Читать онлайн книгу «Nauka Holenderskiego przez Literaturę: Analiza i Tłumaczenie ′Max Havelaar′ z Klasyki Niderlandzkiej» автора Nikita Shcheholevatyi

Nauka Holenderskiego przez Literature: Analiza i Tlumaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej
Nikita Shcheholevatyi
Przedstawiamy wyjatkowa ksiazke, ktоra rewolucjonizuje nauke jezyka niderlandzkiego! Dzieki naszej metodzie, opierajacej sie na czytaniu oryginalnych tekstоw literackich z jednoczesnym tlumaczeniem na polski, nauka staje sie efektywna i przyjemna. "Max Havelaar" Multatuli to klasyka literatury niderlandzkiej, ktоra odslania realia kolonializmu. Przyklad: "Max Havelaar liep met bezorgdheid door de plantages, terwijl hij de kreten van de mishandelde inboorlingen hoorde. Zijn hart kromp ineen bij elke schreeuw…" (Max Havelaar przechadzal sie z niepokojem po plantacjach, slyszac krzyki maltretowanych tubylcоw. Jego serce kurczylo sie przy kazdym krzyku…). Odkryj piekno jezyka niderlandzkiego poprzez te wciagajaca lekture, ktоra laczy nauke jezyka z literacka przyjemnoscia.

Nikita Shcheholevatyi
Nauka Holenderskiego przez Literature: Analiza i Tlumaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej

Wprowadzenie
Drodzy Czytelnicy,
Z wielka radoscia przedstawiam Wam ksiazke, ktоra ma szanse stac sie prawdziwym bestsellerem. To podrecznik, ktоry odmieni Wasze podejscie do nauki jezyka niderlandzkiego, czyniac ja nie tylko efektywna, ale i fascynujaca. Metoda, ktоra zastosowalem, opiera sie na czytaniu oryginalnych tekstоw literackich w jezyku niderlandzkim, z jednoczesnym tlumaczeniem na jezyk polski. Dzieki temu, nauka w kontekscie literackim staje sie kluczem do skutecznego przyswajania nowego jezyka.
Ksiazka zawiera analize i tlumaczenie powiesci "Max Havelaar" autorstwa Multatuli, jednego z najwazniejszych dziel klasyki niderlandzkiej literatury. Tekst oryginalny jest przetlumaczony na jezyk polski, wzbogacony o objasnienia trudnych wyrazen i slownictwa. Kazda czesc jest starannie opracowana, aby pomоc Wam lepiej zrozumiec kontekst i strukture jezykowa, jednoczesnie czerpiac przyjemnosc z czytania literatury.

Poczatek fabuly
"Max Havelaar" to opowiesc o holenderskim urzedniku, ktоry postanawia stanac do walki z niesprawiedliwosciami kolonialnymi w XIX-wiecznej Indonezji. Max Havelaar, glоwny bohater, zostaje przeniesiony do odleglej prowincji, gdzie odkrywa przerazajace naduzycia wobec miejscowej ludnosci. Jego zmagania z korupcja i niesprawiedliwoscia staja sie kanwa dla dramatycznych wydarzen, pelnych napiecia i emocji.

Zagadka
Co sklonilo Maxa Havelaar'a do podjecia tak ryzykownej misji? Czy jego determinacja i odwaga wystarcza, by pokonac wszechobecna korupcje i przywrоcic sprawiedliwosc? Kazda strona tej ksiazki zanurza nas glebiej w zlozony i intrygujacy swiat kolonialnej Indonezji, pelen tajemnic, zdrad i nieoczekiwanych zwrotоw akcji.
Mam nadzieje, ze ta ksiazka stanie sie dla Was nieocenionym narzedziem w nauce jezyka niderlandzkiego i przyniesie Wam wiele satysfakcji oraz motywacji do dalszego rozwijania swoich umiejetnosci. Przygotujcie sie na niezapomniana podrоz literacka, ktоra nie tylko wzbogaci Wasza wiedze jezykowa, ale takze otworzy drzwi do nowej kultury i historii.
Zycze Wam owocnej nauki i czerpania radosci z kazdego nowo przyswojonego slowa i zwrotu.
Z serdecznymi pozdrowieniami,
Autor

Jak Korzystac z Tej Ksiazki
Czytaj dialogi i teksty w jezyku niderlandzkim – Staraj sie zrozumiec ogоlny sens. Teksty sa napisane w naturalnym, codziennym jezyku.
Sprawdzaj tlumaczenia na jezyk polski – Aby upewnic sie, ze poprawnie rozumiesz tekst.
Skup sie na analizie trudnych wyrazen – Wyrazenia sa rozlozone na czesci pierwsze i szczegоlowo wyjasnione.
Regularnie powtarzaj przeczytane dialogi i teksty – Aby utrwalic nowo poznane slownictwo i struktury gramatyczne.

Spis Tresci
Opdracht: Aan de diep vereerde nagedachtenis van Everdine Huberte baronnesse van Wynbergen der trouwe gade der heldhaftige liefdevolle moeder der edele vrouw.
Motto
Eerste hoofdstuk: Wprowadzenie glоwnego bohatera, Batavusa Droogstoppela, maklera kawowego z Amsterdamu, i jego widzenia swiata.
Tweede hoofdstuk: Batavus kontynuuje opowiesc o swojej decyzji napisania ksiazki, wprowadza Ludwiga Sterna.
Derde hoofdstuk: Wprowadzenie mlodego Niemca, Sterna, i jego roli w tlumaczeniu ksiazki.
Vierde hoofdstuk: Dalsze przygody Sterna i jego zmagania z trudnosciami literackimi.
Vyfde hoofdstuk: Podrоz po Jawie, trudnosci i przeszkody napotkane przez podrоznikоw.
Zesde hoofdstuk: Przedstawienie Maxa Havelaar i jego rodziny, pierwsze wrazenia z Jawy.
Zevende hoofdstuk: Max Havelaar zapoznaje sie z lokalnymi urzednikami.
Achtste hoofdstuk: Przygotowania do waznego zebrania z lokalnymi wodzami wiosek.
Negende hoofdstuk: Historia Havelaar i jego interakcji z lokalna ludnoscia.
Tiende hoofdstuk: Szczegоly zycia i trudnosci Havelaar.
Elfde hoofdstuk: Opis zycia zawodowego i osobistego Havelaar.
Twaalfde hoofdstuk: Historie z przeszlosci Havelaar.
Dertiende hoofdstuk: Opis jednego dnia pracy Havelaar.
Veertiende hoofdstuk: Kulturowe rоznice i trudnosci, z jakimi mierzy sie Havelaar.
Vyftiende hoofdstuk: Osobiste refleksje Havelaar o swojej pracy i zyciu na Jawie.
Zestiende hoofdstuk: Havelaar kontynuuje swoje wysilki na rzecz poprawy zycia lokalnej ludnosci.
Zeventiende hoofdstuk: Historie sukcesоw i niepowodzen Havelaar.
Achttiende hoofdstuk: Szczegоly dotyczace trudnosci i przeszkоd napotkanych przez Havelaar.
Negentiende hoofdstuk: Koncowe refleksje Havelaar o jego misji i zyciu na Jawie.
Twintigste hoofdstuk: Epilog, podsumowanie pracy Havelaar.
Aanteekeningen en ophelderingen by de uitgaaf van 1875 (herzien gewyzigd en aangevuld in 1881): Przypisy i wyjasnienia do wydania z 1875 roku, zrewidowane, poprawione i uzupelnione w 1881 roku.

Rоznice miedzy jezykiem holenderskim z okresu "Max Havelaar" a wspоlczesnym jezykiem holenderskim
W trakcie lektury "Max Havelaar" warto zwrоcic uwage na istotne rоznice jezykowe miedzy jezykiem holenderskim z XIX wieku a wspоlczesnym holenderskim. Ponizej przedstawiamy najwazniejsze zmiany, ktоre pomoga lepiej zrozumiec tekst i jego kontekst.
Ortografia: W XIX wieku czesto uzywano liter 'y' i '?', ktоre wspоlczesnie zastapiono literami 'ij'. Na przyklad "mynheer" (pan) pisano z litera 'y', a dzis pisze sie "mijnheer". Podobnie, "goeijen" (dobry) obecnie zapisuje sie jako "goede".
Zaimek osobowy: Zaimek "gy" uzywany w tamtym okresie zostal zastapiony przez wspоlczesne "jij" lub "je". Przyklad z "Max Havelaar": "Hebt gy plannen voor heden?" (Czy masz plany na dzisiaj?) obecnie brzmi "Heb jij plannen voor vandaag?".
Gramatyka: Struktury gramatyczne byly bardziej zlozone. Na przyklad zdanie "Ik wens u een vruchtbaren dag toe." (Zycze ci owocnego dnia) w dzisiejszym jezyku brzmi prosciej: "Ik wens je een vruchtbare dag.".
Slownictwo: Uzywano wielu przestarzalych slоw. Slowo "heden" (dzis) zostalo zastapione przez "vandaag". Tego typu zmiany pokazuja adaptacje jezyka do nowych realiоw.
Fonetyka: Wymowa niektоrych slоw ulegla zmianie. Slowo "goeijen" (dobry) obecnie wymawia sie i zapisuje jako "goede".
Skladnia: Szyk wyrazоw byl bardziej swobodny. Zdanie "Hoe gaat het u heden?" (Jak sie masz dzisiaj?) wspоlczesnie brzmi "Hoe gaat het met jou vandaag?".
Morfologia: Formy czasownikоw i rzeczownikоw byly bardziej zlozone. "Gij zult" (Ty bedziesz) zostalo uproszczone do "Jij zal".
Semantyka: Znaczenie niektоrych slоw uleglo zmianie. Slowo "heden" (dzis) zmienilo sie na "vandaag".
Styl: Styl pisania i mоwienia byl bardziej formalny. Na przyklad "Goeijen morgen, mynheer." (Dzien dobry, panie) wspоlczesnie to "Goedemorgen, meneer.".
Podsumowanie: Zrozumienie tych rоznic jezykowych jest kluczowe dla pelnego docenienia "Max Havelaar" oraz dla efektywnej nauki jezyka niderlandzkiego. Przyswajanie jezyka w jego literackim kontekscie pozwala nie tylko na nauke slownictwa i gramatyki, ale takze na zanurzenie sie w kulturze i historii Holandii.


Rozdzial 1: Makler kawowy

Opdracht: Aan de diep vereerde nagedachtenis van Everdine Huberte baronnesse van Wynbergen der trouwe gade der heldhaftige liefdevolle moeder der edele vrouw. (Ku glebokiej pamieci Everdine Huberte baronessy van Wynbergen, wiernej zony, bohaterskiej i kochajacej matki, szlachetnej kobiety;aan – ku, de diep vereerde nagedachtenis – gleboka pamiec, van – (od) Everdine Huberte baronnesse van Wynbergen – Everdine Huberte baronessa van Wynbergen, der trouwe gade – wierna zona, der heldhaftige liefdevolle moeder – bohaterska kochajaca matka, der edele vrouw – szlachetna kobieta).

Motto:
Niet de Domper-woning is mij aardsch verblijf geweest,

Niet de Domper-toren heeft mijn levensnacht verlicht,

Want de menschen zonden mij hun donkere gedachten,

En 't verschil dat wij droegen was van beider Zij van God.
(Nie Domper-woning bylo moim ziemskim mieszkaniem,

Nie Domper-toren rozswietlilo noc mojego zycia,

Ludzie przyslali mi swoje mroczne mysli,

A rоznica, ktоra nosilismy, byla z obu stron Boga;

niet de Domper-woning – nie Domper-woning, is mij aardsch verblijf geweest – bylo moim ziemskim mieszkaniem, niet de Domper-toren – nie Domper-toren, heeft mijn levensnacht verlicht – rozswietlilo noc mojego zycia, want de menschen – poniewaz ludzie, zonden mij hun donkere gedachten – przyslali mi swoje mroczne mysli, en 't verschil dat wij droegen – a rоznica, ktоra nosilismy, was van beider Zij van God – byla z obu stron Boga).

Eerste hoofdstuk:  (Rozdzial pierwszy)
Ik ben makelaar in koffi, en woon op de Lauriergracht, No 37. (Jestem maklerem kawowym i mieszkam przy Lauriergracht 37; ik ben – jestem, makelaar in koffi – makler kawowy, en woon – i mieszkam, op de Lauriergracht – przy Lauriergracht, No 37 – numer 37).
Het is myn gewoonte niet, romans te schryven, of zulke dingen, en het heeft dan ook lang geduurd, voor ik er toe overging een paar riem papier extra te bestellen, en het werk aantevangen, dat gy, lieve lezer, zoo-even in de hand hebt genomen, en dat ge lezen moet als ge makelaar in koffi zyt, of als ge wat anders zyt. (Nie mam zwyczaju pisac powiesci ani takich rzeczy, i zajelo mi to duzo czasu, zanim zdecydowalem sie zamоwic dodatkowy ryz papieru i rozpoczac prace, ktоra, drogi czytelniku, wlasnie wziales do reki i ktоra powinienes przeczytac, jesli jestes maklerem kawowym lub kims innym; het is myn gewoonte niet – nie mam zwyczaju, romans te schryven – pisac powiesci, of zulke dingen – ani takich rzeczy, en het heeft dan ook lang geduurd – i zajelo mi to duzo czasu, voor ik er toe overging – zanim zdecydowalem sie, een paar riem papier extra te bestellen – zamоwic dodatkowy ryz papieru, en het werk aantevangen – i rozpoczac prace, dat gy, lieve lezer – ktоra, drogi czytelniku, zoo-even in de hand hebt genomen – wlasnie wziales do reki, en dat ge lezen moet – i ktоra powinienes przeczytac, als ge makelaar in koffi zyt – jesli jestes maklerem kawowym, of als ge wat anders zyt – lub kims innym).
Niet alleen dat ik nooit iets schreef wat naar een roman geleek, maar ik houd er zelfs niet van, iets dergelyks te lezen, omdat ik een man van zaken ben. (Nie tylko nigdy nie napisalem niczego, co przypominaloby powiesc, ale nawet nie lubie czytac czegos podobnego, poniewaz jestem czlowiekiem interesоw; niet alleen dat ik nooit iets schreef – nie tylko nigdy nie napisalem niczego, wat naar een roman geleek – co przypominaloby powiesc, maar ik houd er zelfs niet van – ale nawet nie lubie, iets dergelyks te lezen – czegos podobnego czytac, omdat ik een man van zaken ben – poniewaz jestem czlowiekiem interesоw).
Sedert jaren vraag ik my af, waartoe zulke dingen dienen, en ik sta verbaasd over de onbeschaamdheid, waarmede een dichter of romanverteller u iets op de mouw durft spelden, dat nooit gebeurd is, en meestal niet gebeuren kan. (Od lat zastanawiam sie, do czego takie rzeczy sluza, i jestem zdumiony bezczelnoscia, z jaka poeta lub opowiadacz powiesci odwaza sie wmawiac ci cos, co nigdy sie nie wydarzylo i najczesciej nie moze sie wydarzyc; sedert jaren vraag ik my af – od lat zastanawiam sie, waartoe zulke dingen dienen – do czego takie rzeczy sluza, en ik sta verbaasd over de onbeschaamdheid – i jestem zdumiony bezczelnoscia, waarmede een dichter of romanverteller – z jaka poeta lub opowiadacz powiesci, u iets op de mouw durft spelden – odwaza sie wmawiac ci cos, dat nooit gebeurd is – co nigdy sie nie wydarzylo, en meestal niet gebeuren kan – i najczesciej nie moze sie wydarzyc).
Als ik in myn vak – ik ben makelaar in koffi, en woon op de Lauriergracht No 37 – aan een principaal – een principaal is iemand die koffi verkoopt – een opgave deed, waarin maar een klein gedeelte der onwaarheden voorkwam, die in gedichten en romans de hoofdzaak uitmaken, zou hy terstond Busselinck & Waterman nemen. (Gdybym w moim zawodzie – jestem maklerem kawowym i mieszkam przy Lauriergracht 37 – podal szefowi – szef to ktos, kto sprzedaje kawe – raport, w ktоrym znalazlaby sie chocby niewielka czesc nieprawd, ktоre sa glоwna trescia wierszy i powiesci, natychmiast zatrudnilby Busselinck & Waterman; als ik in myn vak – gdybym w moim zawodzie, ik ben makelaar in koffi – jestem maklerem kawowym, en woon op de Lauriergracht No 37 – i mieszkam przy Lauriergracht 37, aan een principaal – szefowi, een principaal is iemand die koffi verkoopt – szef to ktos, kto sprzedaje kawe, een opgave deed – podal raport, waarin maar een klein gedeelte der onwaarheden voorkwam – w ktоrym znalazlaby sie chocby niewielka czesc nieprawd, die in gedichten en romans de hoofdzaak uitmaken – ktоre sa glоwna trescia wierszy i powiesci, zou hy terstond Busselinck & Waterman nemen – natychmiast zatrudnilby Busselinck & Waterman).
Dat zyn ook makelaars in koffi, doch hun adres behoeft ge niet te weten. (To tez sa maklerzy kawowi, ale nie musisz znac ich adresu; dat zyn ook makelaars in koffi – to tez sa maklerzy kawowi, doch hun adres behoeft ge niet te weten – ale nie musisz znac ich adresu).
Ik pas er dus wel op, dat ik geen romans schryf, of andere valsche opgaven doe. (Dlatego bardzo sie staram, aby nie pisac powiesci ani nie podawac falszywych raportоw; ik pas er dus wel op – dlatego bardzo sie staram, dat ik geen romans schryf – aby nie pisac powiesci, of andere valsche opgaven doe – ani nie podawac falszywych raportоw).
Ik heb dan ook altyd opgemerkt dat menschen die zich met zoo-iets inlaten, gewoonlyk slecht wegkomen. (Zawsze zauwazalem, ze ludzie, ktоrzy zajmuja sie takimi rzeczami, zwykle zle na tym wychodza; ik heb dan ook altyd opgemerkt – zawsze zauwazalem, dat menschen die zich met zoo-iets inlaten – ze ludzie, ktоrzy zajmuja sie takimi rzeczami, gewoonlyk slecht wegkomen – zwykle zle na tym wychodza).
Ik ben drie en veertig jaren oud, bezoek sedert twintig jaren de beurs, en kan dus voor den dag treden, als men iemand roept die ondervinding heeft. (Mam czterdziesci trzy lata, od dwudziestu lat bywam na gieldzie i moge wiec wystepowac, gdy potrzebna jest osoba z doswiadczeniem; ik ben drie en veertig jaren oud – mam czterdziesci trzy lata, bezoek sedert twintig jaren de beurs – od dwudziestu lat bywam na gieldzie, en kan dus voor den dag treden – i moge wiec wystepowac, als men iemand roept die ondervinding heeft – gdy potrzebna jest osoba z doswiadczeniem).
Ik heb al wat huizen zien vallen! En gewoonlyk, wanneer ik de oorzaken naging, kwam het me voor, dat die moesten gezocht worden in de verkeerde richting die aan de meesten gegeven was in hun jeugd. (Widzialem juz kilka domоw, ktоre upadly! I zazwyczaj, kiedy badalem przyczyny, wydawalo mi sie, ze nalezy ich szukac w zlym kierunku, ktоry zostal im nadany w mlodosci; ik heb al wat huizen zien vallen – widzialem juz kilka domоw, ktоre upadly, en gewoonlyk, wanneer ik de oorzaken naging – i zazwyczaj, kiedy badalem przyczyny, kwam het me voor – wydawalo mi sie, dat die moesten gezocht worden – ze nalezy ich szukac, in de verkeerde richting die aan de meesten gegeven was in hun jeugd – w zlym kierunku, ktоry zostal im nadany w mlodosci).
Ik zeg: waarheid en gezond verstand, en hier blyf ik by. (Mоwie: prawda i zdrowy rozsadek, i przy tym pozostaje; ik zeg – mоwie, waarheid en gezond verstand – prawda i zdrowy rozsadek, en hier blyf ik by – i przy tym pozostaje).
Voor de Schrift maak ik natuurlyk een uitzondering. (Dla Pisma Swietego robie oczywiscie wyjatek; voor de Schrift – dla Pisma Swietego, maak ik natuurlyk een uitzondering – robie oczywiscie wyjatek).
De fout begint al van Van Alphen af, en wel terstond by den eersten regel over die ‘lieve wichtjes’. (Blad zaczyna sie juz od Van Alphena, a mianowicie od pierwszego wiersza o „kochanych dzieciaczkach”; de fout begint al van Van Alphen af – blad zaczyna sie juz od Van Alphena, en wel terstond by den eersten regel – a mianowicie od pierwszego wiersza, over die ‘lieve wichtjes’ – o „kochanych dzieciaczkach”).
Wat drommel kon dien ouden heer bewegen, zich uittegeven voor een aanbidder van myn zusje Truitje die zeere oogen had, of van myn bro?r Gerrit die altyd met zyn neus speelde? (Co do diabla moglo sklonic tego starego pana do udawania wielbiciela mojej siostry Truitje, ktоra miala bolace oczy, lub mojego brata Gerrita, ktоry zawsze bawil sie nosem?; wat drommel kon dien ouden heer bewegen – co do diabla moglo sklonic tego starego pana, zich uittegeven voor een aanbidder – do udawania wielbiciela, van myn zusje Truitje die zeere oogen had – mojej siostry Truitje, ktоra miala bolace oczy, of van myn bro?r Gerrit die altyd met zyn neus speelde – lub mojego brata Gerrita, ktоry zawsze bawil sie nosem).
En toch, hy zegt: ‘dat hy die versjes zong, door liefde gedrongen.’ (A jednak, on mоwi: „ze spiewal te wierszyki, kierowany miloscia”; en toch – a jednak, hy zegt – on mоwi, dat hy die versjes zong – ze spiewal te wierszyki, door liefde gedrongen – kierowany miloscia).
Ik dacht dikwyls als kind: ‘man, ik wilde u graag eens ontmoeten, en als ge my de marmerknikkers weigerde, die ik u vragen zou, of myn naam voluit in banket – ik heet Batavus – dan houd ik u voor een leugenaar.’ (Czesto myslalem jako dziecko: „czlowieku, chcialbym cie kiedys spotkac, i jesli odmоwilbys mi szklanych kulek, o ktоre bym cie poprosil, lub mojego imienia w calosci z marcepanu – nazywam sie Batavus – to uznalbym cie za klamce”; ik dacht dikwyls als kind – czesto myslalem jako dziecko, man, ik wilde u graag eens ontmoeten – czlowieku, chcialbym cie kiedys spotkac, en als ge my de marmerknikkers weigerde – i jesli odmоwilbys mi szklanych kulek, die ik u vragen zou – o ktоre bym cie poprosil, of myn naam voluit in banket – lub mojego imienia w calosci z marcepanu, ik heet Batavus – nazywam sie Batavus, dan houd ik u voor een leugenaar – to uznalbym cie za klamce).
Maar ik heb Van Alphen nooit gezien. (Ale nigdy nie widzialem Van Alphena; maar ik heb Van Alphen nooit gezien – ale nigdy nie widzialem Van Alphena).
Hy was al dood, geloof ik, toen hy ons vertelde dat myn vader myn beste vrind was – ik hield meer van Pauweltje Winser, die naast ons woonde in de Batavierstraat – en dat myn kleine hond zoo dankbaar was. (On juz nie zyl, chyba, kiedy powiedzial nam, ze mоj ojciec byl moim najlepszym przyjacielem – bardziej lubilem Pauweltje Winsera, ktоry mieszkal obok nas na ulicy Batavierstraat – i ze mоj maly pies byl taki wdzieczny; hy was al dood, geloof ik – on juz nie zyl, chyba, toen hy ons vertelde – kiedy powiedzial nam, dat myn vader myn beste vrind was – ze mоj ojciec byl moim najlepszym przyjacielem, ik hield meer van Pauweltje Winser – bardziej lubilem Pauweltje Winsera, die naast ons woonde in de Batavierstraat – ktоry mieszkal obok nas na ulicy Batavierstraat, en dat myn kleine hond zoo dankbaar was – i ze mоj maly pies byl taki wdzieczny).
We hielden geen honden, omdat ze zoo onzindelyk zyn. (Nie trzymalismy psоw, poniewaz byly takie nieczyste; we hielden geen honden – nie trzymalismy psоw, omdat ze zoo onzindelyk zyn – poniewaz byly takie nieczyste).
Alles leugens! Zoo gaat dan de opvoeding voort. (Wszystko klamstwa! Tak wiec edukacja trwa; alles leugens – wszystko klamstwa, zoo gaat dan de opvoeding voort – tak wiec edukacja trwa).
Het nieuwe zusjen is van de groenvrouw gekomen in een groote kool. (Nowa siostrzyczka przyszla od zielonej kobiety w duzej kapuscie; het nieuwe zusjen – nowa siostrzyczka, is van de groenvrouw gekomen – przyszla od zielonej kobiety, in een groote kool – w duzej kapuscie).
Alle Hollanders zyn dapper en edelmoedig. (Wszyscy Holendrzy sa odwazni i szlachetni; alle Hollanders – wszyscy Holendrzy, zyn dapper en edelmoedig – sa odwazni i szlachetni).
De Romeinen waren bly dat de Batavieren hen lieten leven. (Rzymianie byli szczesliwi, ze Batawowie pozwolili im zyc; de Romeinen waren bly – Rzymianie byli szczesliwi, dat de Batavieren hen lieten leven – ze Batawowie pozwolili im zyc).
De Bey van Tunis kreeg een kolyk als hy het wapperen hoorde van de nederlandsche vlag. (Bej Tunisu dostal kolki, gdy uslyszal powiew holenderskiej flagi; de Bey van Tunis – Bej Tunisu, kreeg een kolyk – dostal kolki, als hy het wapperen hoorde – gdy uslyszal powiew, van de nederlandsche vlag – holenderskiej flagi).
De hertog van Alva was een ondier. (Ksiaze Alby byl potworem; de hertog van Alva – ksiaze Alby, was een ondier – byl potworem).
De eb, in 1672 geloof ik, duurde wat langer dan gewoonlyk, expres om Nederland te beschermen. (Odplyw, w 1672 roku, chyba, trwal troche dluzej niz zwykle, specjalnie aby chronic Holandie; de eb – odplyw, in 1672 geloof ik – w 1672 roku, chyba, duurde wat langer dan gewoonlyk – trwal troche dluzej niz zwykle, expres om Nederland te beschermen – specjalnie aby chronic Holandie).
Leugens! Nederland is Nederland gebleven, omdat onze oude lu? goed op hun zaken pasten, en omdat ze het ware geloof hadden. (Klamstwa! Holandia pozostala Holandia, poniewaz nasi starzy ludzie dobrze dbali o swoje sprawy i mieli prawdziwa wiare; leugens – klamstwa, Nederland is Nederland gebleven – Holandia pozostala Holandia, omdat onze oude lu? goed op hun zaken pasten – poniewaz nasi starzy ludzie dobrze dbali o swoje sprawy, en omdat ze het ware geloof hadden – i mieli prawdziwa wiare).
Dat is de zaak! (To jest rzecz!; dat is de zaak – to jest rzecz).
En dan komen later weer andere leugens. (A potem pojawiaja sie inne klamstwa; en dan komen later weer andere leugens – a potem pojawiaja sie inne klamstwa).
Een meisjen is een engel. (Dziewczyna to aniol; een meisjen – dziewczyna, is een engel – to aniol).
Wie dit het eerst ontdekte, heeft nooit zusters gehad. (Kto to pierwszy odkryl, nigdy nie mial siоstr; wie dit het eerst ontdekte – kto to pierwszy odkryl, heeft nooit zusters gehad – nigdy nie mial siоstr).
Liefde is een zaligheid. (Milosc to blogosc; liefde – milosc, is een zaligheid – to blogosc).
Men vlucht met het een of ander voorwerp naar het einde der aarde. (Uciekamy z jakims przedmiotem na koniec swiata; men vlucht – uciekamy, met het een of ander voorwerp – z jakims przedmiotem, naar het einde der aarde – na koniec swiata).
De aarde heeft geen einden, en die liefde is ook gekheid. (Ziemia nie ma koncоw, a ta milosc to tez szalenstwo; de aarde heeft geen einden – ziemia nie ma koncоw, en die liefde is ook gekheid – a ta milosc to tez szalenstwo).
Niemand kan zeggen dat ik niet goed leef met myn vrouw – zy is een dochter van Last & Co, makelaars in koffi – niemand kan iets op ons huwelyk aanmerken. (Nikt nie moze powiedziec, ze nie zyje dobrze z moja zona – jest cоrka Last & Co, maklerоw kawowych – nikt nie moze nic zarzucic naszemu malzenstwu; niemand kan zeggen – nikt nie moze powiedziec, dat ik niet goed leef met myn vrouw – ze nie zyje dobrze z moja zona, zy is een dochter van Last & Co – jest cоrka Last & Co, makelaars in koffi – maklerоw kawowych, niemand kan iets op ons huwelyk aanmerken – nikt nie moze nic zarzucic naszemu malzenstwu).
Ik ben lid van Artis, zy heeft een sjaallong van twee-en-negentig gulden, en van zulk een malle liefde die volstrekt aan het einde der aarde wil wonen, is toch tusschen ons nooit spraak geweest. (Jestem czlonkiem Artis, ona ma szal za dziewiecdziesiat dwa guldeny, i nigdy miedzy nami nie bylo mowy o takiej szalonej milosci, ktоra chce mieszkac na koncu swiata; ik ben lid van Artis – jestem czlonkiem Artis, zy heeft een sjaallong van twee-en-negentig gulden – ona ma szal za dziewiecdziesiat dwa guldeny, en van zulk een malle liefde – i nigdy miedzy nami, die volstrekt aan het einde der aarde wil wonen – o takiej szalonej milosci, ktоra chce mieszkac na koncu swiata, is toch tusschen ons nooit spraak geweest – nigdy nie bylo mowy).
Toen we getrouwd zyn, hebben wy een toertje naar den Haag gemaakt – ze heeft daar flanel gekocht, waarvan ik nog borstrokken draag – en verder heeft ons de liefde nooit de wereld ingejaagd. (Kiedy sie pobralismy, zrobilismy wycieczke do Hagi – tam kupila flanele, z ktоrej nadal nosze koszule – a milosc nigdy nas nie wyganiala w swiat; toen we getrouwd zyn – kiedy sie pobralismy, hebben wy een toertje naar den Haag gemaakt – zrobilismy wycieczke do Hagi, ze heeft daar flanel gekocht – tam kupila flanele, waarvan ik nog borstrokken draag – z ktоrej nadal nosze koszule, en verder heeft ons de liefde nooit de wereld ingejaagd – a milosc nigdy nas nie wyganiala w swiat).
Dus: alles gekheid en leugens! (Wiec: wszystko szalenstwo i klamstwa; dus – wiec, alles gekheid en leugens – wszystko szalenstwo i klamstwa).
En zou myn huwelyk nu minder gelukkig wezen, dan van de menschen die zich uit liefde de tering op den hals haalden, of de haren uit het hoofd? (Czy moje malzenstwo mialoby byc teraz mniej szczesliwe niz ludzi, ktоrzy z milosci narazali sie na gruzlice lub wyrywali sobie wlosy z glowy?; en zou myn huwelyk nu minder gelukkig wezen – czy moje malzenstwo mialoby byc teraz mniej szczesliwe, dan van de menschen – niz ludzi, die zich uit liefde de tering op den hals haalden – ktоrzy z milosci narazali sie na gruzlice, of de haren uit het hoofd – lub wyrywali sobie wlosy z glowy).
Of denkt ge dat myn huishouden iets minder wel geregeld is, dan het wezen zou als ik voor zeventien jaar myn meisjen in verzen gezegd had dat ik haar trouwen wilde? (Czy myslisz, ze moje gospodarstwo domowe jest mniej dobrze zorganizowane, niz byloby, gdybym siedemnascie lat temu powiedzial mojej dziewczynie w wierszach, ze chce ja poslubic?; of denkt ge dat myn huishouden iets minder wel geregeld is – czy myslisz, ze moje gospodarstwo domowe jest mniej dobrze zorganizowane, dan het wezen zou als ik voor zeventien jaar myn meisjen in verzen gezegd had – niz byloby, gdybym siedemnascie lat temu powiedzial mojej dziewczynie w wierszach, dat ik haar trouwen wilde – ze chce ja poslubic).
Gekheid! (Szalenstwo!; gekheid – szalenstwo).
Ik had dit toch even goed kunnen doen als ieder ander, want verzenmaken is een ambacht, zeker minder moeielyk dan ivoordraaien. (Moglem to zrobic rоwnie dobrze jak kazdy inny, bo pisanie wierszy to rzemioslo, z pewnoscia mniej trudne niz toczenie kosci sloniowej; ik had dit toch even goed kunnen doen als ieder ander – moglem to zrobic rоwnie dobrze jak kazdy inny, want verzenmaken is een ambacht – bo pisanie wierszy to rzemioslo, zeker minder moeielyk dan ivoordraaien – z pewnoscia mniej trudne niz toczenie kosci sloniowej).
Hoe zouden anders de ulevellen met deviezen zoo goedkoop wezen? (Jak inaczej kartki z sentencjami bylyby tak tanie?; hoe zouden anders de ulevellen met deviezen zoo goedkoop wezen – jak inaczej kartki z sentencjami bylyby tak tanie).
Frits zegt: ‘Uhlefeldjes’ ik weet niet, waarom? (Frits mоwi: „Uhlefeldjes” nie wiem, dlaczego?; Frits zegt – Frits mоwi, ‘Uhlefeldjes’ – „Uhlefeldjes”, ik weet niet, waarom – nie wiem, dlaczego).
En vraag eens naar den prys van een stel billardballen! (A zapytaj o cene zestawu bilardowych kul!; en vraag eens naar den prys van een stel billardballen – a zapytaj o cene zestawu bilardowych kul).
Ik heb niets tegen verzen op-zichzelf. (Nie mam nic przeciwko wierszom jako takim; ik heb niets tegen verzen op-zichzelf – nie mam nic przeciwko wierszom jako takim).
Wil men de woorden in 't gelid zetten, goed! Maar zeg niets wat niet waar is. (Jesli ktos chce ustawic slowa w rym, dobrze! Ale nie mоw nic, co nie jest prawda; wil men de woorden in 't gelid zetten – jesli ktos chce ustawic slowa w rym, goed – dobrze, maar zeg niets wat niet waar is – ale nie mоw nic, co nie jest prawda).
‘De lucht is guur, en 't is vier uur.’ Dit laat ik gelden, als het werkelyk guur en vier uur is. (Powietrze jest surowe, a jest czwarta godzina. To moge uznac, jesli rzeczywiscie jest surowe i jest czwarta godzina; de lucht is guur – powietrze jest surowe, en 't is vier uur – a jest czwarta godzina, dit laat ik gelden – to moge uznac, als het werkelyk guur en vier uur is – jesli rzeczywiscie jest surowe i jest czwarta godzina).
Maar als 't kwartier voor drie?n is, kan ik, die myn woorden niet in 't gelid zet, zeggen: ‘de lucht is guur, en 't is kwartier voor drie?n.’ (Ale jesli jest za pietnascie trzecia, moge, ja, ktоry nie ustawiam slоw w rym, powiedziec: „powietrze jest surowe, a jest za pietnascie trzecia”; maar als 't kwartier voor drie?n is – ale jesli jest za pietnascie trzecia, kan ik, die myn woorden niet in 't gelid zet – moge, ja, ktоry nie ustawiam slоw w rym, zeggen – powiedziec, de lucht is guur, en 't is kwartier voor drie?n – powietrze jest surowe, a jest za pietnascie trzecia).
De verzenmaker is door de guurheid van den eersten regel aan een vol uur gebonden. (Poeta jest zwiazany przez surowosc pierwszego wersu na pelna godzine; de verzenmaker is door de guurheid van den eersten regel aan een vol uur gebonden – poeta jest zwiazany przez surowosc pierwszego wersu na pelna godzine).
Het moet voor hem juist een, twee uur, enz. wezen, of de lucht mag niet guur zyn. (Dla niego musi to byc dokladnie jedna, druga godzina itp., albo powietrze nie moze byc surowe; het moet voor hem juist een, twee uur, enz. wezen – dla niego musi to byc dokladnie jedna, druga godzina itp., of de lucht mag niet guur zyn – albo powietrze nie moze byc surowe).
Zeven en negen is verboden door de maat. (Siedem i dziewiec jest zabronione przez metr; zeven en negen is verboden door de maat – siedem i dziewiec jest zabronione przez metr).
Daar gaat hy dan aan 't knoeien! (I wtedy zaczyna sie knuc; daar gaat hy dan aan 't knoeien – i wtedy zaczyna sie knuc).
Of het we?r moet veranderd, ?f de tyd. (Albo pogoda musi sie zmienic, albo czas; of het we?r moet veranderd – albo pogoda musi sie zmienic, ?f de tyd – albo czas).
Eеn van beiden is dan gelogen. (Jedno z dwоch jest wtedy klamstwem; ееn van beiden is dan gelogen – jedno z dwоch jest wtedy klamstwem).
En niet alleen die verzen lokken de jeugd tot onwaarheid. (I nie tylko te wiersze przyciagaja mlodziez do nieprawdy; en niet alleen die verzen lokken de jeugd tot onwaarheid – i nie tylko te wiersze przyciagaja mlodziez do nieprawdy).
Ga eens in den schouwburg, en luister dааr wat er voor leugens aan den man worden gebracht. (Idz do teatru i posluchaj, jakie klamstwa sa tam przedstawiane; ga eens in den schouwburg – idz do teatru, en luister dааr wat er voor leugens aan den man worden gebracht – i posluchaj, jakie klamstwa sa tam przedstawiane).
De held van 't stuk wordt uit het water gehaald door iemand die op 't punt staat bankroet te maken. (Bohater sztuki zostaje wyciagniety z wody przez kogos, kto jest na skraju bankructwa; de held van 't stuk – bohater sztuki, wordt uit het water gehaald – zostaje wyciagniety z wody, door iemand die op 't punt staat bankroet te maken – przez kogos, kto jest na skraju bankructwa).
Dan geeft hy hem zyn halve vermogen. (Nastepnie daje mu polowe swojego majatku; dan geeft hy hem zyn halve vermogen – nastepnie daje mu polowe swojego majatku).
Dat kan niet waar zyn. (To nie moze byc prawda; dat kan niet waar zyn – to nie moze byc prawda).
Toen onlangs op de Prinsengracht myn hoed te-water woei – Frits zegt: waaide – heb ik den man die hem my terugbracht, een dubbeltje gegeven, en hy was tevreden. (Kiedy niedawno na Prinsengracht mоj kapelusz wpadl do wody – Frits mоwi: wial – dalem czlowiekowi, ktоry mi go zwrоcil, dziesiec centоw i byl zadowolony; toen onlangs op de Prinsengracht myn hoed te-water woei – kiedy niedawno na Prinsengracht mоj kapelusz wpadl do wody, Frits zegt: waaide – Frits mоwi: wial, heb ik den man die hem my terugbracht – dalem czlowiekowi, ktоry mi go zwrоcil, een dubbeltje gegeven, en hy was tevreden – dziesiec centоw i byl zadowolony).
Ik weet wel dat ik iets meer had moeten geven als hy myzelf er uit gehaald had, maar zeker myn halve vermogen niet. (Wiem, ze powinienem dac troche wiecej, gdyby wyciagnal mnie samego, ale na pewno nie polowe mojego majatku; ik weet wel dat ik iets meer had moeten geven als hy myzelf er uit gehaald had – wiem, ze powinienem dac troche wiecej, gdyby wyciagnal mnie samego, maar zeker myn halve vermogen niet – ale na pewno nie polowe mojego majatku).
't Is immers duidelyk dat men op die wys maar tweemaal in 't water hoeft te vallen om doodarm te wezen. (To jasne, ze w ten sposоb wystarczy wpasc do wody dwa razy, aby byc zupelnie biednym; 't is immers duidelyk – to jasne, dat men op die wys maar tweemaal in 't water hoeft te vallen – ze w ten sposоb wystarczy wpasc do wody dwa razy, om doodarm te wezen – aby byc zupelnie biednym).
Wat het ergste is by zulke vertooningen op het tooneel, het publiek gewent zich zоо aan al die onwaarheden, dat het ze mooi vindt en toejuicht. (Najgorsze jest to, ze publicznosc tak bardzo przyzwyczaja sie do tych wszystkich nieprawd, ze uwaza je za piekne i bije im brawo; wat het ergste is by zulke vertooningen op het tooneel – najgorsze jest to, ze publicznosc tak bardzo przyzwyczaja sie do tych wszystkich nieprawd, het publiek gewent zich zоо aan al die onwaarheden – ze publicznosc tak bardzo przyzwyczaja sie do tych wszystkich nieprawd, dat het ze mooi vindt en toejuicht – ze uwaza je za piekne i bije im brawo).
Ik had wel eens lust zoo'n heel parterre in 't water te gooien, om te zien wie dat toejuichen gemeend had. (Czasami mam ochote wrzucic cala widownie do wody, zeby zobaczyc, kto naprawde bije brawo; ik had wel eens lust – czasami mam ochote, zoo'n heel parterre in 't water te gooien – wrzucic cala widownie do wody, om te zien wie dat toejuichen gemeend had – zeby zobaczyc, kto naprawde bije brawo).
Ik, die van waarheid houd, waarschuw ieder dat ik voor 't opvisschen van myn persoon geen zoo hoog bergloon betalen wil. (Ja, ktоry cenie prawde, ostrzegam wszystkich, ze nie chce placic tak wysokiej ceny za wyciagniecie mnie z wody; ik, die van waarheid houd – ja, ktоry cenie prawde, waarschuw ieder – ostrzegam wszystkich, dat ik voor 't opvisschen van myn persoon – ze za wyciagniecie mnie z wody, geen zoo hoog bergloon betalen wil – nie chce placic tak wysokiej ceny).
Wie met minder niet tevreden is, mag me laten liggen. (Kto nie jest zadowolony z mniejszej kwoty, moze mnie zostawic; wie met minder niet tevreden is – kto nie jest zadowolony z mniejszej kwoty, mag me laten liggen – moze mnie zostawic).
Alleen Zondags zou ik iets meer geven, omdat ik dan myn kantilje ketting draag, en een anderen rok. (Tylko w niedziele dalbym troche wiecej, poniewaz wtedy nosze mоj lancuszek z kantylami i inny plaszcz; alleen Zondags zou ik iets meer geven – tylko w niedziele dalbym troche wiecej, omdat ik dan myn kantilje ketting draag – poniewaz wtedy nosze mоj lancuszek z kantylami, en een anderen rok – i inny plaszcz).
Ja, dat tooneel bederft velen, meer nog dan de romans. (Tak, teatr psuje wielu ludzi, jeszcze bardziej niz powiesci; ja, dat tooneel bederft velen – tak, teatr psuje wielu ludzi, meer nog dan de romans – jeszcze bardziej niz powiesci).
Het is zoo aanschouwelyk! (To jest takie widowiskowe!; het is zoo aanschouwelyk – to jest takie widowiskowe).
Met wat klatergoud en wat kant van uitgeslagen papier, ziet er dat alles zoo aanlokkelyk uit. (Z odrobina blichtru i wycietego papieru, wszystko wyglada tak kuszaco; met wat klatergoud en wat kant van uitgeslagen papier – z odrobina blichtru i wycietego papieru, ziet er dat alles zoo aanlokkelyk uit – wszystko wyglada tak kuszaco).
Voor kinderen, meen ik, en voor menschen die niet in zaken zyn. (Dla dzieci, mysle, i dla ludzi, ktоrzy nie sa w biznesie; voor kinderen, meen ik – dla dzieci, mysle, en voor menschen die niet in zaken zyn – i dla ludzi, ktоrzy nie sa w biznesie).
Zelfs als die tooneelmenschen armoede willen voorstellen, is hun voorstelling altyd leugenachtig. (Nawet jesli ci ludzie teatralni chca przedstawic biede, ich przedstawienie zawsze jest klamliwe; zelfs als die tooneelmenschen armoede willen voorstellen – nawet jesli ci ludzie teatralni chca przedstawic biede, is hun voorstelling altyd leugenachtig – ich przedstawienie zawsze jest klamliwe).
Een meisje wier vader bankroet maakte, werkt om de familie te onderhouden. (Dziewczyna, ktоrej ojciec zbankrutowal, pracuje, aby utrzymac rodzine; een meisje wier vader bankroet maakte – dziewczyna, ktоrej ojciec zbankrutowal, werkt om de familie te onderhouden – pracuje, aby utrzymac rodzine).
Heel goed. (Bardzo dobrze; heel goed – bardzo dobrze).
Daar zit ze dan te naaien, te breien of te borduren. (Siedzi tam, szyjac, dziergajac lub haftujac; daar zit ze dan te naaien – siedzi tam, szyjac, te breien of te borduren – dziergajac lub haftujac).
Maar tel nu eens de steken die ze doet gedurende het heele bedryf. (Ale policz teraz sciegi, ktоre wykonuje przez caly czas; maar tel nu eens de steken die ze doet – ale policz teraz sciegi, gedurende het heele bedryf – przez caly czas).
Ze praat, ze zucht, ze loopt naar 't venster, maar werken doet ze niet. (Ona rozmawia, wzdycha, podchodzi do okna, ale nie pracuje; ze praat, ze zucht, ze loopt naar 't venster – ona rozmawia, wzdycha, podchodzi do okna, maar werken doet ze niet – ale nie pracuje).
De familie die van dezen arbeid leven kan, heeft weinig noodig. (Rodzina, ktоra moze zyc z tej pracy, potrzebuje niewiele; de familie die van dezen arbeid leven kan – rodzina, ktоra moze zyc z tej pracy, heeft weinig noodig – potrzebuje niewiele).
Zoo'n meisjen is natuurlyk de heldin. (Taka dziewczyna jest oczywiscie bohaterka; zoo'n meisjen is natuurlyk de heldin – taka dziewczyna jest oczywiscie bohaterka).
Ze heeft eenige verleiders de trappen afgeworpen, ze roept gedurig: ‘o myne moeder, o, myne moeder!’ en stelt dus de deugd voor. (Ona zrzucila kilku uwodzicieli ze schodоw, ciagle wola: „o moja matko, o, moja matko!” i w ten sposоb przedstawia cnote; ze heeft eenige verleiders de trappen afgeworpen – ona zrzucila kilku uwodzicieli ze schodоw, ze roept gedurig – ciagle wola, o myne moeder, o, myne moeder – o moja matko, o, moja matko, en stelt dus de deugd voor – i w ten sposоb przedstawia cnote).
Wat is dat voor een deugd, die een vol jaar noodig heeft voor een paar wollen kousen? (Co to za cnota, ktоra potrzebuje pelnego roku na pare welnianych skarpet?; wat is dat voor een deugd – co to za cnota, die een vol jaar noodig heeft – ktоra potrzebuje pelnego roku, voor een paar wollen kousen – na pare welnianych skarpet).
Geeft dit alles niet valsche denkbeelden van deugd, en ‘werken voor den kost’? (Czy to wszystko nie daje falszywych wyobrazen o cnocie i „pracy na zycie”?; geeft dit alles niet valsche denkbeelden van deugd – czy to wszystko nie daje falszywych wyobrazen o cnocie, en ‘werken voor den kost’ – i „pracy na zycie”).
Alles gekheid en leugens! (Wszystko szalenstwo i klamstwa; alles gekheid en leugens – wszystko szalenstwo i klamstwa).
Dan komt haar eerste minnaar – die vroeger klerk was aan 't kopieboek, maar nu schatryk – op-eens terug, en trouwt haar. (Nastepnie wraca jej pierwszy ukochany – ktоry wczesniej byl urzednikiem przy kopiarce, ale teraz jest bogaty – i zeni sie z nia; dan komt haar eerste minnaar – nastepnie wraca jej pierwszy ukochany, die vroeger klerk was aan 't kopieboek – ktоry wczesniej byl urzednikiem przy kopiarce, maar nu schatryk – ale teraz jest bogaty, op-eens terug, en trouwt haar – i zeni sie z nia).
Ook weer leugens. (Znоw klamstwa; ook weer leugens – znоw klamstwa).
Wie geld heeft, trouwt geen meisjen uit een gefailleerd huis. (Kto ma pieniadze, nie zeni sie z dziewczyna z bankrutujacego domu; wie geld heeft – kto ma pieniadze, trouwt geen meisjen uit een gefailleerd huis – nie zeni sie z dziewczyna z bankrutujacego domu).
En als ge meent, dat dit op het tooneel er dооr kan als uitzondering, blyft toch myn aanmerking bestaan, dat men den zin voor waarheid bederft by het volk, dat de uitzondering als regel aanneemt, en dat men de publieke zedelykheid ondermynt, door het te gewennen iets toetejuichen op het tooneel, wat door elk fatsoenlyk makelaar of koopman voor een bespottelyke krankzinnigheid wordt gehouden in de wereld. (A jesli uwazasz, ze to na scenie moze przejsc jako wyjatek, to i tak pozostaje moje zastrzezenie, ze psuje sie poczucie prawdy w ludziach, ktоrzy biora wyjatek za regule, i podkopuje sie publiczna moralnosc, przyzwyczajajac ludzi do oklaskiwania czegos na scenie, co kazdy przyzwoity makler lub kupiec uwaza za smieszna szalenstwo w swiecie; en als ge meent – a jesli uwazasz, dat dit op het tooneel er dооr kan als uitzondering – ze to na scenie moze przejsc jako wyjatek, blyft toch myn aanmerking bestaan – to i tak pozostaje moje zastrzezenie, dat men den zin voor waarheid bederft by het volk – ze psuje sie poczucie prawdy w ludziach, dat de uitzondering als regel aanneemt – ktоrzy biora wyjatek za regule, en dat men de publieke zedelykheid ondermynt – i podkopuje sie publiczna moralnosc, door het te gewennen iets toetejuichen op het tooneel – przyzwyczajajac ludzi do oklaskiwania czegos na scenie, wat door elk fatsoenlyk makelaar of koopman voor een bespottelyke krankzinnigheid wordt gehouden in de wereld – co kazdy przyzwoity makler lub kupiec uwaza za smieszna szalenstwo w swiecie).
Toen ik trouwde, waren wy op 't kantoor van myn schoonvader – Last & Co – met ons dertienen, en er ging wat om! (Kiedy sie ozenilem, bylismy w biurze mojego tescia – Last & Co – w trzynastu, i wiele sie dzialo!; toen ik trouwde – kiedy sie ozenilem, waren wy op 't kantoor van myn schoonvader – bylismy w biurze mojego tescia, Last & Co – Last & Co, met ons dertienen – w trzynastu, en er ging wat om – i wiele sie dzialo).
En nog meer leugens op het tooneel. (I jeszcze wiecej klamstw na scenie; en nog meer leugens op het tooneel – i jeszcze wiecej klamstw na scenie).
Als de held met zyn styven komediestap weggaat om 't verdrukte vaderland te redden, waarom gaat dan de dubbele achterdeur altyd vanzelf open? (Kiedy bohater z sztywnym krokiem komedianta odchodzi, by ratowac uciskany kraj, dlaczego tylne drzwi zawsze otwieraja sie same?; als de held met zyn styven komediestap weggaat – kiedy bohater z sztywnym krokiem komedianta odchodzi, om 't verdrukte vaderland te redden – by ratowac uciskany kraj, waarom gaat dan de dubbele achterdeur altyd vanzelf open – dlaczego tylne drzwi zawsze otwieraja sie same).
En verder, hoe kan de persoon die in verzen spreekt, voorzien wat de ander te antwoorden heeft, om hem 't rym gemakkelyk te maken? (I dalej, jak osoba mоwiaca wierszem moze przewidziec, co drugi ma odpowiedziec, aby ulatwic mu rymowanie?; en verder, hoe kan de persoon die in verzen spreekt – i dalej, jak osoba mоwiaca wierszem, voorzien wat de ander te antwoorden heeft – moze przewidziec, co drugi ma odpowiedziec, om hem 't rym gemakkelyk te maken – aby ulatwic mu rymowanie).
Als de veldheer tot de prinses zegt: ‘mevrouw, het is te laat, de poorten zyn gesloten’ hoe kan hy dan vooruit weten, dat zy zeggen wil: ‘welaan dan, onversaagd, men doe het zwaard ontblooten’? (Kiedy dowоdca mоwi do ksiezniczki: „pani, jest za pоzno, bramy sa zamkniete”, skad moze wiedziec, ze ona chce powiedziec: „no cоz, odwaznie, wyciagnijmy miecz”?; als de veldheer tot de prinses zegt – kiedy dowоdca mоwi do ksiezniczki, mevrouw, het is te laat, de poorten zyn gesloten – pani, jest za pоzno, bramy sa zamkniete, hoe kan hy dan vooruit weten – skad moze wiedziec, dat zy zeggen wil – ze ona chce powiedziec, welaan dan, onversaagd, men doe het zwaard ontblooten – no cоz, odwaznie, wyciagnijmy miecz).
Want als zy nu eens, hoorende dat de poort toe was, antwoordde dat ze dan wat wachten zou tot er geopend werd, of dat zy een andermaal eens terug zou komen, waar bleef dan maat en rym? (Bo gdyby uslyszala, ze brama jest zamknieta, odpowiedziala, ze poczeka, az zostanie otwarta, albo ze wrоci kiedy indziej, gdzie wtedy bylby rym i miara?; want als zy nu eens – bo gdyby uslyszala, hoorende dat de poort toe was – ze brama jest zamknieta, antwoordde dat ze dan wat wachten zou tot er geopend werd – odpowiedziala, ze poczeka, az zostanie otwarta, of dat zy een andermaal eens terug zou komen – albo ze wrоci kiedy indziej, waar bleef dan maat en rym – gdzie wtedy bylby rym i miara).
Is het dus niet een pure leugen, als de veldheer de prinses vragend aanziet, om te weten wat ze doen wil na 't poortsluiten? (Czy to nie jest czyste klamstwo, gdy dowоdca patrzy pytajaco na ksiezniczke, aby wiedziec, co chce zrobic po zamknieciu bramy?; is het dus niet een pure leugen – czy to nie jest czyste klamstwo, als de veldheer de prinses vragend aanziet – gdy dowоdca patrzy pytajaco na ksiezniczke, om te weten wat ze doen wil na 't poortsluiten – aby wiedziec, co chce zrobic po zamknieciu bramy).
Nog-eens: als 't mensch nu eens lust had gehad te gaan slapen, in plaats van iets te ontblooten? (Jeszcze raz: co jesli osoba mialaby ochote pоjsc spac, zamiast cos odkryc?; nog-eens – jeszcze raz, als 't mensch nu eens lust had gehad – co jesli osoba mialaby ochote, te gaan slapen – pоjsc spac, in plaats van iets te ontblooten – zamiast cos odkryc).
Alles leugens! (Wszystko klamstwa!; alles leugens – wszystko klamstwa).
En dan die beloonde deugd! O, o, o! (I ta nagrodzona cnota! O, o, o!; en dan die beloonde deugd – i ta nagrodzona cnota, o, o, o – o, o, o).
Ik ben sedert zeventien jaren makelaar in koffi – Lauriergracht, No 37 – en heb dus al zoo-iets by-gewoond, maar het stuit my altyd vreeselyk, als ik de goede lieve waarheid zоо zie verdraaien. (Od siedemnastu lat jestem maklerem kawowym – Lauriergracht nr 37 – i widzialem cos takiego, ale zawsze mnie to przeraza, gdy widze, jak dobra, kochana prawda jest tak znieksztalcana; ik ben sedert zeventien jaren makelaar in koffi – od siedemnastu lat jestem maklerem kawowym, Lauriergracht, No 37 – Lauriergracht nr 37, en heb dus al zoo-iets by-gewoond – i widzialem cos takiego, maar het stuit my altyd vreeselyk – ale zawsze mnie to przeraza, als ik de goede lieve waarheid zоо zie verdraaien – gdy widze, jak dobra, kochana prawda jest tak znieksztalcana).
Beloonde deugd? (Nagrodzona cnota?; beloonde deugd – nagrodzona cnota).
Is 't niet om van de deugd een handelsartikel te maken? (Czy nie chodzi o to, by cnote uczynic towarem handlowym?; is 't niet om van de deugd een handelsartikel te maken – czy nie chodzi o to, by cnote uczynic towarem handlowym).
Het is zoo niet in de wereld, en 't is goed dat het niet zoo is. (Tak nie jest na swiecie i dobrze, ze tak nie jest; het is zoo niet in de wereld – tak nie jest na swiecie, en 't is goed dat het niet zoo is – i dobrze, ze tak nie jest).
Want waar bleef de verdienste, als de deugd beloond werd? (Bo gdzie bylaby zasluga, gdyby cnota byla nagradzana?; want waar bleef de verdienste – bo gdzie bylaby zasluga, als de deugd beloond werd – gdyby cnota byla nagradzana).
Waartoe dus die infame leugens altyd voorgewend? (Dlaczego wiec zawsze udaje sie te haniebne klamstwa?; waartoe dus die infame leugens altyd voorgewend – dlaczego wiec zawsze udaje sie te haniebne klamstwa).
Daar is by-voorbeeld Lukas, onze pakhuisknecht, die reeds by den vader van Last & Co heeft gewerkt – de firma was toen Last & Meyer, maar de Meyers zyn er lang uit – d?t was dan toch wel een deugdzaam man. (Wezmy na przyklad Lukasa, naszego magazyniera, ktоry pracowal juz u ojca Last & Co – firma nazywala sie wtedy Last & Meyer, ale Meyerowie od dawna nie maja z nia nic wspоlnego – to byl cnotliwy czlowiek; daar is by-voorbeeld Lukas – wezmy na przyklad Lukasa, onze pakhuisknecht – naszego magazyniera, die reeds by den vader van Last & Co heeft gewerkt – ktоry pracowal juz u ojca Last & Co, de firma was toen Last & Meyer – firma nazywala sie wtedy Last & Meyer, maar de Meyers zyn er lang uit – ale Meyerowie od dawna nie maja z nia nic wspоlnego, d?t was dan toch wel een deugdzaam man – to byl cnotliwy czlowiek).
Geen boon kwam er ooit te-kort, hy ging stipt naar de kerk, en drinken deed hy niet. (Nigdy nie brakowalo zadnej fasoli, regularnie chodzil do kosciola i nie pil; geen boon kwam er ooit te-kort – nigdy nie brakowalo zadnej fasoli, hy ging stipt naar de kerk – regularnie chodzil do kosciola, en drinken deed hy niet – i nie pil).
Als myn schoonvader te Driebergen was, bewaarde hy het huis, en de kas, en alles. (Kiedy mоj tesc byl w Driebergen, pilnowal domu, kasy i wszystkiego; als myn schoonvader te Driebergen was – kiedy mоj tesc byl w Driebergen, bewaarde hy het huis, en de kas, en alles – pilnowal domu, kasy i wszystkiego).
Eens heeft hy aan de Bank zeventien gulden te veel ontvangen, en, hy bracht ze terug. (Pewnego razu otrzymal od Banku siedemnascie guldenоw za duzo i oddal je; eens heeft hy aan de Bank zeventien gulden te veel ontvangen – pewnego razu otrzymal od Banku siedemnascie guldenоw za duzo, en, hy bracht ze terug – i oddal je).
Hy is nu oud en jichtig, en kan niet meer dienen. (Jest teraz stary i chory na dne, i nie moze juz sluzyc; hy is nu oud en jichtig – jest teraz stary i chory na dne, en kan niet meer dienen – i nie moze juz sluzyc).
Nu heeft hy niets, want er gaat veel by ons om, en we hebben jong volk noodig. (Teraz nie ma nic, bo u nas duzo sie dzieje, a my potrzebujemy mlodych ludzi; nu heeft hy niets – teraz nie ma nic, want er gaat veel by ons om – bo u nas duzo sie dzieje, en we hebben jong volk noodig – a my potrzebujemy mlodych ludzi).
Welnu, ik houd dien Lukas voor zeer deugdzaam, maar wordt hy nu beloond? (Cоz, uwazam Lukasa za bardzo cnotliwego, ale czy teraz jest nagradzany?; welnu, ik houd dien Lukas voor zeer deugdzaam – cоz, uwazam Lukasa za bardzo cnotliwego, maar wordt hy nu beloond – ale czy teraz jest nagradzany).
Komt er een prins die hem diamanten geeft, of een fee die hem boterhammen smeert? (Czy przychodzi ksiaze, ktоry daje mu diamenty, albo wrоzka, ktоra smaruje mu kanapki?; komt er een prins die hem diamanten geeft – czy przychodzi ksiaze, ktоry daje mu diamenty, of een fee die hem boterhammen smeert – albo wrоzka, ktоra smaruje mu kanapki).
Waarachtig niet! (Na pewno nie!; waarachtig niet – na pewno nie).
Hy is arm, en blyft arm, en dit moet ook zoo wezen. (Jest biedny i pozostaje biedny, i tak powinno byc; hy is arm – jest biedny, en blyft arm – i pozostaje biedny, en dit moet ook zoo wezen – i tak powinno byc).
Ik kan hem niet helpen – want we hebben jong volk noodig, omdat er zooveel by ons omgaat – maar al kon ik, waar bleef zyn verdienste, als hy nu op zyn ouden dag een gemakkelyk leven leiden kon? (Nie moge mu pomоc – bo potrzebujemy mlodych ludzi, poniewaz u nas duzo sie dzieje – ale nawet gdybym mоgl, gdzie bylaby jego zasluga, gdyby teraz na starosc mоgl wiesc wygodne zycie?; ik kan hem niet helpen – nie moge mu pomоc, want we hebben jong volk noodig – bo potrzebujemy mlodych ludzi, omdat er zooveel by ons omgaat – poniewaz u nas duzo sie dzieje, maar al kon ik – ale nawet gdybym mоgl, waar bleef zyn verdienste – gdzie bylaby jego zasluga, als hy nu op zyn ouden dag een gemakkelyk leven leiden kon – gdyby teraz na starosc mоgl wiesc wygodne zycie).
Dan zouden alle pakhuisknechts wel deugdzaam worden, en iedereen, hetgeen Gods bedoeling niet wezen kan, omdat er dan geen byzondere belooning voor de braven overbleef hier-namaals. (Wtedy wszyscy magazynierzy i kazdy inny byliby cnotliwi, co nie moze byc zamiarem Boga, poniewaz wtedy nie byloby specjalnej nagrody dla dobrych ludzi w zaswiatach; dan zouden alle pakhuisknechts wel deugdzaam worden – wtedy wszyscy magazynierzy byliby cnotliwi, en iedereen – i kazdy inny, hetgeen Gods bedoeling niet wezen kan – co nie moze byc zamiarem Boga, omdat er dan geen byzondere belooning voor de braven overbleef hier-namaals – poniewaz wtedy nie byloby specjalnej nagrody dla dobrych ludzi w zaswiatach).
Maar op een tooneel verdraaien ze dat…alles leugens! (Ale na scenie to przekrecaja… wszystko klamstwa!; maar op een tooneel verdraaien ze dat – ale na scenie to przekrecaja, alles leugens – wszystko klamstwa).
Ik ben ook deugdzaam, maar vraag ik hiervoor belooning? (Tez jestem cnotliwy, ale czy za to prosze o nagrode?; ik ben ook deugdzaam – tez jestem cnotliwy, maar vraag ik hiervoor belooning – ale czy za to prosze o nagrode).
Als myn zaken goed gaan – en dit doen ze – als myn vrouw en kinderen gezond zyn, zoodat ik geen gemaal heb met dokter en apteker… (Jesli moje sprawy ida dobrze – a tak jest – jesli moja zona i dzieci sa zdrowe, wiec nie mam do czynienia z lekarzem i aptekarzem…; als myn zaken goed gaan – jesli moje sprawy ida dobrze, en dit doen ze – a tak jest, als myn vrouw en kinderen gezond zyn – jesli moja zona i dzieci sa zdrowe, zoodat ik geen gemaal heb met dokter en apteker – wiec nie mam do czynienia z lekarzem i aptekarzem).
als ik jaar-in jaar-uit een sommetje kan ter-zy leggen voor den ouden dag… (jesli rok po roku moge odkladac troche pieniedzy na starosc…; als ik jaar-in jaar-uit een sommetje kan ter-zy leggen – jesli rok po roku moge odkladac troche pieniedzy, voor den ouden dag – na starosc).
als Frits knap opgroeit, om later in myn plaats te komen als ik naar Driebergen ga… (jesli Frits dobrze sie rozwija, aby pоzniej mnie zastapic, gdy pоjde do Driebergen…; als Frits knap opgroeit – jesli Frits dobrze sie rozwija, om later in myn plaats te komen – aby pоzniej mnie zastapic, als ik naar Driebergen ga – gdy pоjde do Driebergen).
zie, dan ben ik heel tevreden. (Wtedy jestem bardzo zadowolony; zie, dan ben ik heel tevreden – wtedy jestem bardzo zadowolony).
Maar dit alles is een natuurlyk gevolg van de omstandigheden, en omdat ik op de zaken pas. (Ale to wszystko jest naturalnym wynikiem okolicznosci i dlatego, ze dbam o interesy; maar dit alles is een natuurlyk gevolg van de omstandigheden – ale to wszystko jest naturalnym wynikiem okolicznosci, en omdat ik op de zaken pas – i dlatego, ze dbam o interesy).
Voor myn deugd eisch ik niets. (Nie zadam niczego za moja cnote; voor myn deugd eisch ik niets – nie zadam niczego za moja cnote).
En dat ik toch deugdzaam b?n, blykt uit myn liefde voor de waarheid. (A to, ze jestem cnotliwy, wynika z mojej milosci do prawdy; en dat ik toch deugdzaam b?n – a to, ze jestem cnotliwy, blykt uit myn liefde voor de waarheid – wynika z mojej milosci do prawdy).
Deze is, na myn gehechtheid aan het geloof, myn hoofdneiging. (Jest to, po mojej przywiazaniu do wiary, moja glоwna sklonnosc; deze is, na myn gehechtheid aan het geloof – jest to, po mojej przywiazaniu do wiary, myn hoofdneiging – moja glоwna sklonnosc).
En ik wenschte dat ge hiervan overtuigd waart, lezer, omdat het de verontschuldiging is voor 't schryven van dit boek. (I chcialbym, abys, czytelniku, byl o tym przekonany, poniewaz jest to usprawiedliwienie dla napisania tej ksiazki; en ik wenschte dat ge hiervan overtuigd waart, lezer – i chcialbym, abys, czytelniku, byl o tym przekonany, omdat het de verontschuldiging is voor 't schryven van dit boek – poniewaz jest to usprawiedliwienie dla napisania tej ksiazki).
Een tweede neiging, die my even sterk als waarheidsliefde beheerscht, is de hartstocht voor myn vak. (Druga sklonnoscia, ktоra rzadzi mna rоwnie mocno jak milosc do prawdy, jest pasja do mojego zawodu; een tweede neiging, die my even sterk als waarheidsliefde beheerscht – druga sklonnoscia, ktоra rzadzi mna rоwnie mocno jak milosc do prawdy, is de hartstocht voor myn vak – jest pasja do mojego zawodu).
Ik ben namelyk makelaar in koffi, Lauriergracht No 37. (Jestem bowiem maklerem kawowym, Lauriergracht nr 37; ik ben namelyk makelaar in koffi – jestem bowiem maklerem kawowym, Lauriergracht No 37 – Lauriergracht nr 37).
Welnu, lezer, aan myn onkreukbare liefde voor de waarheid, en aan myn yver voor de zaken, hebt gy te danken dat deze bladen geschreven zyn. (Cоz, czytelniku, mojej nieskazitelnej milosci do prawdy i mojej gorliwosci w interesach zawdzieczasz, ze te strony zostaly napisane; welnu, lezer – cоz, czytelniku, aan myn onkreukbare liefde voor de waarheid – mojej nieskazitelnej milosci do prawdy, en aan myn yver voor de zaken – i mojej gorliwosci w interesach, hebt gy te danken dat deze bladen geschreven zyn – zawdzieczasz, ze te strony zostaly napisane).
Ik zal u vertellen hoe dit is toegegaan. (Opowiem ci, jak do tego doszlo; ik zal u vertellen hoe dit is toegegaan – opowiem ci, jak do tego doszlo).
Daar ik nu voor 't oogenblik afscheid van u neem – ik moet naar de beurs – noodig ik u straks op een tweede hoofdstuk. (Poniewaz teraz chwilowo sie z toba zegnam – musze isc na gielde – zapraszam cie pоzniej na drugi rozdzial; daar ik nu voor 't oogenblik afscheid van u neem – poniewaz teraz chwilowo sie z toba zegnam, ik moet naar de beurs – musze isc na gielde, noodig ik u straks op een tweede hoofdstuk – zapraszam cie pоzniej na drugi rozdzial).
Tot weerziens dus! (Do zobaczenia zatem!; tot weerziens dus – do zobaczenia zatem).
Eilieve, steek het by u… 't is een kleine moeite… het kan te-pas komen… ei zie, daar is het: een adreskaartje! (Prosze, wez to ze soba… to maly wysilek… moze sie przydac… o, zobacz, tu jest: wizytоwka!; eilieve, steek het by u – prosze, wez to ze soba, 't is een kleine moeite – to maly wysilek, het kan te-pas komen – moze sie przydac, ei zie, daar is het: een adreskaartje – o, zobacz, tu jest: wizytоwka).
Die Co ben ik, sedert de Meyers er uit zyn… de oude Last is myn schoonvader. (Jestem Co, odkad Meyers odeszli… stary Last to mоj tesc; die Co ben ik – jestem Co, sedert de Meyers er uit zyn – odkad Meyers odeszli, de oude Last is myn schoonvader – stary Last to mоj tesc).

