən ovcunun içindəki qızıl pulu ona uzatdı.
Cənab Beyl – dükançını hamı belə çağırırdı – qızıl sikkəni alıb dişində yoxlayandan sonra cibinə soxdu və qışqırdı:
– Rədd olun burdan!
– Bəs pulumuzun qalığı? – hər işdə qayda-qanun sevən Anteya soruşdu.
– Deməli, pulunuzun qalığını istəyirsiniz? Mən indi sizə göstərərəm! Cəhənnəm olun burdan! Hələ sevinin ki, polisləri bura çağırıb tökmədim. Yoxsa onlar sizin bu qızıl pulu haradan çırpışdırdığınızı yaxşıca araşdırardılar!
Balaca «milyonerlər» qəsəbə parkındakı ağacların sərin kölgəsində bulkalarını yeyib qurtarandan sonra əhvali-ruhiyyələri bir az düzəldi. Buna baxmayaraq indi onların içində ən cəsarətli olanlarının belə at-araba üçün Bill Pismarşın yanına yollanmağa cürəti çatmırdı. Di gəl Anteya başladığı işi yarımçıq qoymağı xoşlamırdı. Ceyn də ona qahmar çıxdı. Beləliklə, qızların qətiyyəti oğlanları da yola gətirdi və onlar hamılıqla «Sarasinin başı» adlı karvansaraya yollandılar. Onlar diqqəti cəlb etməmək üçün əsas qapıdan yox, həyətdəki arxa qapıdan içəri girdilər. Cənab Pismarş həmin vaxt həyətdə idi. Robert ona yaxınlaşıb sözə başladı:
– Cənab, bizə dedilər ki, sizdə at və araba var, – oğlan nəzakətlə soruşdu.
– Sizə düz məlumat veriblər, cavan oğlan, – cənab Pismarş dedi. O, arıq, hündürboy adam idi. Mavi gözləri, nazik dodaqları var idi.
– Biz bir cüt at və bir araba almaq istərdik.
– Kim istəməz ki! – Pismarş gülümsündü.
– Bizə bir neçə at göstərə bilərsiniz? Onların arasından özümüzə uyğun gələnlərini seçərik.
– Nədir, məni axmaq yerinə qoyursan, – Bill qəfildən əsəbiləşdi, – yoxsa ağzımdan söz almaq istəyirsən? Sizi bura kim göndərib?
– Mən axı dedim ki, biz bir cüt at və karet almaq istəyirik, – Robert yenidən dedi. – Bir nəfər bizə dedi ki, siz çox alicənab və nəzakətli insansınız, lakin, görünür, o, səhv eləyib…
– İşə bax ha! – cənab Pismarş ucadan dedi. – Tövlədəki bütün atları sizə nümayiş etdirməyimi istəmirsiniz ki?
– Mümkünsə, bəli. Əgər sizə zəhmət olmayacaqsa… – Robert onun sözlərindəki istehzanı başa düşmədən cavab verdi.
Atların sahibi niyə isə əlini cibinə saldı və qəribə şəkildə gülümsədi.
– Vilyam! – daha sonra o, mehtərə səsləndi.
Mehtər dərhal tövlənin qapısı ağzında göründü.
– Yaxın gəl, Vilyam, bu gənc hersoqa[6 - Hersoq – Qərbi Avropada yüksək zadəgan, knyaz titulu] bir tamaşa elə, – Pismarş dedi. – Bizim bütün atlarımızı satın almaq istəyir, lakin cibində qara qəpiyi də yoxdur.
Robert bu sözləri eşidib özündən çıxdı:
– Mən hersoq-zad deyiləm! Deyirsiniz ki, qara qəpiyim də yoxdur, hə?! Bəs bu nədir?
Oğlan bunu deyib uşaqlar onu saxlamağa macal tapmamış cibindən bir ovuc qızıl pul çıxartdı.
Qızılları görən cənab Pismarşın gözləri kəlləsinə çıxdı. Yaxına gəlib oğlanın ovcundakı qızıllardan birini götürdü və dişində yoxladı. Sonra isə dedi:
– Mənim bütün atlarım sizin əmrinizdədir!
Düzdür, uşaqlar bu sözləri gözləmirdilər, lakin cənab Pismarşın bundan sonrakı hərəkəti onları daha çox təəccübləndirdi.
– Vilyam, cəld qapıları bağla! – o, mehtərə əmr elədi.
Uşaqlar heç nə başa düşməmişdilər.
– Yaxşı, onda biz gedək, – Robert dedi və onlar arxa qapıya tərəf tələsdilər. Ancaq Pismarş qapının ağzını kəsdi.
– Yox, dostum, bir az gözləməli olacaqsınız, – o dedi. – Vilyam, qaç polisləri çağır. Aydınlaşdıraq görək burada nə baş verir?
Vilyam getdi.
– Hə, indi deyin görüm, bu qızılları haradan çırpışdırmısınız? – cənab Pismarş qorxudan bət-bənizləri ağarmış uşaqlardan soruşdu.