Rozdzial 2: Decyzja o napisaniu ksiazki

Tweede hoofdstuk
Het was slap op de beurs, maar de voorjaarsveiling zal 't wel goed maken. (Bylo malo ruchu na gieldzie, ale wiosenna aukcja na pewno to naprawi; het – to, was – bylo, slap – malo ruchu, op de beurs – na gieldzie, maar – ale, de voorjaarsveiling – wiosenna aukcja, zal 't wel goed maken – na pewno to naprawi).
Denk niet dat er niets by ons omgaat. By Busselinck & Waterman is 't nog slapper. (Nie mysl, ze u nas nic sie nie dzieje. U Busselinck & Waterman jest jeszcze gorzej; denk niet – nie mysl, dat er niets by ons omgaat – ze u nas nic sie nie dzieje, by – u, Busselinck & Waterman – Busselinck & Waterman, is 't nog slapper – jest jeszcze gorzej).
Een vreemde wereld! Men woont zoo iets by, als men zoo'n twintig jaren de beurs bezoekt. (Dziwny swiat! Takie rzeczy sie widzi, kiedy sie przez okolo dwadziescia lat odwiedza gielde; een vreemde wereld – dziwny swiat, men woont zoo iets by – takie rzeczy sie widzi, als men zoo'n twintig jaren de beurs bezoekt – kiedy sie przez okolo dwadziescia lat odwiedza gielde).
Verbeeld u dat ze daar getracht hebben – Busselinck & Waterman, meen ik – my Ludwig Stern aftenemen. (Wyobraz sobie, ze prоbowali tam – mam na mysli Busselinck & Waterman – odebrac mi Ludwiga Sterna; verbeeld u dat ze daar getracht hebben – wyobraz sobie, ze prоbowali tam, Busselinck & Waterman, meen ik – mam na mysli Busselinck & Waterman, my Ludwig Stern aftenemen – odebrac mi Ludwiga Sterna).
Daar ik niet weet of gy aan de beurs bekend zyt, wil ik u even zeggen dat Stern een eerst huis is in koffi te Hamburg, dat altyd door Last & Co is bediend geworden. (Poniewaz nie wiem, czy jestes zaznajomiony z gielda, chcialbym ci powiedziec, ze Stern to pierwsza firma kawowa w Hamburgu, ktоra zawsze byla obslugiwana przez Last & Co; daar ik niet weet of gy aan de beurs bekend zyt – poniewaz nie wiem, czy jestes zaznajomiony z gielda, wil ik u even zeggen – chcialbym ci powiedziec, dat Stern een eerst huis is in koffi te Hamburg – ze Stern to pierwsza firma kawowa w Hamburgu, dat altyd door Last & Co is bediend geworden – ktоra zawsze byla obslugiwana przez Last & Co).
Heel toevallig kwam ik daar achter… ik meen achter de knoeiery van Busselinck & Waterman. (Bardzo przypadkowo odkrylem… mam na mysli przekret Busselinck & Waterman; heel toevallig – bardzo przypadkowo, kwam ik daar achter – odkrylem to, ik meen achter de knoeiery van Busselinck & Waterman – mam na mysli przekret Busselinck & Waterman).
Zy zouden een kwart procent van de courtage laten vallen – onderkruipers zyn het, anders niet! – en zie nu eens wat ik gedaan heb om dien slag afteweren. (Znizyliby prowizje o cwierc procent – to oszusci, nic wiecej! – i zobacz, co zrobilem, aby odeprzec ten cios; zy zouden een kwart procent van de courtage laten vallen – znizyliby prowizje o cwierc procent, onderkruipers zyn het, anders niet – to oszusci, nic wiecej, en zie nu eens wat ik gedaan heb om dien slag afteweren – i zobacz, co zrobilem, aby odeprzec ten cios).
Een ander in myn plaats had misschien aan Ludwig Stern geschreven dat hy ook wat zou laten vallen, dat hy hoopte op konsideratie om de langdurige diensten van Last & Co… (Ktos inny na moim miejscu moze napisalby do Ludwiga Sterna, ze rоwniez troche obnizy, majac nadzieje na uznanie za dlugotrwale uslugi Last & Co…; een ander in myn plaats had misschien aan Ludwig Stern geschreven – ktos inny na moim miejscu moze napisalby do Ludwiga Sterna, dat hy ook wat zou laten vallen – ze rоwniez troche obnizy, dat hy hoopte op konsideratie om de langdurige diensten van Last & Co – majac nadzieje na uznanie za dlugotrwale uslugi Last & Co).
Ik heb uitgerekend dat de firma, sedert ruim vyftig jaren, vier ton aan Stern verdiend heeft. (Wyliczylem, ze firma, od ponad piecdziesieciu lat, zarobila cztery tony na Sternie; ik heb uitgerekend dat de firma – wyliczylem, ze firma, sedert ruim vyftig jaren – od ponad piecdziesieciu lat, vier ton aan Stern verdiend heeft – zarobila cztery tony na Sternie).
Die konnexie dateert van 't kontinentaal stelsel, toen wy de koloniale waren insmokkelden van Helgoland. (Ta znajomosc siega systemu kontynentalnego, kiedy przemycalismy towary kolonialne z Helgolandu; die konnexie dateert van 't kontinentaal stelsel – ta znajomosc siega systemu kontynentalnego, toen wy de koloniale waren insmokkelden van Helgoland – kiedy przemycalismy towary kolonialne z Helgolandu).
Ja, wie weet wat 'n ander al zoo zou geschreven hebben. (Tak, kto wie, co jeszcze ktos inny by napisal; ja, wie weet wat 'n ander al zoo zou geschreven hebben – tak, kto wie, co jeszcze ktos inny by napisal).
Maar neen, onderkruipen doe ik niet. (Ale nie, nie oszukuje; maar neen – ale nie, onderkruipen doe ik niet – nie oszukuje).
Ik ben naar Polen gegaan, liet me pen en papier geven, en schreef: (Pojechalem do Polski, kazalem sobie dac piоro i papier, i napisalem; ik ben naar Polen gegaan – pojechalem do Polski, liet me pen en papier geven – kazalem sobie dac piоro i papier, en schreef – i napisalem).
Dat de groote uitbreiding die onze zaken den laatsten tyd genomen hadden, vooral door de vele ge?erde orders uit Noord-Duitschland… (Ze duzy rozwоj, jaki nasze interesy ostatnio przybraly, zwlaszcza dzieki wielu cenionym zamоwieniom z Pоlnocnych Niemiec…; dat de groote uitbreiding – ze duzy rozwоj, die onze zaken den laatsten tyd genomen hadden – jaki nasze interesy ostatnio przybraly, vooral door de vele ge?erde orders uit Noord-Duitschland – zwlaszcza dzieki wielu cenionym zamоwieniom z Pоlnocnych Niemiec).
't Is de zuivere waarheid! (To czysta prawda!; 't is de zuivere waarheid – to czysta prawda).
Dat die uitbreiding eenige vermeerdering van ons personeel noodzakelyk maakte. (Ze ten rozwоj wymagal pewnego zwiekszenia naszego personelu; dat die uitbreiding – ze ten rozwоj, eenige vermeerdering van ons personeel noodzakelyk maakte – wymagal pewnego zwiekszenia naszego personelu).
't Is de waarheid! Gister-avend nog was de boekhouder na elven op 't kantoor, om zyn bril te zoeken. (To prawda! Wczoraj wieczorem ksiegowy jeszcze po jedenastej szukal na biurku swoich okularоw; 't is de waarheid – to prawda, gister-avend nog – wczoraj wieczorem, was de boekhouder na elven op 't kantoor – ksiegowy jeszcze po jedenastej byl w biurze, om zyn bril te zoeken – aby szukac swoich okularоw).
Dat vooral zich de behoefte deed gevoelen aan fatsoenlyke, welopgevoede jongelieden, voor de korrespondentie in het duitsch. (Ze przede wszystkim odczuwano potrzebe porzadnych, dobrze wychowanych mlodych ludzi do korespondencji po niemiecku; dat vooral zich de behoefte deed gevoelen – ze przede wszystkim odczuwano potrzebe, aan fatsoenlyke, welopgevoede jongelieden – porzadnych, dobrze wychowanych mlodych ludzi, voor de korrespondentie in het duitsch – do korespondencji po niemiecku).
Dat wel-is-waar veel duitsche jongelingen, in Amsterdam aanwezig, hiertoe de vereischte bekwaamheden bezaten, maar dat een huis dat zich respekteert… (Ze wprawdzie wielu mlodych Niemcоw, obecnych w Amsterdamie, posiadalo do tego wymagane kwalifikacje, ale ze dom, ktоry sie szanuje…; dat wel-is-waar veel duitsche jongelingen – ze wprawdzie wielu mlodych Niemcоw, in Amsterdam aanwezig – obecnych w Amsterdamie, hiertoe de vereischte bekwaamheden bezaten – posiadalo do tego wymagane kwalifikacje, maar dat een huis dat zich respekteert – ale ze dom, ktоry sie szanuje…).
't Is de zuivere waarheid! (To czysta prawda!; 't is de zuivere waarheid – to czysta prawda).
By de toenemende ligtzinnigheid en onzedelykheid onder de jeugd, by het dagelyks aangroeien van het getal fortuinzoekers, en met het oog op de noodzakelykheid om soliditeit van gedrag, hand-aan-hand te doen gaan met soliditeit in de uitvoering van de gegeven orders… (Przy rosnacej lekkomyslnosci i nieprzyzwoitosci wsrоd mlodziezy, przy codziennym wzroscie liczby poszukiwaczy fortun, i majac na uwadze koniecznosc laczenia solidnosci zachowania z solidnoscia w wykonywaniu danych zamоwien…; by de toenemende ligtzinnigheid en onzedelykheid onder de jeugd – przy rosnacej lekkomyslnosci i nieprzyzwoitosci wsrоd mlodziezy, by het dagelyks aangroeien van het getal fortuinzoekers – przy codziennym wzroscie liczby poszukiwaczy fortun, en met het oog op de noodzakelykheid – i majac na uwadze koniecznosc, om soliditeit van gedrag – laczenia solidnosci zachowania, hand-aan-hand te doen gaan met soliditeit – z solidnoscia, in de uitvoering van de gegeven orders – w wykonywaniu danych zamоwien).
't Is, waarachtig, alles de zuivere waarheid! (To naprawde, wszystko czysta prawda!; 't is, waarachtig, alles de zuivere waarheid – to naprawde, wszystko czysta prawda).
Dat zulk een huis – ik bedoel Last & Co, makelaars in koffi, Lauriergracht No 37 – niet omzichtig genoeg wezen kon met het engageeren van sujetten. (Ze taki dom – mam na mysli Last & Co, maklerzy kawy, Lauriergracht nr 37 – nie mоgl byc wystarczajaco ostrozny przy zatrudnianiu pracownikоw; dat zulk een huis – ze taki dom, ik bedoel Last & Co, makelaars in koffi, Lauriergracht No 37 – mam na mysli Last & Co, maklerzy kawy, Lauriergracht nr 37, niet omzichtig genoeg wezen kon – nie mоgl byc wystarczajaco ostrozny, met het engageeren van sujetten – przy zatrudnianiu pracownikоw).
Dit alles is de zuivere waarheid, lezer! Weet ge wel, dat de jonge Duitscher, die op de beurs by pilaar 17 stond, weggeloopen is met de dochter van Busselinck & Waterman? Onze Marie wordt ook al dertien in September. (To wszystko jest czysta prawda, czytelniku! Czy wiesz, ze mlody Niemiec, ktоry stal na gieldzie przy filarze 17, uciekl z cоrka Busselinck & Waterman? Nasza Marie rоwniez skonczy trzynascie lat we wrzesniu; dit alles is de zuivere waarheid, lezer – to wszystko jest czysta prawda, czytelniku, weet ge wel, dat de jonge Duitscher – czy wiesz, ze mlody Niemiec, die op de beurs by pilaar 17 stond – ktоry stal na gieldzie przy filarze 17, weggeloopen is met de dochter van Busselinck & Waterman – uciekl z cоrka Busselinck & Waterman, onze Marie wordt ook al dertien in September – nasza Marie rоwniez skonczy trzynascie lat we wrzesniu).
Dat ik de eer had gehad van den heer Saffeler te vernemen – Saffeler reist voor Stern – dat de geachte chef der firma, de heer Ludwig Stern, een zoon had, den heer Ernest Stern, die ter volmaking zyner kommercieele kennis, eenigen tyd in een hollandsch huis wenschte ge?mploieerd te zyn. (Ze mialem zaszczyt dowiedziec sie od pana Saffelera – Saffeler podrоzuje dla Sterna – ze szanowany szef firmy, pan Ludwig Stern, mial syna, pana Ernesta Sterna, ktоry dla uzupelnienia swojej wiedzy handlowej, chcialby byc zatrudniony przez pewien czas w holenderskim domu; dat ik de eer had gehad van den heer Saffeler te vernemen – ze mialem zaszczyt dowiedziec sie od pana Saffelera, Saffeler reist voor Stern – Saffeler podrоzuje dla Sterna, dat de geachte chef der firma, de heer Ludwig Stern, een zoon had – ze szanowany szef firmy, pan Ludwig Stern, mial syna, den heer Ernest Stern – pana Ernesta Sterna, die ter volmaking zyner kommercieele kennis – ktоry dla uzupelnienia swojej wiedzy handlowej, eenigen tyd in een hollandsch huis wenschte ge?mploieerd te zyn – chcialby byc zatrudniony przez pewien czas w holenderskim domu).
Dat ik met het oog op… (Ze majac na uwadze…; dat ik met het oog op – ze majac na uwadze).
Hier herhaalde ik weer al die onzedelykheid, en vertelde de geschiedenis der dochter van Busselinck & Waterman. Niet om iemand zwart te maken… neen, bekladden ligt nu juist heelemaal niet in myn manier! Maar… het kan nooit kwaad dat ze 't weten, dunkt me. (Tutaj powtоrzylem cala te nieprzyzwoitosc i opowiedzialem historie cоrki Busselinck & Waterman. Nie po to, aby kogos oczernic… nie, oczernianie nie lezy w mojej naturze! Ale… nigdy nie zaszkodzi, aby to wiedzieli, wydaje mi sie; hier herhaalde ik weer al die onzedelykheid – tutaj powtоrzylem cala te nieprzyzwoitosc, en vertelde de geschiedenis der dochter van Busselinck & Waterman – i opowiedzialem historie cоrki Busselinck & Waterman, niet om iemand zwart te maken – nie po to, aby kogos oczernic, neen, bekladden ligt nu juist heelemaal niet in myn manier – nie, oczernianie nie lezy w mojej naturze, maar het kan nooit kwaad dat ze 't weten, dunkt me – ale nigdy nie zaszkodzi, aby to wiedzieli, wydaje mi sie).
Dat ik met het oog dааrop, niets liever wenschte dan den heer Ernest Stern belast te zien met de duitsche korrespondentie van ons huis. (Ze majac na uwadze to, niczego bardziej nie pragnalem niz zobaczyc pana Ernesta Sterna obciazonego niemiecka korespondencja naszego domu; dat ik met het oog dааrop – ze majac na uwadze to, niets liever wenschte dan den heer Ernest Stern – niczego bardziej nie pragnalem niz zobaczyc pana Ernesta Sterna, belast te zien met de duitsche korrespondentie van ons huis – obciazonego niemiecka korespondencja naszego domu).
Uit kiesheid vermeed ik alle toespeling op honorarium of salaris. (Z uprzejmosci unikalem wszelkich aluzji do honorarium lub pensji; uit kiesheid – z uprzejmosci, vermeed ik alle toespeling op honorarium of salaris – unikalem wszelkich aluzji do honorarium lub pensji).
Maar ik voegde er by: (Ale dodalem:; maar ik voegde er by – ale dodalem).
Dat, indien de heer Ernest Stern het verblyf ten onzen huize – Lauriergracht No 37 – wilde voor lief nemen, myn vrouw zich bereid verklaarde als een moeder voor hem te zorgen, en dat zyn linnengoed in huis zou versteld worden. (Ze, jesli pan Ernest Stern zechcialby przyjac pobyt w naszym domu – Lauriergracht nr 37 – moja zona zadeklarowala sie troszczyc sie o niego jak matka, a jego bielizna bedzie naprawiana w domu; dat indien de heer Ernest Stern het verblyf ten onzen huize – ze, jesli pan Ernest Stern zechcialby przyjac pobyt w naszym domu, Lauriergracht No 37 – Lauriergracht nr 37, wilde voor lief nemen – zechcialby przyjac, myn vrouw zich bereid verklaarde als een moeder voor hem te zorgen – moja zona zadeklarowala sie troszczyc sie o niego jak matka, en dat zyn linnengoed in huis zou versteld worden – a jego bielizna bedzie naprawiana w domu).
Dit is de zuivere waarheid, want Marie stopt en maast heel lief. (To jest czysta prawda, poniewaz Marie pieknie ceruje i szyje; dit is de zuivere waarheid – to jest czysta prawda, want Marie stopt en maast heel lief – poniewaz Marie pieknie ceruje i szyje).
En ten-slotte: (I na koniec:; en ten-slotte – i na koniec).
Dat by ons de Heer gediend werd. (Ze u nas sluzy sie Panu; dat by ons – ze u nas, de Heer gediend werd – sluzy sie Panu).
Die kan hy in zyn zak steken, want de Sterns zyn Luthersch. (To moze schowac do kieszeni, bo Sternowie sa luteranami; die kan hy in zyn zak steken – to moze schowac do kieszeni, want de Sterns zyn Luthersch – bo Sternowie sa luteranami).
En ik verzond myn brief. (I wyslalem mоj list; en ik verzond myn brief – i wyslalem mоj list).
Ge begrypt dat de oude Stern niet goedschiks by Busselinck & Waterman kan overgaan, als de jonge by ons aan 't kantoor is. (Rozumiesz, ze stary Stern nie moze po prostu przejsc do Busselinck & Waterman, jesli mlody jest w naszym biurze; ge begrypt dat de oude Stern niet goedschiks by Busselinck & Waterman kan overgaan – rozumiesz, ze stary Stern nie moze po prostu przejsc do Busselinck & Waterman, als de jonge by ons aan 't kantoor is – jesli mlody jest w naszym biurze).
Ik ben zeer benieuwd naar het antwoord. (Jestem bardzo ciekawy odpowiedzi; ik ben zeer benieuwd naar het antwoord – jestem bardzo ciekawy odpowiedzi).
Om nu terug te komen op myn boek. Voor eenigen tyd kom ik 's avends door de Kalverstraat, en bleef staan kyken naar den winkel van een kruienier, die zich bezighield met het sorteeren van een partytje Java, ordinair, mooi-geel, Cheribon-aard, iets gebroken, met veegsel, dat me zeer interesseerde, want ik let altyd op alles. (Aby teraz wrоcic do mojej ksiazki. Pewnego czasu wieczorem przechodzilem przez Kalverstraat i zatrzymalem sie, aby popatrzec na sklep spozywczy, ktоry zajmowal sie sortowaniem partii Jawy, zwyklej, pieknie zоltej, typu Cheribon, nieco polamanej, z odpadkami, co mnie bardzo zainteresowalo, poniewaz zawsze na wszystko zwracam uwage; om nu terug te komen op myn boek – aby teraz wrоcic do mojej ksiazki, voor eenigen tyd kom ik 's avends door de Kalverstraat – pewnego czasu wieczorem przechodzilem przez Kalverstraat, en bleef staan kyken naar den winkel van een kruienier – i zatrzymalem sie, aby popatrzec na sklep spozywczy, die zich bezighield met het sorteeren van een partytje Java – ktоry zajmowal sie sortowaniem partii Jawy, ordinair, mooi-geel, Cheribon-aard – zwyklej, pieknie zоltej, typu Cheribon, iets gebroken, met veegsel – nieco polamanej, z odpadkami, dat me zeer interesseerde – co mnie bardzo zainteresowalo, want ik let altyd op alles – poniewaz zawsze na wszystko zwracam uwage).
Daar viel my op-eenmaal een heer in 't oog, die daarnaast voor een boekwinkel stond en me bekend voorkwam. (Tam nagle wpadl mi w oko dzentelmen, ktоry stal przed ksiegarnia obok i wydawal mi sie znajomy; daar viel my op-eenmaal een heer in 't oog – tam nagle wpadl mi w oko dzentelmen, die daarnaast voor een boekwinkel stond – ktоry stal przed ksiegarnia obok, en me bekend voorkwam – i wydawal mi sie znajomy).
Hy scheen ook my te herkennen, want onze blikken ontmoetten elkander gedurig. (Zdawalo sie, ze mnie rоwniez rozpoznal, poniewaz nasze spojrzenia stale sie spotykaly; hy scheen ook my te herkennen – zdawalo sie, ze mnie rоwniez rozpoznal, want onze blikken ontmoetten elkander gedurig – poniewaz nasze spojrzenia stale sie spotykaly).
Ik moet betuigen dat ik te verdiept was in 't veegsel, om terstond optemerken, wat ik namelyk later zag, dat hy vry kaal in de kleeren stak. (Musze przyznac, ze bylem zbyt pochloniety odpadkami, aby od razu zauwazyc, co pоzniej dostrzeglem, ze byl dosc skromnie ubrany; ik moet betuigen dat ik te verdiept was in 't veegsel – musze przyznac, ze bylem zbyt pochloniety odpadkami, om terstond optemerken – aby od razu zauwazyc, wat ik namelyk later zag – co pоzniej dostrzeglem, dat hy vry kaal in de kleeren stak – ze byl dosc skromnie ubrany).
Anders had ik de zaak daarby gelaten. Maar op-eens schoot my de gedachte in, dat hy misschien reiziger was van een duitsch huis, die een solieden makelaar zocht. (W przeciwnym razie zostawilbym to. Ale nagle przyszlo mi do glowy, ze moze byl podrоznikiem z niemieckiej firmy, ktоry szukal solidnego maklera; anders had ik de zaak daarby gelaten – w przeciwnym razie zostawilbym to, maar op-eens schoot my de gedachte in – ale nagle przyszlo mi do glowy, dat hy misschien reiziger was van een duitsch huis – ze moze byl podrоznikiem z niemieckiej firmy, die een solieden makelaar zocht – ktоry szukal solidnego maklera).
Hy had dan ook wel iets van een Duitscher, en van een reiziger ook. (Mial w sobie cos z Niemca, a takze z podrоznika; hy had dan ook wel iets van een Duitscher – mial w sobie cos z Niemca, en van een reiziger ook – a takze z podrоznika).
Hy was zeer blond, had blauwe oogen, en in houding en kleeding iets dat den vreemdeling verraadde. (Byl bardzo blond, mial niebieskie oczy i w postawie oraz ubraniu cos, co zdradzalo obcokrajowca; hy was zeer blond – byl bardzo blond, had blauwe oogen – mial niebieskie oczy, en in houding en kleeding – i w postawie oraz ubraniu, iets dat den vreemdeling verraadde – cos, co zdradzalo obcokrajowca).
In-plaats van een behoorlyken winterjas, hing hem een soort van sjaal over den schouder – Frits zegt ‘shawl’ maar dit doe ik niet – alsof hy zoo van de reis kwam. (Zamiast porzadnego plaszcza zimowego, mial na ramieniu cos w rodzaju szala – Frits mоwi ‘shawl’, ale ja tego nie robie – jakby wlasnie wrоcil z podrоzy; in-plaats van een behoorlyken winterjas – zamiast porzadnego plaszcza zimowego, hing hem een soort van sjaal over den schouder – mial na ramieniu cos w rodzaju szala, Frits zegt ‘shawl’ maar dit doe ik niet – Frits mоwi ‘shawl’, ale ja tego nie robie, alsof hy zoo van de reis kwam – jakby wlasnie wrоcil z podrоzy).
Ik meende een klant te zien, en gaf hem een adreskaartje: Last & Co, makelaars in koffi, Lauriergracht No 37. (Myslalem, ze widze klienta, i dalem mu wizytоwke: Last & Co, maklerzy kawy, Lauriergracht nr 37; ik meende een klant te zien – myslalem, ze widze klienta, en gaf hem een adreskaartje – i dalem mu wizytоwke, Last & Co, makelaars in koffi, Lauriergracht No 37 – Last & Co, maklerzy kawy, Lauriergracht nr 37).
Hy hield het by de gasvlam, en zeide: ‘ik dank u, maar ik heb me vergist. Ik dacht het genoegen te hebben een ouden schoolkameraad voor me te zien, maar… Last? Dit is de naam niet.’ (Trzymal to przy plomieniu gazowym i powiedzial: ‘dziekuje, ale sie pomylilem. Myslalem, ze mam przyjemnosc zobaczyc starego kolege ze szkoly, ale… Last? To nie jest to nazwisko.’; hy hield het by de gasvlam – trzymal to przy plomieniu gazowym, en zeide – i powiedzial, ik dank u, maar ik heb me vergist – dziekuje, ale sie pomylilem, ik dacht het genoegen te hebben een ouden schoolkameraad voor me te zien – myslalem, ze mam przyjemnosc zobaczyc starego kolege ze szkoly, maar… Last? Dit is de naam niet – ale… Last? To nie jest to nazwisko).
Pardon, zei ik – want ik ben altyd beleefd – ik ben m'nheer Droogstoppel, Batavus Droogstoppel. Last en Co is de firma, makelaars in koffi, Lauriergr… (– Przepraszam, powiedzialem – poniewaz zawsze jestem uprzejmy – jestem pan Droogstoppel, Batavus Droogstoppel. Last & Co to firma, maklerzy kawy, Lauriergr…; pardon, zei ik – przepraszam, powiedzialem, want ik ben altyd beleefd – poniewaz zawsze jestem uprzejmy, ik ben m'nheer Droogstoppel, Batavus Droogstoppel – jestem pan Droogstoppel, Batavus Droogstoppel, Last en Co is de firma, makelaars in koffi, Lauriergr… – Last & Co to firma, maklerzy kawy, Lauriergr…).
Wel, Droogstoppel, kent ge my niet meer? Zie my eens goed aan. (– No cоz, Droogstoppel, nie poznajesz mnie? Przyjrzyj mi sie dobrze; wel, Droogstoppel, kent ge my niet meer – no cоz, Droogstoppel, nie poznajesz mnie, zie my eens goed aan – przyjrzyj mi sie dobrze).
Hoe meer ik hem aanzag, hoe meer ik my herinnerde hem meer gezien te hebben. (Im bardziej mu sie przygladalem, tym bardziej przypominalem sobie, ze juz go widzialem; hoe meer ik hem aanzag – im bardziej mu sie przygladalem, hoe meer ik my herinnerde hem meer gezien te hebben – tym bardziej przypominalem sobie, ze juz go widzialem).
Maar, zonderling, zyn gelaat deed my de uitwerking alsof ik vreemde parfumerien rook. (Ale, co dziwne, jego twarz miala na mnie wplyw, jakbym wachal obce perfumy; maar, zonderling – ale, co dziwne, zyn gelaat deed my de uitwerking – jego twarz miala na mnie wplyw, alsof ik vreemde parfumerien rook – jakbym wachal obce perfumy).
Lach hier niet om, lezer, straks zult ge zien hoe dit kwam. (Nie smiej sie z tego, czytelniku, wkrоtce zobaczysz, jak do tego doszlo; lach hier niet om, lezer – nie smiej sie z tego, czytelniku, straks zult ge zien hoe dit kwam – wkrоtce zobaczysz, jak do tego doszlo).
Ik ben verzekerd dat hy geen drup reukwerk by zich droeg, en toch rook ik iets aangenaams, iets sterks, iets wat me herinnerde aan… daar had ik het! (Jestem pewien, ze nie mial przy sobie zadnych perfum, a jednak czulem cos przyjemnego, cos mocnego, cos, co przypominalo mi… o, juz mam!; ik ben verzekerd dat hy geen drup reukwerk by zich droeg – jestem pewien, ze nie mial przy sobie zadnych perfum, en toch rook ik iets aangenaams, iets sterks – a jednak czulem cos przyjemnego, cos mocnego, iets wat me herinnerde aan… daar had ik het! – cos, co przypominalo mi… o, juz mam!).
Zyt gy het, riep ik, die my van den Griek hebt verlost? (– Czy to ty, krzyknalem, kto uratowal mnie przed Grekiem?; zyt gy het – czy to ty, riep ik – krzyknalem, die my van den Griek hebt verlost – kto uratowal mnie przed Grekiem?).
Wel zeker, zeide hy, dat was ik. En hoe gaat het U? (– Oczywiscie, powiedzial, to bylem ja. I jak sie masz?; wel zeker – oczywiscie, zeide hy – powiedzial, dat was ik – to bylem ja, en hoe gaat het U – i jak sie masz?).
Ik vertelde dat we met ons dertienen op 't kantoor waren, en dat er zooveel by ons omging. (Powiedzialem, ze bylo nas trzynastu w biurze i ze duzo sie u nas dzieje; ik vertelde dat we met ons dertienen op 't kantoor waren – powiedzialem, ze bylo nas trzynastu w biurze, en dat er zooveel by ons omging – i ze duzo sie u nas dzieje).
En toen vroeg ik hoe het h?m ging, wat me later speet, want hy scheen niet in goede omstandigheden te verkeeren, en ik houd niet van arme menschen, omdat er gewoonlyk eigen schuld onder loopt, daar de Heer niet iemand verlaten zou, die hem trouw gediend had. (A potem zapytalem, jak on sie miewa, czego pоzniej zalowalem, bo wygladalo na to, ze nie jest w dobrych warunkach, a nie lubie biednych ludzi, poniewaz zazwyczaj jest to ich wlasna wina, gdyz Pan nie opuscilby nikogo, kto mu wiernie sluzyl; en toen vroeg ik hoe het h?m ging – a potem zapytalem, jak on sie miewa, wat me later speet – czego pоzniej zalowalem, want hy scheen niet in goede omstandigheden te verkeeren – bo wygladalo na to, ze nie jest w dobrych warunkach, en ik houd niet van arme menschen – a nie lubie biednych ludzi, omdat er gewoonlyk eigen schuld onder loopt – poniewaz zazwyczaj jest to ich wlasna wina, daar de Heer niet iemand verlaten zou – gdyz Pan nie opuscilby nikogo, die hem trouw gediend had – kto mu wiernie sluzyl).
Had ik eenvoudig gezegd, ‘we zyn met ons dertienen, en…goeien avend verder!’ dan was ik van hem af geweest. (Gdybym po prostu powiedzial, ‘jest nas trzynastu i… dobranoc dalej!’ to bym sie go pozbyl; had ik eenvoudig gezegd – gdybym po prostu powiedzial, we zyn met ons dertienen – jest nas trzynastu, en…goeien avend verder! – i… dobranoc dalej! dan was ik van hem af geweest – to bym sie go pozbyl).
Maar door dat vragen en antwoorden werd het hoe langer hoe moeielyker – Frits zegt: hoe langs zoo moeielyker, maar dit doe ik niet – hoe moeielyker dus, om van hem verlost te worden. (Ale przez te pytania i odpowiedzi stawalo sie coraz trudniejsze – Frits mоwi: coraz trudniejsze, ale ja tego nie robie – wiec coraz trudniejsze, zeby sie go pozbyc; maar door dat vragen en antwoorden – ale przez te pytania i odpowiedzi, werd het hoe langer hoe moeielyker – stawalo sie coraz trudniejsze, Frits zegt: hoe langs zoo moeielyker, maar dit doe ik niet – Frits mоwi: coraz trudniejsze, ale ja tego nie robie, hoe moeielyker dus, om van hem verlost te worden – wiec coraz trudniejsze, zeby sie go pozbyc).
Aan den anderen kant moet ik ook weer erkennen dat ge dan dit boek niet hadt te lezen gekregen, want het is een gevolg van die ontmoeting. (Z drugiej strony musze tez przyznac, ze wtedy nie mialbys do przeczytania tej ksiazki, poniewaz jest to wynik tego spotkania; aan den anderen kant – z drugiej strony, moet ik ook weer erkennen – musze tez przyznac, dat ge dan dit boek niet hadt te lezen gekregen – ze wtedy nie mialbys do przeczytania tej ksiazki, want het is een gevolg van die ontmoeting – poniewaz jest to wynik tego spotkania).
Ik houd er van, het goede optemerken, en wie dit niet doen, zyn ontevreden menschen die ik niet lyden kan. (Lubie zauwazac dobre rzeczy, a ci, ktоrzy tego nie robia, to niezadowoleni ludzie, ktоrych nie moge zniesc; ik houd er van, het goede optemerken – lubie zauwazac dobre rzeczy, en wie dit niet doen – a ci, ktоrzy tego nie robia, zyn ontevreden menschen die ik niet lyden kan – to niezadowoleni ludzie, ktоrych nie moge zniesc).
Ja, ja, hy was het, die my uit de handen van den Griek had verlost! (Tak, tak, to byl on, kto mnie uratowal z rak Greka!; ja, ja, hy was het – tak, tak, to byl on, die my uit de handen van den Griek had verlost – kto mnie uratowal z rak Greka).
Denk nu niet dat ik ooit door zeeroovers ben genomen geweest, of dat ik twist heb gehad in den Levant. (Nie mysl teraz, ze kiedykolwiek zostalem porwany przez piratоw lub ze mialem spоr w Lewancie; denk nu niet – nie mysl teraz, dat ik ooit door zeeroovers ben genomen geweest – ze kiedykolwiek zostalem porwany przez piratоw, of dat ik twist heb gehad in den Levant – lub ze mialem spоr w Lewancie).
Ik heb u reeds gezegd dat ik na myn trouwen, met myn vrouw naar den Haag ben gegaan. (Juz ci mоwilem, ze po moim slubie, z moja zona pojechalem do Hagi; ik heb u reeds gezegd – juz ci mоwilem, dat ik na myn trouwen, met myn vrouw naar den Haag ben gegaan – ze po moim slubie, z moja zona pojechalem do Hagi).
Daar hebben wy het Mauritshuis gezien, en flanel gekocht in de Veenestraat. (Tam widzielismy Mauritshuis i kupilismy flanele na Veenestraat; daar hebben wy het Mauritshuis gezien – tam widzielismy Mauritshuis, en flanel gekocht in de Veenestraat – i kupilismy flanele na Veenestraat).
Dit is het eenige uitstapje dat de zaken my ooit hebben veroorloofd, omdat er zooveel by ons omgaat. (To jedyna wycieczka, na ktоra interesy mi kiedykolwiek pozwolily, poniewaz u nas sie tyle dzieje; dit is het eenige uitstapje – to jedyna wycieczka, dat de zaken my ooit hebben veroorloofd – na ktоra interesy mi kiedykolwiek pozwolily, omdat er zooveel by ons omgaat – poniewaz u nas sie tyle dzieje).
Neen, in Amsterdam zelf had hy om-mynentwil een Griek den neus aan 't bloeden geslagen. (Nie, w samym Amsterdamie spowodowal, ze Grekowi krew z nosa leciala z mojego powodu; neen, in Amsterdam zelf – nie, w samym Amsterdamie, had hy om-mynentwil een Griek den neus aan 't bloeden geslagen – spowodowal, ze Grekowi krew z nosa leciala z mojego powodu).
Want hy bemoeide zich altyd met dingen die hem niet aangingen. (Poniewaz zawsze mieszal sie w rzeczy, ktоre go nie dotyczyly; want hy bemoeide zich altyd met dingen – poniewaz zawsze mieszal sie w rzeczy, die hem niet aangingen – ktоre go nie dotyczyly).
Het was in drie of vier en dertig, geloof ik, en in September, want er was kermis te Amsterdam. (To bylo w trzydziestym trzecim lub czwartym roku, jak sadze, we wrzesniu, poniewaz w Amsterdamie odbywal sie jarmark; het was in drie of vier en dertig – to bylo w trzydziestym trzecim lub czwartym roku, geloof ik – jak sadze, en in September – we wrzesniu, want er was kermis te Amsterdam – poniewaz w Amsterdamie odbywal sie jarmark).
Daar myn oude lu? van voornemen waren een predikant van my te maken, leerde ik latyn. (Poniewaz moi starzy rodzice zamierzali uczynic mnie kaznodzieja, uczylem sie laciny; daar myn oude lu? van voornemen waren – poniewaz moi starzy rodzice zamierzali, een predikant van my te maken – uczynic mnie kaznodzieja, leerde ik latyn – uczylem sie laciny).
Later heb ik myzelf dikwyls afgevraagd, waarom men latyn moet verstaan, om in 't hollandsch te zeggen: ‘God is goed’? (Pоzniej czesto zadawalem sobie pytanie, dlaczego trzeba rozumiec lacine, aby powiedziec po holendersku: ‘Bоg jest dobry’?; later heb ik myzelf dikwyls afgevraagd – pоzniej czesto zadawalem sobie pytanie, waarom men latyn moet verstaan – dlaczego trzeba rozumiec lacine, om in 't hollandsch te zeggen – aby powiedziec po holendersku, ‘God is goed’? – ‘Bоg jest dobry’).
Genoeg, ik was op de latynsche school – nu zeggen ze gymnasium – en daar was kermis…in Amsterdam, meen ik. (Dosc, bylem w lacinskiej szkole – teraz mоwia na to gimnazjum – i byl jarmark… w Amsterdamie, jak sadze; genoeg, ik was op de latynsche school – dosc, bylem w lacinskiej szkole, nu zeggen ze gymnasium – teraz mоwia na to gimnazjum, en daar was kermis…in Amsterdam, meen ik – i byl jarmark… w Amsterdamie, jak sadze).
Op de Westermarkt stonden kramen, en als ge een Amsterdammer zyt, lezer, en nagenoeg van myn leeftyd, zult ge u herinneren hoe daaronder ееn was, die uitmuntte door de zwarte oogen en de lange vlechten van een meisje, dat als een Griekin gekleed was. (Na Westermarkt staly stragany, a jesli jestes Amsterdamczykiem, czytelniku, i mniej wiecej w moim wieku, to bedziesz pamietac, ze tam byla jedna, ktоra wyrоzniala sie czarnymi oczami i dlugimi warkoczami dziewczyny ubranej jak Greczynka; op de Westermarkt stonden kramen – na Westermarkt staly stragany, en als ge een Amsterdammer zyt, lezer – a jesli jestes Amsterdamczykiem, czytelniku, en nagenoeg van myn leeftyd – i mniej wiecej w moim wieku, zult ge u herinneren hoe daaronder ееn was – to bedziesz pamietac, ze tam byla jedna, die uitmuntte door de zwarte oogen – ktоra wyrоzniala sie czarnymi oczami, en de lange vlechten van een meisje, dat als een Griekin gekleed was – i dlugimi warkoczami dziewczyny ubranej jak Greczynka).
Ook haar vader was een Griek, of althans hy zag er uit als een Griek. (Jej ojciec tez byl Grekiem, a przynajmniej wygladal jak Grek; ook haar vader was een Griek – jej ojciec tez byl Grekiem, of althans hy zag er uit als een Griek – a przynajmniej wygladal jak Grek).
Ze verkochten allerlei reukgoed. (Sprzedawali rоzne perfumy; ze verkochten allerlei reukgoed – sprzedawali rоzne perfumy).
Ik was juist oud genoeg om het meisje mooi te vinden, zonder evenwel den moed te hebben haar aantespreken. (Bylem w sam raz na tyle stary, aby uwazac dziewczyne za ladna, ale bez odwagi, aby do niej podejsc; ik was juist oud genoeg om het meisje mooi te vinden – bylem w sam raz na tyle stary, aby uwazac dziewczyne za ladna, zonder evenwel den moed te hebben haar aantespreken – ale bez odwagi, aby do niej podejsc).
Dit zou my ook weinig gebaat hebben, want meisjes van achttien jaren beschouwen een jongen van zestien, als een kind. (To by mi rоwniez niewiele pomoglo, poniewaz osiemnastoletnie dziewczyny uwazaja szesnastoletnich chlopcоw za dzieci; dit zou my ook weinig gebaat hebben – to by mi rоwniez niewiele pomoglo, want meisjes van achttien jaren beschouwen een jongen van zestien – poniewaz osiemnastoletnie dziewczyny uwazaja szesnastoletnich chlopcоw, als een kind – za dzieci).
En hierin hebben ze groot gelyk. (I maja tu calkowita racje; en hierin hebben ze groot gelyk – i maja tu calkowita racje).
Toch kwamen wy, jongens van quarta, altyd 's avends op de Westermarkt om dat meisje te zien. (Mimo to my, chlopcy z czwartej klasy, zawsze wieczorami przychodzilismy na Westermarkt, aby zobaczyc te dziewczyne; toch kwamen wy, jongens van quarta – mimo to my, chlopcy z czwartej klasy, altyd 's avends op de Westermarkt – zawsze wieczorami na Westermarkt, om dat meisje te zien – aby zobaczyc te dziewczyne).
Nu was hy die daar voor me stond met zyn sjaal, eens daarby, schoon hy een paar jaren jonger was dan de anderen, en dus nog te kinderachtig om naar de Griekin te kyken. (Teraz byl on, ktоry stal przede mna ze swoim szalem, kiedys tam, choc byl o kilka lat mlodszy od innych i wiec jeszcze zbyt dziecinny, aby patrzec na Greczynke; nu was hy die daar voor me stond met zyn sjaal – teraz byl on, ktоry stal przede mna ze swoim szalem, eens daarby – kiedys tam, schoon hy een paar jaren jonger was dan de anderen – choc byl o kilka lat mlodszy od innych, en dus nog te kinderachtig om naar de Griekin te kyken – i wiec jeszcze zbyt dziecinny, aby patrzec na Greczynke).
Maar hy was de primus van onze klasse – want knap was hy, dit moet ik erkennen – en hy hield veel van spelen, stoeien en vechten. (Ale byl prymusem w naszej klasie – bo byl madry, to musze przyznac – i bardzo lubil bawic sie, szalec i walczyc; maar hy was de primus van onze klasse – ale byl prymusem w naszej klasie, want knap was hy, dit moet ik erkennen – bo byl madry, to musze przyznac, en hy hield veel van spelen, stoeien en vechten – i bardzo lubil bawic sie, szalec i walczyc).
Dааrom was hy by ons. (Dlatego byl z nami; dааrom was hy by ons – dlatego byl z nami).
Terwyl we dus – we waren wel met ons tienen – vry ver van de kraam af, naar die Griekin stonden te kyken, en beraadslaagden hoe wy 't moesten aanleggen om kennis met haar te maken, werd er besloten geld by-een te leggen om iets in die kraam te koopen. (Wiec podczas gdy – bylo nas dziesieciu – stalismy dosc daleko od straganu, patrzac na te Greczynke i rozmawiajac, jak sie do niej zblizyc, postanowilismy zebrac pieniadze, aby cos kupic w tym straganie; terwyl we dus – wiec podczas gdy, we waren wel met ons tienen – bylo nas dziesieciu, vry ver van de kraam af – dosc daleko od straganu, naar die Griekin stonden te kyken – patrzac na te Greczynke, en beraadslaagden hoe wy 't moesten aanleggen om kennis met haar te maken – i rozmawiajac, jak sie do niej zblizyc, werd er besloten geld by-een te leggen – postanowilismy zebrac pieniadze, om iets in die kraam te koopen – aby cos kupic w tym straganie).
Maar toen was goede raad duur, om te weten wie de stoute schoenen zou aantrekken om het meisjen aantespreken. (Ale wtedy dobra rade trudno bylo uzyskac, aby dowiedziec sie, kto odwazy sie podejsc i porozmawiac z dziewczyna; maar toen was goede raad duur – ale wtedy dobra rade trudno bylo uzyskac, om te weten wie de stoute schoenen zou aantrekken – aby dowiedziec sie, kto odwazy sie, om het meisjen aantespreken – aby porozmawiac z dziewczyna).
Ieder wilde, maar niemand durfde. (Kazdy chcial, ale nikt nie mial odwagi; ieder wilde – kazdy chcial, maar niemand durfde – ale nikt nie mial odwagi).
Er werd geloot, en het lot viel op my. (Bylo losowanie i padlo na mnie; er werd geloot – bylo losowanie, en het lot viel op my – i padlo na mnie).
Nu erken ik, dat ik niet gaarne gevaren trotseer. (Teraz przyznaje, ze nie lubie stawiac czola niebezpieczenstwom; nu erken ik – teraz przyznaje, dat ik niet gaarne gevaren trotseer – ze nie lubie stawiac czola niebezpieczenstwom).
Ik ben man en vader, en houd ieder die het gevaar zoekt, voor een gek, wat ook in de Schrift staat. (Jestem mezczyzna i ojcem, i uwazam kazdego, kto szuka niebezpieczenstw, za szalenca, co rоwniez jest napisane w Pismie; ik ben man en vader – jestem mezczyzna i ojcem, en houd ieder die het gevaar zoekt – i uwazam kazdego, kto szuka niebezpieczenstw, voor een gek – za szalenca, wat ook in de Schrift staat – co rоwniez jest napisane w Pismie).
Het is my inderdaad aangenaam optemerken hoe ik my in myn denkbeelden over gevaar en zulke dingen, gelyk ben gebleven, daar ik thans over zoo-iets nog juist dezelfde meening koester, als dien avend toen ik daar by de kraam van den Griek stond, met de twaalf stuivers die we saamgelegd hadden, in de hand. (Rzeczywiscie, jest mi milo zauwazyc, jak bardzo pozostalem wierny swoim pogladom na temat niebezpieczenstwa i takich rzeczy, poniewaz teraz mam dokladnie takie same zdanie, jak tamtego wieczoru, kiedy stalem przy straganie Greka z dwunastoma szylingami, ktоre zebralismy, w rece; het is my inderdaad aangenaam optemerken – rzeczywiscie, jest mi milo zauwazyc, hoe ik my in myn denkbeelden over gevaar en zulke dingen – jak bardzo pozostalem wierny swoim pogladom na temat niebezpieczenstwa i takich rzeczy, gelyk ben gebleven – jak bardzo pozostalem wierny, daar ik thans over zoo-iets nog juist dezelfde meening koester – poniewaz teraz mam dokladnie takie same zdanie, als dien avend toen ik daar by de kraam van den Griek stond – jak tamtego wieczoru, kiedy stalem przy straganie Greka, met de twaalf stuivers die we saamgelegd hadden, in de hand – z dwunastoma szylingami, ktоre zebralismy, w rece).
Maar zie, uit valsche schaamte durfde ik niet zeggen dat ik niet durfde, en bovendien, ik moest wel vooruit, want myn makkers drongen me, en weldra stond ik voor de kraam. (Ale zobacz, z falszywego wstydu nie odwazylem sie powiedziec, ze nie mam odwagi, a poza tym musialem isc naprzоd, poniewaz moi koledzy mnie popychali, i wkrоtce stanalem przed straganem; maar zie – ale zobacz, uit valsche schaamte durfde ik niet zeggen dat ik niet durfde – z falszywego wstydu nie odwazylem sie powiedziec, ze nie mam odwagi, en bovendien, ik moest wel vooruit – a poza tym musialem isc naprzоd, want myn makkers drongen me – poniewaz moi koledzy mnie popychali, en weldra stond ik voor de kraam – i wkrоtce stanalem przed straganem).
Het meisje zag ik niet: ik zag niets! Alles werd me groen en geel voor de oogen. (Nie widzialem dziewczyny: nie widzialem nic! Wszystko stalo sie zielone i zоlte przed moimi oczami; het meisje zag ik niet – nie widzialem dziewczyny, ik zag niets! – nie widzialem nic, alles werd me groen en geel voor de oogen – wszystko stalo sie zielone i zоlte przed moimi oczami).
Ik stamelde een aoristus primus van ik weet niet welk werkwoord… (Belkotalem aoryst primus jakiegos czasownika, ktоrego nie pamietam…; ik stamelde een aoristus primus van ik weet niet welk werkwoord – belkotalem aoryst primus jakiegos czasownika, ktоrego nie pamietam).
Pla?t-il? zeide zy. (– Slucham? powiedziala; pla?t-il – slucham, zeide zy – powiedziala).
Ik herstelde my eenigszins, en ging voort: (Troche sie otrzasnalem i kontynuowalem; ik herstelde my eenigszins – troche sie otrzasnalem, en ging voort – i kontynuowalem).
Meenin aeide thea, en…dat Egypte een geschenk van den Nyl was. (– Meenin aeide thea, i… ze Egipt to dar Nilu; meenin aeide thea – meenin aeide thea, en…dat Egypte een geschenk van den Nyl was – i… ze Egipt to dar Nilu).
Ik ben overtuigd dat ik in de kennismaking zou geslaagd zyn, indien niet op dat oogenblik een myner makkers uit kinderachtige baldadigheid my een zoo harden stoot in den rug had gegeven, dat ik heel onzacht tegen de uitstalkast aanvloog, die op halvemanshoogte de voorzy van de kraam afsloot. (Jestem przekonany, ze udaloby mi sie nawiazac znajomosc, gdyby nie to, ze w tym momencie jeden z moich kolegоw z dziecinnej zlosliwosci pchnal mnie tak mocno w plecy, ze uderzylem gwaltownie w lade, ktоra na wysokosci pоl czlowieka zamykala front straganu; ik ben overtuigd dat ik in de kennismaking zou geslaagd zyn – jestem przekonany, ze udaloby mi sie nawiazac znajomosc, indien niet op dat oogenblik een myner makkers uit kinderachtige baldadigheid – gdyby nie to, ze w tym momencie jeden z moich kolegоw z dziecinnej zlosliwosci, my een zoo harden stoot in den rug had gegeven – pchnal mnie tak mocno w plecy, dat ik heel onzacht tegen de uitstalkast aanvloog – ze uderzylem gwaltownie w lade, die op halvemanshoogte de voorzy van de kraam afsloot – ktоra na wysokosci pоl czlowieka zamykala front straganu).
Ik voelde een greep in myn nek…een tweeden greep veel lager…ik zweefde een oogenblik…en vооr ik recht begreep hoe de zaken stonden, was ik in de kraam van den Griek, die in verstaanbaar fransch zei dat ik een gamin was, en dat hy de policie roepen zou. (Poczulem uchwyt na mojej szyi… drugi uchwyt znacznie nizej… unosilem sie przez chwile… i zanim zrozumialem, jak sie rzeczy maja, bylem w straganie Greka, ktоry w zrozumialym francuskim powiedzial, ze jestem gaminem i ze wezwie policje; ik voelde een greep in myn nek – poczulem uchwyt na mojej szyi, een tweeden greep veel lager – drugi uchwyt znacznie nizej, ik zweefde een oogenblik – unosilem sie przez chwile, en vооr ik recht begreep hoe de zaken stonden – i zanim zrozumialem, jak sie rzeczy maja, was ik in de kraam van den Griek – bylem w straganie Greka, die in verstaanbaar fransch zei dat ik een gamin was – ktоry w zrozumialym francuskim powiedzial, ze jestem gaminem, en dat hy de policie roepen zou – i ze wezwie policje).
Nu was ik wel dicht by het meisje, maar genoegen deed het me niet. (Bylem teraz blisko dziewczyny, ale nie sprawialo mi to przyjemnosci; nu was ik wel dicht by het meisje – bylem teraz blisko dziewczyny, maar genoegen deed het me niet – ale nie sprawialo mi to przyjemnosci).
Ik schreide, en bad om genade, want ik zat vreeselyk in angst. (Plakalem i blagalem o laske, poniewaz bylem strasznie przerazony; ik schreide – plakalem, en bad om genade – i blagalem o laske, want ik zat vreeselyk in angst – poniewaz bylem strasznie przerazony).
Maar het baatte niet. (Ale to nie pomoglo; maar het baatte niet – ale to nie pomoglo).
De Griek hield me by den arm, en schopte my. (Grek trzymal mnie za ramie i kopal mnie; de Griek hield me by den arm – Grek trzymal mnie za ramie, en schopte my – i kopal mnie).
Ik zocht naar myn makkers – we hadden juist dien morgen veel over Scaevola te doen gehad, die zyn hand in 't vuur stak, en in hun latynsche opstellen hadden ze dit zoo heel mooi gevonden – jawel! (Szukajac moich kolegоw – wlasnie tego ranka duzo rozmawialismy o Scaevoli, ktоry wlozyl reke do ognia, a w swoich lacinskich wypracowaniach uznali to za bardzo piekne – tak!; ik zocht naar myn makkers – szukajac moich kolegоw, we hadden juist dien morgen veel over Scaevola te doen gehad – wlasnie tego ranka duzo rozmawialismy o Scaevoli, die zyn hand in 't vuur stak – ktоry wlozyl reke do ognia, en in hun latynsche opstellen hadden ze dit zoo heel mooi gevonden – a w swoich lacinskich wypracowaniach uznali to za bardzo piekne, jawel – tak).
Niemand was daar gebleven om voor my een hand in 't vuur te steken… (Nikt tam nie zostal, aby wlozyc reke do ognia za mnie…; niemand was daar gebleven – nikt tam nie zostal, om voor my een hand in 't vuur te steken – aby wlozyc reke do ognia za mnie).
Zоо meende ik. (Tak myslalem; zоо meende ik – tak myslalem).
Maar zie, daar vloog op-eens myn Sjaalman door de achterdeur de kraam in. (Ale zobacz, nagle mоj Sjaalman wpadl przez tylne drzwi do straganu; maar zie – ale zobacz, daar vloog op-eens myn Sjaalman door de achterdeur de kraam in – nagle mоj Sjaalman wpadl przez tylne drzwi do straganu).
Hy was niet groot of sterk, en pas een jaar of dertien oud, maar hy was een vlug en dapper mannetje. (Nie byl duzy ani silny, mial zaledwie trzynascie lat, ale byl zwinny i odwazny; hy was niet groot of sterk – nie byl duzy ani silny, en pas een jaar of dertien oud – mial zaledwie trzynascie lat, maar hy was een vlug en dapper mannetje – ale byl zwinny i odwazny).
Nog zie 'k zyn oogen flikkeren – anders zagen ze flauw – hy gaf den Griek een vuistslag, en ik was gered. (Wciaz widze jego blyszczace oczy – zwykle byly matowe – uderzyl Greka piescia, a ja bylem uratowany; nog zie 'k zyn oogen flikkeren – wciaz widze jego blyszczace oczy, anders zagen ze flauw – zwykle byly matowe, hy gaf den Griek een vuistslag – uderzyl Greka piescia, en ik was gered – a ja bylem uratowany).
Later heb ik gehoord dat de Griek hem duchtig geslagen heeft, maar omdat ik een vast principe heb, me nooit te bemoeien met dingen die me niet aangaan, ben ik terstond weggeloopen. (Pоzniej dowiedzialem sie, ze Grek go solidnie pobil, ale poniewaz mam stala zasade, aby nigdy nie mieszac sie w sprawy, ktоre mnie nie dotycza, natychmiast ucieklem; later heb ik gehoord dat de Griek hem duchtig geslagen heeft – pоzniej dowiedzialem sie, ze Grek go solidnie pobil, maar omdat ik een vast principe heb – ale poniewaz mam stala zasade, me nooit te bemoeien met dingen die me niet aangaan – aby nigdy nie mieszac sie w sprawy, ktоre mnie nie dotycza, ben ik terstond weggeloopen – natychmiast ucieklem).
Ik heb het dus niet gezien. (Wiec tego nie widzialem; ik heb het dus niet gezien – wiec tego nie widzialem).
Ziedaar de reden waarom zyn trekken me zoo aan reukwerk herinnerden, en hoe men in Amsterdam twist kan krygen met een Griek. (Oto powоd, dla ktоrego jego rysy przypominaly mi zapachy i jak mozna w Amsterdamie wdac sie w klоtnie z Grekiem; ziedaar de reden waarom zyn trekken me zoo aan reukwerk herinnerden – oto powоd, dla ktоrego jego rysy przypominaly mi zapachy, en hoe men in Amsterdam twist kan krygen met een Griek – i jak mozna w Amsterdamie wdac sie w klоtnie z Grekiem).
Als op latere kermissen die man weer met zyn kraam op de Westermarkt stond, ging ik my altyd elders vermaken. (Jesli na pоzniejszych jarmarkach ten czlowiek znоw stal ze swoim straganem na Westermarkt, zawsze bawilem sie gdzie indziej; als op latere kermissen die man weer met zyn kraam op de Westermarkt stond – jesli na pоzniejszych jarmarkach ten czlowiek znоw stal ze swoim straganem na Westermarkt, ging ik my altyd elders vermaken – zawsze bawilem sie gdzie indziej).
Daar ik veel van wysgeerige opmerkingen houd, moet ik u toch even zeggen, lezer, hoe wonderbaar de zaken dezer wereld aan elkander hangen. (Poniewaz bardzo lubie filozoficzne uwagi, musze ci powiedziec, czytelniku, jak cudownie sprawy tego swiata sie ze soba lacza; daar ik veel van wysgeerige opmerkingen houd – poniewaz bardzo lubie filozoficzne uwagi, moet ik u toch even zeggen – musze ci powiedziec, lezer, hoe wonderbaar de zaken dezer wereld aan elkander hangen – czytelniku, jak cudownie sprawy tego swiata sie ze soba lacza).
Als de oogen van dat meisje minder zwart waren geweest, als ze korter vlechten had gehad, of als men my niet tegen die winkelkast had aangeworpen, zoudt ge nu dit boek niet lezen. (Gdyby oczy tej dziewczyny byly mniej czarne, gdyby miala krоtsze warkocze, lub gdyby mnie nie rzucono na te lade, teraz nie czytalbys tej ksiazki; als de oogen van dat meisje minder zwart waren geweest – gdyby oczy tej dziewczyny byly mniej czarne, als ze korter vlechten had gehad – gdyby miala krоtsze warkocze, of als men my niet tegen die winkelkast had aangeworpen – lub gdyby mnie nie rzucono na te lade, zoudt ge nu dit boek niet lezen – teraz nie czytalbys tej ksiazki).
Wees dus dankbaar dat dit zoo gebeurd is. (Badz wiec wdzieczny, ze tak sie stalo; wees dus dankbaar dat dit zoo gebeurd is – badz wiec wdzieczny, ze tak sie stalo).
Geloof me, alles in de wereld is goed, zоо als het is, en ontevreden menschen die altyd klagen, zyn myn vrienden niet. (Wierz mi, wszystko na swiecie jest dobre, tak jak jest, a niezadowoleni ludzie, ktоrzy zawsze narzekaja, nie sa moimi przyjaciоlmi; geloof me, alles in de wereld is goed – wierz mi, wszystko na swiecie jest dobre, zоо als het is – tak jak jest, en ontevreden menschen die altyd klagen – a niezadowoleni ludzie, ktоrzy zawsze narzekaja, zyn myn vrienden niet – nie sa moimi przyjaciоlmi).
Daar hebt ge Busselinck & Waterman…maar ik moet voortgaan, want myn boek moet af voor de voorjaarsveiling. (Oto masz Busselinck & Waterman… ale musze kontynuowac, bo moja ksiazka musi byc gotowa przed wiosenna aukcja; daar hebt ge Busselinck & Waterman – oto masz Busselinck & Waterman, maar ik moet voortgaan – ale musze kontynuowac, want myn boek moet af voor de voorjaarsveiling – bo moja ksiazka musi byc gotowa przed wiosenna aukcja).
Ronduit gezegd – want ik houd van de waarheid – was my het weerzien van dien persoon niet aangenaam. (Mоwiac szczerze – bo lubie prawde – to spotkanie z ta osoba nie bylo mi przyjemne; ronduit gezegd – mоwiac szczerze, want ik houd van de waarheid – bo lubie prawde, was my het weerzien van dien persoon niet aangenaam – to spotkanie z ta osoba nie bylo mi przyjemne).
Ik bemerkte terstond dat het geen soliede konnexie was. (Od razu zauwazylem, ze to nie jest solidne polaczenie; ik bemerkte terstond – od razu zauwazylem, dat het geen soliede konnexie was – ze to nie jest solidne polaczenie).
Hy zag zeer bleek, en toen ik hem vroeg hoe laat het was, wist hy 't niet. (Wygladal bardzo blado, a kiedy zapytalem go, ktоra godzina, nie wiedzial; hy zag zeer bleek – wygladal bardzo blado, en toen ik hem vroeg hoe laat het was – a kiedy zapytalem go, ktоra godzina, wist hy 't niet – nie wiedzial).
Dit zyn dingen, waar een mensch op let, die zoo'n twintig jaar de beurs bezocht heeft, en zooveel heeft bygewoond. (To sa rzeczy, na ktоre zwraca uwage czlowiek, ktоry przez okolo dwadziescia lat odwiedzal gielde i wiele widzial; dit zyn dingen, waar een mensch op let – to sa rzeczy, na ktоre zwraca uwage czlowiek, die zoo'n twintig jaar de beurs bezocht heeft – ktоry przez okolo dwadziescia lat odwiedzal gielde, en zooveel heeft bygewoond – i wiele widzial).
Ik heb al wat huizen zien vallen! (Widzialem juz, jak upadaly domy!; ik heb al wat huizen zien vallen – widzialem juz, jak upadaly domy).
Ik meende dat hy rechts zou gaan, en zei dat ik links moest. (Myslalem, ze pоjdzie w prawo, a ja powiedzialem, ze musze w lewo; ik meende dat hy rechts zou gaan – myslalem, ze pоjdzie w prawo, en zei dat ik links moest – a ja powiedzialem, ze musze w lewo).
Doch zie, hy ging ook links, en ik kon dus niet vermyden in gesprek te treden. (Ale zobacz, poszedl tez w lewo, wiec nie moglem uniknac rozmowy; doch zie – ale zobacz, hy ging ook links – poszedl tez w lewo, en ik kon dus niet vermyden in gesprek te treden – wiec nie moglem uniknac rozmowy).
Maar ik bedacht gedurig dat hy niet wist hoe laat het was, en bespeurde bovendien dat zyn jasje tot aan de kin was dichtgeknoopt – dat een zeer slecht merk is – zoodat ik den toon van ons onderhoud wat flauw blyven liet. (Ale ciagle myslalem, ze nie wiedzial, ktоra godzina, i zauwazylem, ze jego kurtka byla zapieta pod szyje – co jest bardzo zlym znakiem – wiec nasza rozmowa byla troche nijaka; maar ik bedacht gedurig dat hy niet wist hoe laat het was – ale ciagle myslalem, ze nie wiedzial, ktоra godzina, en bespeurde bovendien dat zyn jasje tot aan de kin was dichtgeknoopt – i zauwazylem, ze jego kurtka byla zapieta pod szyje, dat een zeer slecht merk is – co jest bardzo zlym znakiem, zoodat ik den toon van ons onderhoud wat flauw blyven liet – wiec nasza rozmowa byla troche nijaka).
Hy verhaalde my dat hy in Indie was geweest, dat hy getrouwd was, dat hy kinderen had. (Opowiedzial mi, ze byl w Indiach, ze jest zonaty, ze ma dzieci; hy verhaalde my – opowiedzial mi, dat hy in Indie was geweest – ze byl w Indiach, dat hy getrouwd was – ze jest zonaty, dat hy kinderen had – ze ma dzieci).
Ik had daar niets tegen, maar vond er niets belangryks in. (Nie mialem nic przeciwko temu, ale nie uwazalem tego za wazne; ik had daar niets tegen – nie mialem nic przeciwko temu, maar vond er niets belangryks in – ale nie uwazalem tego za wazne).
By de Kapelsteeg – ik ga anders nooit door die steeg, omdat het voor een fatsoenlyk man niet staat, vind ik – maar ditmaal wilde ik by de Kapelsteeg rechts-af-slaan. (Przy Kapelsteeg – nigdy nie chodze ta uliczka, poniewaz uwazam, ze to nie pasuje do porzadnego czlowieka – ale tym razem chcialem skrecic w prawo przy Kapelsteeg; by de Kapelsteeg – przy Kapelsteeg, ik ga anders nooit door die steeg – nigdy nie chodze ta uliczka, omdat het voor een fatsoenlyk man niet staat – poniewaz uwazam, ze to nie pasuje do porzadnego czlowieka, maar ditmaal wilde ik by de Kapelsteeg rechts-af-slaan – ale tym razem chcialem skrecic w prawo przy Kapelsteeg).
Ik wachtte tot wy dat straatje byna voorby waren, om goed te doen blyken dat zyn weg rechtuit leidde, en toen zei ik zeer beleefd…want beleefd ben ik altyd, men kan nooit weten hoe men later iemand noodig heeft: (Czekalem, az prawie przejdziemy te uliczke, aby dobrze zaznaczyc, ze jego droga prowadzi prosto, a potem powiedzialem bardzo uprzejmie… bo zawsze jestem uprzejmy, nigdy nie wiadomo, kogo pоzniej sie potrzebuje; ik wachtte tot wy dat straatje byna voorby waren – czekalem, az prawie przejdziemy te uliczke, om goed te doen blyken dat zyn weg rechtuit leidde – aby dobrze zaznaczyc, ze jego droga prowadzi prosto, en toen zei ik zeer beleefd – a potem powiedzialem bardzo uprzejmie, want beleefd ben ik altyd – bo zawsze jestem uprzejmy, men kan nooit weten hoe men later iemand noodig heeft – nigdy nie wiadomo, kogo pоzniej sie potrzebuje).
Het was me byzonder aangenaam u weer te zien, m'nheer… r… r! En… ?n… ?n… ik rekommandeer me! Ik moet hierin. (– Bylo mi bardzo milo znоw pana zobaczyc, panie… r… r! I… i… i… polecam sie! Musze tu wejsc; het was me byzonder aangenaam u weer te zien – bylo mi bardzo milo znоw pana zobaczyc, m'nheer… r… r! – panie… r… r! en… ?n… ?n… ik rekommandeer me! – i… i… i… polecam sie! ik moet hierin – musze tu wejsc).
Toen keek hy me heel gek aan, en zuchtte, en vatte op-eens een knoop van myn jas… (Wtedy spojrzal na mnie dziwnie, westchnal i nagle zlapal guzik mojego plaszcza…; toen keek hy me heel gek aan – wtedy spojrzal na mnie dziwnie, en zuchtte – i westchnal, en vatte op-eens een knoop van myn jas – i nagle zlapal guzik mojego plaszcza).
Beste Droogstoppel, zeide hy, ik heb u iets te vragen. (– Drogi Droogstoppel, powiedzial, mam do ciebie prosbe; beste Droogstoppel – drogi Droogstoppel, zeide hy – powiedzial, ik heb u iets te vragen – mam do ciebie prosbe).
Er ging my een rilling door de leden. (Przeszedl mnie dreszcz; er ging my een rilling door de leden – przeszedl mnie dreszcz).
Hy wist niet hoe laat het was, en wilde my iets vragen! (Nie wiedzial, ktоra godzina, a chcial mnie o cos prosic!; hy wist niet hoe laat het was – nie wiedzial, ktоra godzina, en wilde my iets vragen – a chcial mnie o cos prosic).
Natuurlyk antwoordde ik dat ik geen tyd had, en naar de beurs moest, schoon het avend was. (Oczywiscie odpowiedzialem, ze nie mam czasu i musze isc na gielde, chociaz byl wieczоr; natuurlyk antwoordde ik dat ik geen tyd had – oczywiscie odpowiedzialem, ze nie mam czasu, en naar de beurs moest – i musze isc na gielde, schoon het avend was – chociaz byl wieczоr).
Maar als men zoo'n twintig jaren de beurs heeft bezocht…en iemand wil u iets vragen, zonder te weten hoe laat het is… (Ale jesli ktos przez dwadziescia lat chodzil na gielde… i ktos chce cie o cos prosic, nie wiedzac, ktоra godzina…; maar als men zoo'n twintig jaren de beurs heeft bezocht – ale jesli ktos przez dwadziescia lat chodzil na gielde, en iemand wil u iets vragen – i ktos chce cie o cos prosic, zonder te weten hoe laat het is – nie wiedzac, ktоra godzina).
Ik maakte myn knoop los, groette heel beleefd – want beleefd ben ik altyd – en ging de Kapelsteeg in, wat ik anders nooit doe, omdat het niet fatsoenlyk is, en fatsoen gaat my boven alles. (Rozpialem swоj guzik, bardzo uprzejmie sie uklonilem – bo zawsze jestem uprzejmy – i wszedlem w Kapelsteeg, czego nigdy nie robie, poniewaz to nie przystoi, a przyzwoitosc jest dla mnie najwazniejsza; ik maakte myn knoop los – rozpialem swоj guzik, groette heel beleefd – bardzo uprzejmie sie uklonilem, want beleefd ben ik altyd – bo zawsze jestem uprzejmy, en ging de Kapelsteeg in – i wszedlem w Kapelsteeg, wat ik anders nooit doe – czego nigdy nie robie, omdat het niet fatsoenlyk is – poniewaz to nie przystoi, en fatsoen gaat my boven alles – a przyzwoitosc jest dla mnie najwazniejsza).
Ik hoop dat niemand het gezien heeft. (Mam nadzieje, ze nikt tego nie widzial; ik hoop dat niemand het gezien heeft – mam nadzieje, ze nikt tego nie widzial).

Rozdzial 3: Wprowadzenie Ludwiga Sterna

Derde hoofdstuk
Toen ik een dag daarna van de beurs kwam, zei Frits dat er iemand geweest was om my te spreken. (Kiedy nastepnego dnia wrоcilem z gieldy, Frits powiedzial, ze ktos przyszedl mnie zobaczyc; toen ik een dag daarna van de beurs kwam – kiedy nastepnego dnia wrоcilem z gieldy, zei Frits – Frits powiedzial, dat er iemand geweest was om my te spreken – ze ktos przyszedl mnie zobaczyc). Naar de beschryving was het de Sjaalman. (Z opisu wynikalo, ze to byl Sjaalman; naar de beschryving – z opisu, was het de Sjaalman – to byl Sjaalman). Hoe hy me gevonden had… nu ja, 't adreskaartje! (Jak mnie znalazl… ach tak, wizytоwka!; hoe hy me gevonden had – jak mnie znalazl, nu ja – ach tak, 't adreskaartje – wizytоwka!). Ik dacht er over, myn kinderen van school te nemen, want het is lastig, nog twintig, dertig jaren later te worden nagezeten door een schoolkameraad die een sjaal draagt in plaats van een jas, en die niet weet hoe laat het is. (Zastanawialem sie nad zabraniem dzieci ze szkoly, bo to klopotliwe, byc sciganym przez dwadziescia, trzydziesci lat przez kolege ze szkoly, ktоry nosi szal zamiast plaszcza i nie wie, ktоra godzina; ik dacht er over – zastanawialem sie, myn kinderen van school te nemen – nad zabraniem dzieci ze szkoly, want het is lastig – bo to klopotliwe, nog twintig, dertig jaren later – jeszcze dwadziescia, trzydziesci lat pоzniej, te worden nagezeten door een schoolkameraad – byc sciganym przez kolege ze szkoly, die een sjaal draagt in plaats van een jas – ktоry nosi szal zamiast plaszcza, en die niet weet hoe laat het is – i nie wie, ktоra godzina). Ook heb ik Frits verboden naar de Westermarkt te gaan, als er kramen staan. (Zabronilem tez Fritsowi chodzic na Westermarkt, kiedy sa tam stragany; ook heb ik Frits verboden – zabronilem tez Fritsowi, naar de Westermarkt te gaan – chodzic na Westermarkt, als er kramen staan – kiedy sa tam stragany).
Den volgenden dag ontving ik een brief met een groot pak. (Nastepnego dnia otrzymalem list z duza paczka; den volgenden dag – nastepnego dnia, ontving ik een brief – otrzymalem list, met een groot pak – z duza paczka). Ik zal u den brief laten lezen: (Pozwоl, ze przeczytam ci list; ik zal u den brief laten lezen – pozwоl, ze przeczytam ci list):
Waarde Droogstoppel! (Drogi Droogstoppel!; waarde – drogi, Droogstoppel – Droogstoppel!)
Ik vind dat hy wel had kunnen zeggen: Weledele Heer Droogstoppel, omdat ik makelaar ben. (Uwazam, ze mоgl powiedziec: Szanowny Panie Droogstoppel, poniewaz jestem maklerem; ik vind dat hy wel had kunnen zeggen – uwazam, ze mоgl powiedziec, Weledele Heer Droogstoppel – Szanowny Panie Droogstoppel, omdat ik makelaar ben – poniewaz jestem maklerem).
Ik ben gisteren ten-uwent geweest met het doel u een verzoek te doen. (Wczoraj bylem u pana z zamiarem zlozenia prosby; ik ben gisteren ten-uwent geweest – wczoraj bylem u pana, met het doel u een verzoek te doen – z zamiarem zlozenia prosby). Ik geloof dat gy in goede omstandigheden verkeert… (Wierze, ze pan jest w dobrych warunkach…; ik geloof dat gy in goede omstandigheden verkeert – wierze, ze pan jest w dobrych warunkach).
Dit is waar: we zyn met ons dertienen op 't kantoor. (To prawda: jest nas trzynascioro w biurze; dit is waar – to prawda, we zyn met ons dertienen op 't kantoor – jest nas trzynascioro w biurze).
…en ik wenschte gebruik te maken van uw krediet, om een zaak tot-stand te brengen, die voor my van groot gewicht is. (i chcialbym skorzystac z panskiego kredytu, aby zalozyc interes, ktоry jest dla mnie bardzo wazny; en ik wenschte gebruik te maken van uw krediet – i chcialbym skorzystac z panskiego kredytu, om een zaak tot-stand te brengen – aby zalozyc interes, die voor my van groot gewicht is – ktоry jest dla mnie bardzo wazny).
Zou men niet denken dat het om een order op de voorjaarsveiling te doen was? (Czyz nie pomyslalbys, ze chodzilo o zamоwienie na wiosennej aukcji?; zou men niet denken dat het om een order op de voorjaarsveiling te doen was – czyz nie pomyslalbys, ze chodzilo o zamоwienie na wiosennej aukcji?).
Door velerlei omstandigheden ben ik op 't oogenblik eenigszins om geld verlegen. (Z rоznych powodоw obecnie troche brakuje mi pieniedzy; door velerlei omstandigheden – z rоznych powodоw, ben ik op 't oogenblik eenigszins om geld verlegen – obecnie troche brakuje mi pieniedzy).
Eenigszins? Hy had geen hemd aan. Dat noemt hy eenigszins! (Troche? Nie mial na sobie koszuli. To nazywa troche!; eenigszins – troche, hy had geen hemd aan – nie mial na sobie koszuli, dat noemt hy eenigszins – to nazywa troche!).
Ik kan myn lieve vrouw niet alles geven wat tot veraangenaming des levens noodig is, en ook de opvoeding myner kinderen is, uit een geldelyk oogpunt, niet zooals ik wenschen zou. (Nie moge dac mojej drogiej zonie wszystkiego, co jest potrzebne do uprzyjemnienia zycia, a takze edukacja moich dzieci nie jest pod wzgledem finansowym taka, jak bym chcial; ik kan myn lieve vrouw niet alles geven – nie moge dac mojej drogiej zonie wszystkiego, wat tot veraangenaming des levens noodig is – co jest potrzebne do uprzyjemnienia zycia, en ook de opvoeding myner kinderen is – a takze edukacja moich dzieci jest, uit een geldelyk oogpunt – pod wzgledem finansowym, niet zooals ik wenschen zou – nie taka, jak bym chcial).
Veraangenaming des levens? Opvoeding van de kinderen? Meent ge dat hy voor zyn vrouw een loge in de Opera huren wilde, en zyn kinderen op een instituut doen te Gen?ve? 't Was najaar, en vry koud…welnu, hy woonde op een vliering, zonder vuur. (Uprzyjemnienie zycia? Edukacja dzieci? Czy myslisz, ze chcial wynajac loze w Operze dla swojej zony i poslac dzieci do instytutu w Genewie? Byla jesien, i dosc zimno… cоz, mieszkal na strychu, bez ogrzewania; veraangenaming des levens – uprzyjemnienie zycia, opvoeding van de kinderen – edukacja dzieci, meent ge dat hy voor zyn vrouw een loge in de Opera huren wilde – czy myslisz, ze chcial wynajac loze w Operze dla swojej zony, en zyn kinderen op een instituut doen te Gen?ve – i poslac dzieci do instytutu w Genewie? 't was najaar, en vry koud – byla jesien, i dosc zimno, welnu, hy woonde op een vliering, zonder vuur – cоz, mieszkal na strychu, bez ogrzewania).
Toen ik dien brief ontving, wist ik dit niet, maar later ben ik by hem geweest, en thans nog ben ik verstoord over den zotten toon van zyn geschryf. (Kiedy otrzymalem ten list, nie wiedzialem o tym, ale pоzniej go odwiedzilem i wciaz jestem zdenerwowany glupim tonem jego pisma; toen ik dien brief ontving – kiedy otrzymalem ten list, wist ik dit niet – nie wiedzialem o tym, maar later ben ik by hem geweest – ale pоzniej go odwiedzilem, en thans nog ben ik verstoord over den zotten toon van zyn geschryf – i wciaz jestem zdenerwowany glupim tonem jego pisma). Wat drommel, wie arm is, kan zeggen dat hy arm is! (Co do licha, kto jest biedny, moze powiedziec, ze jest biedny!; wat drommel – co do licha, wie arm is – kto jest biedny, kan zeggen dat hy arm is – moze powiedziec, ze jest biedny!). Armen moeten er zyn, dit is noodig in de maatschappy, en 't is Gods wil. (Biedni musza byc, to jest potrzebne w spoleczenstwie i to jest wola Boza; armen moeten er zyn – biedni musza byc, dit is noodig in de maatschappy – to jest potrzebne w spoleczenstwie, en 't is Gods wil – i to jest wola Boza). Als hy maar geen aalmoes vraagt, en niemand lastig valt, heb ik er volstrekt niet tegen dat hy arm is, maar die opsiering van de zaak komt niet te-pas. (Jesli tylko nie prosi o jalmuzne i nie przeszkadza nikomu, to absolutnie nie mam nic przeciwko temu, ze jest biedny, ale to upiekszanie sprawy nie pasuje; als hy maar geen aalmoes vraagt – jesli tylko nie prosi o jalmuzne, en niemand lastig valt – i nie przeszkadza nikomu, heb ik er volstrekt niet tegen dat hy arm is – to absolutnie nie mam nic przeciwko temu, ze jest biedny, maar die opsiering van de zaak komt niet te-pas – ale to upiekszanie sprawy nie pasuje).
Luister verder: (Sluchaj dalej:; luister verder – sluchaj dalej:).
Daar op my de verplichting rust, in de behoeften der mynen te voorzien, heb ik besloten een talent aantewenden, dat, naar ik geloof, my gegeven is. (Poniewaz mam obowiazek zaspokajac potrzeby moich bliskich, postanowilem wykorzystac talent, ktоry, jak wierze, zostal mi dany; daar op my de verplichting rust – poniewaz mam obowiazek, in de behoeften der mynen te voorzien – zaspokajac potrzeby moich bliskich, heb ik besloten een talent aantewenden – postanowilem wykorzystac talent, dat, naar ik geloof, my gegeven is – ktоry, jak wierze, zostal mi dany). Ik ben dichter… (Jestem poeta…; ik ben dichter – jestem poeta).
Poeh! Ge weet, lezer, hoe ik en alle verstandige menschen daarover denken. (Phi! Wiesz, czytelniku, co ja i wszyscy rozsadni ludzie o tym myslimy; poeh – phi, ge weet, lezer – wiesz, czytelniku, hoe ik en alle verstandige menschen daarover denken – co ja i wszyscy rozsadni ludzie o tym myslimy).
…en schryver. (i pisarzem; en schryver – i pisarzem). Sedert myn kindsheid drukte ik myn aandoeningen in verzen uit, en ook later schreef ik dagelyks neder wat er omging in myn ziel. (Od dziecinstwa wyrazalem swoje uczucia w wierszach, a pоzniej codziennie zapisywalem, co sie dzialo w mojej duszy; sedert myn kindsheid – od dziecinstwa, drukte ik myn aandoeningen in verzen uit – wyrazalem swoje uczucia w wierszach, en ook later schreef ik dagelyks neder – a pоzniej codziennie zapisywalem, wat er omging in myn ziel – co sie dzialo w mojej duszy). Ik geloof dat er onder dat alles eenige opstellen zyn, die waarde hebben, en ik zoek daarvoor een uitgever. (Wierze, ze wsrоd tego wszystkiego sa jakies eseje, ktоre maja wartosc, i szukam dla nich wydawcy; ik geloof dat er onder dat alles eenige opstellen zyn – wierze, ze wsrоd tego wszystkiego sa jakies eseje, die waarde hebben – ktоre maja wartosc, en ik zoek daarvoor een uitgever – i szukam dla nich wydawcy). Maar dit is juist het moeielyke. (Ale to wlasnie jest trudne; maar dit is juist het moeielyke – ale to wlasnie jest trudne). Het publiek kent my niet, en de uitgevers beoordeelen de werken meer naar den gevestigden naam van den schryver, dan naar den inhoud. (Publicznosc mnie nie zna, a wydawcy oceniaja prace bardziej po ustalonym nazwisku autora niz po tresci; het publiek kent my niet – publicznosc mnie nie zna, en de uitgevers beoordeelen de werken meer – a wydawcy oceniaja prace bardziej, naar den gevestigden naam van den schryver – po ustalonym nazwisku autora, dan naar den inhoud – niz po tresci).
Juist zooals wy de koffi naar de renommee van de merken. (Dokladnie tak, jak oceniamy kawe po renomie marek; juist zooals wy de koffi – dokladnie tak, jak oceniamy kawe, naar de renommee van de merken – po renomie marek). Wel zeker! Hoe anders? (Oczywiscie! A jakze inaczej?; wel zeker – oczywiscie, hoe anders – a jakze inaczej?).
Als ik dus mag aannemen dat myn werk niet geheel zonder verdienste is, zou dat toch eerst na de uitgave blyken, en de boekhandelaars vragen de betaling van drukloon, enz. vooruit… (Jesli wiec moge zalozyc, ze moja praca nie jest calkowicie bez wartosci, to okaze sie to dopiero po publikacji, a ksiegarze prosza o zaplate za druk z gоry…; als ik dus mag aannemen – jesli wiec moge zalozyc, dat myn werk niet geheel zonder verdienste is – ze moja praca nie jest calkowicie bez wartosci, zou dat toch eerst na de uitgave blyken – to okaze sie to dopiero po publikacji, en de boekhandelaars vragen de betaling van drukloon, enz. vooruit – a ksiegarze prosza o zaplate za druk z gоry…).
Daar hebben ze groot gelyk in. (Maja calkowita racje; daar hebben ze groot gelyk in – maja calkowita racje).
…wat my op dit oogenblik niet gelegen komt. (co mi w tej chwili nie odpowiada; wat my op dit oogenblik niet gelegen komt – co mi w tej chwili nie odpowiada). Daar ik evenwel overtuigd ben dat myn arbeid de kosten dekken zou, en gerust daarop myn woord durf verpanden, ben ik, aangemoedigd door onze ontmoeting van voorgisteren… (Poniewaz jednak jestem przekonany, ze moja praca pokryje koszty, i smialo moge to zapewnic, jestem, zachecony przez nasze spotkanie przedwczoraj…; daar ik evenwel overtuigd ben – poniewaz jednak jestem przekonany, dat myn arbeid de kosten dekken zou – ze moja praca pokryje koszty, en gerust daarop myn woord durf verpanden – i smialo moge to zapewnic, ben ik, aangemoedigd door onze ontmoeting van voorgisteren – jestem, zachecony przez nasze spotkanie przedwczoraj…).
Dat noemt hy aanmoedigen! (To nazywa zacheta!; dat noemt hy aanmoedigen – to nazywa zacheta!).
…tot het besluit gekomen u te vragen of ge voor my by een boekhandelaar zoudt willen borg-staan voor de kosten eener eerste uitgave, al ware het slechts van een klein boekdeeltje. (doszedlem do wniosku, aby zapytac, czy chcialby pan poreczyc u ksiegarza za koszty pierwszego wydania, chocby to byla tylko mala ksiazeczka; tot het besluit gekomen – doszedlem do wniosku, u te vragen – aby zapytac pana, of ge voor my by een boekhandelaar zoudt willen borg-staan – czy chcialby pan poreczyc u ksiegarza, voor de kosten eener eerste uitgave – za koszty pierwszego wydania, al ware het slechts van een klein boekdeeltje – chocby to byla tylko mala ksiazeczka). Ik laat de keus van die eerste proeve geheel aan u over. (Zostawiam wybоr tej pierwszej prоby calkowicie panu; ik laat de keus – zostawiam wybоr, van die eerste proeve – tej pierwszej prоby, geheel aan u over – calkowicie panu). In het pak dat hiernevens gaat, zult ge vele handschriften vinden, en daaruit zien dat ik veel gedacht, gewerkt en bygewoond heb… (W paczce, ktоra jest obok, znajdzie pan wiele rekopisоw, z ktоrych zobaczy pan, ze duzo myslalem, pracowalem i uczestniczylem…; in het pak dat hiernevens gaat – w paczce, ktоra jest obok, zult ge vele handschriften vinden – znajdzie pan wiele rekopisоw, en daaruit zien – z ktоrych zobaczy pan, dat ik veel gedacht, gewerkt en bygewoond heb – ze duzo myslalem, pracowalem i uczestniczylem…).
Ik heb nooit gehoord dat hy zaken deed. (Nigdy nie slyszalem, zeby zajmowal sie interesami; ik heb nooit gehoord – nigdy nie slyszalem, dat hy zaken deed – zeby zajmowal sie interesami).
…en als de gaaf van w?l zeggen me niet geheel-en-al ontbreekt, is het gewis niet door gebrek aan indrukken, dat ik niet slagen zou. (jesli dar wyrazania sie nie jest mi calkowicie obcy, to z pewnoscia nie z powodu braku wrazen nie odniоslbym sukcesu; en als de gaaf van w?l zeggen me niet geheel-en-al ontbreekt – jesli dar wyrazania sie nie jest mi calkowicie obcy, is het gewis niet door gebrek aan indrukken – to z pewnoscia nie z powodu braku wrazen, dat ik niet slagen zou – nie odniоslbym sukcesu).
In afwachting van een vriendelyk antwoord, noem ik my uw ouden school-makker… (W oczekiwaniu na przyjazna odpowiedz, nazywam sie pana starym szkolnym kolega…; in afwachting van een vriendelyk antwoord – w oczekiwaniu na przyjazna odpowiedz, noem ik my uw ouden school-makker – nazywam sie pana starym szkolnym kolega…).
En zyn naam stond er onder. (I jego nazwisko bylo pod spodem; en zyn naam stond er onder – i jego nazwisko bylo pod spodem). Maar dien verzwyg ik, omdat ik er niet van houd, iemand in opspraak te brengen. (Ale tego nie ujawnie, poniewaz nie lubie wciagac kogos w skandal; maar dien verzwyg ik – ale tego nie ujawnie, omdat ik er niet van houd – poniewaz nie lubie, iemand in opspraak te brengen – wciagac kogos w skandal).
Waarde lezer, ge begrypt hoe gek ik stond te kyken, toen men my daar zoo op-eens wilde verheffen tot makelaar in verzen. (Drogi czytelniku, rozumiesz, jak dziwnie patrzylem, kiedy ktos nagle chcial mnie awansowac na maklera wierszy; waarde lezer – drogi czytelniku, ge begrypt hoe gek ik stond te kyken – rozumiesz, jak dziwnie patrzylem, toen men my daar zoo op-eens wilde verheffen – kiedy ktos nagle chcial mnie awansowac, tot makelaar in verzen – na maklera wierszy). Ik ben zeker dat die Sjaalman – zoo zal ik hem maar blyven noemen – als de man me by-dag had gezien, zich met zulk een verzoek niet tot my zou gewend hebben. (Jestem pewien, ze ten Sjaalman – tak go bede nazywac – gdyby ten czlowiek widzial mnie w ciagu dnia, nie zwrоcilby sie do mnie z taka prosba; ik ben zeker dat die Sjaalman – jestem pewien, ze ten Sjaalman, zoo zal ik hem maar blyven noemen – tak go bede nazywac, als de man me by-dag had gezien – gdyby ten czlowiek widzial mnie w ciagu dnia, zich met zulk een verzoek niet tot my zou gewend hebben – nie zwrоcilby sie do mnie z taka prosba). Want deftigheid en fatsoen laten zich niet verbergen. (Poniewaz elegancji i przyzwoitosci nie da sie ukryc; want deftigheid en fatsoen – poniewaz elegancji i przyzwoitosci, laten zich niet verbergen – nie da sie ukryc). Maar 't was avend, en ik trek het me dus niet aan. (Ale byla noc, wiec sie tym nie przejmuje; maar 't was avend – ale byla noc, en ik trek het me dus niet aan – wiec sie tym nie przejmuje).
Het spreekt vanzelf dat ik van die gekheid niets weten wilde. (Oczywiscie, nie chcialem miec nic wspоlnego z tym szalenstwem; het spreekt vanzelf dat ik – oczywiscie, van die gekheid niets weten wilde – nie chcialem miec nic wspоlnego z tym szalenstwem). Ik zou het pak door Frits hebben laten terugbrengen, maar ik wist zyn adres niet, en hy liet niets van zich hooren. (Kazalbym Fritsowi zwrоcic paczke, ale nie znalem jego adresu, a on sie nie odezwal; ik zou het pak door Frits hebben laten terugbrengen – kazalbym Fritsowi zwrоcic paczke, maar ik wist zyn adres niet – ale nie znalem jego adresu, en hy liet niets van zich hooren – a on sie nie odezwal). Ik dacht dat hy ziek was, of dood, of zoo-iets. (Myslalem, ze jest chory, martwy, czy cos takiego; ik dacht dat hy ziek was – myslalem, ze jest chory, of dood – lub martwy, of zoo-iets – czy cos takiego).
De vorige week was er krans by de Rosemeyers, die in suiker doen. (W zeszlym tygodniu odbylo sie przyjecie u Rosemeyerоw, ktоrzy handluja cukrem; de vorige week – w zeszlym tygodniu, was er krans by de Rosemeyers – odbylo sie przyjecie u Rosemeyerоw, die in suiker doen – ktоrzy handluja cukrem). Frits was voor het eerst meegegaan. (Frits poszedl po raz pierwszy; Frits was voor het eerst meegegaan – Frits poszedl po raz pierwszy). Hy is zestien jaar, en ik vind het goed dat een jong mensch in de wereld komt. (Ma szesnascie lat i uwazam, ze dobrze jest, aby mlody czlowiek wchodzil w swiat; hy is zestien jaar – ma szesnascie lat, en ik vind het goed – i uwazam, ze dobrze jest, dat een jong mensch in de wereld komt – aby mlody czlowiek wchodzil w swiat). Anders loopt hy naar de Westermarkt of zulke dingen. (W przeciwnym razie chodzilby na Westermarkt lub takie rzeczy; anders loopt hy naar de Westermarkt – w przeciwnym razie chodzilby na Westermarkt, of zulke dingen – lub takie rzeczy). De meisjes hadden piano gespeeld en gezongen, en by 't dessert plaagden ze elkaar met iets dat in de voorkamer scheen gebeurd te zyn, terwyl wy achter aan 't gentsch whisten waren, iets waarin Frits betrokken scheen. (Dziewczyny graly na pianinie i spiewaly, a podczas deseru draznily sie nawzajem czyms, co zdawalo sie dziac w przedpokoju, podczas gdy my z tylu gralismy w wist, czyms, w co Frits wydawal sie byc zamieszany; de meisjes hadden piano gespeeld en gezongen – dziewczyny graly na pianinie i spiewaly, en by 't dessert plaagden ze elkaar – a podczas deseru draznily sie nawzajem, met iets dat in de voorkamer scheen gebeurd te zyn – czyms, co zdawalo sie dziac w przedpokoju, terwyl wy achter aan 't gentsch whisten waren – podczas gdy my z tylu gralismy w wist, iets waarin Frits betrokken scheen – czyms, w co Frits wydawal sie byc zamieszany). ‘Ja, ja, Louise, riep Betsy Rosemeyer, geschreid heb je! Papa, Frits heeft Louise aan 't schreien gemaakt.’ (Tak, tak, Louise, zawolala Betsy Rosemeyer, plakalas! Tato, Frits doprowadzil Louise do placzu; ‘ja, ja, Louise, riep Betsy Rosemeyer, geschreid heb je’ – tak, tak, Louise, zawolala Betsy Rosemeyer, plakalas, ‘papa, Frits heeft Louise aan 't schreien gemaakt’ – tato, Frits doprowadzil Louise do placzu).
Myn vrouw zei hierop dat Frits dan voortaan niet meer mee zou naar den krans. (Moja zona powiedziala, ze Frits nie pоjdzie juz wiecej na przyjecia; myn vrouw zei hierop – moja zona powiedziala na to, dat Frits dan voortaan niet meer mee zou naar den krans – ze Frits nie pоjdzie juz wiecej na przyjecia). Ze dacht dat hy Louise geknepen had, of zoo-iets wat niet te-pas komt, en ook ik maakte my gereed er een hartig woordje bytevoegen, toen Louise riep: (Myslala, ze Frits uszczypnal Louise lub cos takiego, co jest nieodpowiednie, i ja tez przygotowywalem sie, by dodac cos stanowczego, kiedy Louise zawolala; ze dacht dat hy Louise geknepen had – myslala, ze Frits uszczypnal Louise, of zoo-iets wat niet te-pas komt – lub cos takiego, co jest nieodpowiednie, en ook ik maakte my gereed er een hartig woordje bytevoegen – i ja tez przygotowywalem sie, by dodac cos stanowczego, toen Louise riep – kiedy Louise zawolala):
Neen, neen, Frits is heel lief geweest! Ik wou dat hy 't nog-eens deed! (Nie, nie, Frits byl bardzo mily! Chcialabym, zeby to zrobil jeszcze raz!; ‘neen, neen, Frits is heel lief geweest’ – nie, nie, Frits byl bardzo mily, ‘ik wou dat hy 't nog-eens deed’ – chcialabym, zeby to zrobil jeszcze raz!).
W?t d?n? Hy had haar niet geknepen, hy had gereciteerd, daar hebt ge 't. (Co wiec? Nie uszczypnal jej, recytowal, oto co sie stalo; w?t d?n – co wiec, hy had haar niet geknepen – nie uszczypnal jej, hy had gereciteerd – recytowal, daar hebt ge 't – oto co sie stalo).
Natuurlyk ziet de vrouw van 't huis gaarne dat er aan het dessert een aardigheidje plaats heeft. (Oczywiscie, gospodyni lubi, kiedy podczas deseru dzieje sie cos zabawnego; natuurlyk ziet de vrouw van 't huis gaarne – oczywiscie, gospodyni lubi, dat er aan het dessert een aardigheidje plaats heeft – kiedy podczas deseru dzieje sie cos zabawnego). Dat vult. (To wypelnia czas; dat vult – to wypelnia czas). Mevrouw Rosemeyer – de Rosemeyers laten zich mevrouw noemen, omdat ze in suiker doen, en aandeel in een schip hebben – mevrouw Rosemeyer begreep dat wat Louise aan 't schreien had gemaakt, ook ?ns vermaken zou, en vroeg een dacapo aan Frits, die zoo rood zag als een kalkoen. (Pani Rosemeyer – Rosemeyerowie kaza sie nazywac pania, poniewaz handluja cukrem i maja udzialy w statku – pani Rosemeyer pomyslala, ze to, co doprowadzilo Louise do placzu, rоwniez nas rozbawi, i poprosila o powtоrke od Fritsa, ktоry byl czerwony jak indyk; mevrouw Rosemeyer – pani Rosemeyer, de Rosemeyers laten zich mevrouw noemen – Rosemeyerowie kaza sie nazywac pania, omdat ze in suiker doen – poniewaz handluja cukrem, en aandeel in een schip hebben – i maja udzialy w statku, mevrouw Rosemeyer begreep – pani Rosemeyer pomyslala, dat wat Louise aan 't schreien had gemaakt – ze to, co doprowadzilo Louise do placzu, ook ?ns vermaken zou – rоwniez nas rozbawi, en vroeg een dacapo aan Frits – i poprosila o powtоrke od Fritsa, die zoo rood zag als een kalkoen – ktоry byl czerwony jak indyk).
Ik begreep om de wereld niet, w?t hy dan toch opgesneden had, want ik kende zyn repertoire op een haar. (Nie moglem zrozumiec, co on mоgl recytowac, bo znalem jego repertuar na wylot; ik begreep om de wereld niet – nie moglem zrozumiec, w?t hy dan toch opgesneden had – co on mоgl recytowac, want ik kende zyn repertoire op een haar – bo znalem jego repertuar na wylot). Dat was: de godenbruiloft, de boeken van het Oude-Testament op rym, en een epizode uit de bruiloft van Kamacho, dat de jongens altyd zoo aardig vinden, omdat er iets van een ‘brillekiek’ in komt. (To byly: wesele bogоw, ksiazki Starego Testamentu w rymach i epizod z wesela Kamacha, ktоry chlopcy zawsze uwazaja za zabawny, bo pojawia sie w nim cos z „okularоw”; dat was – to byly, de godenbruiloft – wesele bogоw, de boeken van het Oude-Testament op rym – ksiazki Starego Testamentu w rymach, en een epizode uit de bruiloft van Kamacho – i epizod z wesela Kamacha, dat de jongens altyd zoo aardig vinden – ktоry chlopcy zawsze uwazaja za zabawny, omdat er iets van een ‘brillekiek’ in komt – bo pojawia sie w nim cos z „okularоw”). Wat er onder dit alles wezen kon dat tranen uitlokte, was my een raadsel. (Co w tym wszystkim moglo wywolac lzy, bylo dla mnie zagadka; wat er onder dit alles wezen kon – co w tym wszystkim moglo wywolac, dat tranen uitlokte – lzy, was my een raadsel – bylo dla mnie zagadka). 't Is waar, zoo'n meisje schreit gauw. (To prawda, taka dziewczyna latwo placze; 't is waar – to prawda, zoo'n meisje schreit gauw – taka dziewczyna latwo placze).
‘Toe, Frits! Och ja, Frits! Kom, Frits!’ (No dalej, Frits! Och tak, Frits! Chodz, Frits!; ‘toe, Frits – no dalej, Frits, och ja, Frits – och tak, Frits, kom, Frits – chodz, Frits!). Zoo ging het, en Frits begon. (Tak to szlo, i Frits zaczal; zoo ging het – tak to szlo, en Frits begon – i Frits zaczal). Daar ik niet houd van dat bestudeerd spannen van des lezers nieuwsgierigheid, zal ik maar terstond zeggen dat ze te-huis het pak van Sjaalman hadden opengemaakt, en daaruit hadden Frits en Marie een neuswysheid en een sentimentaliteit geput, die me later veel last in huis gehaald hebben. (Poniewaz nie lubie celowego napiecia ciekawosci czytelnika, powiem od razu, ze w domu otworzyli paczke Sjaalmana, a Frits i Marie znalezli w niej cos sentymentalnego i wzruszajacego, co pоzniej przynioslo mi wiele klopotоw w domu; daar ik niet houd van dat bestudeerd spannen van des lezers nieuwsgierigheid – poniewaz nie lubie celowego napiecia ciekawosci czytelnika, zal ik maar terstond zeggen – powiem od razu, dat ze te-huis het pak van Sjaalman hadden opengemaakt – ze w domu otworzyli paczke Sjaalmana, en daaruit hadden Frits en Marie een neuswysheid en een sentimentaliteit geput – a Frits i Marie znalezli w niej cos sentymentalnego i wzruszajacego, die me later veel last in huis gehaald hebben – co pоzniej przynioslo mi wiele klopotоw w domu). Toch moet ik erkennen, lezer, dat dit boek ook uit dat pak komt, en ik zal me naderhand hierop behoorlyk verantwoorden, want ik hecht er aan, dat men my beschouwe als iemand die de waarheid lief heeft, en die goed voor zyn zaken is. (Musze jednak przyznac, czytelniku, ze ta ksiazka rоwniez pochodzi z tej paczki, i pоzniej sie z tego odpowiednio wytlumacze, bo zalezy mi na tym, by postrzegano mnie jako kogos, kto kocha prawde i dobrze prowadzi swoje interesy; toch moet ik erkennen, lezer – musze jednak przyznac, czytelniku, dat dit boek ook uit dat pak komt – ze ta ksiazka rоwniez pochodzi z tej paczki, en ik zal me naderhand hierop behoorlyk verantwoorden – i pоzniej sie z tego odpowiednio wytlumacze, want ik hecht er aan – bo zalezy mi, dat men my beschouwe als iemand die de waarheid lief heeft – by postrzegano mnie jako kogos, kto kocha prawde, en die goed voor zyn zaken is – i dobrze prowadzi swoje interesy). Onze firma is Last & Co, Makelaars in koffi, Lauriergracht, No 37. (Nasza firma to Last & Co, Makelaars in koffi, Lauriergracht, No 37; onze firma is Last & Co – nasza firma to Last & Co, makelaars in koffi – maklerzy kawy, Lauriergracht, No 37 – Lauriergracht, No 37).
Toen reciteerde Frits een ding dat van nonsens aan-ееn hing. (Potem Frits recytowal cos, co bylo calkowita bzdura; toen reciteerde Frits een ding – potem Frits recytowal cos, dat van nonsens aan-ееn hing – co bylo calkowita bzdura). Neen 't hing niet aan-een. (Nie, nie bylo to caloscia; neen 't hing niet aan-een – nie, nie bylo to caloscia). Een jong mensch schreef aan zyn moeder, dat hy verliefd was geweest, en dat zyn meisje met een ander getrouwd was – waarin ze groot gelyk had, vind ik – dat hy echter, in weerwil hiervan, altyd veel van zyn moeder hield. (Mlody czlowiek napisal do swojej matki, ze byl zakochany, a jego dziewczyna wyszla za innego – i miala calkowita racje, uwazam – ze jednak, pomimo tego, zawsze bardzo kochal swoja matke; een jong mensch schreef aan zyn moeder – mlody czlowiek napisal do swojej matki, dat hy verliefd was geweest – ze byl zakochany, en dat zyn meisje met een ander getrouwd was – a jego dziewczyna wyszla za innego, waarin ze groot gelyk had, vind ik – i miala calkowita racje, uwazam, dat hy echter, in weerwil hiervan – ze jednak, pomimo tego, altyd veel van zyn moeder hield – zawsze bardzo kochal swoja matke). Zyn deze laatste drie regels duidelyk of niet? (Czy te trzy ostatnie linijki sa jasne, czy nie?; zyn deze laatste drie regels duidelyk of niet – czy te trzy ostatnie linijki sa jasne, czy nie?). Vindt ge dat er veel omslag noodig is, om dat te zeggen? (Czy uwazasz, ze potrzeba wiele wysilku, zeby to powiedziec?; vindt ge dat er veel omslag noodig is – czy uwazasz, ze potrzeba wiele wysilku, om dat te zeggen – zeby to powiedziec?). Welnu, ik heb een broodje met kaas gegeten, daarna twee peren geschild, en ik was ruim half gereed met het orberen van de derde, voor Frits klaar was met die vertelling. (Cоz, zjadlem kanapke z serem, potem obralem dwie gruszki, i bylem juz w polowie trzeciej, zanim Frits skonczyl to opowiadanie; welnu, ik heb een broodje met kaas gegeten – cоz, zjadlem kanapke z serem, daarna twee peren geschild – potem obralem dwie gruszki, en ik was ruim half gereed met het orberen van de derde – i bylem juz w polowie trzeciej, voor Frits klaar was met die vertelling – zanim Frits skonczyl to opowiadanie). Maar Louise schreide weer, en de dames zeiden dat het heel mooi was. (Ale Louise znowu plakala, a panie mоwily, ze to bylo bardzo piekne; maar Louise schreide weer – ale Louise znowu plakala, en de dames zeiden dat het heel mooi was – a panie mоwily, ze to bylo bardzo piekne). Toen vertelde Frits, die, geloof ik, meende dat hy een groot stuk had uitgevoerd, dat hy 't ding in dat pak had gevonden van den man die een sjaal droeg, en ik legde aan de heeren uit, hoe dat in myn huis kwam. (Wtedy Frits, ktоry, jak sadze, myslal, ze wykonal wielki utwоr, powiedzial, ze znalazl to w paczce od czlowieka, ktоry nosil szal, a ja wyjasnilem panom, jak to trafilo do mojego domu; toen vertelde Frits – wtedy Frits powiedzial, die, geloof ik, meende dat hy een groot stuk had uitgevoerd – ktоry, jak sadze, myslal, ze wykonal wielki utwоr, dat hy 't ding in dat pak had gevonden – ze znalazl to w paczce, van den man die een sjaal droeg – od czlowieka, ktоry nosil szal, en ik legde aan de heeren uit – a ja wyjasnilem panom, hoe dat in myn huis kwam – jak to trafilo do mojego domu). Maar van de Griekin sprak ik niet, omdat Frits er by was, en ook zeide ik niets van de Kapelsteeg. (Ale o Greczynce nie mоwilem, bo Frits byl obecny, i nie wspomnialem tez o Kapelsteeg; maar van de Griekin sprak ik niet – ale o Greczynce nie mоwilem, omdat Frits er by was – bo Frits byl obecny, en ook zeide ik niets van de Kapelsteeg – i nie wspomnialem tez o Kapelsteeg). Ieder vond dat ik heel goed had gehandeld, me van dien man aftehelpen. (Wszyscy uznali, ze bardzo dobrze postapilem, uwalniajac sie od tego czlowieka; ieder vond dat ik heel goed had gehandeld – wszyscy uznali, ze bardzo dobrze postapilem, me van dien man aftehelpen – uwalniajac sie od tego czlowieka). Straks zult ge zien dat er ook andere dingen in dat pak waren van meer solieden aard, en daarvan komt een-en-ander in dit boek, omdat de Koffiveilingen van de Handelmaatschappy er mee in verband staan. (Wkrоtce zobaczysz, ze w tej paczce byly tez inne rzeczy o bardziej solidnym charakterze, i niektоre z nich znajda sie w tej ksiazce, poniewaz maja zwiazek z Aukcjami Kawy Holenderskiej Kompanii Handlowej; straks zult ge zien dat er ook andere dingen in dat pak waren – wkrоtce zobaczysz, ze w tej paczce byly tez inne rzeczy, van meer solieden aard – o bardziej solidnym charakterze, en daarvan komt een-en-ander in dit boek – i niektоre z nich znajda sie w tej ksiazce, omdat de Koffiveilingen van de Handelmaatschappy er mee in verband staan – poniewaz maja zwiazek z Aukcjami Kawy Holenderskiej Kompanii Handlowej). Want ik leef voor myn vak. (Bo zyje dla swojego zawodu; want ik leef voor myn vak – bo zyje dla swojego zawodu).
Later vroeg my de uitgever of ik hier niet byvoegen wilde, wat Frits gereciteerd had. (Pоzniej wydawca zapytal mnie, czy nie chcialbym tutaj dodac, co Frits recytowal; later vroeg my de uitgever – pоzniej wydawca zapytal mnie, of ik hier niet byvoegen wilde – czy nie chcialbym tutaj dodac, wat Frits gereciteerd had – co Frits recytowal). Ik wil 't wel doen, mits men wete dat ik me niet ophoud met zulke dingen. (Chetnie to zrobie, pod warunkiem, ze wszyscy beda wiedzieli, ze nie zajmuje sie takimi rzeczami; ik wil 't wel doen – chetnie to zrobie, mits men wete dat ik me niet ophoud met zulke dingen – pod warunkiem, ze wszyscy beda wiedzieli, ze nie zajmuje sie takimi rzeczami). Alles leugens en gekheid! Ik houd myn aanmerkingen terug, anders wordt myn boek te dik. (Wszystko to klamstwa i bzdury! Powstrzymam sie od komentarzy, bo inaczej moja ksiazka bedzie za gruba; alles leugens en gekheid – wszystko to klamstwa i bzdury, ik houd myn aanmerkingen terug – powstrzymam sie od komentarzy, anders wordt myn boek te dik – bo inaczej moja ksiazka bedzie za gruba). Ik wil hier alleen byzeggen, dat die vertelling zoo omstreeks 1843 in de buurt van Padang geschreven is, en dat dit een inferieur merk is. (Chce tylko dodac, ze to opowiadanie zostalo napisane okolo 1843 roku w okolicach Padang, i ze jest to podrzedna marka; ik wil hier alleen byzeggen – chce tylko dodac, dat die vertelling zoo omstreeks 1843 in de buurt van Padang geschreven is – ze to opowiadanie zostalo napisane okolo 1843 roku w okolicach Padang, en dat dit een inferieur merk is – i ze jest to podrzedna marka). De koffi, meen ik. (Mam na mysli kawe; de koffi, meen ik – mam na mysli kawe).
Moeder, 'k ben wel ver van 't land
(Wiem, matko, ze jestem daleko od kraju; moeder, 'k ben wel ver van 't land – wiem, matko, ze jestem daleko od kraju)
Waar me 't leven werd geschonken,
(gdzie dalas mi zycie; waar me 't leven werd geschonken – gdzie dalas mi zycie)
Waar myn eerste tranen blonken,
(gdzie zablysly moje pierwsze lzy; waar myn eerste tranen blonken – gdzie zablysly moje pierwsze lzy)
Waar ik opwies aan uw hand…
(gdzie dorastalem przy twojej rece; waar ik opwies aan uw hand – gdzie dorastalem przy twojej rece)
Waar uw moedertrouw der ziel
(gdzie twoja matczyna wiernosc duszy; waar uw moedertrouw der ziel – gdzie twoja matczyna wiernosc duszy)
Van den knaap haar zorgen wydde,
(pocieszala chlopca swoimi troskami; van den knaap haar zorgen wydde – pocieszala chlopca swoimi troskami)
En hem liefdryk stond ter-zyde,
(i stalas przy nim z miloscia; en hem liefdryk stond ter-zyde – i stalas przy nim z miloscia)
En hem ophief als hy viel…
(i podnosilas go, gdy upadl; en hem ophief als hy viel – i podnosilas go, gdy upadl)
Schynbaar scheurde 't lot de banden
(Pozornie los przeznaczenia zerwal wiezy; schynbaar scheurde 't lot de banden – pozornie los przeznaczenia zerwal wiezy)
Die ons bonden, wreed van-een…
(ktоre nas wiazaly, okrutnie…; die ons bonden – ktоre nas wiazaly, wreed van-een – okrutnie…)
'k Sta hier wel aan vreemde stranden
(Stoje tu na obcych brzegach; 'k sta hier wel aan vreemde stranden – stoje tu na obcych brzegach)
Met myzelf en God, alleen…
(sam ze soba i Bogiem; met myzelf en God, alleen – sam ze soba i Bogiem)
Maar toch, moeder, wat me griefde,
(Ale jednak, matko, to, co mnie bolalo; maar toch, moeder, wat me griefde – ale jednak, matko, to, co mnie bolalo)
Wat me vreugd gaf of verdriet,
(co mnie cieszylo lub smucilo; wat me vreugd gaf of verdriet – co mnie cieszylo lub smucilo)
Moeder, twyfel aan de liefde,
(Matko, nie watp w milosc; moeder, twyfel aan de liefde – matko, nie watp w milosc)
Aan het hart uws zoons toch niet!
(w serce swojego syna!; aan het hart uws zoons toch niet – w serce swojego syna!)
't Is nog nauwlyks twee paar jaren
(To jeszcze niecale dwa lata; 't is nog nauwlyks twee paar jaren – to jeszcze niecale dwa lata)
Toen ik 't laatst op gindschen grond
(kiedy ostatnio stalem na tamtej ziemi; toen ik 't laatst op gindschen grond – kiedy ostatnio stalem na tamtej ziemi)
Zwygend aan den oever stond
(milczaco stalem na brzegu; zwygend aan den oever stond – milczaco stalem na brzegu)
Om de toekomst in te staren…
(by patrzec w przyszlosc; om de toekomst in te staren – by patrzec w przyszlosc)
Toen ik 't schoone tot my riep
(kiedy przywolywalem piekno do siebie; toen ik 't schoone tot my riep – kiedy przywolywalem piekno do siebie)
Dat ik van de toekomst wachtte,
(ktоrego oczekiwalem od przyszlosci; dat ik van de toekomst wachtte – ktоrego oczekiwalem od przyszlosci)
En het heden stout verachtte,
(a terazniejszosc odwaznie lekcewazylem; en het heden stout verachtte – a terazniejszosc odwaznie lekcewazylem)
En my paradyzen schiep…
(i tworzylem sobie raje; en my paradyzen schiep – i tworzylem sobie raje)
Toen, door alle stoornis heen
(wtedy, pomimo wszelkich przeszkоd; toen, door alle stoornis heen – wtedy, pomimo wszelkich przeszkоd)
Die zich opdeed voor myn schre?n,
(ktоre pojawialy sie przede mna; die zich opdeed voor myn schre?n – ktоre pojawialy sie przede mna)
't Hart zich koen een uitweg baande,
(serce odwaznie torowalo sobie droge; 't hart zich koen een uitweg baande – serce odwaznie torowalo sobie droge)
En zich droomend zalig waande…
(i marzylo o szczesciu; en zich droomend zalig waande – i marzylo o szczesciu)
Maar die tyd, sints 't laatst vaarwel
(Ale ten czas, od ostatniego pozegnania; maar die tyd, sints 't laatst vaarwel – ale ten czas, od ostatniego pozegnania)
Hoe gezwind ook ons onttogen,
(jakkolwiek szybko od nas uciekl; hoe gezwind ook ons onttogen – jakkolwiek szybko od nas uciekl)
Onbevatbaar bliksemsnel,
(niezrozumiale blyskawicznie; onbevatbaar bliksemsnel – niezrozumiale blyskawicznie)
Als een schim voorbygevlogen…
(przelecial jak cien; als een schim voorbygevlogen – przelecial jak cien)
O, hy liet in 't voorwaarts gaan,
(O, pozostawil w przeszlosci; o, hy liet in 't voorwaarts gaan – o, pozostawil w przeszlosci)
Diepe, diepe sporen staan!
(glebokie, glebokie slady!; diepe, diepe sporen staan – glebokie, glebokie slady!)
'k Proefde vreugde en smart met-ееn,
(doswiadczylem radosci i smutku jednoczesnie; 'k proefde vreugde en smart met-ееn – doswiadczylem radosci i smutku jednoczesnie)
'k Heb gedacht en 'k heb gestreden,
(myslalem i walczylem; 'k heb gedacht en 'k heb gestreden – myslalem i walczylem)
'k Heb gejuicht en 'k heb gebeden:
(radowalem sie i modlilem; 'k heb gejuicht en 'k heb gebeden – radowalem sie i modlilem)
't Is me als vlogen eeuwen heen!
(wydawalo mi sie, ze minely wieki!; 't is me als vlogen eeuwen heen – wydawalo mi sie, ze minely wieki!)
'k Heb naar levensheil gestreefd,
(dazylem do zbawienia zycia; 'k heb naar levensheil gestreefd – dazylem do zbawienia zycia)
'k Heb gevonden en verloren,
(znalazlem i stracilem; 'k heb gevonden en verloren – znalazlem i stracilem)
En, een kind nog kort te-voren,
(a jeszcze niedawno bylem dzieckiem; en, een kind nog kort te-voren – a jeszcze niedawno bylem dzieckiem)
Jaren in ееn uur doorleefd!
(przezylem lata w jednej godzinie!; jaren in ееn uur doorleefd – przezylem lata w jednej godzinie!)
Maar toch, moeder! wil 't gelooven,
(Ale jednak, matko! uwierz w to; maar toch, moeder! wil 't gelooven – ale jednak, matko! uwierz w to)
By den Hemel die my ziet,
(przy Niebie, ktоre mnie widzi; by den Hemel die my ziet – przy Niebie, ktоre mnie widzi)
Moeder! wil het toch gelooven,
(Matko! uwierz w to; moeder! wil het toch gelooven – matko! uwierz w to)
Neen, uw kind vergat u niet!
(nie, twoje dziecko cie nie zapomnialo!; neen, uw kind vergat u niet – nie, twoje dziecko cie nie zapomnialo!)
'k Minde een meisje. Heel myn leven
(Kochalem dziewczyne. Cale moje zycie; 'k minde een meisje – kochalem dziewczyne, heel myn leven – cale moje zycie)
Scheen my door die liefde schoon.
(wygladalo pieknie dzieki tej milosci; scheen my door die liefde schoon – wygladalo pieknie dzieki tej milosci)
'k Zag in haar een eerekroon,
(Widzialem w niej korone honoru; 'k zag in haar een eerekroon – widzialem w niej korone honoru)
Als een eindloon van myn streven,
(jako koncowa nagrode za moje starania; als een eindloon van myn streven – jako koncowa nagrode za moje starania)
My door God ten doel gegeven.
(dana mi przez Boga jako cel; my door God ten doel gegeven – dana mi przez Boga jako cel)
Zalig door den reinen schat
(Blogoslawiony przez czysty skarb; zalig door den reinen schat – blogoslawiony przez czysty skarb)
Die Zyn zorg my toegewogen,
(ktоry Jego troska mi podarowala; die Zyn zorg my toegewogen – ktоry Jego troska mi podarowala)
Die Zyn gunst geschonken had,
(ktоry Jego laska mi ofiarowala; die Zyn gunst geschonken had – ktоry Jego laska mi ofiarowala)
Dankte ik met een traan in de oogen.
(Dziekowalem z lza w oku; dankte ik met een traan in de oogen – dziekowalem z lza w oku)
Liefde was met godsdienst ееn…
(Milosc byla jedno z religia; liefde was met godsdienst ееn – milosc byla jedno z religia)
En 't gemoed dat opgetogen,
(I serce, ktоre wznioslo sie; en 't gemoed dat opgetogen – i serce, ktоre wznioslo sie)
Dankend opsteeg tot den Hoogen,
(Dziekujac wznioslo sie ku Wysokiemu; dankend opsteeg tot den Hoogen – dziekujac wznioslo sie ku Wysokiemu)
Dankte en bad voor haar alleen!
(Dziekowalo i modlilo sie tylko za nia; dankte en bad voor haar alleen – dziekowalo i modlilo sie tylko za nia)
Zorgen baarde my die liefde,
(Ta milosc przyniosla mi troski; zorgen baarde my die liefde – ta milosc przyniosla mi troski)
Onrust kwelde my het hart,
(Niepokоj dreczyl moje serce; onrust kwelde my het hart – niepokоj dreczyl moje serce)
En ondraaglyk was de smart
(I bоl byl nie do zniesienia; en ondraaglyk was de smart – i bоl byl nie do zniesienia)
Die my 't week gemoed doorgriefde.
(ktоry dreczyl moje wrazliwe serce; die my 't week gemoed doorgriefde – ktоry dreczyl moje wrazliwe serce)
'k Heb slechts angst en leed gegaard,
(Zebralem tylko strach i cierpienie; 'k heb slechts angst en leed gegaard – zebralem tylko strach i cierpienie)
Waar ik 't hoogst genot verwachtte,
(gdzie spodziewalem sie najwiekszej przyjemnosci; waar ik 't hoogst genot verwachtte – gdzie spodziewalem sie najwiekszej przyjemnosci)
En voor 't heil waarnaar ik trachtte,
(A dla zbawienia, do ktоrego dazylem; en voor 't heil waarnaar ik trachtte – a dla zbawienia, do ktоrego dazylem)
Was me gif en wee bewaard…
(zostala mi zachowana trucizna i bоl; was me gif en wee bewaard – zostala mi zachowana trucizna i bоl)
'k Vond genot in 't lydend zwygen!
(Znalazlem przyjemnosc w cierpiacym milczeniu!; 'k vond genot in 't lydend zwygen – znalazlem przyjemnosc w cierpiacym milczeniu!)
'k Stond standvastig hopend daar,
(Stalem tam, mocno wierzac; 'k stond standvastig hopend daar – stalem tam, mocno wierzac)
Onspoed deed den prys my stygen:
(Nieszczescie zwiekszylo moja nagrode; onspoed deed den prys my stygen – nieszczescie zwiekszylo moja nagrode)
'k Droeg en leed zoo graag voor haar!
(Nosilem i cierpialem tak chetnie dla niej!; 'k droeg en leed zoo graag voor haar – nosilem i cierpialem tak chetnie dla niej!)
'k Telde ramp noch onspoedsslagen,
(Nie liczylem klesk ani nieszczesc; 'k telde ramp noch onspoedsslagen – nie liczylem klesk ani nieszczesc)
Vreugde schiep ik in verdriet,
(Tworzylem radosc w smutku; vreugde schiep ik in verdriet – tworzylem radosc w smutku)
Alles, alles wilde ik dragen…
(Wszystko, wszystko chcialem zniesc…; alles, alles wilde ik dragen – wszystko, wszystko chcialem zniesc…)
Roofde 't lot my haar slechts niet!
(Byleby los mi jej nie odebral!; roofde 't lot my haar slechts niet – byleby los mi jej nie odebral!)
En d?t beeld, my 't schoonste op aarde,
(I ten obraz, dla mnie najpiekniejszy na ziemi; en d?t beeld, my 't schoonste op aarde – i ten obraz, dla mnie najpiekniejszy na ziemi)
Dat ik omdroeg in 't gemoed
(ktоry nosilem w sercu; dat ik omdroeg in 't gemoed – ktоry nosilem w sercu)
Als een onwaardeerbaar goed,
(jako bezcenny skarb; als een onwaardeerbaar goed – jako bezcenny skarb)
En zoo trouw in 't hart bewaarde…
(I tak wiernie zachowany w sercu…; en zoo trouw in 't hart bewaarde – i tak wiernie zachowany w sercu…)
Vreemd was 't eenmaal aan myn zinnen!
(Kiedys byl obcy moim zmyslom!; vreemd was 't eenmaal aan myn zinnen – kiedys byl obcy moim zmyslom!)
En al houdt die liefde stand
(I chociaz ta milosc trwa; en al houdt die liefde stand – i chociaz ta milosc trwa)
Tot de laatste snik van 't leven
(do ostatniego tchnienia zycia; tot de laatste snik van 't leven – do ostatniego tchnienia zycia)
Me in een beter vaderland
(doprowadzi mnie do lepszego ojczyzny; me in een beter vaderland – doprowadzi mnie do lepszego ojczyzny)
Eind'lyk haar zal wedergeven…
(w koncu ja zwrоci…; eind'lyk haar zal wedergeven – w koncu ja zwrоci…)
'k Had begonnen haar te minnen!
(Zaczalem ja kochac!; 'k had begonnen haar te minnen – zaczalem ja kochac!)
Wat is min die eens begon,
(Czym jest milosc, ktоra sie zaczela; wat is min die eens begon – czym jest milosc, ktоra sie zaczela)
By de liefde m?t het leven
(z miloscia i zyciem; by de liefde m?t het leven – z miloscia i zyciem)
't Kind door God in 't hart gedreven
(Dziecko wprowadzone przez Boga w serce; 't kind door God in 't hart gedreven – dziecko wprowadzone przez Boga w serce)
Toen het nog niet staam'len kon?
(kiedy jeszcze nie moglo mоwic?; toen het nog niet staam'len kon – kiedy jeszcze nie moglo mоwic?)
Toen het aan de moederborst,
(Kiedy bylo jeszcze u piersi matki; toen het aan de moederborst – kiedy bylo jeszcze u piersi matki)
Nauw den moederschoot onttogen,
(Ledwo oderwane od lona matki; nauw den moederschoot onttogen – ledwo oderwane od lona matki)
't Eerste vocht vond voor den dorst,
(Znalazlo pierwszy pokarm na pragnienie; 't eerste vocht vond voor den dorst – znalazlo pierwszy pokarm na pragnienie)
't Eerste licht in moederoogen?
(Pierwsze swiatlo w oczach matki?; 't eerste licht in moederoogen – pierwsze swiatlo w oczach matki?)
Neen, geen band die vaster bindt,
(Nie, zadne wiezi nie wiaza mocniej; neen, geen band die vaster bindt – nie, zadne wiezi nie wiaza mocniej)
Vaster harten houdt omsloten,
(mocniej laczy serca; vaster harten houdt omsloten – mocniej laczy serca)
Dan de band, door God gesloten
(niz wiez, ktоra zamknal Bоg; dan de band, door God gesloten – niz wiez, ktоra zamknal Bоg)
Tusschen 't moederhart en 't kind!
(Miedzy sercem matki a dzieckiem!; tusschen 't moederhart en 't kind – miedzy sercem matki a dzieckiem!)
En een hart, dat zоо zich hechtte
(I serce, ktоre tak sie przywiazalo; en een hart, dat zоо zich hechtte – i serce, ktоre tak sie przywiazalo)
Aan het schoon dat even blonk,
(Do piekna, ktоre ledwo zablyslo; aan het schoon dat even blonk – do piekna, ktоre ledwo zablyslo)
Dat me niets dan doornen schonk,
(ktоre nie dalo mi nic poza cierniami; dat me niets dan doornen schonk – ktоre nie dalo mi nic poza cierniami)
En geen enkel bloempje vlechtte…
(I nie wplotlo ani jednego kwiatka…; en geen enkel bloempje vlechtte – i nie wplotlo ani jednego kwiatka…)
Zou datzelfde hart de trouw
(Czy to samo serce zapomni; zou datzelfde hart de trouw – czy to samo serce zapomni)
Van het moederhart vergeten?
(o wiernosci serca matki?; van het moederhart vergeten – o wiernosci serca matki?)
En de liefde van de vrouw
(A o milosci kobiety; en de liefde van de vrouw – a o milosci kobiety)
Die myn eerste kinderkreten
(ktоra odbierala moje pierwsze dzieciece krzyki; die myn eerste kinderkreten – ktоra odbierala moje pierwsze dzieciece krzyki)
Opving in 't bezorgd gemoed?
(z troskliwym sercem?; opving in 't bezorgd gemoed – z troskliwym sercem?)
Die my, als ik weende, suste,
(Ktоra mnie uspokajala, gdy plakalem; die my, als ik weende, suste – ktоra mnie uspokajala, gdy plakalem)
Traantjes van de wangen kuste,
(ktоra calowala lzy z moich policzkоw; traantjes van de wangen kuste – ktоra calowala lzy z moich policzkоw)
Die my voedde met haar bloed?
(ktоra mnie karmila swoja krwia?; die my voedde met haar bloed – ktоra mnie karmila swoja krwia?)
Moeder! wil het niet gelooven,
(Matko! nie wierz w to; moeder! wil het niet gelooven – matko! nie wierz w to)
By den hemel die my ziet,
(przy Niebie, ktоre mnie widzi; by den hemel die my ziet – przy Niebie, ktоre mnie widzi)
Moeder! wil het niet gelooven,
(Matko! nie wierz w to; moeder! wil het niet gelooven – matko! nie wierz w to)
Neen, uw kind vergat u niet!
(Nie, twoje dziecko cie nie zapomnialo!; neen, uw kind vergat u niet – nie, twoje dziecko cie nie zapomnialo!)
'k Ben hier v?r van wat het leven
(Jestem tu daleko od tego, co zycie; 'k ben hier v?r van wat het leven – jestem tu daleko od tego, co zycie)
Ginds ons zoets en schoons kan geven,
(tam moze nam dac slodycz i piekno; ginds ons zoets en schoons kan geven – tam moze nam dac slodycz i piekno)
En 't genot van de eerste jeugd,
(a przyjemnosc pierwszej mlodosci; en 't genot van de eerste jeugd – a przyjemnosc pierwszej mlodosci)
Vaak geroemd en hoog geprezen,
(czesto chwalona i wysoko ceniona; vaak geroemd en hoog geprezen – czesto chwalona i wysoko ceniona)
Kan wel hier myn deel niet wezen:
(tutaj nie moze byc moim udzialem; kan wel hier myn deel niet wezen – tutaj nie moze byc moim udzialem)
't Eenzaam harte kent geen vreugd.
(samotne serce nie zna radosci; 't eenzaam harte kent geen vreugd – samotne serce nie zna radosci)
Steil en doornig zyn myn paden,
(Strome i cierniste sa moje sciezki; steil en doornig zyn myn paden – strome i cierniste sa moje sciezki)
Onspoed drukt me diep ter-neer,
(Nieszczescie przygniata mnie do ziemi; onspoed drukt me diep ter-neer – nieszczescie przygniata mnie do ziemi)
En de last my opgeladen
(A ciezar, ktоry mi nalozono; en de last my opgeladen – a ciezar, ktоry mi nalozono)
Knelt me, en doet het hart me zeer…
(przygniata mnie i boli moje serce; knelt me, en doet het hart me zeer – przygniata mnie i boli moje serce)
Laat het slechts myn tranen tuigen,
(Pozwоl, aby tylko moje lzy swiadczyly; laat het slechts myn tranen tuigen – pozwоl, aby tylko moje lzy swiadczyly)
Als zoo menig moed'loos uur
(jak wiele godzin beznadziei; als zoo menig moed'loos uur – jak wiele godzin beznadziei)
Me in den boezem der Natuur,
(pozwolilo mi na lonie Natury; me in den boezem der Natuur – pozwolilo mi na lonie Natury)
't Hoofd zoo treurig neer doet buigen…
(sklonilo smutno glowe…; 't hoofd zoo treurig neer doet buigen – sklonilo smutno glowe…)
Vaak, als my de moed ontzonk,
(Czesto, gdy trace odwage; vaak, als my de moed ontzonk – czesto, gdy trace odwage)
Is de zucht me schier ontvloden:
(wzdycham prawie nieswiadomie; is de zucht me schier ontvloden – wzdycham prawie nieswiadomie)
‘Vader! schenk me by de dooden,
(Ojcze! daj mi przy umarlych; ‘vader! schenk me by de dooden – Ojcze! daj mi przy umarlych)
Wat het leven my niet schonk!
(to, czego zycie mi nie dalo!; wat het leven my niet schonk – to, czego zycie mi nie dalo!)
Vader! geef me aan gene zyde,
(Ojcze! daj mi po tamtej stronie; ‘vader! geef me aan gene zyde – Ojcze! daj mi po tamtej stronie)
Als de mond des doods my kust,
(kiedy usta smierci mnie pocaluja; als de mond des doods my kust – kiedy usta smierci mnie pocaluja)
Vader! geef me aan gene zyde
(Ojcze! daj mi po tamtej stronie; ‘vader! geef me aan gene zyde – Ojcze! daj mi po tamtej stronie)
Wat ik hier niet smaakte… Rust!’
(to, czego tu nie zasmakowalem… Spokоj!; wat ik hier niet smaakte… Rust – to, czego tu nie zasmakowalem… Spokоj!)
Maar, bestervend op myn lippen,
(Ale umierajace na moich ustach; maar, bestervend op myn lippen – ale umierajace na moich ustach)
Steeg de be? niet tot den Heer…
(modlitwa nie doszla do Pana…; steeg de be? niet tot den Heer – modlitwa nie doszla do Pana…)
'k Boog wel be? myn knie?n neer,
(Zgialem kolana; 'k boog wel be? myn knie?n neer – zgialem kolana)
'k Voelde wel een zucht me ontglippen,
(poczulem, jak wzdycham; 'k voelde wel een zucht me ontglippen – poczulem, jak wzdycham)
Maar het was: ‘nog niet, o Heer!
(Ale to bylo: „jeszcze nie, o Panie!; maar het was: ‘nog niet, o Heer – ale to bylo: „jeszcze nie, o Panie!)
Geef my eerst myn moeder weer!’
(Najpierw daj mi z powrotem matke!; geef my eerst myn moeder weer – najpierw daj mi z powrotem matke!)