– Niyə dillənmirsiniz? Bu qızıllar sizdə haradandır? Tez deyin görüm!
– Qum karxanasından, – Ceyn qorxa-qorxa dilləndi.
– Ağlına başqa yalan gəlmədi? – cənab Pismarş dedi.
– Düz sözümdür, orada qum pərisi yaşayır, hər gün bizim bir arzumuzu yerinə yetirir.
– O, ağıldankəmdir? – cənab Pismarş üzünü digər uşaqlara tutub soruşdu. – Xəstə uşağı öz çirkin əməllərinizə ortaq etməyə utanmırsınız?
– O, xəstə-zad deyil, ağlı başındadır, – Anteya qışqırdı. – Özü də düzünü deyir.
– Allah, sən saxla! Bunların hamısı dəlidir ki! – Bill Pismarş heyrətlə səsləndi.
Bu vaxt Vilyam qayıdıb gəldi. Üzündən istehzalı gülüş oxunurdu. Onun arxasınca isə bir polis işçisi həyətə daxil oldu.
Pismarş polisi bir kənara çəkib uzun-uzadı ona nəyisə izah elədi. Nəhayət, polis işçisi üzünü uşaqlara tutub dedi:
– Mənimlə gəlin!
Həm qəzəblənmiş, həm də qorxmuş uşaqlar polislə cənab Pismarşın arxasına düşüb Roçesterin küçələri boyunca addımlamağa başladılar.
– Ay Allah, özün kömək ol! Siz burada nə gəzirsiniz? – qəfildən tanış səs eşidildi. – Robert, sənə deyirəm, burada nə işiniz var?
Bu, Marta idi, Quzu da qucağında!
Marta nə polisin dediklərinə, nə də Pismarşın danışdığı əhvalata inandı.
Bu vaxt polis Robertə ciblərini göstərməyi əmr elədi.
– Heç nə görmürəm, burada qızıl-zad yoxdur! – qulluqçu qadın qışqırdı. – Cənablar, deyəsən, siz ikiniz də ağlınızı itirmisiniz. Mən uşaqların çirkli əllərindən başqa bir şey görmürəm!
Bunda təəccüblü heç nə yox idi: uşaqlar Sammieddən xahiş etmişdilər ki, Marta onlarla bağlı baş verən dəyişiklikləri görməsin. Sammied də uşaqların bu arzusunu yerinə yetirmişdi.
Onlar polis məntəqəsinə çatanda hava artıq qaralmağa başlamışdı. Polis işçisi hadisə barədə baş müfəttişə məlumat verdi.
– Konstebl[7 - Konstebl – Böyük Britaniya və ABŞ-də aşağı çinli polis rütbəsi], qızıl pulları göstərin! – müfəttiş əmr elədi.
– Ciblərinizi çevirin! – polis işçisi də, öz növbəsində, uşaqlara əmr elədi.
Siril dəhşət içində əllərini ciblərinə saldı, bir an duruxandan sonra ucadan qəhqəhə çəkib gülməyə başladı. Cibləri bomboş idi! O biri uşaqların ciblərindəki qızıl pullar da yoxa çıxmışdı.
– Hə, nə oldu? – müfəttiş əsəbi halda polis işçisindən soruşdu. – Bəs haqqında ağızdolusu danışdığınız bu qızıllar hanı?
– Bilmirəm bunu necə elədilər! – polis işçisi çaşqınlıq içində idi. – Yol boyunca gözümü onların üstündən ayırmamışdım!
– Əcəb işdir! – müfəttiş acıqlı-acıqlı səsləndi.
– Əgər günahsız uşaqları ələ salmaqdan yoruldunuzsa, arabaçını çağırım, bizi evə aparsın, – Marta qətiyyətlə dedi. – Lakin bu işi belə qoymayacağam! Görərsiniz!
– Uşaqları götürüb gedə bilərsiniz, – müfəttiş onu sakitləşdirməyə çalışaraq dedi. Onlar gedəndən sonra isə üzünü polis işçisinə və cənab Pismarşa tutub qəzəblə soruşdu:
– Bütün bunlar nə deməkdir?
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/pages/biblio_book/?art=68289904) на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.
notes
Примечания
1
Mil – əsasən, ABŞ və İngiltərədə istifadə olunan uzunluq ölçü vahidi
2
Meqateriyalar – qədim dövrlərdə Cənubi və Şimali Amerikada mövcud olmuş, ancaq sonradan nəsli kəsilmiş canlılar
3
İxtiozavr – nəsli kəsilmiş nəhəng dəniz sürünəni
4
Şarmanka – çiyindən keçirilib gəzdirilən, qutuya oxşar kiçik orqan, musiqi aləti
5
Gineya – qızıl pul
6
Hersoq – Qərbi Avropada yüksək zadəgan, knyaz titulu
7
Konstebl – Böyük Britaniya və ABŞ-də aşağı çinli polis rütbəsi