Rozdzial 4: Pierwszy tydzien Sterna

Vierde hoofdstuk
Voor ik verder ga, moet ik u zeggen dat de jonge Stern gekomen is. (Zanim przejde dalej, musze wam powiedziec, ze mlody Stern przyjechal; voor – zanim, ik – ja, verder – dalej, ga – ide, moet – musze, ik – ja, u zeggen – wam powiedziec, dat – ze, de jonge – mlody, Stern – Stern, gekomen is – przyjechal).
Het is een aardig ventje. (To sympatyczny chlopak; het – to, is – jest, een aardig – sympatyczny, ventje – chlopak).
Hy schynt vlug en bekwaam, maar ik geloof dat hy schw?rmt. (On wydaje sie szybki i zdolny, ale mysle, ze marzyciel; hy – on, schynt – wydaje sie, vlug – szybki, en – i, bekwaam – zdolny, maar – ale, ik – ja, geloof – mysle, dat – ze, hy – on, schw?rmt – marzyciel).
Marie is dertien jaar. (Marie ma trzynascie lat; Marie – Marie, is – ma, dertien jaar – trzynascie lat).
Zyn uitzet is heel netjes. (Jego wyprawka jest bardzo porzadna; zyn uitzet – jego wyprawka, is – jest, heel netjes – bardzo porzadna).
Ik heb hem aan 't kopyboek gezet, om zich te oefenen in den hollandschen styl. (Posadzilem go przy ksiazce do kopiowania, zeby pocwiczyl holenderski styl; ik – ja, heb – posadzilem, hem – jego, aan 't kopyboek – przy ksiazce do kopiowania, gezet – posadzilem, om zich te oefenen – zeby pocwiczyl, in den hollandschen styl – w holenderskim stylu).
Ik ben benieuwd of er spoedig orders van Ludwig Stern zullen komen. (Jestem ciekawy, czy wkrоtce pojawia sie zamоwienia od Ludwiga Sterna; ik ben benieuwd – jestem ciekawy, of er spoedig – czy wkrоtce, orders – zamоwienia, van Ludwig Stern – od Ludwiga Sterna, zullen komen – pojawia sie).
Marie zal een paar pantoffels voor hem borduren… voor den jongen Stern, meen ik. (Marie wyhaftuje mu pare pantofli… dla mlodego Sterna, mam na mysli; Marie – Marie, zal – wyhaftuje, een paar pantoffels – pare pantofli, voor hem – dla niego, borduren – wyhaftuje, voor den jongen Stern – dla mlodego Sterna, meen ik – mam na mysli).
Busselinck & Waterman hebben achter 't net gevischt. (Busselinck & Waterman zostali z pustymi rekami; Busselinck & Waterman – Busselinck & Waterman, hebben achter 't net gevischt – zostali z pustymi rekami).
Een fatsoenlyk makelaar onderkruipt niet, dat zeg ik! (Porzadny makler nie zaniza cen, to mоwie; een fatsoenlyk makelaar – porzadny makler, onderkruipt niet – nie zaniza cen, dat zeg ik – to mоwie!).
Den dag na dat kransje by de Rosemeyers, die in suiker doen, riep ik Frits, en gelastte hem my dat pak van Sjaalman te brengen. (Dzien po spotkaniu u Rosemeyerоw, ktоrzy zajmuja sie cukrem, zawolalem Fritsa i kazalem mu przyniesc mi paczke od Sjaalmana; den dag na – dzien po, dat kransje – spotkanie, by de Rosemeyers – u Rosemeyerоw, die in suiker doen – ktоrzy zajmuja sie cukrem, riep ik Frits – zawolalem Fritsa, en gelastte hem my – i kazalem mu, dat pak van Sjaalman te brengen – przyniesc mi paczke od Sjaalmana).
Ge moet weten, lezer, dat ik in myn gezin zeer stipt ben op godsdienst en zedelykheid. (Musisz wiedziec, czytelniku, ze w mojej rodzinie jestem bardzo rygorystyczny w kwestiach religii i moralnosci; ge moet weten – musisz wiedziec, lezer – czytelniku, dat ik – ze ja, in myn gezin – w mojej rodzinie, zeer stipt ben – jestem bardzo rygorystyczny, op godsdienst en zedelykheid – w kwestiach religii i moralnosci).
Welnu, den vorigen avend, juist toen ik myn eerste peer had geschild, las ik op het gelaat van een der meisjes, dat er iets in dat vers voorkwam, dat niet pluis was. (Otоz, poprzedniego wieczoru, wlasnie gdy obralem pierwsza gruszke, zobaczylem na twarzy jednej z dziewczat, ze w tym wierszu bylo cos nie tak; welnu – otоz, den vorigen avend – poprzedniego wieczoru, juist toen ik – wlasnie gdy ja, myn eerste peer had geschild – obralem pierwsza gruszke, las ik op het gelaat van een der meisjes – zobaczylem na twarzy jednej z dziewczat, dat er iets in dat vers voorkwam – ze w tym wierszu bylo cos, dat niet pluis was – co nie bylo w porzadku).
Ikzelf had niet naar 't ding geluisterd, maar ik had bemerkt dat Betsy haar broodje verkruimelde, en dit was my genoeg. (Sam nie sluchalem tego utworu, ale zauwazylem, ze Betsy pokruszyla swoja kanapke i to mi wystarczylo; ikzelf – ja sam, had niet naar 't ding geluisterd – nie sluchalem tego utworu, maar ik had bemerkt – ale zauwazylem, dat Betsy haar broodje verkruimelde – ze Betsy pokruszyla swoja kanapke, en dit was my genoeg – i to mi wystarczylo).
Ge zult inzien, lezer, met iemand te doen te hebben, die weet wat er in de wereld omgaat. (Zrozumiesz, czytelniku, ze masz do czynienia z kims, kto wie, co sie dzieje na swiecie; ge zult inzien – zrozumiesz, lezer – czytelniku, met iemand te doen te hebben – ze masz do czynienia z kims, die weet wat er in de wereld omgaat – kto wie, co sie dzieje na swiecie).
Ik liet me dus door Frits dat fraaie stuk van den laatsten avend voorleggen, en ik vond heel spoedig den regel die Betsy's broodje verkruimeld had. (Kazalem wiec Fritsowi przedlozyc mi ten piekny utwоr z poprzedniego wieczoru i szybko znalazlem wers, ktоry sprawil, ze Betsy pokruszyla swoja kanapke; ik liet me dus door Frits – kazalem wiec Fritsowi, dat fraaie stuk van den laatsten avend voorleggen – przedlozyc mi ten piekny utwоr z poprzedniego wieczoru, en ik vond heel spoedig – i szybko znalazlem, den regel die Betsy's broodje verkruimeld had – wers, ktоry sprawil, ze Betsy pokruszyla swoja kanapke).
Er wordt daar gesproken van een kind dat aan de borst van de moeder ligt – dit kan er dооr – maar: ‘dat ter-nauwer-nood aan den moederlyken schoot onttogen is’ zie, dit vond ik niet goed – om daarover te spreken, meen ik – en myn vrouw ook niet. (Mowa tam o dziecku, ktоre lezy przy piersi matki – to jest do zaakceptowania – ale: ‘ze ledwie odlaczone od lona matki’ widzisz, to mi sie nie podobalo – zeby o tym mоwic, mysle – i mojej zonie tez nie; er wordt daar gesproken – mowa tam, van een kind dat aan de borst van de moeder ligt – o dziecku, ktоre lezy przy piersi matki, dit kan er dооr – to jest do zaakceptowania, maar: ‘dat ter-nauwer-nood aan den moederlyken schoot onttogen is’ – ale: ‘ze ledwie odlaczone od lona matki’, zie, dit vond ik niet goed – widzisz, to mi sie nie podobalo, om daarover te spreken, meen ik – zeby o tym mоwic, mysle, en myn vrouw ook niet – i mojej zonie tez nie).
Marie is dertien jaar. (Marie ma trzynascie lat; Marie – Marie, is – ma, dertien jaar – trzynascie lat).
Van kool of ooievaars wordt by ons aan huis niet gesproken, ook niet van den Volewyk, maar zоо de zaken by den naam te noemen, vind ik onbehoorlyk, omdat ik zoo op zedelykheid gesteld ben. (O kapuscie czy bocianach sie u nas w domu nie mоwi, takze nie o Volewyk, ale nazywac rzeczy po imieniu uwazam za niestosowne, poniewaz jestem tak przywiazany do moralnosci; van kool of ooievaars wordt by ons aan huis niet gesproken – o kapuscie czy bocianach sie u nas w domu nie mоwi, ook niet van den Volewyk – takze nie o Volewyk, maar zоо de zaken by den naam te noemen – ale nazywac rzeczy po imieniu, vind ik onbehoorlyk – uwazam za niestosowne, omdat ik zoo op zedelykheid gesteld ben – poniewaz jestem tak przywiazany do moralnosci).
Ik deed Frits, die dat ding nu eenmaal ‘uitwendig wist’ zooals Stern dit noemt, beloven dat hy 't nooit weer opzeggen zou – althans niet voor hy lid van Doctrina wezen zal, omdat daar geen jonge meisjes komen – en toen borg ik het in myn lessenaar, het vers meen ik. (Kazalem Fritsowi, ktоry znal ten utwоr na pamiec, jak to nazywa Stern, obiecac, ze nigdy wiecej go nie powtоrzy – przynajmniej nie zanim nie zostanie czlonkiem Doctrina, poniewaz tam nie ma mlodych dziewczat – i wtedy schowalem to w moim biurku, mam na mysli ten wiersz; ik deed Frits – kazalem Fritsowi, die dat ding nu eenmaal ‘uitwendig wist’ – ktоry znal ten utwоr na pamiec, zooals Stern dit noemt – jak to nazywa Stern, beloven dat hy 't nooit weer opzeggen zou – obiecac, ze nigdy wiecej go nie powtоrzy, althans niet voor hy lid van Doctrina wezen zal – przynajmniej nie zanim nie zostanie czlonkiem Doctrina, omdat daar geen jonge meisjes komen – poniewaz tam nie ma mlodych dziewczat, en toen borg ik het in myn lessenaar – i wtedy schowalem to w moim biurku, het vers meen ik – mam na mysli ten wiersz).
Maar ik moest weten of er niet meer in dat pak was, dat aanstoot geven kon. (Ale musialem wiedziec, czy w tej paczce nie ma wiecej rzeczy, ktоre moga obrazac; maar ik moest weten – ale musialem wiedziec, of er niet meer in dat pak was – czy w tej paczce nie ma wiecej rzeczy, dat aanstoot geven kon – ktоre moga obrazac).
Daar ging ik aan 't zoeken en bladeren. (Zaczalem wiec szukac i przegladac; daar ging ik – zaczalem, aan 't zoeken en bladeren – szukac i przegladac).
Alles lezen kon ik niet, want ik vond er talen in, die ik niet verstond, maar zie, daar viel myn oog op een bundel: ‘Verslag over de Koffikultuur in de Residentie Menado.’ (Nie moglem przeczytac wszystkiego, poniewaz znalazlem jezyki, ktоrych nie rozumialem, ale zobacz, tam mоj wzrok padl na pakiet: ‘Raport o uprawie kawy w rezydencji Menado’; alles lezen kon ik niet – nie moglem przeczytac wszystkiego, want ik vond er talen in – poniewaz znalazlem jezyki, die ik niet verstond – ktоrych nie rozumialem, maar zie – ale zobacz, daar viel myn oog op een bundel – tam mоj wzrok padl na pakiet, Verslag over de Koffikultuur in de Residentie Menado – ‘Raport o uprawie kawy w rezydencji Menado’).
Myn hart sprong op, omdat ik makelaar in koffi ben – Lauriergracht, No 37 – en Menado is een goed merk. (Moje serce zabilo szybciej, poniewaz jestem maklerem kawowym – Lauriergracht 37 – a Menado to dobra marka; myn hart sprong op – moje serce zabilo szybciej, omdat ik makelaar in koffi ben – poniewaz jestem maklerem kawowym, Lauriergracht, No 37 – Lauriergracht 37, en Menado is een goed merk – a Menado to dobra marka).
Dus die Sjaalman, die zulke onzedelyke verzen maakte, had ook in koffi gewerkt. (Wiec ten Sjaalman, ktоry pisal takie niemoralne wiersze, pracowal rоwniez w branzy kawowej; dus die Sjaalman – wiec ten Sjaalman, die zulke onzedelyke verzen maakte – ktоry pisal takie niemoralne wiersze, had ook in koffi gewerkt – pracowal rоwniez w branzy kawowej).
Ik zag nu 't pak met een heel ander oog aan, en vond er stukken in, die ik wel niet alle begreep, maar die werkelyk kennis van zaken aantoonden. (Spojrzalem teraz na paczke zupelnie inaczej i znalazlem w niej rzeczy, ktоrych nie wszystkie rozumialem, ale ktоre naprawde swiadczyly o znajomosci tematu; ik zag nu 't pak met een heel ander oog aan – spojrzalem teraz na paczke zupelnie inaczej, en vond er stukken in – i znalazlem w niej rzeczy, die ik wel niet alle begreep – ktоrych nie wszystkie rozumialem, maar die werkelyk kennis van zaken aantoonden – ale ktоre naprawde swiadczyly o znajomosci tematu).
Er waren staten, opgaven, berekeningen met cyfers, waaraan geen rym te bekennen was, en alles was met zulk een zorg en nauwkeurigheid bewerkt, dat ik, ronduit gezegd – want ik houd van de waarheid – op het denkbeeld kwam dat die Sjaalman, als de derde klerk eens uitviel – wat gebeuren kan, daar hy oud en stuntelig wordt – heel goed diens plaats zou kunnen innemen. (Byly tam stany, wykazy, obliczenia z cyframi, w ktоrych nie bylo ani grama rymu, a wszystko bylo opracowane z taka starannoscia i dokladnoscia, ze, szczerze mоwiac – poniewaz kocham prawde – wpadlem na pomysl, ze ten Sjaalman, gdyby trzeci urzednik kiedys wypadl – co moze sie zdarzyc, poniewaz starzeje sie i staje sie niezreczny – mоglby bardzo dobrze zajac jego miejsce; er waren staten – byly tam stany, opgaven – wykazy, berekeningen met cyfers – obliczenia z cyframi, waaraan geen rym te bekennen was – w ktоrych nie bylo ani grama rymu, en alles was met zulk een zorg en nauwkeurigheid bewerkt – a wszystko bylo opracowane z taka starannoscia i dokladnoscia, dat ik, ronduit gezegd – ze, szczerze mоwiac, want ik houd van de waarheid – poniewaz kocham prawde, op het denkbeeld kwam dat die Sjaalman – wpadlem na pomysl, ze ten Sjaalman, als de derde klerk eens uitviel – gdyby trzeci urzednik kiedys wypadl, wat gebeuren kan – co moze sie zdarzyc, daar hy oud en stuntelig wordt – poniewaz starzeje sie i staje sie niezreczny, heel goed diens plaats zou kunnen innemen – mоglby bardzo dobrze zajac jego miejsce).
Het spreekt vanzelf dat ik eerst informati?n nemen zou naar eerlykheid, geloof en fatsoen, want ik neem niemand op 't kantoor, voor ik dааrvan zeker ben. (Oczywiscie najpierw zebralbym informacje na temat uczciwosci, wiary i przyzwoitosci, poniewaz nikogo nie zatrudniam, zanim nie bede tego pewny; het spreekt vanzelf dat ik eerst informati?n nemen zou – oczywiscie najpierw zebralbym informacje, naar eerlykheid, geloof en fatsoen – na temat uczciwosci, wiary i przyzwoitosci, want ik neem niemand op 't kantoor – poniewaz nikogo nie zatrudniam, voor ik dааrvan zeker ben – zanim nie bede tego pewny).
Dit is een vast principe van me. (To moja stala zasada; dit is een vast principe van me – to moja stala zasada).
Gy hebt het gezien uit myn brief aan Ludwig Stern. (Widzieliscie to z mojego listu do Ludwiga Sterna; gy hebt het gezien – widzieliscie to, uit myn brief – z mojego listu, aan Ludwig Stern – do Ludwiga Sterna).
Ik wilde voor Frits niet weten dat ik eenig belang begon te stellen in den inhoud van dat pak, en stuurde hem daarom weg. (Nie chcialem, zeby Frits wiedzial, ze zaczynam sie interesowac zawartoscia tej paczki, wiec go odeslalem; ik wilde voor Frits niet weten – nie chcialem, zeby Frits wiedzial, dat ik eenig belang begon te stellen – ze zaczynam sie interesowac, in den inhoud van dat pak – zawartoscia tej paczki, en stuurde hem daarom weg – wiec go odeslalem).
't Werd my inderdaad duizelig, toen ik zoo den eenen bundel vооr, den anderen na, opnam, en de opschriften las. (Rzeczywiscie zakrecilo mi sie w glowie, kiedy tak jeden po drugim otwieralem pakiety i czytalem naglоwki; 't Werd my inderdaad duizelig – rzeczywiscie zakrecilo mi sie w glowie, toen ik zoo den eenen bundel vооr, den anderen na, opnam – kiedy tak jeden po drugim otwieralem pakiety, en de opschriften las – i czytalem naglоwki).
Het is waar, er waren veel verzen onder, maar ik vond veel nuttigs ook, en ik stond verbaasd over de verscheidenheid der behandelde onderwerpen. (To prawda, bylo tam wiele wierszy, ale znalazlem tez wiele przydatnych rzeczy i bylem zdumiony rоznorodnoscia poruszanych tematоw; het is waar – to prawda, er waren veel verzen onder – bylo tam wiele wierszy, maar ik vond veel nuttigs ook – ale znalazlem tez wiele przydatnych rzeczy, en ik stond verbaasd – i bylem zdumiony, over de verscheidenheid der behandelde onderwerpen – rоznorodnoscia poruszanych tematоw).
Ik erken – want ik houd van de waarheid – dat ik, die altyd in koffi gedaan heb, niet in staat ben de waarde van alles te beoordeelen, maar, ook zonder deze beoordeeling, de lyst der opschriften alleen was reeds kurieus. (Przyznaje – poniewaz kocham prawde – ze ja, ktоry zawsze zajmowalem sie kawa, nie jestem w stanie ocenic wartosci wszystkiego, ale nawet bez tej oceny, lista samych naglоwkоw byla juz ciekawa; ik erken – przyznaje, want ik houd van de waarheid – poniewaz kocham prawde, dat ik, die altyd in koffi gedaan heb – ze ja, ktоry zawsze zajmowalem sie kawa, niet in staat ben de waarde van alles te beoordeelen – nie jestem w stanie ocenic wartosci wszystkiego, maar, ook zonder deze beoordeeling – ale nawet bez tej oceny, de lyst der opschriften alleen was reeds kurieus – lista samych naglоwkоw byla juz ciekawa).
Daar ik u de geschiedenis van den Griek verteld heb, weet ge reeds dat ik in myn jeugd eenigszins ben gelatinizeerd geworden, en hoezeer ik my in korrespondentie onthoud van alle citaten – wat op een makelaarskantoor ook niet te-pas komen zou – dacht ik echter by het zien van dat alles: multa, non multum. (Poniewaz opowiedzialem wam historie Greka, wiecie juz, ze w mlodosci zostalem nieco zlatynizowany, i choc w korespondencji powstrzymuje sie od wszelkich cytatоw – co w biurze maklerskim nie byloby na miejscu – jednak patrzac na to wszystko, pomyslalem: multa, non multum; daar ik u de geschiedenis van den Griek verteld heb – poniewaz opowiedzialem wam historie Greka, weet ge reeds dat ik in myn jeugd eenigszins ben gelatinizeerd geworden – wiecie juz, ze w mlodosci zostalem nieco zlatynizowany, en hoezeer ik my in korrespondentie onthoud van alle citaten – i choc w korespondencji powstrzymuje sie od wszelkich cytatоw, wat op een makelaarskantoor ook niet te-pas komen zou – co w biurze maklerskim nie byloby na miejscu, dacht ik echter by het zien van dat alles: multa, non multum – jednak patrzac na to wszystko, pomyslalem: multa, non multum).
Of: de omnibus aliquid, de toto nihil. (Albo: o wszystkim cos, o calosci nic).
Maar dit was eigenlyk meer uit een soort van wrevel, en uit zekeren aandrang om de geleerdheid die voor my lag, in 't latyn aantespreken, dan wel omdat ik het precies meende. (Ale to bylo raczej z rodzaju frustracji i pewnej potrzeby, by wiedze, ktоra przede mna lezala, nazwac po lacinie, niz dlatego, ze naprawde to mialem na mysli; maar dit was eigenlyk meer uit een soort van wrevel – ale to bylo raczej z rodzaju frustracji, en uit zekeren aandrang om de geleerdheid die voor my lag – i pewnej potrzeby, by wiedze, ktоra przede mna lezala, in 't latyn aantespreken – nazwac po lacinie, dan wel omdat ik het precies meende – niz dlatego, ze naprawde to mialem na mysli).
Want, waar ik 't een of ander stuk wat langer inzag, moest ik erkennen dat de schryver me toescheen wel op de hoogte van zyn taak te staan, en zelfs dat hy een groote soliditeit in zyn redeneeringen aan den dag legde. (Poniewaz, gdy dluzej przyjrzalem sie jednemu lub drugiemu fragmentowi, musialem przyznac, ze autor wydawal sie byc na biezaco ze swoim zadaniem, a nawet wykazywal duza solidnosc w swoich argumentach; want, waar ik 't een of ander stuk wat langer inzag – poniewaz, gdy dluzej przyjrzalem sie jednemu lub drugiemu fragmentowi, moest ik erkennen dat de schryver me toescheen wel op de hoogte van zyn taak te staan – musialem przyznac, ze autor wydawal sie byc na biezaco ze swoim zadaniem, en zelfs dat hy een groote soliditeit in zyn redeneeringen aan den dag legde – a nawet wykazywal duza solidnosc w swoich argumentach).
Ik vond daar verhandelingen en opstellen: (Znalazlem tam traktaty i eseje; ik vond daar – znalazlem tam, verhandelingen – traktaty, en opstellen – i eseje).
Over het Sanskrit, als moeder van de germaansche taaltakken. (O sanskrycie jako matce germanskich jezykоw; over het Sanskrit – o sanskrycie, als moeder van de germaansche taaltakken – jako matce germanskich jezykоw).
Over de strafbepalingen op kindermoord. (O karach za dzieciobоjstwo; over de strafbepalingen – o karach, op kindermoord – za dzieciobоjstwo).
Over den oorsprong van den adel. (O pochodzeniu szlachty; over den oorsprong – o pochodzeniu, van den adel – szlachty).
Over het verschil tusschen de begrippen: Oneindige tyd en: Eeuwigheid. (O rоznicy miedzy pojeciami: nieskonczonosc i wiecznosc; over het verschil – o rоznicy, tusschen de begrippen – miedzy pojeciami, oneindige tyd en eeuwigheid – nieskonczonosc i wiecznosc).
Over de kansrekening. (O rachunku prawdopodobienstwa; over de kansrekening – o rachunku prawdopodobienstwa).
Over het boek van Job. (O Ksiedze Hioba; over het boek van Job – o Ksiedze Hioba).
(Ik vond nog iets over Job, maar dat waren verzen.) (Znalazlem jeszcze cos o Hiobie, ale to byly wiersze; ik vond nog iets over Job – znalazlem jeszcze cos o Hiobie, maar dat waren verzen – ale to byly wiersze).
Over prote?ne in deathmospherische lucht. (O bialkach w powietrzu; over prote?ne – o bialkach, in deathmospherische lucht – w powietrzu).
Over de staatkunde van Rusland. (O polityce Rosji; over de staatkunde – o polityce, van Rusland – Rosji).
Over de klinkletters. (O samogloskach; over de klinkletters – o samogloskach).
Over cellulaire gevangenissen. (O wiezieniach komоrkowych; over cellulaire gevangenissen – o wiezieniach komоrkowych).
Over de oude stellingen omtrent het: horror vacui. (O dawnych twierdzeniach dotyczacych horror vacui; over de oude stellingen – o dawnych twierdzeniach, omtrent het: horror vacui – dotyczacych horror vacui).
Over de wenschelykheid der afschaffing van strafbepalingen op laster. (O koniecznosci zniesienia kar za znieslawienie; over de wenschelykheid – o koniecznosci, der afschaffing van strafbepalingen op laster – zniesienia kar za znieslawienie).
Over de oorzaken van den opstand der Nederlanders tegen Spanje, niet liggende in de begeerte naar godsdienstige of staatkundige vryheid. (O przyczynach powstania Holendrоw przeciwko Hiszpanii, nie zwiazanych z pragnieniem wolnosci religijnej lub politycznej; over de oorzaken – o przyczynach, van den opstand der Nederlanders tegen Spanje – powstania Holendrоw przeciwko Hiszpanii, niet liggende in de begeerte naar godsdienstige of staatkundige vryheid – nie zwiazanych z pragnieniem wolnosci religijnej lub politycznej).
Over het perpetuum mobile, de cirkelkwadratuur en den wortel van wortellooze getallen. (O perpetuum mobile, kwadraturze kola i pierwiastku z liczb niewymiernych; over het perpetuum mobile – o perpetuum mobile, de cirkelkwadratuur – kwadraturze kola, en den wortel van wortellooze getallen – i pierwiastku z liczb niewymiernych).
Over de zwaarte van het licht. (O ciezarze swiatla; over de zwaarte van het licht – o ciezarze swiatla).
Over den achteruitgang der beschaving sedert het ontstaan des Christendoms. (O upadku cywilizacji od czasu powstania chrzescijanstwa; over den achteruitgang der beschaving – o upadku cywilizacji, sedert het ontstaan des Christendoms – od czasu powstania chrzescijanstwa).
(H??) (He?)
Over de yslandsche Mythologie. (O mitologii islandzkiej; over de yslandsche Mythologie – o mitologii islandzkiej).
Over den Emile van Rousseau. (O Emilu Rousseau; over den Emile van Rousseau – o Emilu Rousseau).
Over de Civiele Rechtsvordering in zaken van koophandel. (O postepowaniu cywilnym w sprawach handlowych; over de Civiele Rechtsvordering – o postepowaniu cywilnym, in zaken van koophandel – w sprawach handlowych).
Over Sirius als middelpunt van een zonnestelsel. (O Siriusie jako centrum ukladu slonecznego; over Sirius – o Siriusie, als middelpunt van een zonnestelsel – jako centrum ukladu slonecznego).
Over Inkomende-Rechten als ondoeltreffend, onkiesch, onrechtvaardig en onzedelyk. (O clach importowych jako nieskutecznych, niewlasciwych, niesprawiedliwych i niemoralnych; over Inkomende-Rechten – o clach importowych, als ondoeltreffend, onkiesch, onrechtvaardig en onzedelyk – jako nieskutecznych, niewlasciwych, niesprawiedliwych i niemoralnych).
(Daarvan had ik nooit iets gehoord.) (Nigdy o tym nie slyszalem; daarvan had ik nooit iets gehoord – nigdy o tym nie slyszalem).
Over verzen als oudste taal. (O wierszach jako najstarszym jezyku; over verzen als oudste taal – o wierszach jako najstarszym jezyku).
(Dat geloof ik niet.) (W to nie wierze; dat geloof ik niet – w to nie wierze).
Over witte mieren. (O bialych mrоwkach; over witte mieren – o bialych mrоwkach).
Over het tegennatuurlyke van School-Inrichtingen. (O nienaturalnosci systemоw szkolnych; over het tegennatuurlyke – o nienaturalnosci, van School-Inrichtingen – systemоw szkolnych).
Over de prostitutie in het huwelyk. (O prostytucji w malzenstwie; over de prostitutie – o prostytucji, in het huwelyk – w malzenstwie).
(Dat is een schandelyk stuk.) (To jest haniebny fragment; dat is een schandelyk stuk – to jest haniebny fragment).
Over hydraulische onderwerpen in verband met de rystkultuur. (O tematach hydraulicznych zwiazanych z uprawa ryzu; over hydraulische onderwerpen – o tematach hydraulicznych, in verband met de rystkultuur – zwiazanych z uprawa ryzu).
Over het schynbaar overwicht der westersche beschaving. (O pozornej przewadze zachodniej cywilizacji; over het schynbaar overwicht – o pozornej przewadze, der westersche beschaving – zachodniej cywilizacji).
Over kadaster, registratie en zegel. (O katastrze, rejestracji i pieczeci; over kadaster – o katastrze, registratie en zegel – rejestracji i pieczeci).
Over kinderboekjes, fabels en sprookjes. (O ksiazkach dla dzieci, bajkach i basniach; over kinderboekjes – o ksiazkach dla dzieci, fabels en sprookjes – bajkach i basniach).
(Dit wil ik wel eens lezen, omdat hy op waarheid aandringt.) (Chcialbym to przeczytac, poniewaz on nalega na prawde; dit wil ik wel eens lezen – chcialbym to przeczytac, omdat hy op waarheid aandringt – poniewaz on nalega na prawde).
Over bemiddeling in den handel. (O posrednictwie w handlu; over bemiddeling – o posrednictwie, in den handel – w handlu).
(Dit bevalt me volstrekt niet. Ik geloof dat hy de makelaars wil afschaffen. Maar ik heb het toch ter-zyde gelegd, omdat er een-en-ander in voorkomt, dat ik gebruiken kan voor myn boek.) (To mi sie absolutnie nie podoba. Mysle, ze chce zlikwidowac maklerоw. Ale mimo to odlozylem to na bok, poniewaz jest tam kilka rzeczy, ktоre moge wykorzystac do mojej ksiazki; dit bevalt me volstrekt niet – to mi sie absolutnie nie podoba, ik geloof dat hy de makelaars wil afschaffen – mysle, ze chce zlikwidowac maklerоw, maar ik heb het toch ter-zyde gelegd – ale mimo to odlozylem to na bok, omdat er een-en-ander in voorkomt – poniewaz jest tam kilka rzeczy, dat ik gebruiken kan voor myn boek – ktоre moge wykorzystac do mojej ksiazki).
Over successierecht, een der beste belastingen. (O prawie spadkowym, jednej z najlepszych form opodatkowania; over successierecht – o prawie spadkowym, een der beste belastingen – jednej z najlepszych form opodatkowania).
Over de uitvinding der kuisheid. (O wynalezieniu czystosci; over de uitvinding der kuisheid – o wynalezieniu czystosci).
(Dit begryp ik niet.) (Tego nie rozumiem; dit begryp ik niet – tego nie rozumiem).
Over vermenigvuldiging. (O mnozeniu; over vermenigvuldiging – o mnozeniu).
(Deze titel klinkt heel eenvoudig, maar er staat veel in dit stuk, waaraan ik vroeger niet gedacht had.) (Ten tytul brzmi bardzo prosto, ale jest tam wiele rzeczy, o ktоrych wczesniej nie myslalem; deze titel klinkt heel eenvoudig – ten tytul brzmi bardzo prosto, maar er staat veel in dit stuk – ale jest tam wiele rzeczy, waaraan ik vroeger niet gedacht had – o ktоrych wczesniej nie myslalem).
Over zeker soort van geest der Franschen, een gevolg der armoede van hun taal. (O pewnym rodzaju ducha Francuzоw, wynikajacym z ubоstwa ich jezyka; over zeker soort van geest der Franschen – o pewnym rodzaju ducha Francuzоw, een gevolg der armoede van hun taal – wynikajacym z ubоstwa ich jezyka).
(Dit laat ik gelden. Geestigheid en armoede… hy kan het weten.) (To uznaje za prawdziwe. Duch i ubоstwo… on moze to wiedziec; dit laat ik gelden – to uznaje za prawdziwe, geestigheid en armoede – duch i ubоstwo, hy kan het weten – on moze to wiedziec).
Over het verband tusschen de romans van August Lafontaine en de tering. (O zwiazku miedzy powiesciami Augusta Lafontaine a gruzlica; over het verband tusschen de romans van August Lafontaine en de tering – o zwiazku miedzy powiesciami Augusta Lafontaine a gruzlica).
(Dit wil ik eens lezen, omdat er van dien Lafontaine boeken op zolder liggen. Maar hy zegt, dat de invloed zich eerst openbaart in het tweede geslacht. Myn grootvader las niet.) (Chcialbym to przeczytac, poniewaz na strychu leza ksiazki tego Lafontaine. Ale mоwi, ze wplyw ujawnia sie dopiero w drugim pokoleniu. Mоj dziadek nie czytal; dit wil ik eens lezen – chcialbym to przeczytac, omdat er van dien Lafontaine boeken op zolder liggen – poniewaz na strychu leza ksiazki tego Lafontaine, maar hy zegt – ale mоwi, dat de invloed zich eerst openbaart in het tweede geslacht – ze wplyw ujawnia sie dopiero w drugim pokoleniu, myn grootvader las niet – mоj dziadek nie czytal).
Over de macht der Engelschen buiten Europa. (O potedze Anglikоw poza Europa; over de macht der Engelschen buiten Europa – o potedze Anglikоw poza Europa).
Over het Godsgericht in de middeleeuwen, en thans. (O sadzie Bozym w sredniowieczu i obecnie; over het Godsgericht in de middeleeuwen – o sadzie Bozym w sredniowieczu, en thans – i obecnie).
Over de rekenkunde by de Romeinen. (O rachunkowosci u Rzymian; over de rekenkunde by de Romeinen – o rachunkowosci u Rzymian).
Over armoede aan po?zie by toonzetters. (O ubоstwie poezji u kompozytorоw; over armoede aan po?zie by toonzetters – o ubоstwie poezji u kompozytorоw).
Over pietistery, biologie en tafeldans. (O pietystyce, biologii i tancu stolowym; over pietistery – o pietystyce, biologie en tafeldans – biologii i tancu stolowym).
Over besmettelyke ziekten. (O chorobach zakaznych; over besmettelyke ziekten – o chorobach zakaznych).
Over den moorschen bouwtrant. (O stylu mauretanskim w architekturze; over den moorschen bouwtrant – o stylu mauretanskim w architekturze).
Over de kracht der vooroordeelen, blykbaar uit ziekten die door tocht veroorzaakt heeten te zyn. (O sile uprzedzen, widocznej w chorobach, ktоre rzekomo sa spowodowane przeciagiem; over de kracht der vooroordeelen – o sile uprzedzen, blykbaar uit ziekten die door tocht veroorzaakt heeten te zyn – widocznej w chorobach, ktоre rzekomo sa spowodowane przeciagiem).
(Heb ik het niet gezegd, dat de lyst kurieus was?) (Czy nie mоwilem, ze lista byla ciekawa?; heb ik het niet gezegd – czy nie mоwilem, dat de lyst kurieus was – ze lista byla ciekawa).
Over de duitsche eenheid. (O jednosci niemieckiej; over de duitsche eenheid – o jednosci niemieckiej).
Over de lengte op zee. (O dlugosci na morzu; over de lengte op zee – o dlugosci na morzu).
(Ik denk dat op zee alles wel even lang zal wezen als op 't land.) (Mysle, ze na morzu wszystko bedzie rоwnie dlugie jak na ladzie; ik denk dat op zee alles wel even lang zal wezen als op 't land – mysle, ze na morzu wszystko bedzie rоwnie dlugie jak na ladzie).
Over de plichten van de Regeering omtrent publieke vermakelykheden. (O obowiazkach rzadu w zakresie rozrywek publicznych; over de plichten van de Regeering omtrent publieke vermakelykheden – o obowiazkach rzadu w zakresie rozrywek publicznych).
Over de overeenstemming tusschen de schotsche en friesche talen. (O zgodnosci jezykоw szkockiego i fryzyjskiego; over de overeenstemming tusschen de schotsche en friesche talen – o zgodnosci jezykоw szkockiego i fryzyjskiego).
Over prozodie. (O prozodii; over prozodie – o prozodii).
Over de schoonheid der vrouwen te N?mes en te Arles, met een onderzoek naar het stelsel van kolonizatie der Phoenici?rs. (O pieknie kobiet w N?mes i Arles, z badaniem systemu kolonizacji Fenicjan; over de schoonheid der vrouwen te N?mes en te Arles – o pieknie kobiet w N?mes i Arles, met een onderzoek naar het stelsel van kolonizatie der Phoenici?rs – z badaniem systemu kolonizacji Fenicjan).
Over landbouwkontrakten op Java. (O umowach rolniczych na Jawie; over landbouwkontrakten op Java – o umowach rolniczych na Jawie).
Over het zuigvermogen van een nieuw-model pomp. (O sile ssania nowego modelu pompy; over het zuigvermogen – o sile ssania, van een nieuw-model pomp – nowego modelu pompy).
Over legitimiteit van dynastien. (O prawowitosci dynastii; over legitimiteit van dynastien – o prawowitosci dynastii).
Over de volksletterkunde in javaansche rhapsoden. (O literaturze ludowej w jawajskich rapsodach; over de volksletterkunde – o literaturze ludowej, in javaansche rhapsoden – w jawajskich rapsodach).
Over de nieuwe wyze van reven. (O nowym sposobie skоrzania; over de nieuwe wyze van reven – o nowym sposobie skоrzania).
Over de perkussie, toegepast op handgranaten. (O perkusji stosowanej do granatоw recznych; over de perkussie – o perkusji, toegepast op handgranaten – stosowanej do granatоw recznych).
(Dit stuk dateert van 1847, dus van vооr Orsini.) (Ten fragment pochodzi z 1847 roku, czyli sprzed Orsini; dit stuk dateert van 1847 – ten fragment pochodzi z 1847 roku, dus van vооr Orsini – czyli sprzed Orsini).
Over het begrip van eer. (O pojeciu honoru; over het begrip van eer – o pojeciu honoru).
Over de apokriefe boeken. (O ksiegach apokryficznych; over de apokriefe boeken – o ksiegach apokryficznych).
Over de wetten van Solon, Lykurgus, Zoroaster en Confucius. (O prawach Solona, Likurga, Zoroastra i Konfucjusza; over de wetten van Solon – o prawach Solona, Lykurgus, Zoroaster en Confucius – Likurga, Zoroastra i Konfucjusza).
Over de ouderlyke macht. (O wladzy rodzicielskiej; over de ouderlyke macht – o wladzy rodzicielskiej).
Over Shakespeare als geschiedschryver. (O Szekspirze jako historyku; over Shakespeare als geschiedschryver – o Szekspirze jako historyku).
Over de slaverny in Europa. (O niewolnictwie w Europie; over de slaverny in Europa – o niewolnictwie w Europie).
(Wat hy hiermee bedoelt, begryp ik niet. Nu, zoo is er meer!) (Co on przez to rozumie, nie pojmuje. No, tak jest wiecej rzeczy; wat hy hiermee bedoelt – co on przez to rozumie, begryp ik niet – nie pojmuje, nu, zoo is er meer – no, tak jest wiecej rzeczy).
Over schroefwatermolens. (O mlynach srubowych; over schroefwatermolens – o mlynach srubowych).
Over het souverein recht van gratie. (O suwerennym prawie laski; over het souverein recht van gratie – o suwerennym prawie laski).
Over de chemische bestanddeelen der ceylonsche kaneel. (O chemicznych skladnikach cejlonskiego cynamonu; over de chemische bestanddeelen – o chemicznych skladnikach, der ceylonsche kaneel – cejlonskiego cynamonu).
Over de tucht op koopvaardyschepen. (O dyscyplinie na statkach handlowych; over de tucht op koopvaardyschepen – o dyscyplinie na statkach handlowych).
Over de opiumpacht op Java. (O koncesji na opium na Jawie; over de opiumpacht op Java – o koncesji na opium na Jawie).
Over de bepalingen omtrent het verkoopen van gif. (O przepisach dotyczacych sprzedazy trucizn; over de bepalingen – o przepisach, omtrent het verkoopen van gif – dotyczacych sprzedazy trucizn).
Over het doorgraven der landengte van Suez, en de gevolgen daarvan. (O przekopaniu przesmyku Sueskiego i jego skutkach; over het doorgraven der landengte van Suez – o przekopaniu przesmyku Sueskiego, en de gevolgen daarvan – i jego skutkach).
Over de betaling van landrenten in natur?. (O placeniu czynszоw gruntowych w naturze; over de betaling van landrenten in natur? – o placeniu czynszоw gruntowych w naturze).
Over de koffikultuur te Menado. (O uprawie kawy w Menado; over de koffikultuur te Menado – o uprawie kawy w Menado).
(Dit heb ik al genoemd.) (Juz to wymienilem; dit heb ik al genoemd – juz to wymienilem).
Over de scheuring van het romeinsche ryk. (O rozpadzie Cesarstwa Rzymskiego; over de scheuring van het romeinsche ryk – o rozpadzie Cesarstwa Rzymskiego).
Over de gem?thlichkeit der Duitschers. (O serdecznosci Niemcоw; over de gem?thlichkeit der Duitschers – o serdecznosci Niemcоw).
Over de skandinavische Edda. (O skandynawskiej Eddzie; over de skandinavische Edda – o skandynawskiej Eddzie).
Over den plicht van Frankryk, om in den indischen Archipel zich een tegenwicht tegen Engeland te verschaffen. (O obowiazku Francji, aby w archipelagu indyjskim stanowic przeciwwage dla Anglii; over den plicht van Frankryk – o obowiazku Francji, om in den indischen Archipel zich een tegenwicht tegen Engeland te verschaffen – aby w archipelagu indyjskim stanowic przeciwwage dla Anglii).
(Dit was in 't fransch, ik weet niet waarom?) (To bylo po francusku, nie wiem dlaczego; dit was in 't fransch – to bylo po francusku, ik weet niet waarom – nie wiem dlaczego).
Over het azyn maken. (O produkcji octu; over het azyn maken – o produkcji octu).
Over de vereering van Schiller en G?the in den duitschen middelstand. (O czczeniu Schillera i Goethego przez niemiecka klase srednia; over de vereering van Schiller en G?the – o czczeniu Schillera i Goethego, in den duitschen middelstand – przez niemiecka klase srednia).
Over de aanspraken van den mensch op geluk. (O prawach czlowieka do szczescia; over de aanspraken van den mensch op geluk – o prawach czlowieka do szczescia).
Over het recht van opstand by onderdrukking. (O prawie do powstania w przypadku ucisku; over het recht van opstand by onderdrukking – o prawie do powstania w przypadku ucisku).
(Dit was in 't javaansch. Ik ben dien titel eerst later te weten gekomen.) (To bylo po jawajsku. Dowiedzialem sie o tym tytule pоzniej; dit was in 't javaansch – to bylo po jawajsku, ik ben dien titel eerst later te weten gekomen – dowiedzialem sie o tym tytule pоzniej).
Over ministerieele verantwoordelykheid. (O odpowiedzialnosci ministerialnej; over ministerieele verantwoordelykheid – o odpowiedzialnosci ministerialnej).
Over eenige punten in de krimineele rechtsvordering. (O kilku kwestiach w postepowaniu karnym; over eenige punten in de krimineele rechtsvordering – o kilku kwestiach w postepowaniu karnym).
Over het recht van een volk, te eischen dat de opgebrachte belasting ten-zynen-behoeve worde aangewend. (O prawie narodu do zadania, aby zebrany podatek byl wykorzystywany na jego potrzeby; over het recht van een volk – o prawie narodu, te eischen dat de opgebrachte belasting ten-zynen-behoeve worde aangewend – do zadania, aby zebrany podatek byl wykorzystywany na jego potrzeby).
(Dat was weer in 't javaansch.) (To tez bylo po jawajsku; dat was weer in 't javaansch – to tez bylo po jawajsku).
Over de dubbele a en de grieksche eta. (O podwоjnej a i greckiej eta; over de dubbele a en de grieksche eta – o podwоjnej a i greckiej eta).
Over het bestaan van een onpersoonlyken God in de harten der menschen. (O istnieniu bezosobowego Boga w sercach ludzi; over het bestaan van een onpersoonlyken God – o istnieniu bezosobowego Boga, in de harten der menschen – w sercach ludzi).
(Een infame leugen!) (Haniebne klamstwo!; een infame leugen – haniebne klamstwo!).
Over den styl. (O stylu; over den styl – o stylu).
Over een konstitutie voor het Ryk INSULINDE. (O konstytucji dla krоlestwa INSULINDE; over een konstitutie voor het Ryk INSULINDE – o konstytucji dla krоlestwa INSULINDE).
(Ik heb nooit van dat Ryk gehoord.) (Nigdy nie slyszalem o tym krоlestwie; ik heb nooit van dat Ryk gehoord – nigdy nie slyszalem o tym krоlestwie).
Over het gebrek aan ephelkustiek in onze taalregels. (O braku ephelkustyki w naszych zasadach jezykowych; over het gebrek aan ephelkustiek – o braku ephelkustyki, in onze taalregels – w naszych zasadach jezykowych).
Over pedanterie. (O pedanterii; over pedanterie – o pedanterii).
(Ik geloof dat dit stuk met veel kennis van zaken geschreven is.) (Mysle, ze ten fragment jest napisany z duza znajomoscia rzeczy; ik geloof dat dit stuk met veel kennis van zaken geschreven is – mysle, ze ten fragment jest napisany z duza znajomoscia rzeczy).
Over de verplichting van Europa aan de Portugezen. (O zobowiazaniach Europy wobec Portugalczykоw; over de verplichting van Europa – o zobowiazaniach Europy, aan de Portugezen – wobec Portugalczykоw).
Over boschgeluiden. (O dzwiekach lasu; over boschgeluiden – o dzwiekach lasu).
Over brandbaarheid van water. (O palnosci wody; over brandbaarheid van water – o palnosci wody).
(Ik denk dat hy sterk water bedoelt.) (Mysle, ze ma na mysli alkohol; ik denk dat hy sterk water bedoelt – mysle, ze ma na mysli alkohol).
Over de melkzee. (O Morzu Mlecznym; over de melkzee – o Morzu Mlecznym).
(Ik heb daarvan nooit gehoord. Het schynt iets in de nabyheid van Banda te zyn.) (Nigdy o tym nie slyszalem. To chyba cos w poblizu Bandy; ik heb daarvan nooit gehoord – nigdy o tym nie slyszalem, het schynt iets in de nabyheid van Banda te zyn – to chyba cos w poblizu Bandy).
Over zieners en profeten. (O wizjonerach i prorokach; over zieners en profeten – o wizjonerach i prorokach).
Over elektriciteit als beweegkracht, zonder week yzer. (O elektrycznosci jako sile napedowej bez miekkiego zelaza; over elektriciteit als beweegkracht – o elektrycznosci jako sile napedowej, zonder week yzer – bez miekkiego zelaza).
Over ebbe en vloed der beschaving. (O przyplywach i odplywach cywilizacji; over ebbe en vloed der beschaving – o przyplywach i odplywach cywilizacji).
Over epidemisch bederf in staathuishoudingen. (O epidemicznym rozkladzie w gospodarstwach domowych; over epidemisch bederf – o epidemicznym rozkladzie, in staathuishoudingen – w gospodarstwach domowych).
Over bevoorrechte Handelmaatschappyen. (O uprzywilejowanych spоlkach handlowych; over bevoorrechte Handelmaatschappyen – o uprzywilejowanych spоlkach handlowych).
(Hierin komt een-en-ander voor, dat ik noodig heb voor myn boek.) (Jest tam kilka rzeczy, ktоre potrzebuje do mojej ksiazki; hierin komt een-en-ander voor – jest tam kilka rzeczy, dat ik noodig heb voor myn boek – ktоre potrzebuje do mojej ksiazki).
Over etymologie als hulpbron by ethnologische studien. (O etymologii jako zrоdle w badaniach etnologicznych; over etymologie – o etymologii, als hulpbron by ethnologische studien – jako zrоdle w badaniach etnologicznych).
Over de vogelnestklippen aan de javasche Zuidkust. (O gniazdach ptakоw na poludniowym wybrzezu Jawy; over de vogelnestklippen – o gniazdach ptakоw, aan de javasche Zuidkust – na poludniowym wybrzezu Jawy).
Over de plaats waar de dag aanvangt. (O miejscu, gdzie zaczyna sie dzien; over de plaats waar de dag aanvangt – o miejscu, gdzie zaczyna sie dzien).
(Dit begryp ik niet.) (Tego nie rozumiem; dit begryp ik niet – tego nie rozumiem).
Over persoonlyke begrippen als maatstaf der verantwoordelykheid in de zedelyke wereld. (O osobistych pojeciach jako mierniku odpowiedzialnosci w moralnym swiecie; over persoonlyke begrippen – o osobistych pojeciach, als maatstaf der verantwoordelykheid – jako mierniku odpowiedzialnosci, in de zedelyke wereld – w moralnym swiecie).
(Bespottelyk! Hy zegt dat ieder zyn eigen rechter moet wezen. Waar zou dat heen?) (Absurd! On mоwi, ze kazdy powinien byc swoim wlasnym sedzia. Dokad to prowadzi?; bespottelyk – absurd, hy zegt dat ieder zyn eigen rechter moet wezen – on mоwi, ze kazdy powinien byc swoim wlasnym sedzia, waar zou dat heen – dokad to prowadzi?).
Over galanterie. (O galanterii; over galanterie – o galanterii).
Over den versbouw der Hebre?n. (O poezji Hebrajczykоw; over den versbouw der Hebre?n – o poezji Hebrajczykоw).
Over de century of inventions van den Markies van Worcester. (O wieku wynalazkоw Markiza Worcester; over de century of inventions – o wieku wynalazkоw, van den Markies van Worcester – Markiza Worcester).
Over de niet-etende bevolking van het eiland Rotti by Timor. (O niejedzacej ludnosci wyspy Rotti kolo Timoru; over de niet-etende bevolking – o niejedzacej ludnosci, van het eiland Rotti by Timor – wyspy Rotti kolo Timoru).
(Het moet daar goedkoop leven zyn.) (Musi tam byc tanie zycie; het moet daar goedkoop leven zyn – musi tam byc tanie zycie).
Over het menschen-eten der Battah's, en het koppensnellen der Alfoeren. (O kanibalizmie Battahоw i scieciu glоw przez Alfoerоw; over het menschen-eten der Battah's – o kanibalizmie Battahоw, en het koppensnellen der Alfoeren – i scieciu glоw przez Alfoerоw).
Over het wantrouwen op de publieke zedelykheid. (O braku zaufania do publicznej moralnosci; over het wantrouwen op de publieke zedelykheid – o braku zaufania do publicznej moralnosci).
(Hy wil, geloof ik, de slotenmakers afschaffen. Ik ben er tegen.) (Mysle, ze chce zlikwidowac slusarzy. Jestem przeciw; hy wil, geloof ik – mysle, ze chce, de slotenmakers afschaffen – zlikwidowac slusarzy, ik ben er tegen – jestem przeciw).
Over ‘het recht’ en ‘de rechten’. (O ‘prawie’ i ‘prawach’; over het recht en de rechten – o ‘prawie’ i ‘prawach’).
Over Bеranger als wysgeer. (O Bеrangerze jako filozofie; over Bеranger als wysgeer – o Bеrangerze jako filozofie).
(Dit begryp ik weer niet.) (Tego znowu nie rozumiem; dit begryp ik weer niet – tego znowu nie rozumiem).
Over den afkeer der Maleiers van den Javaan. (O niecheci Malajоw do Jawajczykоw; over den afkeer der Maleiers van den Javaan – o niecheci Malajоw do Jawajczykоw).
Over de onwaarde van het onderwys op de zoogenaamde hoogescholen. (O niewartosci ksztalcenia w tak zwanych wyzszych szkolach; over de onwaarde van het onderwys – o niewartosci ksztalcenia, op de zoogenaamde hoogescholen – w tak zwanych wyzszych szkolach).
Over den liefdeloozen geest onzer voorouders, blykbaar uit hun begrippen omtrent-God. (O bezdusznym duchu naszych przodkоw, widocznym w ich pojeciach o Bogu; over den liefdeloozen geest onzer voorouders – o bezdusznym duchu naszych przodkоw, blykbaar uit hun begrippen omtrent-God – widocznym w ich pojeciach o Bogu).
(Alweer een goddeloos stuk!) (Kolejny bezbozny fragment!; alweer een goddeloos stuk – kolejny bezbozny fragment).
Over den samenhang der zintuigen. (O wzajemnym powiazaniu zmyslоw; over den samenhang der zintuigen – o wzajemnym powiazaniu zmyslоw).
('t Is waar, toen ik hem zag, rook ik rozenolie.) (To prawda, kiedy go zobaczylem, poczulem rоzany olejek; 't Is waar – to prawda, toen ik hem zag – kiedy go zobaczylem, rook ik rozenolie – poczulem rоzany olejek).
Over den puntwortel van den koffiboom. (O korzeniu kawowca; over den puntwortel van den koffiboom – o korzeniu kawowca).
(Dit heb ik ter-zy gelegd voor myn boek.) (Odlozylem to do mojej ksiazki; dit heb ik ter-zy gelegd – odlozylem to, voor myn boek – do mojej ksiazki).
Over gevoel, gevoeligheid, sensiblerie, empfindelei, enz. (O uczuciach, wrazliwosci, sensybilizmie, empfindelei, itp.; over gevoel – o uczuciach, gevoeligheid – wrazliwosci, sensiblerie – sensybilizmie, empfindelei, enz – empfindelei, itp.).
Over het verwarren van Mythologie en Godsdienst. (O myleniu mitologii z religia; over het verwarren van Mythologie en Godsdienst – o myleniu mitologii z religia).
Over de saguweer in de Molukken. (O saguweer na Molukach; over de saguweer in de Molukken – o saguweer na Molukach).
Over de toekomst van den nederlandschen handel. (O przyszlosci holenderskiego handlu; over de toekomst van den nederlandschen handel – o przyszlosci holenderskiego handlu).
(Dit is eigenlyk 't stuk dat me bewogen heeft, myn boek te schryven. Hy zegt dat er niet altyd zulke groote koffiveilingen zullen gehouden worden, en ik leef voor myn vak.) (To jest wlasciwie fragment, ktоry sklonil mnie do napisania mojej ksiazki. On mоwi, ze nie zawsze beda odbywac sie takie duze aukcje kawy, a ja zyje dla mojego zawodu; dit is eigenlyk 't stuk dat me bewogen heeft – to jest wlasciwie fragment, myn boek te schryven – ktоry sklonil mnie do napisania mojej ksiazki, hy zegt dat er niet altyd zulke groote koffiveilingen zullen gehouden worden – on mоwi, ze nie zawsze beda odbywac sie takie duze aukcje kawy, en ik leef voor myn vak – a ja zyje dla mojego zawodu).
Over Genesis. (O Ksiedze Rodzaju; over Genesis – o Ksiedze Rodzaju).
(Een infaam stuk!) (Haniebny fragment!; een infaam stuk – haniebny fragment!).
Over de geheime genootschappen der Chinezen. (O tajnych stowarzyszeniach Chinczykоw; over de geheime genootschappen der Chinezen – o tajnych stowarzyszeniach Chinczykоw).
Over het teekenen als natuurlyk schrift. (O rysowaniu jako naturalnym pismie; over het teekenen als natuurlyk schrift – o rysowaniu jako naturalnym pismie).
(Hy zegt dat een pasgeboren kind teekenen kan!) (On mоwi, ze noworodek moze rysowac!; hy zegt dat een pasgeboren kind teekenen kan – on mоwi, ze noworodek moze rysowac!).
Over waarheid in po?zie. (O prawdzie w poezji; over waarheid in po?zie – o prawdzie w poezji).
(Wel zeker!) (Oczywiscie!; wel zeker – oczywiscie!).
Over de impopulariteit der rystpelmolens op Java. (O niepopularnosci mlynоw ryzowych na Jawie; over de impopulariteit der rystpelmolens op Java – o niepopularnosci mlynоw ryzowych na Jawie).
Over het verband tusschen po?zie en mathematische wetenschappen. (O zwiazku miedzy poezja a naukami scislymi; over het verband tusschen po?zie en mathematische wetenschappen – o zwiazku miedzy poezja a naukami scislymi).
Over de Wajangs der Chinezen. (O wajangach Chinczykоw; over de Wajangs der Chinezen – o wajangach Chinczykоw).
Over den prys van de Java-koffi. (O cenie kawy jawajskiej; over den prys van de Java-koffi – o cenie kawy jawajskiej).
(Dit heb ik ter-zy gelegd.) (Odlozylem to; dit heb ik ter-zy gelegd – odlozylem to).
Over een europeesch muntstelsel. (O europejskim systemie monetarnym; over een europeesch muntstelsel – o europejskim systemie monetarnym).
Over besproejing van gemeene velden. (O nawadnianiu wspоlnych pоl; over besproejing van gemeene velden – o nawadnianiu wspоlnych pоl).
Over den invloed van de vermenging van rassen op den geest. (O wplywie mieszania sie ras na ducha; over den invloed van de vermenging van rassen op den geest – o wplywie mieszania sie ras na ducha).
Over evenwicht in den handel. (O rоwnowadze w handlu; over evenwicht in den handel – o rоwnowadze w handlu).
(Hy spreekt daarin van wissel-agio. Ik heb het ter-zy gelegd voor myn boek.) (Mоwi o rоznicy kursowej. Odlozylem to do mojej ksiazki; hy spreekt daarin van wissel-agio – mоwi o rоznicy kursowej, ik heb het ter-zy gelegd – odlozylem to, voor myn boek – do mojej ksiazki).
Over het standhouden van aziatische gewoonten. (O utrzymywaniu azjatyckich zwyczajоw; over het standhouden van aziatische gewoonten – o utrzymywaniu azjatyckich zwyczajоw).
(Hy beweert dat Jezus een tulband droeg.) (Twierdzi, ze Jezus nosil turban; hy beweert dat Jezus een tulband droeg – twierdzi, ze Jezus nosil turban).
Over de denkbeelden van Malthus omtrent het cyfer der bevolking in verband met de onderhoudsmiddelen. (O pogladach Malthusa na temat liczby ludnosci w zwiazku ze srodkami utrzymania; over de denkbeelden van Malthus – o pogladach Malthusa, omtrent het cyfer der bevolking – na temat liczby ludnosci, in verband met de onderhoudsmiddelen – w zwiazku ze srodkami utrzymania).
Over de oorspronkelyke bevolking van Amerika. (O pierwotnej ludnosci Ameryki; over de oorspronkelyke bevolking van Amerika – o pierwotnej ludnosci Ameryki).
Over de havenhoofden te Batavia, Samarang en Soerabaja. (O portach w Batavii, Semarang i Surabaya; over de havenhoofden te Batavia, Samarang en Soerabaja – o portach w Batavii, Semarang i Surabaya).
Over bouwkunde, als uitdrukking van denkbeelden. (O architekturze jako wyrazie mysli; over bouwkunde – o architekturze, als uitdrukking van denkbeelden – jako wyrazie mysli).
Over de verhouding der europesche ambtenaren tot de Regenten op Java. (O relacjach europejskich urzednikоw z Regentami na Jawie; over de verhouding der europesche ambtenaren – o relacjach europejskich urzednikоw, tot de Regenten op Java – z Regentami na Jawie).
(Hiervan komt een-en-ander in myn boek.) (Kilka rzeczy z tego znajdzie sie w mojej ksiazce; hiervan komt een-en-ander in myn boek – kilka rzeczy z tego znajdzie sie w mojej ksiazce).
Over het wonen in kelders, te Amsterdam. (O mieszkaniu w piwnicach w Amsterdamie; over het wonen in kelders – o mieszkaniu w piwnicach, te Amsterdam – w Amsterdamie).
Over de kracht der dwaling. (O sile bledu; over de kracht der dwaling – o sile bledu).
Over de werkeloosheid van een Opperwezen, by volmaakte natuurwetten. (O bezczynnosci Wyzszej Istoty przy doskonalych prawach natury; over de werkeloosheid van een Opperwezen – o bezczynnosci Wyzszej Istoty, by volmaakte natuurwetten – przy doskonalych prawach natury).
Over het zoutmonopolie op Java. (O monopolu na sоl na Jawie; over het zoutmonopolie op Java – o monopolu na sоl na Jawie).
Over de wormen in den sagopalm. (O robakach w palmie sagowej; over de wormen in den sagopalm – o robakach w palmie sagowej).
(Die worden, zegt hy, gegeten… bah!) (Mоwi, ze sa jedzone… ble!; die worden, zegt hy, gegeten – mоwi, ze sa jedzone, bah – ble!).
Over de Spreuken, den Prediker, het Hooglied, en de pantoens der Javanen. (O Przyslowiach, Kaznodziei, Piesni nad piesniami i pantunach Jawajczykоw; over de Spreuken – o Przyslowiach, den Prediker – Kaznodziei, het Hooglied – Piesni nad piesniami, en de pantoens der Javanen – i pantunach Jawajczykоw).
Over het jus primi occupantis. (O prawie pierwszenstwa; over het jus primi occupantis – o prawie pierwszenstwa).
Over de armoede der schilderkunst. (O ubоstwie sztuki malarskiej; over de armoede der schilderkunst – o ubоstwie sztuki malarskiej).
Over de onzedelykheid van het hengelen. (O niemoralnosci wedkowania; over de onzedelykheid van het hengelen – o niemoralnosci wedkowania).
(Wie heeft ooit daarvan gehoord?) (Kto o tym slyszal?; wie heeft ooit daarvan gehoord – kto o tym slyszal?).
Over de misdaden der Europe?rs buiten Europa. (O zbrodniach Europejczykоw poza Europa; over de misdaden der Europe?rs buiten Europa – o zbrodniach Europejczykоw poza Europa).
Over de wapenen der zwakkere diersoorten. (O broniach slabszych gatunkоw zwierzat; over de wapenen der zwakkere diersoorten – o broniach slabszych gatunkоw zwierzat).
Over het jus talionis. (O prawie odwetu; over het jus talionis – o prawie odwetu).
(Alweer een infaam stuk! Daarin kwam een gedicht voor, dat ik zeker allerschandelykst zou gevonden hebben, als ik 't uitgelezen had.) (Kolejny haniebny fragment! Byl tam wiersz, ktоry z pewnoscia uznalbym za najhaniebniejszy, gdybym go przeczytal; alweer een infaam stuk – kolejny haniebny fragment, daarin kwam een gedicht voor – byl tam wiersz, dat ik zeker allerschandelykst zou gevonden hebben – ktоry z pewnoscia uznalbym za najhaniebniejszy, als ik 't uitgelezen had – gdybym go przeczytal).
En dit was nog niet alles! (I to nie bylo wszystko!; En dit was nog niet alles – I to nie bylo wszystko!). Ik vond, om van de verzen niet te spreken – er waren er in velerlei talen – een aantal bundeltjes waaraan het opschrift ontbrak, romancen in het maleisch, krygszangen in het javaansch, en wat niet al! (Znalazlem, nie mоwiac juz o wierszach – bylo ich w wielu jezykach – kilka wiazek bez tytulu, romanse po malajsku, piesni wojenne po jawajsku i wiele innych rzeczy!; Ik vond – Znalazlem, om van de verzen niet te spreken – nie mоwiac juz o wierszach, er waren er in velerlei talen – bylo ich w wielu jezykach, een aantal bundeltjes waaraan het opschrift ontbrak – kilka wiazek bez tytulu, romancen in het maleisch – romanse po malajsku, krygszangen in het javaansch – piesni wojenne po jawajsku, en wat niet al – i wiele innych rzeczy).
Ook vond ik brieven, waarvan velen in talen die ik niet verstond. (Znalazlem rоwniez listy, z ktоrych wiele bylo w jezykach, ktоrych nie rozumialem; Ook vond ik brieven – Znalazlem rоwniez listy, waarvan velen in talen die ik niet verstond – z ktоrych wiele bylo w jezykach, ktоrych nie rozumialem). Sommigen waren aan hem gericht, anderen dооr hem geschreven, of liever het waren slechts afschriften, doch hy scheen daarmee zeker plan te hebben, want alles was door andere personen geteekend voor: gelykluidend met het oorspronkelyke. (Niektоre byly do niego adresowane, inne przez niego napisane, a raczej byly to jedynie kopie, ale wydawalo sie, ze mial na nie pewien plan, poniewaz wszystko zostalo podpisane przez inne osoby jako: zgodne z oryginalem; Sommigen waren aan hem gericht – Niektоre byly do niego adresowane, anderen dооr hem geschreven – inne przez niego napisane, of liever het waren slechts afschriften – a raczej byly to jedynie kopie, doch hy scheen daarmee zeker plan te hebben – ale wydawalo sie, ze mial na nie pewien plan, want alles was door andere personen geteekend – poniewaz wszystko zostalo podpisane przez inne osoby, voor: gelykluidend met het oorspronkelyke – jako: zgodne z oryginalem).
Dan vond ik nog uittreksels uit dagboeken, aanteekeningen en losse gedachten… sommigen werkelyk heel los. (Nastepnie znalazlem jeszcze wyciagi z dziennikоw, notatki i luzne mysli… niektоre naprawde bardzo luzne; Dan vond ik nog uittreksels uit dagboeken – Nastepnie znalazlem jeszcze wyciagi z dziennikоw, aanteekeningen en losse gedachten – notatki i luzne mysli, sommigen werkelyk heel los – niektоre naprawde bardzo luzne).
Ik had, zooals ik reeds zeide, eenige stukken ter-zy gelegd, omdat ze my toeschenen in myn vak te-pas te komen, en voor myn vak leef ik. (Jak juz wspomnialem, odlozylem kilka fragmentоw, poniewaz wydawaly mi sie przydatne do mojej pracy, a zyje dla mojego zawodu; Ik had, zooals ik reeds zeide – Jak juz wspomnialem, eenige stukken ter-zy gelegd – odlozylem kilka fragmentоw, omdat ze my toeschenen in myn vak te-pas te komen – poniewaz wydawaly mi sie przydatne do mojej pracy, en voor myn vak leef ik – a zyje dla mojego zawodu).
Maar ik moet erkennen dat ik met de rest verlegen was. (Ale musze przyznac, ze reszta bylem zaklopotany; Maar ik moet erkennen – Ale musze przyznac, dat ik met de rest verlegen was – ze reszta bylem zaklopotany). Hem het pak terugzenden, kon ik niet, want ik wist niet waar hy woonde. (Nie moglem mu odeslac paczki, poniewaz nie wiedzialem, gdzie mieszkal; Hem het pak terugzenden – odeslac mu paczke, kon ik niet – nie moglem, want ik wist niet waar hy woonde – poniewaz nie wiedzialem, gdzie mieszkal). Het was nu eenmaal open. (Bylo juz otwarte; Het was nu eenmaal open – Bylo juz otwarte). Ik kon niet loochenen dat ik 't had ingezien, en dit zou ik ook niet gedaan hebben, omdat ik zoo van de waarheid houd. (Nie moglem zaprzeczyc, ze to przegladalem, i tak bym tego nie zrobil, poniewaz bardzo cenie sobie prawde; Ik kon niet loochenen – Nie moglem zaprzeczyc, dat ik 't had ingezien – ze to przegladalem, en dit zou ik ook niet gedaan hebben – i tak bym tego nie zrobil, omdat ik zoo van de waarheid houd – poniewaz bardzo cenie sobie prawde).
Ook gelukte 't me niet het weer zоо te sluiten dat er van 't openen niets blyken kon. (Nie udalo mi sie takze zamknac tego z powrotem tak, aby nie bylo widac, ze zostalo otwarte; Ook gelukte 't me niet – Nie udalo mi sie takze, het weer zоо te sluiten – zamknac tego z powrotem tak, dat er van 't openen niets blyken kon – aby nie bylo widac, ze zostalo otwarte). Bovendien mag ik niet ontveinzen dat eenige stukken die over koffi handelden, my belang inboezemden, en dat ik gaarne daarvan gebruik maken zou. (Ponadto nie moge udawac, ze niektоre fragmenty dotyczace kawy mnie nie zainteresowaly, i chetnie bym je wykorzystal; Bovendien mag ik niet ontveinzen – Ponadto nie moge udawac, dat eenige stukken die over koffi handelden – ze niektоre fragmenty dotyczace kawy, my belang inboezemden – mnie zainteresowaly, en dat ik gaarne daarvan gebruik maken zou – i chetnie bym je wykorzystal).
Ik las dagelyks hier-en-daar eenige bladzyden, en ik kwam hoe langer hoe meer – Frits zegt: ‘hoe langs zoo meer’ maar dit doe ik niet – hoe meer, zeg ik, tot de overtuiging dat men makelaar in koffi moet wezen, om zоо juist te weten te komen wat er in de wereld omgaat. (Codziennie czytalem tu i tam kilka stron, i coraz bardziej przekonywalem sie – Frits mоwi: ‘hoe langs zoo meer’ ale ja tego nie uzywam – coraz bardziej, mоwie, ze trzeba byc maklerem kawowym, aby dokladnie wiedziec, co dzieje sie na swiecie; Ik las dagelyks hier-en-daar eenige bladzyden – Codziennie czytalem tu i tam kilka stron, en ik kwam hoe langer hoe meer – i coraz bardziej przekonywalem sie, Frits zegt: ‘hoe langs zoo meer’ maar dit doe ik niet – Frits mоwi: ‘hoe langs zoo meer’ ale ja tego nie uzywam, hoe meer, zeg ik, tot de overtuiging – coraz bardziej, mоwie, ze, dat men makelaar in koffi moet wezen – trzeba byc maklerem kawowym, om zоо juist te weten te komen – aby dokladnie wiedziec, wat er in de wereld omgaat – co dzieje sie na swiecie).
Ik ben overtuigd dat de Rosemeyers, die in suiker doen, nooit zoo-iets onder de oogen hebben gehad. (Jestem przekonany, ze Rosemeyerowie, ktоrzy handluja cukrem, nigdy czegos takiego nie widzieli; Ik ben overtuigd – Jestem przekonany, dat de Rosemeyers – ze Rosemeyerowie, die in suiker doen – ktоrzy handluja cukrem, nooit zoo-iets onder de oogen hebben gehad – nigdy czegos takiego nie widzieli).
Nu vreesde ik dat die Sjaalman op-eens weer voor me zou staan, en dat hy me weer iets te zeggen hebben zou. (Teraz obawialem sie, ze ten Sjaalman znowu nagle przede mna stanie i znоw bedzie mial cos do powiedzenia; Nu vreesde ik – Teraz obawialem sie, dat die Sjaalman op-eens weer voor me zou staan – ze ten Sjaalman znowu nagle przede mna stanie, en dat hy me weer iets te zeggen hebben zou – i znоw bedzie mial cos do powiedzenia). Het begon me nu te spyten dat ik dien avend de Kapelsteeg was ingegaan, en ik zag in, dat men nooit den fatsoenlyken weg verlaten moet. (Zaczalem zalowac, ze tego wieczoru wszedlem w Kapelsteeg i zrozumialem, ze nigdy nie nalezy opuszczac porzadnej drogi; Het begon me nu te spyten – Zaczalem zalowac, dat ik dien avend de Kapelsteeg was ingegaan – ze tego wieczoru wszedlem w Kapelsteeg, en ik zag in – i zrozumialem, dat men nooit den fatsoenlyken weg verlaten moet – ze nigdy nie nalezy opuszczac porzadnej drogi). Natuurlyk had hy my om geld gevraagd, en van zyn pak gesproken. (Oczywiscie, prosilby mnie o pieniadze i mоwilby o swojej paczce; Natuurlyk had hy my om geld gevraagd – Oczywiscie, prosilby mnie o pieniadze, en van zyn pak gesproken – i mоwilby o swojej paczce). Ik had hem misschien iets gegeven, en als hy my dan den volgenden dag die massa schryvery had toegezonden, ware het myn wettig eigendom geweest. (Moze bym mu cos dal, a gdyby nastepnego dnia przeslal mi te mase pism, byloby to moje prawnie nabyte mienie; Ik had hem misschien iets gegeven – Moze bym mu cos dal, en als hy my dan den volgenden dag die massa schryvery had toegezonden – a gdyby nastepnego dnia przeslal mi te mase pism, ware het myn wettig eigendom geweest – byloby to moje prawnie nabyte mienie). Ik zou dan de tarwe hebben kunnen scheiden van het kaf, ik had er de nummers uitgehouden, die ik noodig had voor myn boek, en de rest verbrand, of in de papiermand geworpen, hetgeen ik nu niet doen kon. (Mоglbym wtedy oddzielic ziarno od plew, zostawilbym numery, ktоre potrzebowalem do mojej ksiazki, a reszte spalic lub wyrzucic do kosza na papiery, czego teraz nie moglem zrobic; Ik zou dan de tarwe hebben kunnen scheiden van het kaf – Mоglbym wtedy oddzielic ziarno od plew, ik had er de nummers uitgehouden – zostawilbym numery, die ik noodig had voor myn boek – ktоre potrzebowalem do mojej ksiazki, en de rest verbrand – a reszte spalic, of in de papiermand geworpen – lub wyrzucic do kosza na papiery, hetgeen ik nu niet doen kon – czego teraz nie moglem zrobic). Want als hy terugkwam, zou ik het moeten leveren, en hy, ziende dat ik belang stelde in een paar stukken van zyn hand, zou zeker te veel daarvoor vorderen. (Bo gdyby wrоcil, musialbym to zwrоcic, a widzac, ze jestem zainteresowany kilkoma jego fragmentami, na pewno zazadalby zbyt wiele; Want als hy terugkwam – Bo gdyby wrоcil, zou ik het moeten leveren – musialbym to zwrоcic, en hy, ziende dat ik belang stelde in een paar stukken van zyn hand – a on, widzac, ze jestem zainteresowany kilkoma jego fragmentami, zou zeker te veel daarvoor vorderen – na pewno zazadalby zbyt wiele). Niets geeft den verkooper meer overwicht, dan de ontdekking dat de kooper om zyn waar verlegen is. (Nic nie daje sprzedawcy wiekszej przewagi niz odkrycie, ze kupujacy jest zaklopotany jego towarem; Niets geeft den verkooper meer overwicht – Nic nie daje sprzedawcy wiekszej przewagi, dan de ontdekking dat de kooper om zyn waar verlegen is – niz odkrycie, ze kupujacy jest zaklopotany jego towarem). Zulk een pozitie wordt dan ook door een koopman die zyn vak verstaat, zooveel mogelyk vermeden. (Takiej pozycji unika kazdy kupiec, ktоry zna sie na swoim fachu, na ile to mozliwe; Zulk een pozitie wordt dan ook door een koopman die zyn vak verstaat – Takiej pozycji unika kazdy kupiec, ktоry zna sie na swoim fachu, zooveel mogelyk vermeden – na ile to mozliwe).
Een ander denkbeeld – ik sprak er reeds van – dat bewyzen moge hoe ontvankelyk het bezoeken van de beurs iemand laten kan voor menschlievende indrukken, was dit. (Inny pomysl – juz o tym wspominalem – ktоry moze pokazac, jak podatne na humanitarne wrazenia moze byc odwiedzanie gieldy, byl taki; Een ander denkbeeld – Inny pomysl, ik sprak er reeds van – juz o tym wspominalem, dat bewyzen moge hoe ontvankelyk het bezoeken van de beurs iemand laten kan voor menschlievende indrukken – ktоry moze pokazac, jak podatne na humanitarne wrazenia moze byc odwiedzanie gieldy, was dit – byl taki). Bastiaans – dit is de derde bediende die zoo oud en stuntelig wordt – was den laatsten tyd, van de dertig dagen zeker geen vyf-en-twintig binnen geweest, en ?ls hy aan 't kantoor komt, doet hy nog dikwyls zyn werk slecht. (Bastiaans – to trzeci pracownik, ktоry staje sie tak stary i niezdarny – ostatnio przez trzydziesci dni z pewnoscia nie byl w pracy przez dwadziescia piec, a gdy przychodzil do biura, czesto wykonywal swoja prace zle; Bastiaans – Bastiaans, dit is de derde bediende die zoo oud en stuntelig wordt – to trzeci pracownik, ktоry staje sie tak stary i niezdarny, was den laatsten tyd, van de dertig dagen zeker geen vyf-en-twintig binnen geweest – ostatnio przez trzydziesci dni z pewnoscia nie byl w pracy przez dwadziescia piec, en ?ls hy aan 't kantoor komt – a gdy przychodzil do biura, doet hy nog dikwyls zyn werk slecht – czesto wykonywal swoja prace zle). Als eerlyk man ben ik tegenover de firma – Last & Co, sedert de Meyers er uit zyn – verplicht te zorgen dat ieder zyn werk doe, en ik mag niet uit verkeerd begrepen medelyden of overgevoeligheid, het geld van de firma wegwerpen. (Jako uczciwy czlowiek jestem zobowiazany wobec firmy – Last & Co, od kiedy Meyerowie odeszli – aby kazdy wykonywal swoja prace, i nie moge z powodu zle rozumianego wspоlczucia lub nadwrazliwosci wyrzucac pieniedzy firmy; Als eerlyk man ben ik tegenover de firma – Jako uczciwy czlowiek jestem zobowiazany wobec firmy, Last & Co, sedert de Meyers er uit zyn – Last & Co, od kiedy Meyerowie odeszli, verplicht te zorgen dat ieder zyn werk doe – aby kazdy wykonywal swoja prace, en ik mag niet uit verkeerd begrepen medelyden of overgevoeligheid – i nie moge z powodu zle rozumianego wspоlczucia lub nadwrazliwosci, het geld van de firma wegwerpen – wyrzucac pieniedzy firmy). Zоо is myn principe. (Takie jest moje zasady; Zоо is myn principe – Takie jest moje zasady). Ik geef liever dien Bastiaans uit myn eigen zak een driegulden, dan dat ik voortga hem de zevenhonderd gulden 's jaars uittebetalen die hy niet meer verdient. (Wole dac Bastiaansowi trzy guldeny z wlasnej kieszeni, niz nadal placic mu siedemset guldenоw rocznie, na ktоre juz nie zasluguje; Ik geef liever dien Bastiaans uit myn eigen zak een driegulden – Wole dac Bastiaansowi trzy guldeny z wlasnej kieszeni, dan dat ik voortga hem de zevenhonderd gulden 's jaars uittebetalen die hy niet meer verdient – niz nadal placic mu siedemset guldenоw rocznie, na ktоre juz nie zasluguje). Ik heb uitgerekend dat die man sedert vier-en-dertig jaren, aan inkomen – zoo van Last & Co, als vroeger van Last & Meyer, maar de Meyers zyn er uit – de som van byna vyftien duizend gulden genoten heeft, en dit is voor een burgerman een aardig sommetje. (Obliczylem, ze ten czlowiek przez trzydziesci cztery lata, z dochodоw – zarоwno z Last & Co, jak i wczesniej z Last & Meyer, ale Meyerowie odeszli – uzyskal prawie pietnascie tysiecy guldenоw, co dla mieszczanina jest niezla suma; Ik heb uitgerekend dat die man sedert vier-en-dertig jaren – Obliczylem, ze ten czlowiek przez trzydziesci cztery lata, aan inkomen – zoo van Last & Co, als vroeger van Last & Meyer – z dochodоw – zarоwno z Last & Co, jak i wczesniej z Last & Meyer, maar de Meyers zyn er uit – ale Meyerowie odeszli, de som van byna vyftien duizend gulden genoten heeft – uzyskal prawie pietnascie tysiecy guldenоw, en dit is voor een burgerman een aardig sommetje – co dla mieszczanina jest niezla suma). Er zyn er weinig in dien stand, die zooveel bezitten. (Niewielu ludzi w tej klasie posiada taka sume; Er zyn er weinig in dien stand – Niewielu ludzi w tej klasie, die zooveel bezitten – posiada taka sume). Recht tot klagen heeft hy dus niet. (Nie ma wiec prawa do narzekania; Recht tot klagen heeft hy dus niet – Nie ma wiec prawa do narzekania). Ik ben op deze berekening gekomen door dat stuk van Sjaalman over de multiplikatie. (Doszedlem do tego obliczenia dzieki temu fragmentowi Sjaalmana o mnozeniu; Ik ben op deze berekening gekomen – Doszedlem do tego obliczenia, door dat stuk van Sjaalman over de multiplikatie – dzieki temu fragmentowi Sjaalmana o mnozeniu).
Die Sjaalman schryft een goede hand, dacht ik. (Ten Sjaalman ma ladny charakter pisma, pomyslalem; Die Sjaalman schryft een goede hand – Ten Sjaalman ma ladny charakter pisma, dacht ik – pomyslalem). Bovendien, hy zag er armoedig uit, en wist niet hoe laat het was… hoe zou 't wezen, dacht ik, als ik hem de plaats van Bastiaans gaf? (Ponadto, wygladal biednie i nie wiedzial, ktоra jest godzina… jak by to bylo, pomyslalem, gdybym dal mu miejsce Bastiaansa?; Bovendien, hy zag er armoedig uit – Ponadto, wygladal biednie, en wist niet hoe laat het was – i nie wiedzial, ktоra jest godzina, hoe zou 't wezen, dacht ik – jak by to bylo, pomyslalem, als ik hem de plaats van Bastiaans gaf – gdybym dal mu miejsce Bastiaansa). Ik zou hem in dat geval zeggen dat hy my ‘m'nheer’ moest noemen, maar dit zou hyzelf wel begrypen, want een bediende kan toch zyn patroon niet by den naam aanspreken, en hy ware misschien voor zyn leven geholpen. (Powiedzialbym mu w takim przypadku, ze musi nazywac mnie 'panem', ale sam by to zrozumial, poniewaz sluzacy nie moze zwracac sie do swojego pana po imieniu, a moze bylby to dla niego ratunek na cale zycie; Ik zou hem in dat geval zeggen – Powiedzialbym mu w takim przypadku, dat hy my ‘m'nheer’ moest noemen – ze musi nazywac mnie 'panem', maar dit zou hyzelf wel begrypen – ale sam by to zrozumial, want een bediende kan toch zyn patroon niet by den naam aanspreken – poniewaz sluzacy nie moze zwracac sie do swojego pana po imieniu, en hy ware misschien voor zyn leven geholpen – a moze bylby to dla niego ratunek na cale zycie). Hy zou kunnen beginnen met vier- of vyfhonderd gulden – onze Bastiaans heeft ook lang gewerkt voor hy tot zevenhonderd opklom – en ik had een goede daad gedaan. (Mоglby zaczac od czterystu lub pieciuset guldenоw – nasz Bastiaans tez dlugo pracowal, zanim osiagnal siedemset – i zrobilbym dobry uczynek; Hy zou kunnen beginnen met vier- of vyfhonderd gulden – Mоglby zaczac od czterystu lub pieciuset guldenоw, onze Bastiaans heeft ook lang gewerkt voor hy tot zevenhonderd opklom – nasz Bastiaans tez dlugo pracowal, zanim osiagnal siedemset, en ik had een goede daad gedaan – i zrobilbym dobry uczynek). Ja, met driehonderd gulden zou hy wel kunnen beginnen, want daar hy nooit in zaken geweest is, zou hy de eerste jaren als leertyd kunnen beschouwen, wat dan ook billyk is, want hy kan zich niet gelyk-stellen met menschen die veel gewerkt hebben. (Tak, z trzystu guldenami mоglby zaczac, poniewaz nigdy nie byl w interesach, pierwsze lata mozna by traktowac jako okres nauki, co jest uczciwe, poniewaz nie moze sie rоwnac z ludzmi, ktоrzy duzo pracowali; Ja, met driehonderd gulden zou hy wel kunnen beginnen – Tak, z trzystu guldenami mоglby zaczac, want daar hy nooit in zaken geweest is – poniewaz nigdy nie byl w interesach, zou hy de eerste jaren als leertyd kunnen beschouwen – pierwsze lata mozna by traktowac jako okres nauki, wat dan ook billyk is – co jest uczciwe, want hy kan zich niet gelyk-stellen met menschen die veel gewerkt hebben – poniewaz nie moze sie rоwnac z ludzmi, ktоrzy duzo pracowali). Ik ben zeker dat hy met tweehonderd gulden tevreden zou zyn. (Jestem pewien, ze zadowolilby sie dwustoma guldenami; Ik ben zeker dat hy met tweehonderd gulden tevreden zou zyn – Jestem pewien, ze zadowolilby sie dwustoma guldenami). Maar ik was niet gerust over zyn gedrag… hy had een sjaal om. (Ale nie bylem pewny jego zachowania… mial na sobie szal; Maar ik was niet gerust over zyn gedrag – Ale nie bylem pewny jego zachowania, hy had een sjaal om – mial na sobie szal). En bovendien, ik wist niet waar hy woonde. (Ponadto, nie wiedzialem, gdzie mieszkal; En bovendien – Ponadto, ik wist niet waar hy woonde – nie wiedzialem, gdzie mieszkal).
Een paar dagen daarna, waren de jonge Stern en Frits te zamen op een boekverkooping geweest in het Wapen van Bern. (Kilka dni pоzniej, mlody Stern i Frits byli razem na wyprzedazy ksiazek w Wapen van Bern; Een paar dagen daarna – Kilka dni pоzniej, waren de jonge Stern en Frits te zamen op een boekverkooping geweest – mlody Stern i Frits byli razem na wyprzedazy ksiazek, in het Wapen van Bern – w Wapen van Bern). Ik had Frits verboden iets te koopen, maar Stern, die ruim zakgeld heeft, kwam met eenige prullen t'huis. (Zabronilem Fritsowi kupowac cokolwiek, ale Stern, ktоry ma duzo kieszonkowego, wrоcil do domu z kilkoma drobiazgami; Ik had Frits verboden iets te koopen – Zabronilem Fritsowi kupowac cokolwiek, maar Stern, die ruim zakgeld heeft – ale Stern, ktоry ma duzo kieszonkowego, kwam met eenige prullen t'huis – wrоcil do domu z kilkoma drobiazgami). Dit is zyn zaak. (To jego sprawa; Dit is zyn zaak – To jego sprawa). Doch zie, daar vertelde Frits dat hy Sjaalman gezien had, die by de verkooping ge?mploieerd scheen. (Jednak Frits powiedzial, ze widzial Sjaalmana, ktоry wydawal sie byc zatrudniony przy wyprzedazy; Doch zie, daar vertelde Frits – Jednak Frits powiedzial, dat hy Sjaalman gezien had – ze widzial Sjaalmana, die by de verkooping ge?mploieerd scheen – ktоry wydawal sie byc zatrudniony przy wyprzedazy). Hy had de boeken uit de kasten genomen, en die op de lange tafel voortgeschoven naar den afslager. (Wyjal ksiazki z pоlek i przesunal je na dlugi stоl w strone licytatora; Hy had de boeken uit de kasten genomen – Wyjal ksiazki z pоlek, en die op de lange tafel voortgeschoven naar den afslager – i przesunal je na dlugi stоl w strone licytatora). Frits zei dat hy zeer bleek zag, en dat een heer die daar het opzicht scheen te hebben, hem bekeven had, omdat hy een paar jaargangen van de Aglaia had laten vallen, wat ik dan ook zeer onhandig vind, want dit is een allerliefste verzameling van dames-handwerken. (Frits powiedzial, ze wygladal bardzo blado i ze pan, ktоry tam zdawal sie nadzorowac, skrzyczal go, poniewaz upuscil kilka rocznikоw Aglaia, co uwazam za bardzo niezdarne, poniewaz jest to urocza kolekcja damskich robоtek recznych; Frits zei dat hy zeer bleek zag – Frits powiedzial, ze wygladal bardzo blado, en dat een heer die daar het opzicht scheen te hebben – i ze pan, ktоry tam zdawal sie nadzorowac, hem bekeven had – skrzyczal go, omdat hy een paar jaargangen van de Aglaia had laten vallen – poniewaz upuscil kilka rocznikоw Aglaia, wat ik dan ook zeer onhandig vind – co uwazam za bardzo niezdarne, want dit is een allerliefste verzameling van dames-handwerken – poniewaz jest to urocza kolekcja damskich robоtek recznych). Marie heeft het samen met de Rosemeyers, die in suiker doen. (Marie ma to razem z Rosemeyerami, ktоrzy handluja cukrem; Marie heeft het samen met de Rosemeyers – Marie ma to razem z Rosemeyerami, die in suiker doen – ktоrzy handluja cukrem). Ze knoopt er uit… uit de Aglaia meen ik. (Robi tam wezelki… z Aglaia, mysle; Ze knoopt er uit – Robi tam wezelki, uit de Aglaia meen ik – z Aglaia, mysle). Maar onder dat kyven had Frits gehoord dat hy vyftien stuivers daags verdiende. (Ale podczas tej klоtni Frits uslyszal, ze zarabia pietnascie stuiverоw dziennie; Maar onder dat kyven had Frits gehoord – Ale podczas tej klоtni Frits uslyszal, dat hy vyftien stuivers daags verdiende – ze zarabia pietnascie stuiverоw dziennie). ‘Denkje dat ik van plan ben vyftien stuivers daags aan jou weg te gooien?’ had die heer gezegd. (Czy myslisz, ze zamierzam marnowac pietnascie stuiverоw dziennie na ciebie? – powiedzial ten pan; Denkje dat ik van plan ben vyftien stuivers daags aan jou weg te gooien? – Czy myslisz, ze zamierzam marnowac pietnascie stuiverоw dziennie na ciebie? – had die heer gezegd – powiedzial ten pan). Ik rekende uit, dat vyftien stuivers daags – ik denk dat de zon- en feestdagen niet meetellen, anders had hy een maand- of jaargeld genoemd – tweehonderd vyf-en-twintig gulden 's jaars uitmaken. (Obliczylem, ze pietnascie stuiverоw dziennie – mysle, ze niedziele i swieta sie nie licza, w przeciwnym razie podalby miesieczna lub roczna kwote – wynosi dwiescie dwadziescia piec guldenоw rocznie; Ik rekende uit – Obliczylem, dat vyftien stuivers daags – ze pietnascie stuiverоw dziennie, ik denk dat de zon- en feestdagen niet meetellen – mysle, ze niedziele i swieta sie nie licza, anders had hy een maand- of jaargeld genoemd – w przeciwnym razie podalby miesieczna lub roczna kwote, tweehonderd vyf-en-twintig gulden 's jaars uitmaken – wynosi dwiescie dwadziescia piec guldenоw rocznie). Ik ben snel in myn besluiten – als men zoo lang in zaken is, weet men altyd terstond wat men te doen heeft – en den volgenden morgen vroeg was ik by Gaafzuiger. (Szybko podejmuje decyzje – jesli ktos tak dlugo jest w interesach, zawsze wie od razu, co robic – i nastepnego ranka bylem u Gaafzuigera; Ik ben snel in myn besluiten – Szybko podejmuje decyzje, als men zoo lang in zaken is – jesli ktos tak dlugo jest w interesach, weet men altyd terstond wat men te doen heeft – zawsze wie od razu, co robic, en den volgenden morgen vroeg was ik by Gaafzuiger – i nastepnego ranka bylem u Gaafzuigera). Zoo heet de boekhandelaar die de verkooping gehouden had. (Tak nazywa sie ksiegarz, ktоry prowadzil wyprzedaz; Zoo heet de boekhandelaar – Tak nazywa sie ksiegarz, die de verkooping gehouden had – ktоry prowadzil wyprzedaz). Ik vroeg naar den man die de Aglaia had laten vallen. (Zapytalem o czlowieka, ktоry upuscil Aglaia; Ik vroeg naar den man die de Aglaia had laten vallen – Zapytalem o czlowieka, ktоry upuscil Aglaia).
Die heeft zyn congе, zei Gaafzuiger. (On ma wolne, powiedzial Gaafzuiger; Die heeft zyn congе – On ma wolne, zei Gaafzuiger – powiedzial Gaafzuiger). Hy was lui, pedant en ziekelyk. (Byl leniwy, pedantyczny i chorowity; Hy was lui – Byl leniwy, pedant en ziekelyk – pedantyczny i chorowity).
Ik kocht een doosjen ouwels, en besloot terstond het met onzen Bastiaans nog wat aantezien. (Kupilem pudelko oplatkоw i natychmiast postanowilem jeszcze troche popatrzec na naszego Bastiaansa; Ik kocht een doosjen ouwels – Kupilem pudelko oplatkоw, en besloot terstond het met onzen Bastiaans nog wat aantezien – i natychmiast postanowilem jeszcze troche popatrzec na naszego Bastiaansa). Ik kon er niet toe besluiten, een oud man zoo op-straat te zetten. (Nie moglem zdecydowac sie wyrzucic starego czlowieka na ulice; Ik kon er niet toe besluiten – Nie moglem zdecydowac sie, een oud man zoo op-straat te zetten – wyrzucic starego czlowieka na ulice). Streng, maar, waar het wezen kan, zachtmoedig, is altyd myn principe geweest. (Zawsze bylem surowy, ale tam, gdzie to mozliwe, lagodny – to zawsze byla moja zasada; Streng, maar, waar het wezen kan, zachtmoedig – Surowy, ale tam, gdzie to mozliwe, lagodny, is altyd myn principe geweest – to zawsze byla moja zasada). Ik verzuim echter nooit, iets te vernemen wat te-pas kan komen in de zaken, en daarom vroeg ik aan Gaafzuiger waar die Sjaalman woonde? (Jednak nigdy nie zaniedbuje dowiadywania sie czegos, co moze byc przydatne w interesach, dlatego zapytalem Gaafzuigera, gdzie mieszka ten Sjaalman?; Ik verzuim echter nooit – Jednak nigdy nie zaniedbuje, iets te vernemen wat te-pas kan komen in de zaken – dowiadywania sie czegos, co moze byc przydatne w interesach, en daarom vroeg ik aan Gaafzuiger waar die Sjaalman woonde? – dlatego zapytalem Gaafzuigera, gdzie mieszka ten Sjaalman?). Hy gaf my 't adres, en ik schreef het op. (Dal mi adres i go zapisalem; Hy gaf my 't adres – Dal mi adres, en ik schreef het op – i go zapisalem).
Ik peinsde gedurig over myn boek, maar daar ik van waarheid houd, moet ik ronduit zeggen dat ik niet wist, hoe ik 't daarmee zou aanleggen. (Stale myslalem o mojej ksiazce, ale poniewaz cenie prawde, musze szczerze powiedziec, ze nie wiedzialem, jak sie do tego zabrac; Ik peinsde gedurig over myn boek – Stale myslalem o mojej ksiazce, maar daar ik van waarheid houd – ale poniewaz cenie prawde, moet ik ronduit zeggen dat ik niet wist – musze szczerze powiedziec, ze nie wiedzialem, hoe ik 't daarmee zou aanleggen – jak sie do tego zabrac). Eеn ding staat vast: de bouwstoffen die ik in Sjaalman's pak gevonden had, waren belangryk voor de makelaars in koffi. (Jedno jest pewne: materialy, ktоre znalazlem w paczce Sjaalmana, byly wazne dla maklerоw kawowych; Eеn ding staat vast – Jedno jest pewne, de bouwstoffen die ik in Sjaalman's pak gevonden had – materialy, ktоre znalazlem w paczce Sjaalmana, waren belangryk voor de makelaars in koffi – byly wazne dla maklerоw kawowych). De vraag was maar, hoe ik handelen moest om die bouwstoffen behoorlyk te schiften en by-een te brengen. (Pytanie brzmialo, jak mam postepowac, aby odpowiednio posegregowac i zebrac te materialy; De vraag was maar – Pytanie brzmialo, hoe ik handelen moest om die bouwstoffen behoorlyk te schiften en by-een te brengen – jak mam postepowac, aby odpowiednio posegregowac i zebrac te materialy). Ieder makelaar weet van hoeveel gewicht een goede sorteering der kavelingen is. (Kazdy makler wie, jak wazne jest dobre sortowanie partii; Ieder makelaar weet – Kazdy makler wie, van hoeveel gewicht een goede sorteering der kavelingen is – jak wazne jest dobre sortowanie partii).
Maar… schryven – buiten de korrespondentie met de principalen – ligt zoo niet in myn kring, en toch voelde ik dat ik schryven moest, omdat misschien de toekomst van 't vak er van afhangt. (Ale… pisanie – poza korespondencja z klientami – nie lezy w moim zakresie, ale mimo to czulem, ze musze pisac, poniewaz moze od tego zalezec przyszlosc branzy; Maar… schryven – Ale… pisanie, buiten de korrespondentie met de principalen – poza korespondencja z klientami, ligt zoo niet in myn kring – nie lezy w moim zakresie, en toch voelde ik dat ik schryven moest – ale mimo to czulem, ze musze pisac, omdat misschien de toekomst van 't vak er van afhangt – poniewaz moze od tego zalezec przyszlosc branzy). De inlichtingen die ik in de bundels van Sjaalman vond, zyn niet van dien aard, dat Last & Co het nut daarvan voor zich alleen kunnen houden. (Informacje, ktоre znalazlem w paczkach Sjaalmana, nie sa tego rodzaju, aby Last & Co moglo z nich korzystac wylacznie dla siebie; De inlichtingen die ik in de bundels van Sjaalman vond – Informacje, ktоre znalazlem w paczkach Sjaalmana, zyn niet van dien aard – nie sa tego rodzaju, dat Last & Co het nut daarvan voor zich alleen kunnen houden – aby Last & Co moglo z nich korzystac wylacznie dla siebie). Als dit zoo ware, begrypt ieder dat ik niet de moeite zou nemen een boek te laten drukken dat Busselinck & Waterman ook te lezen krygen, want wie een konkurrent op den weg helpt, is een gek. (Gdyby tak bylo, kazdy by zrozumial, ze nie zadalbym sobie trudu, aby wydrukowac ksiazke, ktоra rоwniez przeczytaja Busselinck & Waterman, poniewaz ten, kto pomaga konkurentowi, jest glupcem; Als dit zoo ware – Gdyby tak bylo, begrypt ieder dat ik niet de moeite zou nemen – kazdy by zrozumial, ze nie zadalbym sobie trudu, een boek te laten drukken dat Busselinck & Waterman ook te lezen krygen – aby wydrukowac ksiazke, ktоra rоwniez przeczytaja Busselinck & Waterman, want wie een konkurrent op den weg helpt, is een gek – poniewaz ten, kto pomaga konkurentowi, jest glupcem). Dit is een vast principe van me. (To moja stala zasada; Dit is een vast principe van me – To moja stala zasada). Neen, ik zag in dat er een gevaar dreigt, dat de heele koffimarkt bederven zou, een gevaar dat alleen door de vereende krachten van alle makelaars kan worden afgeweerd, en zelfs is 't mogelyk dat deze krachten daartoe niet eens voldoende zyn, en dat ook de suikerraffinadeurs – Frits zegt: raffineurs, maar ik schryf nadeurs. (Nie, zrozumialem, ze istnieje zagrozenie, ktоre mogloby zepsuc caly rynek kawy, zagrozenie, ktоre mozna odeprzec tylko zjednoczonymi silami wszystkich maklerоw, a nawet mozliwe, ze te sily nie beda wystarczajace, i ze rоwniez rafinerzy cukru – Frits mоwi: rafinerzy, ale ja pisze: nadeurs; Neen, ik zag in dat er een gevaar dreigt – Nie, zrozumialem, ze istnieje zagrozenie, dat de heele koffimarkt bederven zou – ktоre mogloby zepsuc caly rynek kawy, een gevaar dat alleen door de vereende krachten van alle makelaars kan worden afgeweerd – zagrozenie, ktоre mozna odeprzec tylko zjednoczonymi silami wszystkich maklerоw, en zelfs is 't mogelyk dat deze krachten daartoe niet eens voldoende zyn – a nawet mozliwe, ze te sily nie beda wystarczajace, en dat ook de suikerraffinadeurs – i ze rоwniez rafinerzy cukru, Frits zegt: raffineurs, maar ik schryf nadeurs – Frits mоwi: rafinerzy, ale ja pisze: nadeurs). Dit doen de Rosemeyers ook, en die doen in suiker. (Rosemeyerowie tez tak robia, a oni handluja cukrem; Dit doen de Rosemeyers ook – Rosemeyerowie tez tak robia, en die doen in suiker – a oni handluja cukrem). Ik weet wel dat men zegt: geraffineerde schelm, en niet: geraffinadeerde schelm, maar dit is omdat ieder die met schelmen te doen heeft, zich zoo kort mogelyk van de zaak afhelpt – dat ook de raffinadeurs dan, en de handelaren in indigo er by noodig zullen wezen. (Wiem, ze mоwi sie: rafinowany lotr, a nie: zrafinowany lotr, ale to dlatego, ze kazdy, kto ma do czynienia z lotrami, stara sie jak najszybciej zalatwic sprawe – ze rоwniez rafinerzy i handlowcy indygo beda potrzebni; Ik weet wel dat men zegt – Wiem, ze mоwi sie, geraffineerde schelm, en niet: geraffinadeerde schelm – rafinowany lotr, a nie: zrafinowany lotr, maar dit is omdat ieder die met schelmen te doen heeft, zich zoo kort mogelyk van de zaak afhelpt – ale to dlatego, ze kazdy, kto ma do czynienia z lotrami, stara sie jak najszybciej zalatwic sprawe, dat ook de raffinadeurs dan, en de handelaren in indigo er by noodig zullen wezen – ze rоwniez rafinerzy i handlowcy indygo beda potrzebni).
Als ik zoo al schryvende nadenk, komt het me voor, dat zelfs de scheepsreederyen er eenigszins in betrokken zyn, en de koopvaardyvloot… zeker, dit is waar! (Piszac to wszystko, zaczynam myslec, ze nawet armatorzy statkоw sa w to jakos zaangazowani, i flota handlowa… tak, to prawda!; Als ik zoo al schryvende nadenk – Piszac to wszystko, zaczynam myslec, komt het me voor – ze wydaje mi sie, dat zelfs de scheepsreederyen er eenigszins in betrokken zyn – ze nawet armatorzy statkоw sa w to jakos zaangazowani, en de koopvaardyvloot… zeker, dit is waar – i flota handlowa… tak, to prawda!). En de zeilenmakers ook, en de minister van finantien, en de armbesturen, en de andere ministers, en de pasteibakkers, en de galanteriekramers, en de vrouwen, en de scheepsbouwmeesters, en de groothandelaars, en die in 't klein verkoopen, en de huisbewaarders, en de tuinlu?. (I rоwniez zaglomistrze, minister finansоw, zarzady dobroczynnosci, inni ministrowie, piekarze ciast, sprzedawcy galanterii, kobiety, budowniczowie statkоw, hurtownicy, detalisci, dozorcy domоw i ogrodnicy; En de zeilenmakers ook – I rоwniez zaglomistrze, en de minister van finantien – minister finansоw, en de armbesturen – zarzady dobroczynnosci, en de andere ministers – inni ministrowie, en de pasteibakkers – piekarze ciast, en de galanteriekramers – sprzedawcy galanterii, en de vrouwen – kobiety, en de scheepsbouwmeesters – budowniczowie statkоw, en de groothandelaars – hurtownicy, en die in 't klein verkoopen – detalisci, en de huisbewaarders – dozorcy domоw, en de tuinlu? – ogrodnicy).
En – zonderling toch, hoe de gedachten onder 't schryven in iemand opkomen – myn boek gaat ook de molenaars aan, en de dominees, en hen die Hollowaypillen verkoopen, en de likeurstokers, en de pannen-bakkers, en de menschen die van staatsschuld leven, en de pompenmakers, en de touwslagers, en de wevers, en de slachters, en de klerken op een makelaarskantoor, en de aandeelhouders van de Nederlandsche Handelmaatschappy, en eigenlyk, wel beschouwd, alle anderen ook. (I – dziwne, jak mysli przychodza komus do glowy podczas pisania – moja ksiazka dotyczy rоwniez mlynarzy, pastorоw, sprzedawcоw tabletek Holloway, producentоw likierоw, garncarzy, ludzi zyjacych z dlugu publicznego, producentоw pomp, powroznikоw, tkaczy, rzeznikоw, urzednikоw w biurze maklerskim, akcjonariuszy Holenderskiego Towarzystwa Handlowego, i wlasciwie, biorac pod uwage, wszystkich innych rоwniez; En – zonderling toch, hoe de gedachten onder 't schryven in iemand opkomen – I – dziwne, jak mysli przychodza komus do glowy podczas pisania, myn boek gaat ook de molenaars aan – moja ksiazka dotyczy rоwniez mlynarzy, en de dominees – pastorоw, en hen die Hollowaypillen verkoopen – sprzedawcоw tabletek Holloway, en de likeurstokers – producentоw likierоw, en de pannen-bakkers – garncarzy, en de menschen die van staatsschuld leven – ludzi zyjacych z dlugu publicznego, en de pompenmakers – producentоw pomp, en de touwslagers – powroznikоw, en de wevers – tkaczy, en de slachters – rzeznikоw, en de klerken op een makelaarskantoor – urzednikоw w biurze maklerskim, en de aandeelhouders van de Nederlandsche Handelmaatschappy – akcjonariuszy Holenderskiego Towarzystwa Handlowego, en eigenlyk, wel beschouwd, alle anderen ook – i wlasciwie, biorac pod uwage, wszystkich innych rоwniez).
En den koning ook… ja, den Koning vooral! (I krоla rоwniez… tak, krоla przede wszystkim!; En den koning ook – I krоla rоwniez, ja, den Koning vooral – tak, krоla przede wszystkim!)
Myn boek moet de wereld in. (Moja ksiazka musi trafic na swiat; Myn boek moet de wereld in – Moja ksiazka musi trafic na swiat). Hiertegen is niets te doen! (Nie mozna temu zaradzic!; Hiertegen is niets te doen – Nie mozna temu zaradzic!). Laat dan Busselinck & Waterman het ook te lezen krygen… afgunst is myn zaak niet. (Niech wiec Busselinck & Waterman rоwniez to przeczytaja… zazdrosc to nie moja sprawa; Laat dan Busselinck & Waterman het ook te lezen krygen – Niech wiec Busselinck & Waterman rоwniez to przeczytaja, afgunst is myn zaak niet – zazdrosc to nie moja sprawa). Maar knoeiers en onderkruipers zyn ze, dit zeg ik! (Ale sa nieudacznikami i intrygantami, mоwie to!; Maar knoeiers en onderkruipers zyn ze – Ale sa nieudacznikami i intrygantami, dit zeg ik – mоwie to!). Ik heb 't vandaag nog aan den jongen Stern gezegd, toen ik hem in Artis introduceerde. (Powiedzialem to dzisiaj mlodemu Sternowi, kiedy wprowadzilem go do Artis; Ik heb 't vandaag nog aan den jongen Stern gezegd – Powiedzialem to dzisiaj mlodemu Sternowi, toen ik hem in Artis introduceerde – kiedy wprowadzilem go do Artis). Hy mag 't gerust schryven aan zyn vader. (Moze to spokojnie napisac do swojego ojca; Hy mag 't gerust schryven aan zyn vader – Moze to spokojnie napisac do swojego ojca).
Zoo zat ik dan voor een paar dagen nog vreeselyk in den brand met myn boek, en zie, Frits heeft my op den weg geholpen. (Tak wiec przez kilka dni mialem straszne klopoty z moja ksiazka, i oto, Frits pomоgl mi znalezc droge; Zoo zat ik dan voor een paar dagen nog vreeselyk in den brand met myn boek – Tak wiec przez kilka dni mialem straszne klopoty z moja ksiazka, en zie, Frits heeft my op den weg geholpen – i oto, Frits pomоgl mi znalezc droge). Ik heb dit hemzelf niet gezegd, omdat ik niet goedvind, iemand te laten merken dat men verplichting aan hem heeft – dit is een principe van me – maar wааr is het. (Nie powiedzialem mu tego osobiscie, poniewaz nie uwazam, ze powinienem dac komus do zrozumienia, ze jestem mu zobowiazany – to moja zasada – ale to prawda; Ik heb dit hemzelf niet gezegd – Nie powiedzialem mu tego osobiscie, omdat ik niet goedvind – poniewaz nie uwazam, iemand te laten merken dat men verplichting aan hem heeft – ze powinienem dac komus do zrozumienia, ze jestem mu zobowiazany, dit is een principe van me – to moja zasada, maar wааr is het – ale to prawda). Hy zei dat Stern zoo'n knappe jongen was, dat hy zulke snelle vorderingen in de taal maakte, en dat hy duitsche verzen van Sjaalman in 't hollandsch vertaald had. (Powiedzial, ze Stern to taki bystry chlopak, robi tak szybkie postepy w jezyku i ze przetlumaczyl niemieckie wiersze Sjaalmana na holenderski; Hy zei dat Stern zoo'n knappe jongen was – Powiedzial, ze Stern to taki bystry chlopak, dat hy zulke snelle vorderingen in de taal maakte – robi tak szybkie postepy w jezyku, en dat hy duitsche verzen van Sjaalman in 't hollandsch vertaald had – i ze przetlumaczyl niemieckie wiersze Sjaalmana na holenderski). Ge ziet, de verkeerde wereld was in myn huis: de Hollander had in 't duitsch geschreven, en de Duitscher vertaalde in 't hollandsch. (Widzisz, zly swiat byl w moim domu: Holender pisal po niemiecku, a Niemiec tlumaczyl na holenderski; Ge ziet, de verkeerde wereld was in myn huis – Widzisz, zly swiat byl w moim domu, de Hollander had in 't duitsch geschreven – Holender pisal po niemiecku, en de Duitscher vertaalde in 't hollandsch – a Niemiec tlumaczyl na holenderski). Als ieder zich by zyn eigen taal had gehouden, zou er moeite gespaard zyn. (Gdyby kazdy trzymal sie swojego jezyka, oszczedziloby to klopotоw; Als ieder zich by zyn eigen taal had gehouden – Gdyby kazdy trzymal sie swojego jezyka, zou er moeite gespaard zyn – oszczedziloby to klopotоw). Maar, dacht ik, als ik myn boek door dien Stern schryven liet? (Ale, pomyslalem, a gdybym pozwolil Sternowi napisac moja ksiazke?; Maar, dacht ik – Ale, pomyslalem, als ik myn boek door dien Stern schryven liet – a gdybym pozwolil Sternowi napisac moja ksiazke?). Als ik er wat by te voegen heb, schryf ikzelf van-tyd tot-tyd een hoofdstuk. (Jesli bede mial cos do dodania, sam od czasu do czasu napisze rozdzial; Als ik er wat by te voegen heb – Jesli bede mial cos do dodania, schryf ikzelf van-tyd tot-tyd een hoofdstuk – sam od czasu do czasu napisze rozdzial). Frits kan ook helpen. (Frits tez moze pomоc; Frits kan ook helpen – Frits tez moze pomоc). Hy heeft een lystje van woorden die met twee e's geschreven worden, en Marie kan alles in 't net schryven. (Ma liste slоw, ktоre pisze sie z dwoma e, a Marie moze wszystko przepisac na czysto; Hy heeft een lystje van woorden die met twee e's geschreven worden – Ma liste slоw, ktоre pisze sie z dwoma e, en Marie kan alles in 't net schryven – a Marie moze wszystko przepisac na czysto). Dit is met-ееn voor den lezer een waarborg tegen alle onzedelykheid. (To od razu daje czytelnikowi gwarancje przeciwko wszelkiemu nieprzyzwoitosci; Dit is met-ееn voor den lezer een waarborg tegen alle onzedelykheid – To od razu daje czytelnikowi gwarancje przeciwko wszelkiemu nieprzyzwoitosci). Want dit begrypt ge toch, dat een fatsoenlyk makelaar aan zyn dochter niets in handen geven zal, wat niet strookt met zeden en fatsoen. (Bo to rozumiesz, ze przyzwoity makler nie da swojej cоrce niczego, co nie jest zgodne z obyczajami i przyzwoitoscia; Want dit begrypt ge toch – Bo to rozumiesz, dat een fatsoenlyk makelaar aan zyn dochter niets in handen geven zal – ze przyzwoity makler nie da swojej cоrce niczego, wat niet strookt met zeden en fatsoen – co nie jest zgodne z obyczajami i przyzwoitoscia).
Ik heb toen de beide jongens over myn plan gesproken, en ze vonden het goed. (Porozmawialem wtedy z chlopcami o moim planie i uznali go za dobry; Ik heb toen de beide jongens over myn plan gesproken – Porozmawialem wtedy z chlopcami o moim planie, en ze vonden het goed – i uznali go za dobry). Alleen scheen Stern, die een tint van letterkunde over zich heeft – zooals veel Duitschers – stem te willen hebben in de wyze van uitvoering. (Jednak Stern, ktоry ma nute literatury – jak wielu Niemcоw – wydawal sie chciec miec glos w sposobie wykonania; Alleen scheen Stern, die een tint van letterkunde over zich heeft – Jednak Stern, ktоry ma nute literatury, zooals veel Duitschers – jak wielu Niemcоw, stem te willen hebben in de wyze van uitvoering – wydawal sie chciec miec glos w sposobie wykonania). Dit beviel me nu wel niet zeer, maar omdat de voorjaarsveiling op-hand is, en ik van Ludwig Stern nog geen orders heb, wilde ik hem niet te sterk kontrarieeren. (To mi sie teraz bardzo nie podobalo, ale poniewaz zbliza sie wiosenna aukcja, a nie mam jeszcze zamоwien od Ludwiga Sterna, nie chcialem mu zbytnio przeciwdzialac; Dit beviel me nu wel niet zeer – To mi sie teraz bardzo nie podobalo, maar omdat de voorjaarsveiling op-hand is – ale poniewaz zbliza sie wiosenna aukcja, en ik van Ludwig Stern nog geen orders heb – a nie mam jeszcze zamоwien od Ludwiga Sterna, wilde ik hem niet te sterk kontrarieeren – nie chcialem mu zbytnio przeciwdzialac). Hy zei dat: ‘als de borst hem gloeide van gevoel voor het ware en schoone, geen macht ter-wereld hem beletten kon de tonen aanteslaan, die met zulk een gevoel overeenstemmen, en dat hy veel liever zweeg, dan zyn woorden omklemd te zien door de onteerende kluisters der alledaagsheid.’ (Powiedzial, ze „gdyby jego piers plonela uczuciem dla prawdy i piekna, zadna sila na swiecie nie powstrzymalaby go od wyrazania dzwiekоw odpowiadajacych takim uczuciom, i ze wolalby milczec, niz widziec swoje slowa skrepowane przez ponizajace kajdany codziennosci”; Hy zei dat – Powiedzial, als de borst hem gloeide van gevoel voor het ware en schoone – gdyby jego piers plonela uczuciem dla prawdy i piekna, geen macht ter-wereld hem beletten kon de tonen aanteslaan – zadna sila na swiecie nie powstrzymalaby go od wyrazania dzwiekоw, die met zulk een gevoel overeenstemmen – odpowiadajacych takim uczuciom, en dat hy veel liever zweeg – i ze wolalby milczec, dan zyn woorden omklemd te zien door de onteerende kluisters der alledaagsheid – niz widziec swoje slowa skrepowane przez ponizajace kajdany codziennosci). – Frits zegt: schheid, maar dit doe ik niet. (Frits mоwi: „schheid”, ale ja tego nie zrobie; Frits zegt: schheid – Frits mоwi: „schheid”, maar dit doe ik niet – ale ja tego nie zrobie). 't Woord is lang genoeg zoo. (Slowo jest wystarczajaco dlugie; 't Woord is lang genoeg zoo – Slowo jest wystarczajaco dlugie). – Ik vond dit nu wel heel gek van Stern, maar myn vak gaat me vооr alles, en de Oude is een goed huis. (Uwazalem to za bardzo dziwne ze strony Sterna, ale mоj zawоd jest dla mnie najwazniejszy, a „de Oude” to dobra firma; Ik vond dit nu wel heel gek van Stern – Uwazalem to za bardzo dziwne ze strony Sterna, maar myn vak gaat me vооr alles – ale mоj zawоd jest dla mnie najwazniejszy, en de Oude is een goed huis – a „de Oude” to dobra firma). We stelden dus vast: (Ustalilismy wiec; We stelden dus vast – Ustalilismy wiec):
1o Dat hy alle weken een paar hoofdstukken zou leveren voor myn boek. (Ze co tydzien dostarcza kilka rozdzialоw do mojej ksiazki; Dat hy alle weken een paar hoofdstukken zou leveren voor myn boek – Ze co tydzien dostarcza kilka rozdzialоw do mojej ksiazki).
2o Dat ik in zyn geschryf niets zou veranderen. (Ze nie bede nic zmieniac w jego pismie; Dat ik in zyn geschryf niets zou veranderen – Ze nie bede nic zmieniac w jego pismie).
3o Dat Frits de taalfouten verbeteren zou. (Ze Frits poprawi bledy jezykowe; Dat Frits de taalfouten verbeteren zou – Ze Frits poprawi bledy jezykowe).
4o Dat ik nu-en-dan een hoofdstuk schryven zou, om aan 't boek een soliede voorkomen te geven. (Ze od czasu do czasu napisze rozdzial, aby nadac ksiazce solidny wyglad; Dat ik nu-en-dan een hoofdstuk schryven zou – Ze od czasu do czasu napisze rozdzial, om aan 't boek een soliede voorkomen te geven – aby nadac ksiazce solidny wyglad).
5o Dat de titel zou wezen: de koffiveilingen der Nederlandsche Handelmaatschappy. (Ze tytul bedzie brzmial: „Aukcje kawowe Holenderskiego Towarzystwa Handlowego”; Dat de titel zou wezen – Ze tytul bedzie brzmial, de koffiveilingen der Nederlandsche Handelmaatschappy – „Aukcje kawowe Holenderskiego Towarzystwa Handlowego”).
6o Dat Marie het net afschrift zou maken voor den druk, maar dat men geduld met haar hebben zou, als de wasch kwam. (Ze Marie zrobi czystopis do druku, ale trzeba bedzie byc cierpliwym, gdy przyjdzie pranie; Dat Marie het net afschrift zou maken voor den druk – Ze Marie zrobi czystopis do druku, maar dat men geduld met haar hebben zou – ale trzeba bedzie byc cierpliwym, als de wasch kwam – gdy przyjdzie pranie).
7o Dat de afgewerkte hoofdstukken elke week op den krans zouden worden voorgelezen. (Ze ukonczone rozdzialy beda co tydzien czytane na kole; Dat de afgewerkte hoofdstukken elke week op den krans zouden worden voorgelezen – Ze ukonczone rozdzialy beda co tydzien czytane na kole).
8o Dat alle onzedelykheid zou worden vermeden. (Ze wszelka nieprzyzwoitosc bedzie unikac; Dat alle onzedelykheid zou worden vermeden – Ze wszelka nieprzyzwoitosc bedzie unikac).
9o Dat myn naam niet op den titel zou staan, omdat ik makelaar ben. (Ze moje nazwisko nie bedzie na tytule, poniewaz jestem maklerem; Dat myn naam niet op den titel zou staan – Ze moje nazwisko nie bedzie na tytule, omdat ik makelaar ben – poniewaz jestem maklerem).
10o Dat Stern een duitsche, een fransche, en een engelsche vertaling van myn boek zou mogen uitgeven, omdat – zoo beweerde hy – zulke werken beter in 't buitenland worden begrepen dan by ons. (Ze Stern bedzie mоgl wydac niemieckie, francuskie i angielskie tlumaczenie mojej ksiazki, poniewaz – jak twierdzil – takie prace sa lepiej rozumiane za granica niz u nas; Dat Stern een duitsche, een fransche, en een engelsche vertaling van myn boek zou mogen uitgeven – Ze Stern bedzie mоgl wydac niemieckie, francuskie i angielskie tlumaczenie mojej ksiazki, omdat – zoo beweerde hy – zulke werken beter in 't buitenland worden begrepen dan by ons – poniewaz – jak twierdzil – takie prace sa lepiej rozumiane za granica niz u nas).
11o (Hierop drong Stern zeer sterk aan) Dat ik Sjaalman een riem papier, een gros pennen, en een kruikjen inkt zenden zou. (Ze wysle Sjaalmanowi ryze papieru, grosz piоr i dzbanek atramentu – Stern bardzo na tym nalegal; Hierop drong Stern zeer sterk aan – Stern bardzo na tym nalegal, Dat ik Sjaalman een riem papier, een gros pennen, en een kruikjen inkt zenden zou – Ze wysle Sjaalmanowi ryze papieru, grosz piоr i dzbanek atramentu).
Ik nam met alles genoegen, want er was groote haast by myn boek. (Zgodzilem sie na wszystko, bo moja ksiazka byla bardzo pilna; Ik nam met alles genoegen – Zgodzilem sie na wszystko, want er was groote haast by myn boek – bo moja ksiazka byla bardzo pilna). Stern had den volgenden dag zyn eerste hoofdstuk gereed, en ziedaar, lezer, de vraag beantwoord, hoe 't komt dat een makelaar in koffi – Last & Co, Lauriergracht No 37 – een boek schryft, dat op een roman gelykt. (Stern mial nastepnego dnia gotowy pierwszy rozdzial i oto, drogi czytelniku, odpowiedz na pytanie, jak to sie stalo, ze makler kawowy – Last & Co, Lauriergracht nr 37 – napisal ksiazke, ktоra przypomina powiesc; Stern had den volgenden dag zyn eerste hoofdstuk gereed – Stern mial nastepnego dnia gotowy pierwszy rozdzial, en ziedaar, lezer, de vraag beantwoord – i oto, drogi czytelniku, odpowiedz na pytanie, hoe 't komt dat een makelaar in koffi – jak to sie stalo, ze makler kawowy, Last & Co, Lauriergracht No 37 – Last & Co, Lauriergracht nr 37, een boek schryft, dat op een roman gelykt – napisal ksiazke, ktоra przypomina powiesc).
Nauwelyks echter was Stern aan zyn werk begonnen, of hy stuitte op moeielykheden. (Ledwo Stern zaczal swoja prace, a juz natknal sie na trudnosci; Nauwelyks echter was Stern aan zyn werk begonnen – Ledwo Stern zaczal swoja prace, of hy stuitte op moeielykheden – a juz natknal sie na trudnosci). Buiten de zwarigheid om uit zooveel bouwstoffen het noodige uittezoeken en te rangschikken, kwamen er gedurig in de handschriften woorden en uitdrukkingen voor, die hy niet begreep, en die ook my vreemd waren. (Oprоcz trudnosci z wybraniem i uporzadkowaniem potrzebnych materialоw z tak wielu, w rekopisach ciagle pojawialy sie slowa i wyrazenia, ktоrych nie rozumial i ktоre byly dla mnie rоwniez obce; Buiten de zwarigheid om uit zooveel bouwstoffen het noodige uittezoeken en te rangschikken – Oprоcz trudnosci z wybraniem i uporzadkowaniem potrzebnych materialоw z tak wielu, kwamen er gedurig in de handschriften woorden en uitdrukkingen voor – w rekopisach ciagle pojawialy sie slowa i wyrazenia, die hy niet begreep, en die ook my vreemd waren – ktоrych nie rozumial i ktоre byly dla mnie rоwniez obce). Het was meestal javaansch of maleisch. (To bylo glоwnie jawajskie lub malajskie; Het was meestal javaansch of maleisch – To bylo glоwnie jawajskie lub malajskie). Ook waren hier-en-daar verkortingen aangebracht, die moeielyk te ontcyferen waren. (Byly tez tu i оwdzie skrоty, ktоre trudno bylo rozszyfrowac; Ook waren hier-en-daar verkortingen aangebracht – Byly tez tu i оwdzie skrоty, die moeielyk te ontcyferen waren – ktоre trudno bylo rozszyfrowac). Ik zag in, dat we Sjaalman noodig hadden, en daar ik het voor een jong mensch niet goed vind, dat hy verkeerde konnexien aanknoopt, wilde ik noch Stern noch Frits daarheen zenden. (Zrozumialem, ze potrzebujemy Sjaalmana, a poniewaz nie uwazam za wlasciwe, aby mlody czlowiek nawiazywal zle kontakty, nie chcialem wysylac tam ani Sterna, ani Fritsa; Ik zag in – Zrozumialem, dat we Sjaalman noodig hadden – ze potrzebujemy Sjaalmana, en daar ik het voor een jong mensch niet goed vind – a poniewaz nie uwazam za wlasciwe, dat hy verkeerde konnexien aanknoopt – aby mlody czlowiek nawiazywal zle kontakty, wilde ik noch Stern noch Frits daarheen zenden – nie chcialem wysylac tam ani Sterna, ani Fritsa). Ik nam suikergoed mee, dat overgebleven was van den laatsten krans-avend want ik denk altyd aan alles – en ik zocht hem op. (Zabralem ze soba cukierki, ktоre zostaly z ostatniego wieczoru kregu, poniewaz zawsze o wszystkim pamietam – i go odnalazlem; Ik nam suikergoed mee – Zabralem ze soba cukierki, dat overgebleven was van den laatsten krans-avend – ktоre zostaly z ostatniego wieczoru kregu, want ik denk altyd aan alles – poniewaz zawsze o wszystkim pamietam, en ik zocht hem op – i go odnalazlem). Schitterend was zyn verblyf niet, maar de gelykheid voor alle menschen, dus ook wat hun woningen aangaat, is een hersenschim. (Jego mieszkanie nie bylo wspaniale, ale rоwnosc dla wszystkich ludzi, w tym ich mieszkan, jest iluzja; Schitterend was zyn verblyf niet – Jego mieszkanie nie bylo wspaniale, maar de gelykheid voor alle menschen – ale rоwnosc dla wszystkich ludzi, dus ook wat hun woningen aangaat, is een hersenschim – w tym ich mieszkan, jest iluzja). Hyzelf had dit gezegd in zyn verhandeling over de aanspraken op geluk. (On sam powiedzial to w swoim traktacie o roszczeniach do szczescia; Hyzelf had dit gezegd – On sam powiedzial to, in zyn verhandeling over de aanspraken op geluk – w swoim traktacie o roszczeniach do szczescia). Bovendien, ik houd niet van menschen die altyd ontevreden zyn. (Ponadto, nie lubie ludzi, ktоrzy sa zawsze niezadowoleni; Bovendien, ik houd niet van menschen die altyd ontevreden zyn – Ponadto, nie lubie ludzi, ktоrzy sa zawsze niezadowoleni).
Het was in de Lange-leidsche-dwarsstraat, op een achterkamer. (To bylo na Lange-leidsche-dwarsstraat, w tylnym pokoju; Het was in de Lange-leidsche-dwarsstraat – To bylo na Lange-leidsche-dwarsstraat, op een achterkamer – w tylnym pokoju). In 't onderhuis woonde een uitdrager die allerlei dingen verkocht, kopjes, schotels, meubels, oude boeken, glaswerk, portretten van Van Speyk, en zoo al meer. (Na parterze mieszkal handlarz, ktоry sprzedawal rоzne rzeczy: filizanki, talerze, meble, stare ksiazki, szklo, portrety Van Speyka i wiele innych; In 't onderhuis woonde een uitdrager – Na parterze mieszkal handlarz, die allerlei dingen verkocht – ktоry sprzedawal rоzne rzeczy, kopjes, schotels, meubels, oude boeken, glaswerk, portretten van Van Speyk, en zoo al meer – filizanki, talerze, meble, stare ksiazki, szklo, portrety Van Speyka i wiele innych). Ik was zeer bang iets te breken, want in zoo'n geval vorderen de menschen altyd meer geld voor de zaken, dan ze waard zyn. (Bardzo balem sie cos zlamac, bo w takim przypadku ludzie zawsze zadaja wiecej pieniedzy za rzeczy, niz sa warte; Ik was zeer bang iets te breken – Bardzo balem sie cos zlamac, want in zoo'n geval vorderen de menschen altyd meer geld voor de zaken – bo w takim przypadku ludzie zawsze zadaja wiecej pieniedzy za rzeczy, dan ze waard zyn – niz sa warte). Een klein meisje zat op de stoep, en kleedde haar pop aan. (Mala dziewczynka siedziala na schodach i ubierala swoja lalke; Een klein meisje zat op de stoep – Mala dziewczynka siedziala na schodach, en kleedde haar pop aan – i ubierala swoja lalke). Ik vroeg of m'nheer Sjaalman daar woonde? (Zapytalem, czy pan Sjaalman tam mieszka?; Ik vroeg of m'nheer Sjaalman daar woonde – Zapytalem, czy pan Sjaalman tam mieszka?). Ze liep weg, en de moeder kwam. (Ona uciekla, a przyszla matka; Ze liep weg, en de moeder kwam – Ona uciekla, a przyszla matka).
Ja, die woont hier, meneer. (Tak, on tu mieszka, prosze pana; Ja, die woont hier, meneer – Tak, on tu mieszka, prosze pana). Gaat uwee maar de trap op, na 'et eerste pertaal, en dan de trap na 'et tweede pertaal, en dan nog 'en trap, en dan is uwee-d-er, want uwe komt er vanzelf. (Prosze isc schodami na pierwsze pietro, potem na drugie pietro, a potem jeszcze jedno pietro, i tam pan bedzie, bo sam pan tam dotrze; Gaat uwee maar de trap op, na 'et eerste pertaal – Prosze isc schodami na pierwsze pietro, en dan de trap na 'et tweede pertaal – potem na drugie pietro, en dan nog 'en trap – a potem jeszcze jedno pietro, en dan is uwee-d-er – i tam pan bedzie, want uwe komt er vanzelf – bo sam pan tam dotrze). Myntje, ga 'es eefe segge datter 'en heer is. (Myntje, idz powiedz, ze jest tu pan; Myntje, ga 'es eefe segge datter 'en heer is – Myntje, idz powiedz, ze jest tu pan). Wie kanse segge, dat er is, meneer? (Kto moze mu powiedziec, ze jest tu pan, prosze pana?; Wie kanse segge, dat er is, meneer – Kto moze mu powiedziec, ze jest tu pan, prosze pana?)
Ik zei dat ik m'nheer Droogstoppel was, makelaar in koffi, van de Lauriergracht, maar dat ik mezelf wel zou aandienen. (Powiedzialem, ze jestem panem Droogstoppelem, maklerem kawowym z Lauriergracht, ale sam sie przedstawie; Ik zei dat ik m'nheer Droogstoppel was – Powiedzialem, ze jestem panem Droogstoppelem, makelaar in koffi, van de Lauriergracht – maklerem kawowym z Lauriergracht, maar dat ik mezelf wel zou aandienen – ale sam sie przedstawie). Ik klom zoo hoog als gezegd was, en hoorde in het derde portaal een kinderstem zingen: strakjes komt vader, die zoete papa. (Wspialem sie tak wysoko, jak powiedziano, i uslyszalem na trzecim pietrze dzieciecy glos spiewajacy: zaraz przyjdzie tata, ten slodki tata; Ik klom zoo hoog als gezegd was – Wspialem sie tak wysoko, jak powiedziano, en hoorde in het derde portaal een kinderstem zingen – i uslyszalem na trzecim pietrze dzieciecy glos spiewajacy, strakjes komt vader, die zoete papa – zaraz przyjdzie tata, ten slodki tata). Ik klopte, en de deur werd geopend door een vrouw of dame – ik weet zelf niet recht wat ik van haar maken moest. (Zapukalem, a drzwi otworzyla kobieta lub dama – sam nie wiem, co o niej myslec; Ik klopte, en de deur werd geopend door een vrouw of dame – Zapukalem, a drzwi otworzyla kobieta lub dama, ik weet zelf niet recht wat ik van haar maken moest – sam nie wiem, co o niej myslec). Ze zag zeer bleek. (Wygladala bardzo blado; Ze zag zeer bleek – Wygladala bardzo blado). Haar trekken droegen sporen van vermoeidheid, en deden me denken aan myn vrouw als de wasch beredderd is. (Jej rysy nosily slady zmeczenia i przypominaly mi moja zone, gdy pranie jest gotowe; Haar trekken droegen sporen van vermoeidheid – Jej rysy nosily slady zmeczenia, en deden me denken aan myn vrouw als de wasch beredderd is – i przypominaly mi moja zone, gdy pranie jest gotowe). Ze was gekleed in een wit lang hemd, of jak zonder schoot, dat haar tot de knie?n hing, en aan de voorzyde met een zwart speldje was vastgemaakt. (Byla ubrana w biala dluga koszule lub kaftan bez spоdnicy, ktоry siegal jej do kolan i byl przypiety z przodu czarna spinka; Ze was gekleed in een wit lang hemd – Byla ubrana w biala dluga koszule, of jak zonder schoot – lub kaftan bez spоdnicy, dat haar tot de knie?n hing – ktоry siegal jej do kolan, en aan de voorzyde met een zwart speldje was vastgemaakt – i byl przypiety z przodu czarna spinka). In-plaats van een behoorlyke japon of rok, droeg ze daaronder een stuk donker gebloemd lynwaad, dat eenige malen om het lyf gewikkeld scheen, en hare heupen en knie?n vry nauw omsloot. (Zamiast porzadnej sukni lub spоdnicy, miala na sobie kawalek ciemnego kwiecistego plоtna, ktоry wydawal sie byc kilkakrotnie owiniety wokоl ciala i dosc ciasno przylegal do jej bioder i kolan; In-plaats van een behoorlyke japon of rok – Zamiast porzadnej sukni lub spоdnicy, droeg ze daaronder een stuk donker gebloemd lynwaad – miala na sobie kawalek ciemnego kwiecistego plоtna, dat eenige malen om het lyf gewikkeld scheen – ktоry wydawal sie byc kilkakrotnie owiniety wokоl ciala, en hare heupen en knie?n vry nauw omsloot – i dosc ciasno przylegal do jej bioder i kolan). Er was geen spoor van plooien, wydte of omvang, zooals dit by een vrouw toch behoort. (Nie bylo sladu fald, szerokosci ani objetosci, jak to u kobiet powinno byc; Er was geen spoor van plooien, wydte of omvang – Nie bylo sladu fald, szerokosci ani objetosci, zooals dit by een vrouw toch behoort – jak to u kobiet powinno byc). Ik was bly dat ik Frits niet gezonden had, want haar kleeding kwam me zeer onkiesch voor, en het vreemde daarvan werd nog verhoogd door de losheid waarmee ze zich bewoog, als vond ze zich heel goed zoo. (Cieszylem sie, ze nie wyslalem Fritsa, poniewaz jej strоj wydawal mi sie bardzo nieprzyzwoity, a dziwnosc tego byla jeszcze bardziej podkreslona przez swobode, z jaka sie poruszala, jakby czula sie w nim bardzo dobrze; Ik was bly dat ik Frits niet gezonden had – Cieszylem sie, ze nie wyslalem Fritsa, want haar kleeding kwam me zeer onkiesch voor – poniewaz jej strоj wydawal mi sie bardzo nieprzyzwoity, en het vreemde daarvan werd nog verhoogd door de losheid waarmee ze zich bewoog – a dziwnosc tego byla jeszcze bardziej podkreslona przez swobode, z jaka sie poruszala, als vond ze zich heel goed zoo – jakby czula sie w nim bardzo dobrze). Het mensch scheen volstrekt niet te weten dat ze er niet uitzag als andere vrouwen. (Kobieta wydawala sie zupelnie nie zdawac sobie sprawy, ze nie wyglada jak inne kobiety; Het mensch scheen volstrekt niet te weten – Kobieta wydawala sie zupelnie nie zdawac sobie sprawy, dat ze er niet uitzag als andere vrouwen – ze nie wyglada jak inne kobiety). Ook kwam het me voor, dat ze volstrekt niet verlegen was over myn komst. (Rоwniez wydawalo mi sie, ze wcale nie byla zawstydzona moim przybyciem; Ook kwam het me voor – Rоwniez wydawalo mi sie, dat ze volstrekt niet verlegen was over myn komst – ze wcale nie byla zawstydzona moim przybyciem). Ze verborg niets onder de tafel, verschoof de stoelen niet, en deed niets van wat toch het gebruik is, als er een vreemdeling komt van een deftig voorkomen. (Nie ukrywala nic pod stolem, nie przesuwala krzesel i nie robila nic, co zwykle robi sie, gdy przychodzi obcy o powaznym wygladzie; Ze verborg niets onder de tafel – Nie ukrywala nic pod stolem, verschoof de stoelen niet – nie przesuwala krzesel, en deed niets van wat toch het gebruik is – i nie robila nic, co zwykle robi sie, als er een vreemdeling komt van een deftig voorkomen – gdy przychodzi obcy o powaznym wygladzie).
Ze had, als een Chinesche, de haren achter over gekamd, en die achter het hoofd in een soort van strik of knoop saamgebonden. (Miala wlosy zaczesane do tylu jak Chinka i zwiazane z tylu glowy w rodzaj kokardki lub wezla; Ze had, als een Chinesche, de haren achter over gekamd – Miala wlosy zaczesane do tylu jak Chinka, en die achter het hoofd in een soort van strik of knoop saamgebonden – i zwiazane z tylu glowy w rodzaj kokardki lub wezla). Later heb ik vernomen dat haar kleeding een soort van indische dracht is, die ze daar-te-lande sarong en kabaai noemen, maar ik vond het heel leelyk. (Pоzniej dowiedzialem sie, ze jej strоj to rodzaj indyjskiego ubioru, ktоry tam nazywaja sarong i kabaai, ale uwazalem go za bardzo brzydki; Later heb ik vernomen dat haar kleeding een soort van indische dracht is – Pоzniej dowiedzialem sie, ze jej strоj to rodzaj indyjskiego ubioru, die ze daar-te-lande sarong en kabaai noemen – ktоry tam nazywaja sarong i kabaai, maar ik vond het heel leelyk – ale uwazalem go za bardzo brzydki).
Is u juffrouw Sjaalman? vroeg ik. (Czy jest pani Sjaalman? – zapytalem; Is u juffrouw Sjaalman – Czy jest pani Sjaalman, vroeg ik – zapytalem).
Wien heb ik de eer te spreken? zeide zy, en wel op een toon waarin iets lag, alsof ook ik wat eer had moeten brengen in myn vraag. (Z kim mam zaszczyt rozmawiac? – odpowiedziala, i to tonem, w ktоrym bylo cos, jakbym rоwniez ja powinien okazac pewien szacunek w moim pytaniu; Wien heb ik de eer te spreken? – Z kim mam zaszczyt rozmawiac, zeide zy – odpowiedziala, en wel op een toon waarin iets lag, alsof ook ik wat eer had moeten brengen in myn vraag – i to tonem, w ktоrym bylo cos, jakbym rоwniez ja powinien okazac pewien szacunek w moim pytaniu).
Nu, van komplimenten houd ik niet. (Cоz, nie lubie komplementоw; Nu, van komplimenten houd ik niet – Cоz, nie lubie komplementоw). Met een principaal is dit wat anders, en ik ben te lang by de zaken, om myn wereld niet te kennen. (Z glоwnym klientem to co innego, a ja jestem zbyt dlugo w interesach, by nie znac swojego swiata; Met een principaal is dit wat anders – Z glоwnym klientem to co innego, en ik ben te lang by de zaken, om myn wereld niet te kennen – a ja jestem zbyt dlugo w interesach, by nie znac swojego swiata). Maar om daar veel omslag te verkoopen op een derde verdieping, vond ik niet noodig. (Ale sprzedawac tam duzo ceremonii na trzecim pietrze nie uwazalem za konieczne; Maar om daar veel omslag te verkoopen op een derde verdieping – Ale sprzedawac tam duzo ceremonii na trzecim pietrze, vond ik niet noodig – nie uwazalem za konieczne). Ik zei dus kort-af, dat ik m'nheer Droogstoppel was, makelaar in koffi, Lauriergracht, No 37, en dat ik haar man spreken wilde. (Powiedzialem wiec krоtko, ze jestem panem Droogstoppelem, maklerem kawowym z Lauriergracht 37, i ze chce rozmawiac z jej mezem; Ik zei dus kort-af – Powiedzialem wiec krоtko, dat ik m'nheer Droogstoppel was – ze jestem panem Droogstoppelem, makelaar in koffi, Lauriergracht, No 37 – maklerem kawowym z Lauriergracht 37, en dat ik haar man spreken wilde – i ze chce rozmawiac z jej mezem). Wel ja, waarom zou ik omslag maken? (No cоz, dlaczego mialbym robic ceregiele?; Wel ja, waarom zou ik omslag maken? – No cоz, dlaczego mialbym robic ceregiele?)
Ze wees my een matten stoeltjen aan, en nam een klein meisje op den schoot, dat op den grond zat te spelen. (Wskazala mi matowe krzeslo i wziela na kolana mala dziewczynke, ktоra bawila sie na podlodze; Ze wees my een matten stoeltjen aan – Wskazala mi matowe krzeslo, en nam een klein meisje op den schoot – i wziela na kolana mala dziewczynke, dat op den grond zat te spelen – ktоra bawila sie na podlodze). De kleine jongen dien ik had hooren zingen, zag me strak aan, en bekeek me van 't hoofd tot de voeten. (Maly chlopiec, ktоrego slyszalem spiewajacego, patrzyl na mnie intensywnie i ogladal mnie od stоp do glоw; De kleine jongen dien ik had hooren zingen – Maly chlopiec, ktоrego slyszalem spiewajacego, zag me strak aan – patrzyl na mnie intensywnie, en bekeek me van 't hoofd tot de voeten – i ogladal mnie od stоp do glоw). Die scheen ook volstrekt niet verlegen! (Ten tez wcale nie wydawal sie zawstydzony!; Die scheen ook volstrekt niet verlegen! – Ten tez wcale nie wydawal sie zawstydzony!) Het was een knaapje van een jaar of zes, ook al vreemd gekleed. (To byl chlopiec w wieku okolo szesciu lat, rоwniez dziwnie ubrany; Het was een knaapje van een jaar of zes – To byl chlopiec w wieku okolo szesciu lat, ook al vreemd gekleed – rоwniez dziwnie ubrany). Zyn wyd broekje reikte ter-nauwernood tot de helft van de dy, en de beentjes waren bloot van daar tot aan den enkel. (Jego szerokie spodenki ledwo siegaly polowy uda, a nogi byly gole od tego miejsca do kostki; Zyn wyd broekje reikte ter-nauwernood tot de helft van de dy – Jego szerokie spodenki ledwo siegaly polowy uda, en de beentjes waren bloot van daar tot aan den enkel – a nogi byly gole od tego miejsca do kostki). Heel indecent, vind ik. (Uwazam to za bardzo nieprzyzwoite; Heel indecent, vind ik – Uwazam to za bardzo nieprzyzwoite). ‘Kom je om papa te spreken?’ vroeg hy op-eens, en ik begreep terstond dat de opvoeding van dat knaapje veel te wenschen overliet, anders had hy: ‘komt u’ gezegd. (Przyszedles porozmawiac z tata? – zapytal nagle, i od razu zrozumialem, ze wychowanie tego chlopca pozostawia wiele do zyczenia, inaczej powiedzialby: 'przyszedl pan'; Kom je om papa te spreken? – Przyszedles porozmawiac z tata? vroeg hy op-eens – zapytal nagle, en ik begreep terstond dat de opvoeding van dat knaapje veel te wenschen overliet – i od razu zrozumialem, ze wychowanie tego chlopca pozostawia wiele do zyczenia, anders had hy: ‘komt u’ gezegd – inaczej powiedzialby: 'przyszedl pan'). Maar omdat ik met myn houding verlegen was, en wel wat praten wilde, antwoordde ik: (Ale poniewaz bylem zaklopotany moja postawa i chcialem porozmawiac, odpowiedzialem; Maar omdat ik met myn houding verlegen was – Ale poniewaz bylem zaklopotany moja postawa, en wel wat praten wilde – i chcialem porozmawiac, antwoordde ik – odpowiedzialem):
Ja, kereltje, ik kom om je papa te spreken. (Tak, chlopcze, przyszedlem porozmawiac z twoim tata; Ja, kereltje, ik kom om je papa te spreken – Tak, chlopcze, przyszedlem porozmawiac z twoim tata). Zou hy spoedig komen, denkje? (Myslisz, ze wkrоtce przyjdzie?; Zou hy spoedig komen, denkje? – Myslisz, ze wkrоtce przyjdzie?)
Dat weet ik niet. (Nie wiem tego; Dat weet ik niet – Nie wiem tego). Hy is uit, en zoekt geld om een verfdoos voor me te koopen. (Wyszedl i szuka pieniedzy, zeby kupic mi zestaw do malowania; Hy is uit – Wyszedl, en zoekt geld om een verfdoos voor me te koopen – i szuka pieniedzy, zeby kupic mi zestaw do malowania). (Frits zegt: verwdoos, maar dit doe ik niet. Verf is verf, en geen verw.) (Frits mоwi: verwdoos, ale tego nie zrobie. Verf to farba, a nie verw; Frits zegt: verwdoos, maar dit doe ik niet – Frits mоwi: verwdoos, ale tego nie zrobie, Verf is verf, en geen verw – Farba to farba, a nie verw).
Stil, myn jongen, zei de vrouw. (Cicho, mоj chlopcze, powiedziala kobieta; Stil, myn jongen – Cicho, mоj chlopcze, zei de vrouw – powiedziala kobieta). Speel wat met je prenten, of met de chinesche speeldoos. (Pobaw sie troche swoimi obrazkami lub chinskim pudelkiem do zabawy; Speel wat met je prenten – Pobaw sie troche swoimi obrazkami, of met de chinesche speeldoos – lub chinskim pudelkiem do zabawy).
Je weet immers dat die m'nheer gister alles heeft meegenomen. (Wiesz przeciez, ze ten pan wczoraj wszystko zabral; Je weet immers dat die m'nheer gister alles heeft meegenomen – Wiesz przeciez, ze ten pan wczoraj wszystko zabral).
Ook zyn moeder noemde hy: je, en er scheen een ‘heer’ geweest te zyn, die alles ‘meegenomen had’…een vroolyk bezoek! (Nazywal rоwniez swoja matke: „ty”, i wydawalo sie, ze byl tam „pan”, ktоry wszystko „zabral”… wesola wizyta!; Ook zyn moeder noemde hy: je – Nazywal rоwniez swoja matke: „ty”, en er scheen een ‘heer’ geweest te zyn, die alles ‘meegenomen had’ – i wydawalo sie, ze byl tam „pan”, ktоry wszystko „zabral”, een vroolyk bezoek – wesola wizyta!). De vrouw scheen ook niet opgeruimd, want ter-sluik wischte zy haar oog af, terwyl zy 't kleine meisje by haar broertje bracht. (Kobieta tez nie wydawala sie byc w dobrym nastroju, bo ukradkiem otarla oko, gdy przyniosla mala dziewczynke do jej brata; De vrouw scheen ook niet opgeruimd – Kobieta tez nie wydawala sie byc w dobrym nastroju, want ter-sluik wischte zy haar oog af – bo ukradkiem otarla oko, terwyl zy 't kleine meisje by haar broertje bracht – gdy przyniosla mala dziewczynke do jej brata). ‘Dааr, zeide zy, speel wat met Nonni.’ (Tam, powiedziala, pobaw sie troche z Nonni; Dааr, zeide zy – Tam, powiedziala, speel wat met Nonni – pobaw sie troche z Nonni). Een rare naam. (Dziwne imie; Een rare naam – Dziwne imie). En dit deed hy. (I tak zrobil; En dit deed hy – I tak zrobil).
Wel juffrouw, vroeg ik, verwacht u spoedig uw man? (Cоz, prosze pani, zapytalem, czy spodziewa sie pani wkrоtce swojego meza?; Wel juffrouw – Cоz, prosze pani, verwacht u spoedig uw man? – czy spodziewa sie pani wkrоtce swojego meza?)
Ik kan 't niet bepalen, antwoordde zy. (Nie moge tego okreslic, odpowiedziala; Ik kan 't niet bepalen – Nie moge tego okreslic, antwoordde zy – odpowiedziala).
Daar liet op-eens de kleine jongen, die met zyn zusje schuitjevaren gespeeld had, deze in den steek, en vroeg my: (Nagle maly chlopiec, ktоry bawil sie z siostra w lоdke, przestal i zapytal mnie; Daar liet op-eens de kleine jongen – Nagle maly chlopiec, die met zyn zusje schuitjevaren gespeeld had – ktоry bawil sie z siostra w lоdke, deze in den steek – przestal, en vroeg my – i zapytal mnie):
M'nheer, waarom zeg je tegen mama: juffrouw? (Prosze pana, dlaczego mоwi pan do mamy: juffrouw?; M'nheer, waarom zeg je tegen mama: juffrouw – Prosze pana, dlaczego mоwi pan do mamy: juffrouw?)
Hoe dan, kereltje, zei ik, wat moet ik dan zeggen? (Jak wiec, chlopcze, zapytalem, co powinienem wtedy powiedziec?; Hoe dan, kereltje – Jak wiec, chlopcze, zei ik – zapytalem, wat moet ik dan zeggen – co powinienem wtedy powiedziec?)
Wel…zooals andere menschen! (Cоz… jak inni ludzie!; Wel…zooals andere menschen – Cоz… jak inni ludzie!) De juffrouw is beneden. (Juffrouw jest na dole; De juffrouw is beneden – Juffrouw jest na dole). Ze verkoopt schotels en priktollen. (Sprzedaje talerze i baczki; Ze verkoopt schotels en priktollen – Sprzedaje talerze i baczki).
Nu ben ik makelaar in koffi – Last & Co, Lauriergracht, No 37 – we zyn met ons dertienen op 't kantoor, en als ik Stern meereken, die geen salaris ontvangt, zyn er veertien. (Teraz jestem maklerem kawowym – Last & Co, Lauriergracht nr 37 – mamy trzynastu w biurze, a jesli liczyc Sterna, ktоry nie otrzymuje wynagrodzenia, jest nas czternastu; Nu ben ik makelaar in koffi – Teraz jestem maklerem kawowym, Last & Co, Lauriergracht, No 37 – Last & Co, Lauriergracht nr 37, we zyn met ons dertienen op 't kantoor – mamy trzynastu w biurze, en als ik Stern meereken – a jesli liczyc Sterna, die geen salaris ontvangt – ktоry nie otrzymuje wynagrodzenia, zyn er veertien – jest nas czternastu). Welnu, myn vrouw is: juffrouw, en moest ik nu tegen d?t mensch: mevrouw zeggen? (Cоz, moja zona to juffrouw, a czy teraz mialbym mоwic do tej kobiety: pani?; Welnu, myn vrouw is: juffrouw – Cоz, moja zona to juffrouw, en moest ik nu tegen d?t mensch: mevrouw zeggen? – a czy teraz mialbym mоwic do tej kobiety: pani?) Dit ging toch niet! (To nie moglo tak byc!; Dit ging toch niet – To nie moglo tak byc!) Ieder moet in zyn stand blyven, en wat meer is, gister hadden de deurwaarders den boel weggehaald. (Kazdy powinien trzymac sie swojego stanu, a co wiecej, wczoraj komornicy zabrali caly dobytek; Ieder moet in zyn stand blyven – Kazdy powinien trzymac sie swojego stanu, en wat meer is, gister hadden de deurwaarders den boel weggehaald – a co wiecej, wczoraj komornicy zabrali caly dobytek). Ik vond myn: juffrouw dus w?l, en bleef er by. (Uwazalem wiec moje: juffrouw za wlasciwe i pozostalem przy tym; Ik vond myn: juffrouw dus w?l – Uwazalem wiec moje: juffrouw za wlasciwe, en bleef er by – i pozostalem przy tym).
Ik vroeg waarom Sjaalman zich niet by my had aangemeld om zyn pak terug te halen? (Zapytalem, dlaczego Sjaalman nie zglosil sie do mnie, zeby odebrac swoja paczke?; Ik vroeg waarom Sjaalman zich niet by my had aangemeld om zyn pak terug te halen – Zapytalem, dlaczego Sjaalman nie zglosil sie do mnie, zeby odebrac swoja paczke?) Ze scheen er van te weten, en zei, dat zy op-reis waren geweest, en wel naar Brussel. (Wygladala na swiadoma tego i powiedziala, ze byli w podrоzy, a mianowicie w Brukseli; Ze scheen er van te weten – Wygladala na swiadoma tego, en zei, dat zy op-reis waren geweest – i powiedziala, ze byli w podrоzy, en wel naar Brussel – a mianowicie w Brukseli). Dat hy daar voor de Indеpendance gewerkt had, maar dat hy er niet had kunnen blyven, omdat zyn artikels oorzaak waren dat het blad aan de fransche grenzen zoo dikwyls werd afgewezen. (Ze pracowal tam dla „Indеpendance”, ale nie mоgl tam zostac, poniewaz jego artykuly byly powodem, dla ktоrego gazeta byla tak czesto odrzucana na francuskich granicach; Dat hy daar voor de Indеpendance gewerkt had – Ze pracowal tam dla „Indеpendance”, maar dat hy er niet had kunnen blyven – ale nie mоgl tam zostac, omdat zyn artikels oorzaak waren dat het blad aan de fransche grenzen zoo dikwyls werd afgewezen – poniewaz jego artykuly byly powodem, dla ktоrego gazeta byla tak czesto odrzucana na francuskich granicach). Dat ze sedert eenige dagen in Amsterdam teruggekeerd waren, omdat Sjaalman hier een betrekking zou krygen… (Ze wrоcili do Amsterdamu kilka dni temu, poniewaz Sjaalman mial tu dostac prace…; Dat ze sedert eenige dagen in Amsterdam teruggekeerd waren – Ze wrоcili do Amsterdamu kilka dni temu, omdat Sjaalman hier een betrekking zou krygen – poniewaz Sjaalman mial tu dostac prace…)
Zeker by Gaafzuiger? vroeg ik. (Na pewno u Gaafzuigera? – zapytalem; Zeker by Gaafzuiger? – Na pewno u Gaafzuigera? vroeg ik – zapytalem).
Ja, dat was het! (Tak, to bylo to!; Ja, dat was het! – Tak, to bylo to!) Maar dit was tegengeloopen, zeide zy. (Ale to sie nie udalo, powiedziala; Maar dit was tegengeloopen – Ale to sie nie udalo, zeide zy – powiedziala). Nu, hiervan wist ik meer dan zyzelf. (Cоz, wiedzialem o tym wiecej niz ona sama; Nu, hiervan wist ik meer dan zyzelf – Cоz, wiedzialem o tym wiecej niz ona sama). Hy had de Aglaia laten vallen, en was lui, pedant en ziekelyk…precies, dааrom was hy weggejaagd. (Upuscil Aglaia, byl leniwy, pedantyczny i chorowity… dokladnie dlatego zostal wyrzucony; Hy had de Aglaia laten vallen – Upuscil Aglaia, en was lui, pedant en ziekelyk – i byl leniwy, pedantyczny i chorowity, precies, dааrom was hy weggejaagd – dokladnie dlatego zostal wyrzucony).
En, ging ze voort, dat hy zeker dezer dagen by my komen zou, en misschien wel juist naar my toe was, om antwoord te vragen op 't verzoek dat hy my gedaan had. (I dodala, ze z pewnoscia w najblizszych dniach przyjdzie do mnie, a moze nawet wlasnie do mnie przyszedl, aby zapytac o odpowiedz na prosbe, ktоra do mnie skierowal; En, ging ze voort – I dodala, dat hy zeker dezer dagen by my komen zou – ze z pewnoscia w najblizszych dniach przyjdzie do mnie, en misschien wel juist naar my toe was – a moze nawet wlasnie do mnie przyszedl, om antwoord te vragen op 't verzoek dat hy my gedaan had – aby zapytac o odpowiedz na prosbe, ktоra do mnie skierowal).
Ik zei dat Sjaalman maar eens komen zou, maar dat hy niet moest schellen, want dit is zoo lastig voor de meid. (Powiedzialem, ze Sjaalman powinien przyjsc, ale nie powinien dzwonic, bo to jest tak uciazliwe dla sluzacej; Ik zei dat Sjaalman maar eens komen zou – Powiedzialem, ze Sjaalman powinien przyjsc, maar dat hy niet moest schellen – ale nie powinien dzwonic, want dit is zoo lastig voor de meid – bo to jest tak uciazliwe dla sluzacej). Als hy wat wachtte, zei ik, zou de deur wel eens opengaan, als er iemand uit moest. (Jesli troche poczeka, powiedzialem, drzwi moga sie otworzyc, gdy ktos bedzie wychodzil; Als hy wat wachtte – Jesli troche poczeka, zei ik – powiedzialem, zou de deur wel eens opengaan – drzwi moga sie otworzyc, als er iemand uit moest – gdy ktos bedzie wychodzil). En toen ging ik heen, en nam myn bruidsuikers weer mee, want, ronduit gezegd, het beviel me daar niet. (A potem poszedlem i zabralem ze soba moje cukierki weselne, bo szczerze mоwiac, nie podobalo mi sie tam; En toen ging ik heen – A potem poszedlem, en nam myn bruidsuikers weer mee – i zabralem ze soba moje cukierki weselne, want, ronduit gezegd, het beviel me daar niet – bo szczerze mоwiac, nie podobalo mi sie tam). Ik voelde me niet op myn gemak. (Nie czulem sie swobodnie; Ik voelde me niet op myn gemak – Nie czulem sie swobodnie). Een makelaar is toch geen kruier, dunkt me, en ik beweer dat ik er fatsoenlyk uitzie. (Makler nie jest przeciez tragarzem, mysle, i twierdze, ze wygladam przyzwoicie; Een makelaar is toch geen kruier – Makler nie jest przeciez tragarzem, dunkt me – mysle, en ik beweer dat ik er fatsoenlyk uitzie – i twierdze, ze wygladam przyzwoicie). Ik had myn jas met bont aan, en toch zat ze daar zoo eenvoudig, en praatte zoo kalm met haar kinderen, alsof ze alleen was. (Mialem na sobie futrzana kurtke, a ona siedziala tam tak prosto i rozmawiala tak spokojnie ze swoimi dziecmi, jakby byla sama; Ik had myn jas met bont aan – Mialem na sobie futrzana kurtke, en toch zat ze daar zoo eenvoudig – a ona siedziala tam tak prosto, en praatte zoo kalm met haar kinderen – i rozmawiala tak spokojnie ze swoimi dziecmi, alsof ze alleen was – jakby byla sama). Bovendien ze scheen geschreid te hebben, en ontevreden menschen kan ik niet verdragen. (Ponadto, wydawalo sie, ze plakala, a nie moge zniesc niezadowolonych ludzi; Bovendien ze scheen geschreid te hebben – Ponadto, wydawalo sie, ze plakala, en ontevreden menschen kan ik niet verdragen – a nie moge zniesc niezadowolonych ludzi). Ook was 't er koud en ongezellig – zeker omdat de boel weggehaald was – en ik houd veel van gezelligheid in een kamer. (Bylo tam rоwniez zimno i nieprzyjemnie – zapewne dlatego, ze caly dobytek zostal zabrany – a ja bardzo lubie przytulnosc w pokoju; Ook was 't er koud en ongezellig – Bylo tam rоwniez zimno i nieprzyjemnie, zeker omdat de boel weggehaald was – zapewne dlatego, ze caly dobytek zostal zabrany, en ik houd veel van gezelligheid in een kamer – a ja bardzo lubie przytulnosc w pokoju). Onder het naar-huis gaan besloot ik het met Bastiaans nog eens aantezien, omdat ik niet gaarne iemand op-straat zet. (Wracajac do domu, postanowilem jeszcze raz przyjrzec sie sprawie z Bastiaansem, poniewaz nie lubie wyrzucac nikogo na ulice; Onder het naar-huis gaan besloot ik het met Bastiaans nog eens aantezien – Wracajac do domu, postanowilem jeszcze raz przyjrzec sie sprawie z Bastiaansem, omdat ik niet gaarne iemand op-straat zet – poniewaz nie lubie wyrzucac nikogo na ulice).
Nu volgt de eerste week van Stern. (Teraz nadchodzi pierwszy tydzien Sterna; Nu volgt de eerste week van Stern – Teraz nadchodzi pierwszy tydzien Sterna). Het spreekt vanzelf dat er veel in voorkomt, dat my niet bevalt. (Oczywiscie, ze jest tam wiele rzeczy, ktоre mi sie nie podobaja; Het spreekt vanzelf dat er veel in voorkomt – Oczywiscie, ze jest tam wiele rzeczy, dat my niet bevalt – ktоre mi sie nie podobaja). Maar ik moet me houden aan artikel twee, en de Rosemeyers hebben 't goed gevonden. (Ale musze trzymac sie artykulu drugiego, a Rosemeyerowie to zaakceptowali; Maar ik moet me houden aan artikel twee – Ale musze trzymac sie artykulu drugiego, en de Rosemeyers hebben 't goed gevonden – a Rosemeyerowie to zaakceptowali). Ik geloof, dat ze Stern in de hoogte steken, omdat hy een oom heeft te Hamburg, die in suiker doet. (Mysle, ze chwala Sterna, poniewaz ma wujka w Hamburgu, ktоry handluje cukrem; Ik geloof, dat ze Stern in de hoogte steken – Mysle, ze chwala Sterna, omdat hy een oom heeft te Hamburg, die in suiker doet – poniewaz ma wujka w Hamburgu, ktоry handluje cukrem).
Sjaalman was er inderdaad geweest. (Sjaalman rzeczywiscie tam byl; Sjaalman was er inderdaad geweest – Sjaalman rzeczywiscie tam byl). Hy had Stern gesproken, en aan dezen eenige woorden en zaken uitgelegd, die hy niet begreep. (Rozmawial ze Sternem i wyjasnil mu kilka slоw i spraw, ktоrych nie rozumial; Hy had Stern gesproken – Rozmawial ze Sternem, en aan dezen eenige woorden en zaken uitgelegd – i wyjasnil mu kilka slоw i spraw, die hy niet begreep – ktоrych nie rozumial). Die Stern niet begreep, meen ik. (Ktоrych Stern nie rozumial, mam na mysli; Die Stern niet begreep, meen ik – Ktоrych Stern nie rozumial, mam na mysli). Ik verzoek nu den lezer de volgende hoofdstukken doortebyten, dan beloof ik naderhand weer iets van meer solieden aard, van my, Batavus Droogstoppel, makelaar in koffi: Last & Co, Lauriergracht, No 37. (Prosze teraz czytelnika o przeczytanie kolejnych rozdzialоw, a potem obiecuje znowu cos bardziej solidnego ode mnie, Batavusa Droogstoppela, maklera kawowego: Last & Co, Lauriergracht, nr 37; Ik verzoek nu den lezer de volgende hoofdstukken doortebyten – Prosze teraz czytelnika o przeczytanie kolejnych rozdzialоw, dan beloof ik naderhand weer iets van meer solieden aard – a potem obiecuje znowu cos bardziej solidnego, van my, Batavus Droogstoppel, makelaar in koffi – ode mnie, Batavusa Droogstoppela, maklera kawowego: Last & Co, Lauriergracht, No 37 – Last & Co, Lauriergracht, nr 37).

Rozdzial 5: Podrоz do Lebak

Vyfde hoofdstuk
Er was des morgens te tien ure een ongewone beweging op den grooten weg die de afdeeling Pandeglang verbindt met Lebak. (O dziesiatej rano na glоwnej drodze laczacej oddzial Pandeglang z Lebak panowal niezwykly ruch; des morgens – rano, ongewone beweging – niezwykly ruch, grooten weg – glоwna droga, afdeeling – oddzial, verbindt – laczy, Lebak – Lebak).
‘Groote weg’ is misschien wat veel gezegd voor 't breed voetpad dat men, uit beleefdheid en by-gebrek aan beter, de ‘weg’ noemde. (‘Groote weg’ to byc moze za duzo powiedziane na szeroka sciezke, ktоra z grzecznosci i braku lepszego, nazywano droga; groote weg – wielka droga, breed voetpad – szeroka sciezka, beleefdheid – grzecznosc, by-gebrek – brak, weg – droga).
Maar als men met een vierspannig rytuig vertrok van Serang, de hoofdplaats der residentie Bantam, met het voornemen zich te begeven naar Rangkas-Betoeng, de nieuwe hoofdplaats van 't Lebaksche, kon men nagenoeg zeker zyn, te-eeniger-tyd daar aantekomen. (Ale jesli ktos wyruszyl czterokonnym powozem z Serang, glоwnej miejscowosci rezydencji Bantam, z zamiarem udania sie do Rangkas-Betoeng, nowej glоwnej miejscowosci Lebak, mozna bylo byc niemal pewnym, ze tam sie dotrze; vierspannig rytuig – czterokonny powоz, vertrok – wyruszyl, hoofdplaats – glоwna miejscowosc, residentie – rezydencja, voornemen – zamiar, zich te begeven – udac sie, nagenoeg zeker – niemal pewnym, te-eeniger-tyd – predzej czy pоzniej, aantekomen – dotrzec).
't Was dus een weg. (To wiec byla droga; weg – droga).
Wel bleef men gedurig steken in den modder, die in de Bantamsche laaglanden zwaar, kleierig en klevend is, wel was men telkens genoodzaakt de hulp interoepen van de bewoners der naastby gelegen dorpen – ook al waren ze niet zееr naby, want de dorpen zyn niet menigvuldig in die streken – maar als men er dan eindelyk in geslaagd was, een twintigtal landbouwers uit den omtrek by-een te krygen, duurde het gewoonlyk niet zeer lang, voor men paarden en wagen weder op vasten grond had gebracht. (Czesto grzezlismy w blocie, ktоre na nizinach Bantam jest ciezkie, gliniaste i kleiste, czesto bylismy zmuszeni wzywac pomoc mieszkancоw pobliskich wiosek – nawet jesli nie byly one bardzo blisko, bo wioski w tych okolicach sa rzadkie – ale kiedy w koncu udalo sie zebrac okolo dwudziestu rolnikоw z okolicy, zazwyczaj nie trwalo dlugo, zanim konie i wоz zostaly z powrotem na twardym gruncie; gedurig steken – czesto grzeznac, modder – bloto, Bantamsche laaglanden – niziny Bantam, zwaar – ciezki, kleierig – gliniasty, klevend – kleiste, telkens genoodzaakt – czesto zmuszeni, hulp interoepen – wzywac pomoc, naastby gelegen dorpen – pobliskie wioski, menigvuldig – liczny, streken – okolice, twintigtal landbouwers – okolo dwudziestu rolnikоw, omtrek – okolica, by-een te krygen – zebrac, gewoonlyk – zazwyczaj, zeer lang – bardzo dlugo, paarden en wagen – konie i wоz, weder – ponownie, vasten grond – twardy grunt, gebracht – przyniesiony).
De koetsier klapte met de zweep, de loopers – in Europa zou men, geloof ik, zeggen ‘palfreniers’ of liever, er bestaat in Europa niets wat met deze loopers overeenkomt – die onvergelykbare loopers dan, met hun korte dikke zweepjes, huppelden weer aan de zyde van het vierspan, kreschen onbeschryfelyke geluiden, en sloegen de paarden ter-aanmoediging onder den buik. (Woznica strzelal z bicza, a biegacze – w Europie powiedzielibysmy, jak sadze, ‘palfrenierzy’, a raczej, w Europie nie ma nic, co mogloby sie rоwnac z tymi biegaczami – ci nieporоwnywalni biegacze, ze swoimi krоtkimi, grubymi biczami, znowu podskakiwali po bokach czterokonnego zaprzegu, wydawali niewyobrazalne dzwieki i uderzali konie pod brzuch, aby je zachecic; koetsier – woznica, klapte – strzelal, zweep – bicz, loopers – biegacze, palfreniers – palfrenierzy, onvergelykbare – nieporоwnywalni, korte dikke zweepjes – krоtkie, grube bicze, huppelden – podskakiwali, zyde – bok, vierspan – czterokonny zaprzeg, kreschen – wydawali dzwieki, onbeschryfelyke geluiden – niewyobrazalne dzwieki, sloegen – uderzali, paarden – konie, ter-aanmoediging – aby zachecic, onder den buik – pod brzuch).
Zоо hotste men dan eenigen tyd voort, tot het verdrietig oogenblik weer daar was, dat men tot over de assen wegzonk in den modder. (Tak wiec jechano przez jakis czas, az nadszedl smutny moment, gdy znowu zanurzono sie w blocie po osie; hotste men voort – jechano, eenigen tyd – jakis czas, verdrietig oogenblik – smutny moment, wegzonk – zanurzono sie, den modder – bloto, tot over de assen – po osie).
Dan begon het geroep om hulp op-nieuw. (Wtedy znowu zaczeto wolac o pomoc; begon – zaczeto, het geroep om hulp – wolac o pomoc, op-nieuw – znowu).
Men wachtte geduldig tot die hulp kwam, en… sukkelde verder. (Czekano cierpliwie, az przyjdzie pomoc i… ruszono dalej; wachtte – czekano, geduldig – cierpliwie, hulp kwam – pomoc przyszla, sukkelde verder – ruszono dalej).
Dikwyls, als ik dien weg langs ging, was 't my als zou ik hier of daar een wagen vinden met reizigers uit de vorige eeuw, die in den modder gezakt, en vergeten waren. (Czesto, gdy szedlem ta droga, wydawalo mi sie, ze tu czy tam znajde wоz z podrоznikami z poprzedniego wieku, ktоry ugrzazl w blocie i zostal zapomniany; dikwyls – czesto, weg langs ging – szedlem ta droga, was 't my als – wydawalo mi sie, hier of daar – tu czy tam, een wagen vinden – znalezc wоz, reizigers uit de vorige eeuw – podrоznicy z poprzedniego wieku, in den modder gezakt – ugrzazl w blocie, vergeten – zapomniany).
Maar dit is me nooit voorgekomen. (Ale to mi sie nigdy nie przydarzylo; maar dit is me nooit – ale to mi sie nigdy, voorgekomen – przydarzylo).
Ik veronderstel dus dat allen die ooit dezen weg langs kwamen, eindelyk zyn aangeland waar ze wezen wilden. (Zakladam wiec, ze wszyscy, ktоrzy kiedykolwiek ta droga szli, ostatecznie dotarli tam, gdzie chcieli; ik veronderstel – zakladam, dus dat allen – wiec ze wszyscy, ooit dezen weg langs kwamen – kiedykolwiek ta droga szli, eindelyk – ostatecznie, zyn aangeland – dotarli, waar ze wezen wilden – gdzie chcieli).
Men zou zich zeer vergissen, wanneer men zich van den geheelen grooten weg op Java, een denkbeeld vormde naar den maatstaf van dien weg in 't Lebaksche. (Bardzo by sie ktos pomylil, gdyby wyobrazil sobie cala glоwna droge na Jawie na podstawie tej drogi w Lebak; zou zich zeer vergissen – bardzo by sie pomylil, geheelen grooten weg op Java – cala glоwna droga na Jawie, een denkbeeld vormde – wyobrazic sobie, naar den maatstaf van dien weg – na podstawie tej drogi, 't Lebaksche – Lebak).
De eigenlyke heirbaan met zyn vele zytakken, die de maarschalk Daendels met groote opoffering van volk deed aanleggen, is inderdaad een prachtig stuk werks, en men staat verbaasd over de geestkracht van den man die, ondanks alle bezwaren welke zyn benyders en tegenstanders in 't moederland hem in den weg legden, den onwil der bevolking en de ontevredenheid der hoofden durfde trotsen, om iets tot-stand te brengen, dat thans nog de bewondering van iederen bezoeker opwekt en verdient. (Wlasciwa droga glоwna z wieloma odgalezieniami, ktоra marszalek Daendels zbudowal kosztem wielkich ofiar ludu, jest rzeczywiscie wspanialym dzielem, a czlowiek jest zdumiony duchem czlowieka, ktоry mimo wszelkich trudnosci, jakie stawiali mu jego zazdrosnicy i przeciwnicy w ojczyznie, smial przeciwstawiac sie niecheci ludnosci i niezadowoleniu glоw, aby stworzyc cos, co do dzis budzi podziw kazdego odwiedzajacego i na to zasluguje; eigenlyke heirbaan – wlasciwa droga glоwna, vele zytakken – wiele odgalezien, maarschalk Daendels – marszalek Daendels, groote opoffering van volk – wielkie ofiary ludu, deed aanleggen – zbudowal, inderdaad – rzeczywiscie, prachtig stuk werks – wspaniale dzielo, staat verbaasd – jest zdumiony, geestkracht van den man – duch czlowieka, ondanks alle bezwaren – mimo wszelkich trudnosci, zyn benyders – jego zazdrosnicy, tegenstanders – przeciwnicy, moederland – ojczyzna, den weg legden – stawiali trudnosci, onwil der bevolking – niechec ludnosci, ontevredenheid der hoofden – niezadowolenie glоw, durfde trotsen – smial przeciwstawiac sie, iets tot-stand te brengen – stworzyc cos, thans nog – do dzis, bewondering van iederen bezoeker – podziw kazdego odwiedzajacego, opwekt en verdient – budzi i zasluguje).
Geen paardenpostery dan ook in Europa – zelfs niet in Engeland, Rusland of Hongarye – kan met die op Java worden gelyk gesteld. (Zadna poczta konna w Europie – nawet nie w Anglii, Rosji czy na Wegrzech – nie moze byc rоwna tej na Jawie; geen paardenpostery – zadna poczta konna, Europa – Europa, Engeland – Anglia, Rusland – Rosja, Hongarye – Wegry, kan gelyk gesteld – moze byc rоwna).
Over hooge bergruggen, langs diepten die u doen yzen, vliegt de zwaar bepakte reiswagen in ееn galop voort. (Przez wysokie grzbiety gоrskie, wzdluz przepasci, ktоre mroza krew w zylach, ciezko obciazony powоz leci jednym galopem; hooge bergruggen – wysokie grzbiety gоrskie, diepten die u doen yzen – przepasci, ktоre mroza krew w zylach, zwaar bepakte reiswagen – ciezko obciazony powоz, ееn galop – jednym galopem, voort – dalej).
De koetsier zit als op den bok genageld, uren, ja, gansche dagen achtereen, en zwaait de zware zweep met yzeren arm. (Woznica siedzi jak przybity do kozla, godzinami, tak, calymi dniami, i macha ciezkim biczem zelaznym ramieniem; koetsier – woznica, zit als op den bok genageld – siedzi jak przybity do kozla, uren – godziny, gansche dagen – calymi dniami, achtereen – pod rzad, zwaait – macha, zware zweep – ciezki bicz, yzeren arm – zelazne ramie).
Hy weet juist te berekenen waar en hoeveel hy de hollende paarden moet inhouden, om na vliegend dalen van een berghelling, ginds aan dien hoek… (On dokladnie wie, gdzie i jak bardzo musi powstrzymac pedzace konie, aby po szybkim zjezdzie ze zbocza gоry, tam na zakrecie…; berekenen – obliczyc, hollende paarden – pedzace konie, inhouden – powstrzymac, vliegend dalen – szybki zjazd, berghhelling – zbocze gоry, ginds aan dien hoek – tam na zakrecie).
Myn God, de weg is… weg! We gaan in een afgrond, gilt de onervaren reiziger, daar is geen weg… daar is de diepte! (Boze mоj, droga zniknela! Wpadamy w przepasc, krzyczy niedoswiadczony podrоznik, nie ma drogi… tam jest przepasc!; Myn God – Boze mоj, de weg is… weg – droga zniknela, we gaan in een afgrond – wpadamy w przepasc, gilt de onervaren reiziger – krzyczy niedoswiadczony podrоznik, geen weg – nie ma drogi, daar is de diepte – tam jest przepasc).
Ja, zoo schynt het. (Tak, tak sie wydaje; zoo schynt het – tak sie wydaje).
De weg kromt zich, en juist als ееn galopsprong verder, vasten grond zou doen verliezen aan 't voorspan, wenden zich de paarden, en slingeren het voertuig den hoek om. (Droga zakreca i wlasnie gdyby jeszcze jeden galop utracilby twardy grunt, konie skrecaja i pojazd leci w zakret; weg kromt zich – droga zakreca, ееn galopsprong verder – jeszcze jeden galop, vasten grond – twardy grunt, zouden doen verliezen – stracilby, voorspan – przоd, wenden zich – skrecaja, slingeren het voertuig den hoek om – pojazd leci w zakret).
Ze vliegen de berghoogte op, die ge een oogenblik vroeger niet zaagt, en… de afgrond ligt achter u. (Leca na szczyt gоry, ktоrej chwile wczesniej nie widziales, i… przepasc jest za toba; vliegen de berghoogte op – leca na szczyt gоry, oogenblik vroeger – chwile wczesniej, niet zaagt – nie widziales, afgrond – przepasc, ligt achter u – jest za toba).
Er zyn, by zulke gelegenheid, oogenblikken dat de wagen alleen rust op de raderen aan de buitenzyde van den boog dien ge beschryft: de middelpuntvliedende kracht heeft de binnenwielen van den grond geheven. (Sa chwile, przy takich okazjach, ze wоz opiera sie tylko na kolach po zewnetrznej stronie luku, ktоry opisujesz: sila odsrodkowa uniosla wewnetrzne kola nad ziemie; by zulke gelegenheid – przy takich okazjach, oogenblikken – chwile, wagen rust op de raderen – wоz opiera sie na kolach, buitenzijde van den boog – zewnetrzna strona luku, middelpuntvliedende kracht – sila odsrodkowa, binnenwielen – wewnetrzne kola, van den grond geheven – uniosla nad ziemie).
Er behoort koelbloedigheid toe, de oogen niet te sluiten, en wie voor 't eerst op Java reist, schryft aan zyn familie in Europa, dat hy in levensgevaar verkeerd heeft. (Wymaga to zimnej krwi, nie zamykac oczu, a kto po raz pierwszy podrоzuje po Jawie, pisze do swojej rodziny w Europie, ze byl w smiertelnym niebezpieczenstwie; koelbloedigheid – zimna krew, de oogen niet te sluiten – nie zamykac oczu, voor 't eerst op Java reist – po raz pierwszy podrоzuje po Jawie, schryft aan zyn familie – pisze do swojej rodziny, in levensgevaar verkeerd – w smiertelnym niebezpieczenstwie).
Maar wie er te-huis behoort, lacht om dien angst. (Ale kto tam mieszka, smieje sie z tego strachu; te-huis behoort – mieszka, lacht om dien angst – smieje sie z tego strachu).
Het is myn doel niet, vooral niet in het begin van myn vertelling, den lezer lang bezig te houden met het beschryven van plaatsen, landschappen of gebouwen. (Nie jest moim celem, zwlaszcza na poczatku mojej opowiesci, zajmowanie czytelnika opisami miejsc, krajobrazоw czy budynkоw; doel niet – nie celem, begin van myn vertelling – poczatek mojej opowiesci, lezer lang bezig te houden – zajmowanie czytelnika, beschryven van plaatsen – opisy miejsc, landschappen – krajobrazy, gebouwen – budynki).
Ik vrees te zeer hem afteschrikken door wat zweemen zou naar langdradigheid, en eerst later, als ik gevoel dat hy voor my gewonnen is, als ik uit blik en houding bemerk dat het lot van de heldin die ergens van 't balkon eener vierde verdieping springt, hem belang inboezemt, dan laat ik, met stoute verachting van alle wetten der zwaartekracht, haar zweven tusschen hemel en aarde, tot ik myn hart heb lucht gegeven in de nauwkeurige schets der schoonheden van het landschap, of van 't gebouw dat daar ergens schynt geplaatst te zyn om een voorwendsel aan de hand te doen tot een veelbladzydig vertoog over middeleeuwsche architektuur. (Obawiam sie zbytnio odstraszyc go czyms, co moze wydawac sie rozwlekloscia, a dopiero pоzniej, gdy poczuje, ze jest dla mnie wygrany, gdy z jego spojrzenia i postawy zauwaze, ze los bohaterki, ktоra skacze z balkonu na czwartym pietrze, budzi jego zainteresowanie, pozwole sobie, z odwaznym lekcewazeniem wszystkich praw grawitacji, zawiesic ja miedzy niebem a ziemia, az dam upust swojemu sercu w dokladnym opisie piekna krajobrazu lub budynku, ktоry tam gdzies wydaje sie byc umieszczony, aby sluzyc jako pretekst do wielostronicowego wykladu o architekturze sredniowiecznej; vrees te zeer – obawiam sie zbytnio, afteschrikken – odstraszyc, zweemen zou naar langdradigheid – wydawac sie rozwlekloscia, eerst later – dopiero pоzniej, als ik gevoel dat hy voor my gewonnen is – gdy poczuje, ze jest dla mnie wygrany, als ik uit blik en houding bemerk – gdy z jego spojrzenia i postawy zauwaze, lot van de heldin – los bohaterki, balkon eener vierde verdieping – balkon na czwartym pietrze, hem belang inboezemt – budzi jego zainteresowanie, stoute verachting – odwazne lekcewazenie, wetten der zwaartekracht – prawa grawitacji, zweven tusschen hemel en aarde – zawiesic miedzy niebem a ziemia, myn hart heb lucht gegeven – dac upust swojemu sercu, nauwkeurige schets – dokladny opis, schoonheden van het landschap – piekno krajobrazu, 't gebouw – budynek, voorwendsel aan de hand te doen – sluzyc jako pretekst, veelbladzydig vertoog – wielostronicowy wyklad, middeleeuwsche architektuur – architektura sredniowieczna).
Al die kasteelen gelyken op elkaar. Onveranderlyk zyn ze van heterogeene bouworde. Het corps de logis dagteekent altyd van eenige regeeringen vroeger dan de aanhechtsels die onder dezen of genen lateren koning daarby zyn gevoegd. (Wszystkie te zamki sa do siebie podobne. Zawsze sa zbudowane w sposоb niejednolity. Glоwna czesc budynku pochodzi zawsze z wczesniejszych rzadоw niz dobudоwki dodane przez tego lub innego pоzniejszego krоla; al die kasteelen gelyken op elkaar – wszystkie te zamki sa do siebie podobne, onveranderlyk – zawsze, heterogeene bouworde – niejednolity sposоb budowy, corps de logis – glоwna czesc budynku, dagteekent altyd van eenige regeeringen – pochodzi zawsze z wczesniejszych rzadоw, aanhechtsels – dobudоwki, lateren koning – pоzniejszy krоl).
De torens zyn in vervallen staat… (Wieze sa w stanie rozpadu; torens – wieze, vervallen staat – stan rozpadu).
Waarde lezer, er zyn geen torens. Een toren is een denkbeeld, een droom, een ideaal, een verzinsel, onverdragelyke grootspraak! Er zyn halve torens, en… torentjes. (Drogi czytelniku, nie ma wiez. Wieza to idea, sen, ideal, wymysl, nieznosne przechwalki! Sa pоlwieze i… wiezyczki; waarde lezer – drogi czytelniku, er zyn geen torens – nie ma wiez, toren – wieza, denkbeeld – idea, droom – sen, ideaal – ideal, verzinsel – wymysl, onverdragelyke grootspraak – nieznosne przechwalki, halve torens – pоlwieze, torentjes – wiezyczki).
De geestdryvery die torens meende te moeten zetten op de gebouwen die opgericht werden ter-eere van dezen of genen heilige, duurde niet lang genoeg om ze te voleinden, en de spits die de geloovigen naar den hemel moet wyzen, rust, gewoonlyk een paar omgangen te laag, op de massieve bazis, 'tgeen denken doet aan den man zonder dyen op de kermis. (Entuzjazm, ktоry kazal budowac wieze na budynkach wzniesionych ku czci tego czy innego swietego, nie trwal wystarczajaco dlugo, aby je ukonczyc, a szczyt, ktоry mial wskazywac wiernym niebo, zazwyczaj spoczywa kilka obrotоw za nisko na masywnej podstawie, co przypomina czlowieka bez nоg na jarmarku; geestdryvery – entuzjazm, torens meende te moeten zetten – kazal budowac wieze, gebouwen – budynki, opgericht werden ter-eere van dezen of genen heilige – wzniesione ku czci tego czy innego swietego, duurde niet lang genoeg om ze te voleinden – nie trwal wystarczajaco dlugo, aby je ukonczyc, spits die de geloovigen naar den hemel moet wyzen – szczyt, ktоry mial wskazywac wiernym niebo, rust, gewoonlyk een paar omgangen te laag – zazwyczaj spoczywa kilka obrotоw za nisko, massieve bazis – masywna podstawa, denken doet aan den man zonder dyen op de kermis – przypomina czlowieka bez nоg na jarmarku).
Alleen torentjes, kleine naaldjes op dorpskerken, zyn afgewerkt. (Tylko wiezyczki, male igielki na wiejskich kosciolach, sa ukonczone; torentjes – wiezyczki, kleine naaldjes – male igielki, dorpskerken – wiejskie koscioly, afgewerkt – ukonczone).
Het is waarlyk niet vleiend voor de westersche beschaving, dat zelden het denkbeeld om een groot werk tot-stand te brengen, zich lang genoeg heeft kunnen staande houden om dat werk voleind te zien. (To naprawde nie jest pochlebne dla zachodniej cywilizacji, ze rzadko idea stworzenia wielkiego dziela trwala wystarczajaco dlugo, aby zobaczyc ukonczenie tego dziela; waarlyk niet vleiend – naprawde nie pochlebne, westersche beschaving – zachodnia cywilizacja, zelden het denkbeeld om een groot werk tot-stand te brengen – rzadko idea stworzenia wielkiego dziela, zich lang genoeg heeft kunnen staande houden – trwala wystarczajaco dlugo, dat werk voleind te zien – zobaczyc ukonczenie tego dziela).
Ik spreek nu niet van ondernemingen welker afwerking noodig was om de kosten te dekken. (Nie mоwie teraz o przedsiewzieciach, ktоrych ukonczenie bylo konieczne, aby pokryc koszty; ondernemingen – przedsiewziecia, welker afwerking noodig was – ktоrych ukonczenie bylo konieczne, kosten te dekken – pokryc koszty).
Wie juist weten wil wat ik bedoel, ga den Dom te Keulen zien. (Kto chce dokladnie wiedziec, co mam na mysli, niech idzie zobaczyc katedre w Kolonii; wie juist weten wil – kto chce dokladnie wiedziec, wat ik bedoel – co mam na mysli, ga den Dom te Keulen zien – niech idzie zobaczyc katedre w Kolonii).
Hy geve zich rekenschap van de grootsche opvatting van dat gebouw, in de ziel des bouwmeesters Gerhard von Riehl… van 't geloof in de harten des volks, dat hem in-staat stelde dat werk aantevangen en voorttezetten… van den invloed der denkbeelden die z?lk een kolos noodig hadden om als zichtbare voorstelling te dienen van het ongezien godsdienstig gevoel… en hy vergelyke deze overspanning met de richting, die eenige eeuwen later het oogenblik deed geboren worden, waarop men 't werk staakte… (Niech zda sobie sprawe z wielkiej koncepcji tego budynku, w duszy budowniczego Gerharda von Riehla… z wiary w sercach ludu, ktоra pozwolila mu rozpoczac i kontynuowac to dzielo… z wplywu idei, ktоre wymagaly takiego kolosa, aby sluzyc jako widzialne przedstawienie niewidzialnego uczucia religijnego… i niech porоwna to napiecie z kierunkiem, ktоry kilka wiekоw pоzniej spowodowal narodziny chwili, kiedy przerwano prace…; geve zich rekenschap – zdac sobie sprawe, grootsche opvatting van dat gebouw – wielka koncepcja tego budynku, ziel des bouwmeesters Gerhard von Riehl – dusza budowniczego Gerharda von Riehla, geloof in de harten des volks – wiara w sercach ludu, in-staat stelde dat werk aantevangen en voorttezetten – pozwolila rozpoczac i kontynuowac to dzielo, invloed der denkbeelden – wplyw idei, zulke kolos – taki kolos, zichtbare voorstelling – widzialne przedstawienie, ongezien godsdienstig gevoel – niewidzialne uczucie religijne, vergelyke deze overspanning – porоwna to napiecie, richting – kierunek, eenige eeuwen later – kilka wiekоw pоzniej, het oogenblik deed geboren worden – spowodowal narodziny chwili, men 't werk staakte – przerwano prace).
Er ligt een diepe kloof tusschen Erwin van Steinbach en onze bouwmeesters! (Jest gleboka przepasc miedzy Erwinem von Steinbachem a naszymi budowniczymi!; diepe kloof – gleboka przepasc, tusschen Erwin van Steinbach – miedzy Erwinem von Steinbachem, onze bouwmeesters – nasi budowniczy).
Ik weet dat men sedert jaren bezig is deze kloof te dempen. (Wiem, ze od lat prоbuja zasypac te przepasc; sedert jaren bezig – od lat prоbuja, deze kloof te dempen – zasypac te przepasc).
Ook te Keulen bouwt men weder aan den Dom. (Rоwniez w Kolonii nadal buduja katedre; Keulen – Kolonia, bouwt men weder aan den Dom – nadal buduja katedre).
Maar zal men den afgebroken draad weer kunnen aanhechten? (Ale czy uda sie ponownie polaczyc przerwany watek?; afgebroken draad – przerwany watek, weer kunnen aanhechten – ponownie polaczyc).
Zal men terugvinden in onze dagen, wat toen de kracht uitmaakte van kerkvoogd en bouwheer? (Czy w naszych czasach znajdziemy to, co wtedy stanowilo sile koscielnego opiekuna i budowniczego?; terugvinden in onze dagen – znalezc w naszych czasach, kracht uitmaakte van kerkvoogd en bouwheer – stanowilo sile koscielnego opiekuna i budowniczego).
Ik geloof het niet. (Nie sadze; ik geloof het niet – nie sadze).
Geld zal wel te bekomen zyn, en hiervoor is steen en kalk te-koop. (Pieniadze beda dostepne, a za nie mozna kupic kamien i wapno; geld zal wel te bekomen zyn – pieniadze beda dostepne, steen en kalk te-koop – kamien i wapno do kupienia).
Men kan den kunstenaar betalen, die een plan ontwerpt, en den metselaar die de steenen legt. (Mozna zaplacic artyscie, ktоry zaprojektuje plan, i murarzowi, ktоry polozy kamienie; kunstenaar betalen – zaplacic artyscie, plan ontwerpt – zaprojektuje plan, metselaar die de steenen legt – murarz, ktоry polozy kamienie).
Maar niet voor geld te-koop is 't verdwaald en toch eerbiedwaardig gevoel dat in een bouwontwerp een dichtstuk zag, een dichtstuk van graniet, dat luid sprak tot het volk, een dichtstuk in marmer, dat dааr stond als een onbewegelyk voortdurend eeuwig gebed. (Ale za pieniadze nie kupisz zagubionego, a jednak szacownego uczucia, ktоre w projekcie budowlanym widzialo poemat, poemat z granitu, ktоry glosno przemawial do ludu, poemat z marmuru, ktоry stal tam jako nieruchoma, wiecznie trwajaca modlitwa; niet voor geld te-koop – nie do kupienia za pieniadze, verdwaald en toch eerbiedwaardig gevoel – zagubione, a jednak szacowne uczucie, bouwontwerp – projekt budowlany, dichtstuk – poemat, dichtstuk van graniet – poemat z granitu, luid sprak tot het volk – glosno przemawial do ludu, dichtstuk in marmer – poemat z marmuru, onbewegelyk voortdurend eeuwig gebed – nieruchoma, wiecznie trwajaca modlitwa).
Op de grens tusschen Lebak en Pandeglang dan, was op zekeren morgen een ongewone beweging. (Na granicy miedzy Lebak a Pandeglangiem pewnego ranka panowalo niezwykle poruszenie; grens tusschen Lebak en Pandeglang – granica miedzy Lebak a Pandeglangiem, zekeren morgen – pewnego ranka, ongewone beweging – niezwykle poruszenie).
Honderden gezadelde paarden bedekten den weg, en duizend menschen voor 't minst – wat veel was voor die plek – liepen in bedryvig wachten heen-en-weer. (Setki osiodlanych koni pokrywaly droge, a przynajmniej tysiac ludzi – co bylo duzo jak na to miejsce – biegalo tam i z powrotem w aktywnym oczekiwaniu; honderden gezadelde paarden – setki osiodlanych koni, bedekten den weg – pokrywaly droge, duizend menschen voor 't minst – przynajmniej tysiac ludzi, wat veel was voor die plek – co bylo duzo jak na to miejsce, bedryvig wachten heen-en-weer – biegalo tam i z powrotem w aktywnym oczekiwaniu).
Hier zag men de hoofden der dorpen, en de distriktshoofden uit het Lebaksche, allen met hun gevolg, en te oordeelen naar den schoonen bastert-arabier die in zyn ryk tuig op den zilveren watertrens knabbelde, was ook een hoofd van hoogeren rang op deze plaats aanwezig. (Tutaj mozna bylo zobaczyc glowy wiosek i naczelnicy dystryktоw z Lebak, wszyscy z ich swita, a sadzac po pieknym pоlarabie, ktоry w bogatym uprzezy gryzl srebrne wodze, obecny byl rоwniez przywоdca wyzszego rzedu; hoofden der dorpen – glowy wiosek, distriktshoofden uit het Lebaksche – naczelnicy dystryktоw z Lebak, allen met hun gevolg – wszyscy z ich swita, schoonen bastert-arabier – piekny pоlarab, ryk tuig – bogata uprzaz, zilveren watertrens – srebrne wodze, hoofd van hoogeren rang – przywоdca wyzszego rzedu, op deze plaats aanwezig – obecny w tym miejscu).
Dit was dan ook het geval. (Tak wlasnie bylo; dit was het geval – tak bylo).
De Regent van Lebak, Radhen Adhipatti Karta Natta Negara, had met groot gevolg Rangkas-Betoeng verlaten, en ondanks zyn hoogen ouderdom de twaalf of veertien palen afgelegd, die zyn woonplaats scheidden van de grenzen der naburige afdeeling Pandeglang. (Regent Lebak, Radhen Adhipatti Karta Natta Negara, opuscil Rangkas-Betoeng z wielka swita i mimo swojego zaawansowanego wieku przebyl dwanascie lub czternascie mil, ktоre oddzielaly jego miejsce zamieszkania od granic sasiedniego dystryktu Pandeglang; Regent van Lebak – regent Lebak, Radhen Adhipatti Karta Natta Negara – Radhen Adhipatti Karta Natta Negara, groot gevolg – wielka swita, Rangkas-Betoeng verlaten – opuscil Rangkas-Betoeng, zyn hoogen ouderdom – zaawansowany wiek, twaalf of veertien palen afgelegd – przebyl dwanascie lub czternascie mil, woonplaats – miejsce zamieszkania, grenzen der naburige afdeeling Pandeglang – granice sasiedniego dystryktu Pandeglang).
Er werd een nieuwe adsistent-resident verwacht, en het gebruik, dat in Indie meer dan ergens kracht van wet heeft, wil dat de beambte die met het bestuur eener afdeeling belast is, feestelyk worde ingehaald by zyn aankomst. (Oczekiwano nowego asystenta-rezydenta, a zwyczaj, ktоry w Indiach ma wiecej mocy niz gdziekolwiek indziej, nakazuje, aby urzednik odpowiedzialny za zarzadzanie dystryktem zostal uroczysto przyjety po przyjezdzie; nieuwe adsistent-resident – nowy asystent-rezydent, verwacht – oczekiwano, gebruik – zwyczaj, Indie – Indie, kracht van wet – moc prawna, beambte – urzednik, met het bestuur eener afdeeling belast – odpowiedzialny za zarzadzanie dystryktem, feestelyk worde ingehaald – uroczysto przyjety, zyn aankomst – jego przyjazd).
Ook de kontroleur, een man van middelbaren leeftyd, die sedert eenige maanden na den dood van den vorigen adsistent-resident, als eerstopvolgende in rang het bestuur had waargenomen, was daar tegenwoordig. (Rоwniez kontroler, mezczyzna w srednim wieku, ktоry od kilku miesiecy po smierci poprzedniego asystenta-rezydenta pelnil obowiazki kierownika, byl tam obecny; kontroleur – kontroler, man van middelbaren leeftyd – mezczyzna w srednim wieku, eenige maanden na den dood – kilka miesiecy po smierci, vorigen adsistent-resident – poprzedni asystent-rezydent, eerstopvolgende in rang – pierwszy w randze, het bestuur had waargenomen – pelnil obowiazki kierownika, daar tegenwoordig – obecny tam).
Zoodra het tydstip der komst van den nieuwen adsistent-resident bekend was, had men in-aller-yl een pendoppo doen oprichten, een tafel en eenige stoelen daarheen gebracht, en eenige ververschingen gereed gezet. (Gdy tylko znano czas przybycia nowego asystenta-rezydenta, w pospiechu wzniesiono pendopo, przyniesiono tam stоl i kilka krzesel oraz przygotowano kilka przekasek; tydstip der komst – czas przybycia, nieuwen adsistent-resident – nowy asystent-rezydent, bekend was – znano, in-aller-yl – w pospiechu, pendoppo doen oprichten – wzniesiono pendopo, tafel en eenige stoelen – stоl i kilka krzesel, daarheen gebracht – przyniesiono tam, ververschingen gereed gezet – przygotowano kilka przekasek).
In deze pendoppo wachtte de Regent met den kontroleur de aankomst van den nieuwen chef af. (W tym pendopo regent wraz z kontrolerem czekali na przybycie nowego szefa; pendoppo – pendopo, Regent met den kontroleur – regent wraz z kontrolerem, aankomst van den nieuwen chef – przybycie nowego szefa, wachtte af – czekali).
Na een hoed met breeden rand, een regenscherm, of een hollen boom, is een pendoppo zeker de eenvoudigste uitdrukking van het denkbeeld: dak. (Po kapeluszu z szerokim rondem, parasolu lub wydrazonym drzewie, pendopo jest z pewnoscia najprostszym wyrazem idei: dach; hoed met breeden rand – kapelusz z szerokim rondem, regenscherm – parasol, hollen boom – wydrazone drzewo, pendoppo – pendopo, eenvoudigste uitdrukking – najprostszy wyraz, denkbeeld – idea, dak – dach).
Verbeeld u vier of zes bamboezen palen in den grond geslagen, die aan de boveneinden met elkander verbonden zyn door andere bamboes, waarop een deksel is vastgehecht van de lange bladen van den waterpalm die in deze streken atap heet, en ge zult u dusdanige pendoppo kunnen voorstellen. (Wyobraz sobie cztery lub szesc wbitych w ziemie bambusowych pali, polaczonych na gоrnych koncach innymi bambusami, na ktоrych przymocowana jest pokrywa z dlugich lisci palmy wodnej, ktоra w tych regionach nazywa sie atap, i bedziesz mоgl sobie wyobrazic takie pendopo; verbeeld u – wyobraz sobie, vier of zes bamboezen palen – cztery lub szesc bambusowych pali, in den grond geslagen – wbitych w ziemie, aan de boveneinden met elkander verbonden – polaczonych na gоrnych koncach, andere bamboes – inne bambusy, deksel vastgehecht – pokrywa przymocowana, lange bladen van den waterpalm – dlugie liscie palmy wodnej, deze streken atap heet – w tych regionach nazywa sie atap, zult u dusdanige pendoppo kunnen voorstellen – bedziesz mоgl sobie wyobrazic takie pendopo).
Het is, zooals ge ziet, zoo eenvoudig mogelyk, en het moest hier dan ook slechts dienen als pied ? terre voor de europesche en inlandsche beambten die daar hun nieuw opperhoofd kwamen verwelkomen aan de grenzen. (Jak widzisz, jest to tak proste, jak to mozliwe, i mialo sluzyc jedynie jako pied ? terre dla europejskich i miejscowych urzednikоw, ktоrzy przybyli tam, aby powitac swoje nowe przelozone na granicy; eenvoudig mogelyk – tak proste, jak to mozliwe, pied ? terre – pied ? terre, europesche en inlandsche beambten – europejscy i miejscowi urzednicy, nieuw opperhoofd – nowy przelozony, kwamen verwelkomen – przybyli powitac, grenzen – granica).
Ik heb me niet volkomen juist uitgedrukt, toen ik den adsistent-resident het opperhoofd, ook van den Regent, noemde. (Nie wyrazilem sie calkowicie precyzyjnie, kiedy nazwalem asystenta-rezydenta rоwniez przelozonym regenta; niet volkomen juist uitgedrukt – nie calkowicie precyzyjnie, adsistent-resident – asystent-rezydent, opperhoofd – przelozony, ook van den Regent – rоwniez regenta, noemde – nazwalem).
Een uitweiding over 't mechanismus van het bestuur in deze landstreken is hier, tot juist begrip van hetgeen volgen zal, noodzakelyk. (Rozwiniecie na temat mechanizmu zarzadzania w tych regionach jest tutaj konieczne dla wlasciwego zrozumienia tego, co nastapi; uitweiding – rozwiniecie, mechanismus van het bestuur – mechanizm zarzadzania, deze landstreken – te regiony, tot juist begrip – dla wlasciwego zrozumienia, hetgeen volgen zal – co nastapi, noodzakelyk – konieczne).
Het dusgenaamd Nederlandsch Indie – 't adjektief nederlandsch komt me eenigszins onnauwkeurig voor, doch 't werd officieel aangenomen14 – is, wat de verhouding van het moederland tot de bevolking aangaat, te splitsen in twee zeer verschillende hoofddeelen. (Tak zwane Indie Holenderskie – przymiotnik holenderski wydaje mi sie nieco nieprecyzyjny, ale zostal oficjalnie przyjety – jesli chodzi o relacje miedzy krajem macierzystym a ludnoscia, mozna podzielic na dwie bardzo rоzne glоwne czesci; dusgenaamd Nederlandsch Indie – tak zwane Indie Holenderskie, adjektief nederlandsch – przymiotnik holenderski, eenigszins onnauwkeurig – nieco nieprecyzyjny, officieel aangenomen – oficjalnie przyjety, verhouding van het moederland tot de bevolking – relacje miedzy krajem macierzystym a ludnoscia, te splitsen in twee zeer verschillende hoofddeelen – mozna podzielic na dwie bardzo rоzne glоwne czesci).
Een gedeelte bestaat uit stammen welker vorsten en vorstjes de opperheerschappy van Nederland als suzerein erkend hebben, doch waarby nog altyd het rechtstreeksch bestuur, in meer of minder mate gebleven is in handen van de ingeboren Hoofden zelf. (Jedna czesc sklada sie z plemion, ktоrych ksiazeta uznali zwierzchnictwo Holandii jako suzerena, ale gdzie nadal bezposrednie zarzadzanie, w wiekszym lub mniejszym stopniu, pozostaje w rekach rdzennych przywоdcоw; gedeelte – czesc, bestaat uit stammen – sklada sie z plemion, vorsten en vorstjes – ksiazeta, opperheerschappy van Nederland – zwierzchnictwo Holandii, suzerein erkend hebben – uznali jako suzerena, rechtstreeksch bestuur – bezposrednie zarzadzanie, meer of minder mate gebleven – w wiekszym lub mniejszym stopniu, handen van de ingeboren Hoofden – rece rdzennych przywоdcоw).
Een ander gedeelte, waartoe – met een zeer kleine, wellicht maar schynbare, uitzondering – geheel Java behoort, is rechtstreeks onderworpen aan Nederland. (Inna czesc, do ktоrej – z bardzo malym, byc moze tylko pozornym, wyjatkiem – nalezy cala Jawa, jest bezposrednio podporzadkowana Holandii; ander gedeelte – inna czesc, zeer kleine, wellicht maar schynbare, uitzondering – bardzo maly, byc moze tylko pozorny, wyjatek, geheel Java behoort – cala Jawa, rechtstreeks onderworpen aan Nederland – bezposrednio podporzadkowana Holandii).
Van cyns of schatting of bondgenootschap is hier geen spraak. (Nie ma mowy o podatkach, daninach ani sojuszach; cyns of schatting of bondgenootschap – podatki, daniny ani sojusze, geen spraak – nie ma mowy).
De Javaan is nederlandsch onderdaan. (Jawajczyk jest holenderskim poddanym; Javaan – Jawajczyk, nederlandsch onderdaan – holenderski poddany).
De Koning van Nederland is zyn koning. (Krоl Holandii jest jego krоlem; Koning van Nederland – krоl Holandii, zyn koning – jego krоl).
De afstammelingen zyner vorige vorsten en heeren zyn nederlandsche beambten. (Potomkowie jego dawnych ksiazat i panоw sa holenderskimi urzednikami; afstammelingen zyner vorige vorsten en heeren – potomkowie jego dawnych ksiazat i panоw, nederlandsche beambten – holenderscy urzednicy).
Ze worden aangesteld, verplaatst, bevorderd, door den Gouverneur-generaal die in-naam van den Koning regeert. (Sa mianowani, przenoszeni, awansowani przez gubernatora generalnego, ktоry rzadzi w imieniu krоla; aangesteld – mianowani, verplaatst – przenoszeni, bevorderd – awansowani, Gouverneur-generaal – gubernator generalny, in-naam van den Koning regeert – rzadzi w imieniu krоla).
De misdadiger wordt veroordeeld en gevonnist naar een wet die van 's Gravenhage is uitgegaan. (Przestepca jest osadzany i skazywany zgodnie z prawem, ktоre pochodzi z Hagi; misdadiger – przestepca, veroordeeld en gevonnist – osadzany i skazywany, wet die van 's Gravenhage is uitgegaan – prawo, ktоre pochodzi z Hagi).
De belasting die de Javaan opbrengt, vloeit in de schatkist van Nederland. (Podatek, ktоry placi Jawajczyk, trafia do skarbca Holandii; belasting die de Javaan opbrengt – podatek, ktоry placi Jawajczyk, schatkist van Nederland – skarbiec Holandii).
Van dit gedeelte slechts der nederlandsche bezittingen, dat alzoo inderdaad deel uitmaakt van het Koningryk der Nederlanden, zal in deze bladen hoofdzakelyk sprake zyn. (Z tej czesci tylko holenderskich posiadlosci, ktоra faktycznie stanowi czesc Krоlestwa Niderlandоw, bedzie glоwnie mowa na tych stronach; nederlandsche bezittingen – holenderskie posiadlosci, deel uitmaakt van het Koningryk der Nederlanden – stanowi czesc Krоlestwa Niderlandоw, zal in deze bladen hoofdzakelyk sprake zyn – bedzie glоwnie mowa na tych stronach).
Den Gouverneur-generaal staat een Raad ter-zyde, die echter op zyn besluiten geen beslissenden invloed heeft. (Gubernator generalny ma Rade u swojego boku, ktоra jednak nie ma decydujacego wplywu na jego decyzje; Gouverneur-generaal – gubernator generalny, staat een Raad ter-zyde – ma Rade u swojego boku, geen beslissenden invloed heeft – nie ma decydujacego wplywu).
Te Batavia zyn de onderscheidene bestuurstakken verdeeld in ‘departementen’ aan welker hoofd Direkteuren geplaatst zyn, die den schakel uitmaken tusschen het opperbestuur van den Gouverneur-generaal en de Residenten in de provincien. (W Batavii rоzne dzialy administracyjne sa podzielone na 'departamenty', na czele ktоrych stoja Dyrektorzy, ktоrzy stanowia ogniwo miedzy zarzadem Gubernatora Generalnego a Rezydentami w prowincjach; Batavia – Batavia, onderscheidene bestuurstakken – rоzne dzialy administracyjne, ‘departementen’ – 'departamenty', welker hoofd Direkteuren – na czele ktоrych Dyrektorzy, de Residenten in de provincien – Rezydenci w prowincjach).
By behandeling evenwel der zaken van politieken aard, wenden zich deze beambten rechtstreeks tot den Gouverneur-generaal. (Jednak w sprawach politycznych urzednicy ci zwracaja sie bezposrednio do Gubernatora Generalnego; politieken aard – sprawy polityczne, wenden zich rechtstreeks tot – zwracaja sie bezposrednio do, Gouverneur-generaal – Gubernator Generalny).
De benaming Resident is herkomstig uit den tyd toen Nederland nog slechts middellyk als leenheer de bevolking beheerschte, en zich aan de hoven der nog regeerende Vorsten door Residenten liet vertegenwoordigen. (Nazwa Rezydent pochodzi z czasоw, gdy Holandia kontrolowala ludnosc jedynie posrednio jako senior feudalny i reprezentowala sie na dworach jeszcze panujacych Ksiazat przez Rezydentоw; benaming Resident – nazwa Rezydent, herkomstig uit den tyd – pochodzi z czasоw, Nederland – Holandia, middellyk als leenheer – posrednio jako senior feudalny, de bevolking beheerschte – kontrolowala ludnosc, regeerende Vorsten – panujacy Ksiazeta, Residenten – Rezydenci).
Die Vorsten bestaan niet meer, en de residenten zyn, als gewestelyke Gouverneurs of Praefecten, bestuurders van landschappen geworden. (Ci Ksiazeta juz nie istnieja, a rezydenci stali sie, jako gubernatorzy prowincji lub prefekci, zarzadcami regionоw; Vorsten bestaan niet meer – Ksiazeta juz nie istnieja, residenten – rezydenci, gewestelyke Gouverneurs of Praefecten – gubernatorzy prowincji lub prefekci, bestuurders van landschappen geworden – stali sie zarzadcami regionоw).
Hun werkkring is veranderd, doch de naam is gebleven. (Ich zakres obowiazkоw sie zmienil, ale nazwa pozostala; werkkring is veranderd – zakres obowiazkоw sie zmienil, de naam is gebleven – nazwa pozostala).
Het zyn deze residenten, die eigenlyk het nederlandsch gezag tegenover de javaansche bevolking vertegenwoordigen. (To wlasnie ci rezydenci faktycznie reprezentuja wladze holenderska wobec ludnosci jawajskiej; residenten – rezydenci, nederlandsch gezag – wladza holenderska, javaansche bevolking – ludnosc jawajska, vertegenwoordigen – reprezentuja).
Het volk kent noch den Gouverneur-generaal, noch de Raden van Indie, noch de Direkteuren te Batavia. (Ludnosc nie zna ani Gubernatora Generalnego, ani Rad Indii, ani Dyrektorоw w Batavii; het volk – ludnosc, noch den Gouverneur-generaal – ani Gubernatora Generalnego, Raden van Indie – Rady Indii, Direkteuren te Batavia – Dyrektorzy w Batavii).
Het kent slechts den Resident, en de beambten die onder hem het besturen. (Zna tylko Rezydenta i urzednikоw, ktоrzy pod jego kierownictwem zarzadzaja; kent slechts den Resident – zna tylko Rezydenta, beambten die onder hem het besturen – urzednicy, ktоrzy pod jego kierownictwem zarzadzaja).
Een dusdanige residentie – er zyn er, die byna een millioen zielen bevatten – is verdeeld in drie, vier of vyf afdeelingen of regentschappen, aan welker hoofd Adsistent-Residenten geplaatst zyn. (Taka rezydencja – sa takie, ktоre licza prawie milion dusz – jest podzielona na trzy, cztery lub piec oddzialоw lub regencji, na czele ktоrych stoja Asystenci Rezydenta; dusdanige residentie – taka rezydencja, byna een millioen zielen bevatten – licza prawie milion dusz, verdeeld in drie, vier of vyf afdeelingen of regentschappen – podzielona na trzy, cztery lub piec oddzialоw lub regencji, aan welker hoofd Adsistent-Residenten geplaatst zyn – na czele ktоrych stoja Asystenci Rezydenta).
Onder dezen weder wordt het bestuur uitgeoefend door kontroleurs, opzieners en een tal van andere beambten die noodig zyn voor de inning der belastingen, voor het toezicht over den landbouw, voor het oprichten van gebouwen, voor de waterstaatswerken, voor de policie en voor het rechtswezen. (Pod nimi zarzad jest sprawowany przez kontrolerоw, nadzorcоw i wielu innych urzednikоw, ktоrzy sa potrzebni do poboru podatkоw, nadzoru nad rolnictwem, budowy budynkоw, prac hydrotechnicznych, policji i wymiaru sprawiedliwosci; onder dezen weder – pod nimi, het bestuur uitgeoefend door kontroleurs, opzieners en een tal van andere beambten – zarzad jest sprawowany przez kontrolerоw, nadzorcоw i wielu innych urzednikоw, noodig zyn voor de inning der belastingen – potrzebni do poboru podatkоw, toezicht over den landbouw – nadzоr nad rolnictwem, oprichten van gebouwen – budowy budynkоw, waterstaatswerken – prace hydrotechniczne, policie – policja, rechtswezen – wymiar sprawiedliwosci).
In elke afdeeling staat een inlandsch hoofd van hoogen rang met den titel van Regent, den adsistent-resident ter-zyde. (W kazdej sekcji jest miejscowy szef wysokiej rangi z tytulem Regenta, ktоry stoi obok asystenta rezydenta; in elke afdeeling – w kazdej sekcji, inlandsch hoofd van hoogen rang – miejscowy szef wysokiej rangi, titel van Regent – tytul Regenta, adsistent-resident ter-zyde – stoi obok asystenta rezydenta).
Zoodanig Regent, hoewel zyn verhouding tot het bestuur en zyn werkkring geheel die is van een bezoldigd beambte, behoort altyd tot den hoogen adel des lands, en dikwyls tot de familie der vorsten die vroeger in dat landschap of in de nabuurschap onafhankelyk geregeerd hebben. (Taki Regent, chociaz jego stosunek do zarzadu i zakres obowiazkоw jest calkowicie taki jak urzednika na pensji, zawsze nalezy do wysokiej szlachty kraju i czesto do rodziny ksiazat, ktоrzy wczesniej rzadzili niezaleznie w tym regionie lub sasiedztwie; Zoodanig Regent – Taki Regent, zyn verhouding tot het bestuur – jego stosunek do zarzadu, zyn werkkring – zakres obowiazkоw, bezoldigd beambte – urzednik na pensji, den hoogen adel des lands – wysoka szlachta kraju, familie der vorsten – rodzina ksiazat, onafhankelyk geregeerd hebben – rzadzili niezaleznie).
Zeer staatkundig wordt alzoo gebruik gemaakt van hun alouden feodalen invloed – die in Azie over 't geheel van groot gewicht is, en by de meeste stammen als punt van godsdienst wordt aangemerkt – dewyl door het benoemen dezer hoofden tot beambten, een hierarchie wordt geschapen, aan welker spits het nederlandsch gezag staat, dat door den Gouverneur-generaal wordt uitgeoefend. (Bardzo politycznie wykorzystuje sie ich dawny feudalny wplyw – ktоry w Azji jest w ogоle bardzo wazny i w wiekszosci plemion uwazany jest za punkt religijny – poniewaz mianujac tych przywоdcоw urzednikami, tworzy sie hierarchia, na czele ktоrej stoi wladza holenderska, sprawowana przez Gubernatora Generalnego; Zeer staatkundig – Bardzo politycznie, gebruik gemaakt van hun alouden feodalen invloed – wykorzystuje sie ich dawny feudalny wplyw, in Azie over 't geheel van groot gewicht is – w Azji jest w ogоle bardzo wazny, by de meeste stammen als punt van godsdienst wordt aangemerkt – w wiekszosci plemion uwazany jest za punkt religijny, benoemen dezer hoofden tot beambten – mianujac tych przywоdcоw urzednikami, hierarchie wordt geschapen – tworzy sie hierarchia, nederlandsch gezag – wladza holenderska, Gouverneur-generaal – Gubernator Generalny).
Er is niets nieuws onder de zon. (Nie ma nic nowego pod sloncem; niets nieuws onder de zon – nic nowego pod sloncem).
Werden niet de Ryks-, Mark-, Gau-, en Burggraven van het duitsche Ryk evenzoo door den Keizer aangesteld, en meestal gekozen uit de Baronnen? (Czyz nie tak samo mianowani byli hrabiowie Rzeszy, markizowie, graafowie i burmistrzowie Rzeszy Niemieckiej przez Cesarza, i zazwyczaj wybierani sposrоd baronоw?; Ryks-, Mark-, Gau-, en Burggraven van het duitsche Ryk – hrabiowie Rzeszy, markizowie, graafowie i burmistrzowie Rzeszy Niemieckiej, evenzoo door den Keizer aangesteld – mianowani przez Cesarza, meestal gekozen uit de Baronnen – zazwyczaj wybierani sposrоd baronоw).
Zonder uitweiding over den oorsprong des adels, die geheel in de natuur ligt, wensch ik toch plaats te geven aan de opmerking hoe in ?ns werelddeel en ginds in 't verre Indie, dezelfde oorzaken dezelfde gevolgen hadden. (Bez rozwodzenia sie nad pochodzeniem szlachty, ktоre calkowicie lezy w naturze, chcialbym jednak zwrоcic uwage na to, jak na naszym kontynencie i tam w dalekich Indiach te same przyczyny mialy te same skutki; uitweiding over den oorsprong des adels – rozwodzenie sie nad pochodzeniem szlachty, geheel in de natuur ligt – calkowicie lezy w naturze, wensch ik toch plaats te geven aan de opmerking – chcialbym jednak zwrоcic uwage, ?ns werelddeel – nasz kontynent, 't verre Indie – dalekie Indie, dezelfde oorzaken dezelfde gevolgen hadden – te same przyczyny mialy te same skutki).
Een land moet op verren afstand geregeerd worden, en hiertoe zyn beambten noodig, die 't centraal gezag vertegenwoordigen. (Krajem trzeba zarzadzac z daleka i do tego potrzebni sa urzednicy, ktоrzy reprezentuja wladze centralna; op verren afstand geregeerd worden – zarzadzac z daleka, beambten noodig – potrzebni urzednicy, centraal gezag vertegenwoordigen – reprezentowac wladze centralna).
Onder het stelsel van militaire willekeur, kozen de Romeinen hiertoe de Praefecten, in den aanvang gewoonlyk de bevelhebbers der legioenen die 't bedoelde land hadden ten-onder gebracht. (W systemie militarnej samowoli Rzymianie wybierali do tego Prefektоw, zazwyczaj dowоdcоw legionоw, ktоrzy podbili dany kraj; stelsel van militaire willekeur – system militarnej samowoli, kozen de Romeinen hiertoe de Praefecten – Rzymianie wybierali do tego Prefektоw, bevelhebbers der legioenen – dowоdcy legionоw, bedoelde land hadden ten-onder gebracht – podbili dany kraj).
Zulke landstreken bleven dan ook: provincien, dat is: wingewesten. (Takie regiony pozostawaly prowincjami, czyli krajami podbitymi; landstreken – regiony, provincien – prowincje, wingewesten – kraje podbite).
Maar toen later het centraal gezag des duitschen Ryks behoefte voelde, eenig ver gelegen volk aan zich te binden op andere wyze dan door stoffelyk overwicht alleen, zoodra een verwyderde streek werd beschouwd als door gelykheid in afkomst, taal en gewoonten tot het Ryk te behooren, deed zich de noodzakelykheid gevoelen, iemand met de leiding der zaken te belasten, die in dat land te-huis behoorde niet alleen, maar door zyn stand boven zyn medeburgers in die streken verheven was, opdat de gehoorzaamheid aan de bevelen des Keizers, gemakkelyk werde door de samengaande neiging tot onderwerping aan hem die met de uitvoering dezer bevelen belast was. (Jednak pоzniej, gdy wladza centralna Cesarstwa Niemieckiego poczula potrzebe zwiazania ze soba odleglych ludоw w inny sposоb niz tylko przez przewage materialna, gdy tylko odlegly region zostal uznany za nalezacy do Cesarstwa ze wzgledu na wspоlne pochodzenie, jezyk i zwyczaje, pojawila sie koniecznosc powierzenia kierowania sprawami komus, kto nie tylko byl rodowitym mieszkancem tego kraju, ale takze przewyzszal swoich wspоlobywateli w tych regionach pozycja, aby posluszenstwo wobec rozkazоw Cesarza bylo latwe dzieki wspоlnej checi podporzadkowania sie temu, kto zostal obarczony wykonaniem tych rozkazоw; centraal gezag des duitschen Ryks – wladza centralna Cesarstwa Niemieckiego, eenig ver gelegen volk – odlegle ludy, aan zich te binden – zwiazania ze soba, stoffelyk overwicht – przewaga materialna, verwyderde streek – odlegly region, door gelykheid in afkomst, taal en gewoonten – wspоlne pochodzenie, jezyk i zwyczaje, leiding der zaken – kierowanie sprawami, iemand met de leiding der zaken te belasten – powierzenia kierowania sprawami komus, in dat land te-huis behoorde – rodowity mieszkaniec tego kraju, stand boven zyn medeburgers – przewyzszal swoich wspоlobywateli, de gehoorzaamheid aan de bevelen des Keizers – posluszenstwo wobec rozkazоw Cesarza, samengaande neiging tot onderwerping – wspоlna chec podporzadkowania sie, de uitvoering dezer bevelen belast was – wykonanie tych rozkazоw).
Hierdoor werden dan tevens geheel of gedeeltelyk de uitgaven vermeden, voor een staand leger ten-laste der algemeene staatskas, of, zooals meestal geschiedde, ten-laste van de gewesten zelf, die door zoodanig leger moesten bewaakt worden. (W ten sposоb unikano rоwniez calkowicie lub czesciowo wydatkоw na stala armie obciazajacych ogоlny skarbiec panstwa, lub, jak to zwykle bywalo, na koszt samych regionоw, ktоre musialy byc strzezone przez taka armie; uitgaven vermeden – unikano wydatkоw, staand leger – stala armia, ten-laste der algemeene staatskas – obciazajacych ogоlny skarbiec panstwa, ten-laste van de gewesten zelf – na koszt samych regionоw, zoodanig leger moesten bewaakt worden – musialy byc strzezone przez taka armie).
Zoo werden de eerste Graven gekozen uit de Baronnen des lands, en strikt genomen is dus 't woord graaf geen adellyke titel, doch slechts de benaming van een met zeker ambt belasten persoon. (Tak wiec pierwsi Hrabowie byli wybierani sposrоd Baronоw kraju, a scisle rzecz biorac, slowo hrabia nie jest tytulem szlacheckim, ale jedynie okresleniem osoby obarczonej pewnym urzedem; eerste Graven – pierwsi Hrabowie, gekozen uit de Baronnen des lands – wybierani sposrоd Baronоw kraju, 't woord graaf – slowo hrabia, geen adellyke titel – nie jest tytulem szlacheckim, benaming van een met zeker ambt belasten persoon – okreslenie osoby obarczonej pewnym urzedem).
Ik geloof dan ook dat in de middeleeuwen de meening gold, dat de duitsche Keizer wel 't recht had, graven, d.i. landschapsbestuurders, en hertogen, d.i. heiraanvoerders, te benoemen, doch dat de Baronnen beweerden, wat hun geboorte aangaat, aan den Keizer gelyk te zyn en alleen van God aftehangen, behoudens de verplichting den Keizer te dienen, voor-zoo-ver deze met hun toestemming, en uit hun midden gekozen was. (Uwazam zatem, ze w sredniowieczu panowalo przekonanie, iz cesarz niemiecki mial prawo mianowac hrabiоw, tj. zarzadcоw regionоw, i ksiazat, tj. dowоdcоw wojskowych, ale baronowie twierdzili, ze z urodzenia sa rоwni cesarzowi i zaleza tylko od Boga, z obowiazkiem sluzenia cesarzowi, o ile zostal wybrany za ich zgoda i sposrоd nich; middeleeuwen – sredniowiecze, meening gold – panowalo przekonanie, duitsche Keizer – cesarz niemiecki, graven – hrabiоw, landschapsbestuurders – zarzadcоw regionоw, hertogen – ksiazat, heiraanvoerders – dowоdcоw wojskowych, baronnen – baronowie, hun geboorte aangaat – z urodzenia, den Keizer gelyk te zyn – rоwni cesarzowi, alleen van God aftehangen – zaleza tylko od Boga, verplichting den Keizer te dienen – obowiazkiem sluzenia cesarzowi, met hun toestemming – za ich zgoda, uit hun midden gekozen was – sposrоd nich).
Een graaf bekleedde een ambt waartoe hem de Keizer had geroepen. Een baron beschouwde zich als baron ‘door de genade Gods’. (Hrabia piastowal urzad, do ktоrego powolal go cesarz. Baron uwazal sie za barona 'z laski Bozej'; graaf bekleedde een ambt – hrabia piastowal urzad, de Keizer had geroepen – cesarz powolal, baron beschouwde zich als baron ‘door de genade Gods’ – baron uwazal sie za barona 'z laski Bozej').
De graven vertegenwoordigden den Keizer, en voerden als zoodanig diens banier, d.i. den Standaard van het Ryk. (Hrabowie reprezentowali cesarza i jako tacy nosili jego sztandar, tj. sztandar Rzeszy; graven vertegenwoordigden den Keizer – hrabowie reprezentowali cesarza, diens banier – jego sztandar, Standaard van het Ryk – sztandar Rzeszy).
Een baron bracht volk op de been onder zyn eigen vaan, als baanderheer. (Baron mobilizowal lud pod swoim wlasnym sztandarem, jako pan choragwi; baron bracht volk op de been – baron mobilizowal lud, eigen vaan – wlasny sztandar, baanderheer – pan choragwi).
De omstandigheid nu, dat graven en hertogen gewoonlyk uit de baronnen werden gekozen, bracht te-weeg dat zy het gewicht hunner betrekking in de schaal legden by den invloed dien zy aan hun geboorte ontleenden, en hieruit schynt later, vooral toen men aan de erfelykheid dezer betrekkingen was gewoon geraakt, de voorrang ontstaan te zyn, dien deze titels hadden boven dien van baron. (Okolicznosc, ze hrabiowie i ksiazeta zazwyczaj byli wybierani sposrоd baronоw, spowodowala, ze przywiazywali oni wage do swoich stanowisk zgodnie z wplywem, jaki wynikal z ich urodzenia, i z tego wynika, ze pоzniej, zwlaszcza gdy przyzwyczajono sie do dziedzicznosci tych stanowisk, powstala przewaga tych tytulоw nad tytulem barona; omstandigheid – okolicznosc, graven en hertogen gewoonlyk uit de baronnen werden gekozen – hrabiowie i ksiazeta zazwyczaj byli wybierani sposrоd baronоw, gewicht hunner betrekking in de schaal legden – przywiazywali wage do swoich stanowisk, invloed dien zy aan hun geboorte ontleenden – wplyw wynikajacy z ich urodzenia, erfelykheid dezer betrekkingen – dziedzicznosc tych stanowisk, voorrang ontstaan te zyn – powstala przewaga, boven dien van baron – nad tytulem barona).
Nog heden-ten-dage zou menige vryheerlyke familie – zonder keizerlyk of koninklyk patent, dat is een zoodanige familie, die haren adel afleidt van het ontstaan des lands, die altyd van adel was omdat ze van adel was – autochthoon – een verheffing tot den gravenstand, als derogeerend afwyzen. (Nawet dzisiaj wiele rodzin wolnych panоw – bez patentu cesarskiego lub krоlewskiego, tj. takich rodzin, ktоre wywodza swoje szlachectwo od poczatkоw kraju, ktоre zawsze byly szlachetne, poniewaz byly szlachetne – autochtoniczne – odrzuciloby nadanie tytulu hrabiowskiego jako ponizajace; heden-ten-dage – dzisiaj, vryheerlyke familie – rodziny wolnych panоw, keizerlyk of koninklyk patent – patent cesarski lub krоlewski, afleidt van het ontstaan des lands – wywodzi swoje szlachectwo od poczatkоw kraju, **altyd van adel was omdat ze van adel was** – zawsze byly szlachetne, poniewaz byly szlachetne, autochthoon – autochtoniczne, verheffing tot den gravenstand – nadanie tytulu hrabiowskiego, derogeerend afwyzen – odrzuciloby jako ponizajace).
Er zyn voorbeelden van. (Sa na to przyklady; voorbeelden – przyklady).
De personen die met het bestuur van zoodanig graafschap belast waren, trachtten natuurlyk van den Keizer te verkrygen dat hun zoons, of, by-gebreke daarvan, andere bloedverwanten, hen in hun betrekking zouden opvolgen. (Osoby obarczone zarzadzaniem takim hrabstwem naturalnie staraly sie uzyskac od cesarza zgode, aby ich synowie lub, w ich braku, inni krewni, zastapili ich na tym stanowisku; bestuur van zoodanig graafschap belast – zarzadzanie takim hrabstwem, natuurlyk trachtten – naturalnie staraly sie, den Keizer te verkrygen – uzyskac od cesarza, zoons of andere bloedverwanten – synowie lub inni krewni, hen in hun betrekking zouden opvolgen – zastapili ich na tym stanowisku).
Dit geschiedde dan ook gewoonlyk, schoon ik niet geloof dat ooit het recht op deze opvolging organisch is erkend geworden, althans wat deze beambten in de Nederlanden aangaat, by-voorbeeld, de graven van Holland, Zeeland, Henegouwen of Vlaanderen, de hertogen van Brabant, Gelderland, enz. (To dzialo sie zwykle, chociaz nie wierze, ze kiedykolwiek prawo do tej sukcesji zostalo organicznie uznane, przynajmniej jesli chodzi o tych urzednikоw w Niderlandach, na przyklad hrabiоw Holandii, Zelandii, Hainaut czy Flandrii, ksiazat Brabancji, Geldrii itp.; geschiedde – dzialo sie, gewoonlyk – zwykle, schoon – chociaz, geloof – wierze, recht – prawo, opvolging – sukcesja, organisch erkend – organicznie uznane (organisch – organicznie, erkend – uznane), beambten – urzednicy, graven – hrabiоw, hertogen – ksiazat).
Het was in den beginne een gunst, weldra een gewoonte, en ten-slotte een noodzakelykheid, maar nooit werd deze erfelykheid wet. (Na poczatku byla to przysluga, potem zwyczaj, a ostatecznie koniecznosc, ale nigdy ta dziedzicznosc nie stala sie prawem; beginne – poczatek, gunst – przysluga, gewoonte – zwyczaj, noodzakelykheid – koniecznosc, erfelykheid – dziedzicznosc, wet – prawo).
Nagenoeg op gelyke wyze – wat de keus der personen aangaat, daar hier geen spraak is van gelykheid in werkkring, hoewel ook in dit opzicht zekere overeenstemming in 't oog valt – staat aan het hoofd eener afdeeling op Java, een inlandsch beambte die den hem door het gouvernement gegeven rang met zyn autochthoonen invloed verbindt, om aan den europeschen ambtenaar die 't nederlandsch gezag vertegenwoordigt, het bestuur gemakkelyk te maken. (Prawie w ten sam sposоb – co do wyboru osоb, poniewaz tutaj nie ma mowy o rоwnosci w pracy, chociaz takze pod tym wzgledem zauwazalna jest pewna zgodnosc – na czele dzialu na Jawie stoi miejscowy urzednik, ktоry laczy nadana mu przez rzad range z jego autochtonicznym wplywem, aby ulatwic zarzadzanie europejskiemu urzednikowi reprezentujacemu wladze niderlandzka; nagenoeg – prawie, gelyke wyze – w ten sam sposоb, keus – wybоr, personen – osоb, gelykheid – rоwnosc, werkkring – praca (werk – praca, kring – krag), opzicht – wzglad, overeenstemming – zgodnosc (overeen – nad, stemming – zgoda), hoofd – na czele, afdeeling – dzial, inlandsch beambte – miejscowy urzednik (inlandsch – miejscowy, beambte – urzednik), gouvernement – rzad, rang – ranga, autochthoonen invloed – autochtoniczny wplyw (autochthoon – autochtoniczny, invloed – wplyw), europeschen ambtenaar – europejski urzednik, nederlandsch gezag – wladza niderlandzka, bestuur – zarzadzanie, gemakkelyk – latwy).
Ook hier is de erfelykheid, zonder door een wet vastgesteld te zyn, tot een gewoonte geworden. (Tutaj takze dziedzicznosc, choc nie ustanowiona prawnie, stala sie zwyczajem; erfelykheid – dziedzicznosc, wet – prawo, vastgesteld – ustanowiona (vast – staly, gesteld – ustanowiony), gewoonte – zwyczaj).
Reeds by het leven van den Regent is deze zaak meestal geregeld, en 't geldt als een belooning voor dienstyver en trouw, indien men hem de toezegging geeft dat hy in zyn betrekking door zyn zoon zal worden opgevolgd. (Juz za zycia regenta ta sprawa jest zwykle zalatwiona, i jest to traktowane jako nagroda za gorliwosc i wiernosc w sluzbie, jesli obieca mu sie, ze na jego stanowisku zastapi go syn; reeds – juz, leven – zycie, Regent – regent, zaak – sprawa, meestal – zwykle, geregeld – zalatwiona, belooning – nagroda, dienstyver – gorliwosc w sluzbie (dienst – sluzba, yver – gorliwosc), trouw – wiernosc, toezegging – obietnica, betrekking – stanowisko, opgevolgd – zastapiony).
Er moeten al zeer gewichtige redenen bestaan, voor er van dezen regel wordt afgeweken, en waar dit het geval wezen mocht, kiest men toch gewoonlyk den opvolger uit de leden van dezelfde familie. (Musi istniec bardzo wazne powody, aby odstapic od tej reguly, a gdyby mialo to miejsce, zwykle wybiera sie nastepce sposrоd czlonkоw tej samej rodziny; gewichtige redenen – wazne powody (gewicht – waga, redenen – powody), regel – regula, afgeweken – odstapic (af – od, geweken – odstapic), opvolger – nastepca, leden – czlonkowie, familie – rodzina).
De verhouding tusschen europesche ambtenaren, en dusdanige hooggeplaatste javaansche grooten, is van zeer kieschen aard. (Relacje miedzy europejskimi urzednikami a tak wysoko postawionymi jawajskimi dostojnikami sa bardzo delikatne; verhouding – relacje, tusschen – miedzy, europesche ambtenaren – europejscy urzednicy (europesche – europejscy, ambtenaren – urzednicy), dusdanige hooggeplaatste – tak wysoko postawieni (dusdanige – tak, hooggeplaatste – wysoko postawieni), javaansche grooten – jawajscy dostojnicy (javaansche – jawajscy, grooten – dostojnicy), kieschen aard – delikatne (kieschen – delikatne, aard – natura)).
De adsistent-resident eener afdeeling is de verantwoordelyke persoon. (Asystent-rezydent dzialu jest osoba odpowiedzialna; adsistent-resident – asystent-rezydent, afdeeling – dzial, verantwoordelyke persoon – osoba odpowiedzialna (verantwoordelyk – odpowiedzialny, persoon – osoba)).
Hy heeft zyn instruktien, en wordt verondersteld het hoofd der afdeeling te zyn. (On ma swoje instrukcje i jest uwazany za glowe dzialu; instruktien – instrukcje, verondersteld – uwazany (ver – za, ondersteld – uwazany), hoofd der afdeeling – glowa dzialu (hoofd – glowa, afdeeling – dzial)).
Dit belet echter niet dat de Regent, door plaatselyke kennis, door geboorte, door invloed op de bevolking, door geldelyke inkomsten en hiermede overeenstemmende levenswyze, ver boven hem verheven is. (To jednak nie przeszkadza, ze regent, dzieki lokalnej wiedzy, pochodzeniu, wplywowi na ludnosc, dochodom i zgodnemu z nimi stylowi zycia, jest znacznie wyzej postawiony; belet – przeszkadza, Regent – regent, plaatselyke kennis – lokalna wiedza (plaatselyke – lokalna, kennis – wiedza), geboorte – pochodzenie, invloed op de bevolking – wplyw na ludnosc (invloed – wplyw, bevolking – ludnosc), geldelyke inkomsten – dochody (geldelyke – pieniezne, inkomsten – dochody), overeenstemmende levenswyze – zgodny styl zycia (overeenstemmende – zgodny, levenswyze – styl zycia), ver boven hem verheven – znacznie wyzej postawiony (ver – daleko, verheven – podniesiony)).
Bovendien is de Regent, als vertegenwoordiger van 't javaansch element eener landstreek, en verondersteld wordende te spreken uit naam der honderd- of meer duizend zielen, die zyn regentschap bevolken, ook in de oogen van 't Gouvernement een veel belangryker persoon, dan de eenvoudige europesche beambte, wiens ontevredenheid niet behoeft gevreesd te worden, daar men voor hem vele anderen in de plaats bekomen kan, terwyl de minder goede stemming van een Regent wellicht de kiem zou kunnen worden van beroering of opstand. (Ponadto regent, jako przedstawiciel jawajskiego elementu regionu, ktоry rzekomo mоwi w imieniu setek tysiecy dusz, ktоre zamieszkuja jego regencje, jest rоwniez w oczach rzadu o wiele wazniejsza osoba niz prosty europejski urzednik, ktоrego niezadowolenia nie trzeba sie obawiac, poniewaz mozna go latwo zastapic, podczas gdy gorszy nastrоj regenta moze byc zarzewiem niepokoju lub buntu; bovendien – ponadto, vertegenwoordiger – przedstawiciel, javaansch element eener landstreek – jawajski element regionu (javaansch – jawajski, element – element, landstreek – region), verondersteld wordende – rzekomo (verondersteld – przypuszczalny, wordende – bedacy), uit naam der – w imieniu (uit – z, naam – imie), duizend zielen – tysiac dusz (duizend – tysiac, zielen – dusze), regentschap bevolken – zamieszkiwac regencje (regentschap – regencja, bevolken – zamieszkiwac), oogen van 't Gouvernement – oczy rzadu (oogen – oczy, Gouvernement – rzad), belangryker persoon – wazniejsza osoba (belangryker – wazniejszy, persoon – osoba), eenvoudige europesche beambte – prosty europejski urzednik (eenvoudige – prosty, europesche – europejski, beambte – urzednik), ontevredenheid – niezadowolenie, behoeft gevreesd – potrzeba obawiac sie (behoeft – potrzeba, gevreesd – obawiac sie), vele anderen in de plaats bekomen – wielu innych na jego miejsce (vele – wielu, anderen – inni, plaats – miejsce, bekomen – dostac), minder goede stemming – gorszy nastrоj (minder – mniej, goede – dobry, stemming – nastrоj), kiem van beroering of opstand – zarzewie niepokoju lub buntu (kiem – zarzewie, beroering – niepokоj, opstand – bunt)).
Uit dit alles vloeit dus de vreemde omstandigheid voort, dat eigenlyk de mindere den meerdere beveelt. (Z tego wszystkiego wynika dziwna okolicznosc, ze wlasciwie to nizszy rozkazuje wyzszemu; vloeit voort – wynika (vloeit – plynie, voort – naprzоd), vreemde omstandigheid – dziwna okolicznosc (vreemde – dziwna, omstandigheid – okolicznosc), eigenlyk – wlasciwie, mindere – nizszy, meerdere – wyzszy, beveelt – rozkazuje).
De adsistent-resident gelast den Regent, hem opgaven te doen. (Asystent-rezydent zleca regentowi wykonanie zadan; adsistent-resident – asystent-rezydent, gelast – zleca, Regent – regent, opgaven te doen – wykonanie zadan (opgaven – zadania, doen – robic)).
Hy gelast hem, volk te zenden tot het arbeiden aan bruggen en wegen. (On zleca mu wyslanie ludzi do pracy przy mostach i drogach; gelast – zleca, volk te zenden – wyslanie ludzi (volk – ludzie, zenden – wyslac), arbeiden aan bruggen en wegen – praca przy mostach i drogach (arbeiden – praca, bruggen – mosty, wegen – drogi)).
Hy gelast hem, belastingen te doen innen. (On zleca mu zbieranie podatkоw; gelast – zleca, belastingen te doen innen – zbieranie podatkоw (belastingen – podatki, innen – zbierac)).
Hy roept hem op, zitting te nemen in den landraad, waarin hy adsistent-resident voorzit. (Wzywa go do zasiadania w radzie krajowej, ktоrej przewodniczy jako asystent-rezydent; roept hem op – wzywa go (roept – wzywa, op – na), zitting te nemen – zasiadanie (zitting – zasiadanie, nemen – brac), landraad – rada krajowa (land – kraj, raad – rada), voorzit – przewodniczy (voor – przed, zit – siedzi)).
Hy berispt hem, waar hy schuldig is aan plichtverzuim. (Upomina go, gdy jest winny zaniedbania obowiazkоw; berispt – upomina, schuldig – winny, plichtverzuim – zaniedbanie obowiazkоw (plicht – obowiazek, verzuim – zaniedbanie)).
Deze zeer eigenaardige verhouding wordt alleen mogelyk gemaakt door uiterst beleefde vormen, die evenwel noch hartelykheid, noch, waar 't noodig blyken mocht, strengheid behoeven uittesluiten. (Te bardzo specyficzne relacje sa mozliwe tylko dzieki niezwykle uprzejmym formom, ktоre jednak nie wykluczaja ani serdecznosci, ani, gdy jest to konieczne, surowosci; zeer eigenaardige verhouding – bardzo specyficzne relacje (zeer – bardzo, eigenaardige – specyficzne, verhouding – relacje), mogelyk gemaakt – mozliwe (mogelyk – mozliwy, gemaakt – zrobiony), uiterst beleefde vormen – niezwykle uprzejme formy (uiterst – niezwykle, beleefde – uprzejmy, vormen – formy), hartelykheid – serdecznosc, noodig blyken mocht – konieczne (noodig – konieczne, blyken – wydawac sie, mocht – mоc), strengheid – surowosc, behoeven uittesluiten – wykluczac (behoeven – potrzebowac, uittesluiten – wykluczac)).
Ik geloof dat de toon die in deze verhouding heerschen moet, vry wel wordt aangegeven in 't officieel voorschrift dienaangaande: de europesche ambtenaar hebbe den inlandschen beambte die hem ter-zyde staat, te behandelen als zyn jonger broeder. (Wierze, ze ton, ktоry powinien panowac w tych relacjach, jest dobrze okreslony w oficjalnym przepisie: europejski urzednik powinien traktowac miejscowego urzednika, ktоry mu pomaga, jak mlodszego brata; toon – ton, verhouding heerschen moet – powinien panowac w relacjach (verhouding – relacje, heerschen – panowac, moet – musi), aangegeven in 't officieel voorschrift – okreslony w oficjalnym przepisie (aangegeven – okreslony, officieel – oficjalny, voorschrift – przepis), europesche ambtenaar – europejski urzednik (europesche – europejski, ambtenaar – urzednik), inlandschen beambte – miejscowy urzednik (inlandschen – miejscowy, beambte – urzednik), ter-zyde staat – pomaga (ter-zyde – na boku, staat – stoi), jongere broeder – mlodszy brat (jongere – mlodszy, broeder – brat)).
Maar hy vergete niet dat deze jonger broeder by de ouders zeer bemind – of gevreesd – is, en dat, by voorkomend geschil, zyn meerdere jaren zouden worden in rekening gebracht als beweegreden om hem euvel te nemen dat hy zyn jonger broeder niet met meer inschikkelykheid of takt behandelde. (Ale niech nie zapomni, ze ten mlodszy brat jest bardzo kochany – lub budzi strach – u rodzicоw, i ze w przypadku sporu, jego starsze lata beda brane pod uwage jako powоd, by miec do niego zal, ze nie traktowal mlodszego brata z wieksza elastycznoscia lub taktem; vergete niet – nie zapomni (vergete – zapomniec, niet – nie), jonger broeder – mlodszy brat (jonger – mlodszy, broeder – brat), ouders – rodzice, bemind of gevreesd – kochany lub budzacy strach (bemind – kochany, gevreesd – budzacy strach), by voorkomend geschil – w przypadku sporu (by – przez, voorkomend – wystepujacy, geschil – spоr), meerdere jaren – starsze lata (meerdere – starsze, jaren – lata), rekening gebracht – brane pod uwage (rekening – uwaga, gebracht – przyniesc), beweegreden – powоd (beweeg – ruch, reden – powоd), euvel nemen – miec zal (euvel – zal, nemen – brac), inschikkelykheid of takt – elastycznosc lub takt (inschikkelykheid – elastycznosc, takt – takt), behandelde – traktowal).
De aangeboren hoffelykheid van den javaanschen groote – zelfs de geringe Javaan is veel beleefder dan zyn europesche standgenoot – maakt evenwel deze schynbaar moeielyke verhouding dragelyker dan ze anders wezen zou. (Wrodzona uprzejmosc jawajskiego dostojnika – nawet prosty Jawajczyk jest duzo bardziej uprzejmy niz jego europejski odpowiednik – sprawia jednak, ze te pozornie trudne relacje sa latwiejsze niz by sie wydawalo; aangeboren hoffelykheid – wrodzona uprzejmosc (aangeboren – wrodzony, hoffelykheid – uprzejmosc), javaanschen groote – jawajski dostojnik (javaanschen – jawajski, groote – dostojnik), geringe Javaan – prosty Jawajczyk (geringe – prosty, Javaan – Jawajczyk), beleefder – bardziej uprzejmy, zyn europesche standgenoot – jego europejski odpowiednik (zyn – jego, europesche – europejski, standgenoot – odpowiednik), schynbaar moeielyke verhouding – pozornie trudne relacje (schynbaar – pozornie, moeielyke – trudne, verhouding – relacje), dragelyker – latwiejsze, wezen zou – by sie wydawalo (wezen – byc, zou – by)).
De Europeaan zy wel-opgevoed en kiesch, hy gedrage zich met vriendelyke waardigheid, en kan dan zeker zyn dat de Regent van zyn kant hem 't bestuur gemakkelyk maken zal. (Europejczyk powinien byc dobrze wychowany i uprzejmy, zachowywac sie z przyjazna godnoscia i wtedy moze byc pewien, ze regent z jego strony ulatwi mu zarzadzanie; Europeaan – Europejczyk, wel-opgevoed en kiesch – dobrze wychowany i uprzejmy (wel-opgevoed – dobrze wychowany, kiesch – uprzejmy), vriendelyke waardigheid – przyjazna godnosc (vriendelyke – przyjazna, waardigheid – godnosc), bestuur gemakkelyk maken – ulatwic zarzadzanie (bestuur – zarzadzanie, gemakkelyk – latwy, maken – zrobic)).
Het stuitend bevelen, in verzoekenden vorm geuit, wordt met stiptheid nagekomen. (Natretne rozkazy, wyrazone w formie prosby, sa wykonywane z dokladnoscia; stuitend bevelen – natretne rozkazy (stuitend – natretne, bevelen – rozkazy), verzoekenden vorm geuit – wyrazone w formie prosby (verzoekenden – proszacy, vorm – forma, geuit – wyrazony), stiptheid nagekomen – wykonywane z dokladnoscia (stiptheid – dokladnosc, nagekomen – wykonane)).
Het verschil in stand, geboorte, rykdom, wordt uitgewischt door den Regent zelf, die den Europeaan, als vertegenwoordiger des Konings van Nederland, tot zich opheft, en ten-slotte is een verhouding die, oppervlakkig beschouwd, botsing moest te weeg brengen, zeer dikwyls de bron van een aangenaam verkeer. (Rоznica w pozycji, pochodzeniu, bogactwie jest zaciera przez samego regenta, ktоry wynosi Europejczyka, jako przedstawiciela krоla Holandii, do siebie, i ostatecznie jest to relacja, ktоra, powierzchownie rzecz biorac, musiala powodowac konflikty, ale bardzo czesto jest zrоdlem przyjemnych kontaktоw; verschil in stand, geboorte, rykdom – rоznica w pozycji, pochodzeniu, bogactwie (verschil – rоznica, stand – pozycja, geboorte – pochodzenie, rykdom – bogactwo), uitgewischt – zacierany, vertegenwoordiger des Konings van Nederland – przedstawiciel krоla Holandii (vertegenwoordiger – przedstawiciel, Konings – krоl, Nederland – Holandia), tot zich opheft – wynosi do siebie (tot – do, opheft – wynosic), ten-slotte – ostatecznie, oppervlakkig beschouwd – powierzchownie rzecz biorac (oppervlakkig – powierzchownie, beschouwd – rozwazany), botsing – konflikt, zeer dikwyls – bardzo czesto (zeer – bardzo, dikwyls – czesto), bron van een aangenaam verkeer – zrоdlo przyjemnych kontaktоw (bron – zrоdlo, aangenaam – przyjemny, verkeer – kontakt)).
Ik zeide dat dusdanige Regenten ook door rykdom den voorrang hadden boven den europeschen ambtenaar, en dit is natuurlyk. (Powiedzialem, ze tacy regenci rоwniez przez bogactwo mieli przewage nad europejskim urzednikiem, i jest to naturalne; zeide – powiedzialem, dusdanige Regenten – tacy regenci (dusdanige – tacy, Regenten – regenci), rykdom den voorrang – przewaga bogactwa (rykdom – bogactwo, voorrang – przewaga), europeschen ambtenaar – europejski urzednik, natuurlyk – naturalne).
De Europeaan, als hy geroepen wordt tot het besturen eener provincie die in oppervlakte met vele duitsche hertogdommen gelyk staat, is gewoonlyk iemand van middelbaren of meer dan middelbaren leeftyd, gehuwd en vader. (Europejczyk, gdy zostaje powolany do zarzadzania prowincja, ktоra powierzchniowo odpowiada wielu niemieckim ksiestwom, jest zwykle osoba w srednim lub starszym wieku, zonaty i ojciec; Europeaan – Europejczyk, geroepen wordt – zostaje powolany (geroepen – powolany, wordt – byc), besturen eener provincie – zarzadzanie prowincja (besturen – zarzadzanie, provincie – prowincja), oppervlakte met vele duitsche hertogdommen – powierzchniowo odpowiada wielu niemieckim ksiestwom (oppervlakte – powierzchnia, duitsche – niemieckie, hertogdommen – ksiestwa), gewoonlyk – zwykle, middelbaren of meer dan middelbaren leeftyd – w srednim lub starszym wieku (middelbaren – sredni, leeftyd – wiek), gehuwd en vader – zonaty i ojciec (gehuwd – zonaty, vader – ojciec)).
Hy bekleedt een ambt om den broode. (On pelni funkcje dla zarobku; bekleedt een ambt – pelni funkcje (bekleedt – pelni, ambt – funkcja), om den broode – dla zarobku (broode – chleb)).
Zyn inkomsten zyn juist voldoende, en zelfs vaak niet voldoende, om aan de zynen het noodige te verschaffen. (Jego dochody sa ledwo wystarczajace, a nawet czesto niewystarczajace, aby zapewnic swoim bliskim to, co niezbedne; inkomsten – dochody, juist voldoende – ledwo wystarczajace (juist – ledwo, voldoende – wystarczajace), vaak niet voldoende – czesto niewystarczajace (vaak – czesto, niet – nie, voldoende – wystarczajace), zynen – bliscy, noodige te verschaffen – zapewnic to, co niezbedne (noodige – niezbedne, verschaffen – zapewnic)).
De Regent is: Tommongong, Adhipatti, jazelfs Pangerang, d.i. Javaansch prins. (Regent jest: Tommongongiem, Adhipattim, a nawet Pangerangiem, tj. jawajskim ksieciem; Regent – regent, Tommongong, Adhipatti, Pangerang – tytuly, Javaansch prins – jawajski ksiaze (Javaansch – jawajski, prins – ksiaze)).
De vraag is voor hem niet dat hy leve, hy moet zоо leven als 't volk gewoon is dit te zien van zyn aristokratie. (Dla niego nie chodzi o to, aby zyc, musi zyc tak, jak lud zwykl widziec to u swojej arystokracji; vraag – pytanie, leve – zyc, zоо leven als 't volk – zyc tak, jak lud (leven – zyc, volk – lud), gewoon is dit te zien – zwykl to widziec (gewoon – zwykly, zien – widziec), aristokratie – arystokracja).
Waar de Europeaan een huis bewoont, is dikwyls zyn verblyf een Kratoon, met vele huizen en dorpen daarin. (Podczas gdy Europejczyk mieszka w domu, jego siedziba jest czesto Kratoonem, z wieloma domami i wioskami w srodku; Europeaan – Europejczyk, huis bewoont – mieszka w domu (huis – dom, bewoont – mieszka), verblyf – siedziba, Kratoon – Kratoon, huizen en dorpen – domy i wioski (huizen – domy, dorpen – wioski)).
Waar de Europeaan ееne vrouw heeft met drie, vier, kinderen, onderhoudt hy een tal van vrouwen met wat daarby behoort. (Podczas gdy Europejczyk ma jedna zone i troje, czworo dzieci, on utrzymuje wiele zon z calym ich otoczeniem; Europeaan – Europejczyk, ееne vrouw – jedna zona (ееne – jedna, vrouw – zona), drie, vier, kinderen – troje, czworo dzieci (drie – troje, vier – czworo, kinderen – dzieci), onderhoudt – utrzymuje, tal van vrouwen – wiele zon (tal – wiele, vrouwen – zony), daarby behoort – cale ich otoczenie (daarby – z nimi, behoort – nalezy)).
Waar de Europeaan uitrydt, gevolgd door eenige beambten, niet meer dan er by zyn inspektiereis noodig zyn tot het geven van inlichtingen onder-weg, wordt de Regent vergezeld door de honderden die tot het gevolg behooren, dat in de oogen des volks onafscheidelyk is van zyn hoogen rang. (Podczas gdy Europejczyk wyjezdza, sledzony przez kilku urzednikоw, nie wiecej niz potrzeba podczas jego inspekcji, aby udzielac informacji po drodze, regentowi towarzysza setki ludzi, ktоre naleza do jego swity, co w oczach ludu jest nierozerwalne od jego wysokiej rangi; Europeaan – Europejczyk, uitrydt – wyjezdza (uit – na, rydt – jezdzic), gevolgd door eenige beambten – sledzony przez kilku urzednikоw (gevolgd – sledzony, eenige – kilku, beambten – urzednikоw), zyn inspektiereis – jego inspekcja (zyn – jego, inspektiereis – inspekcja), noodig zyn – potrzebne (noodig – potrzebne, zyn – byc), inlichtingen onder-weg – informacje po drodze (inlichtingen – informacje, onder-weg – po drodze), Regent vergezeld door de honderden – regentowi towarzysza setki (Regent – regent, vergezeld – towarzyszyc, honderden – setki), tot het gevolg behooren – nalezec do jego swity (gevolg – swita, behooren – nalezec), oogen des volks – oczy ludu (oogen – oczy, volks – lud), onafscheidelyk – nierozerwalne (onafscheidelyk – nierozerwalne), zyn hoogen rang – jego wysoka ranga (zyn – jego, hoogen – wysoki, rang – ranga)).
De Europeaan leeft burgerlyk, de Regent leeft – of wordt verondersteld te leven – als een vorst. (Europejczyk zyje po mieszczansku, regent zyje – lub jest uwazany za zyjacego – jak ksiaze; Europeaan – Europejczyk, leeft burgerlyk – zyje po mieszczansku (leeft – zyje, burgerlyk – mieszczanski), Regent leeft – regent zyje (Regent – regent, leeft – zyje), verondersteld te leven – uwazany za zyjacego (verondersteld – przypuszczalny, te – do, leven – zyc), vorst – ksiaze).
Doch dit alles moet betaald worden. (Ale to wszystko musi byc oplacone; doch – ale, moet betaald worden – musi byc oplacone (moet – musi, betaald – oplacone, worden – byc)).
Het nederlandsch bestuur dat zich op den invloed van die Regenten gegrondvest heeft, weet dit, en niets is dus natuurlyker dan dat het hun inkomsten heeft opgevoerd tot een hoogte die den niet-Indier overdreven zou voorkomen, maar inderdaad zelden voldoende is ter bestryding van de uitgaven welke aan de levenswyze van zoodanig inlandsch Hoofd verbonden zyn. (Holenderskie wladze, ktоre opieraja sie na wplywie tych regentоw, wiedza o tym, i nic nie jest bardziej naturalne niz to, ze ich dochody zostaly podniesione do poziomu, ktоry dla nie-Indyka wydalby sie przesadzony, ale w rzeczywistosci rzadko wystarczajacy na pokrycie wydatkоw zwiazanych ze stylem zycia takiego lokalnego przywоdcy; nederlandsch bestuur – holenderskie wladze (nederlandsch – holenderski, bestuur – wladze), invloed van die Regenten – wplyw tych regentоw (invloed – wplyw, Regenten – regenci), gegrondvest heeft – opiera sie (gegrondvest – zalozony, heeft – miec), inkomsten opgevoerd – dochody podniesione (inkomsten – dochody, opgevoerd – podniesione), niet-Indier overdreven zou voorkomen – dla nie-Indyka wydalby sie przesadzony (niet – nie, Indier – Indyjczyk, overdreven – przesadzony, voorkomen – wydawac sie), zelden voldoende – rzadko wystarczajacy (zelden – rzadko, voldoende – wystarczajacy), bestryding van de uitgaven – pokrycie wydatkоw (bestryding – walka, uitgaven – wydatki), levenswyze van zoodanig inlandsch Hoofd – styl zycia takiego lokalnego przywоdcy (levenswyze – styl zycia, zoodanig – taki, inlandsch – lokalny, Hoofd – przywоdca)).
Het is niet ongewoon, Regenten die twee- ja driemaal honderd duizend gulden 's jaars inkomen hebben, in geldverlegenheid te zien verkeeren. (Nie jest rzadkoscia widziec regentоw, ktоrzy maja dochоd roczny w wysokosci dwustu lub trzystu tysiecy guldenоw, w klopotach finansowych; niet ongewoon – nie rzadkoscia (niet – nie, ongewoon – rzadki), Regenten die twee- ja driemaal honderd duizend gulden – regenci, ktоrzy maja dwie lub trzy razy sto tysiecy guldenоw (Regenten – regenci, twee – dwa, driemaal – trzy razy, honderd – sto, duizend – tysiac, gulden – gulden), 's jaars inkomen hebben – maja roczny dochоd (jaars – roczny, inkomen – dochоd, hebben – miec), geldverlegenheid te zien verkeeren – w klopotach finansowych (geldverlegenheid – klopoty finansowe, zien – widziec, verkeeren – znajdowac sie)).
Hiertoe draagt veel by de, als 't ware vorstelyke, onverschilligheid waarmee zy hun inkomsten verspillen, hun nalatigheid in 't bewaken hunner ondergeschikten, hun koopziekte, en vooral het misbruik dat dikwyls van deze hoedanigheden gemaakt wordt door Europeanen. (Do tego przyczynia sie w duzym stopniu, jak gdyby ksiazeca, obojetnosc, z jaka marnotrawia swoje dochody, ich niedbalstwo w nadzorowaniu podwladnych, ich mania kupowania, a zwlaszcza naduzycia, ktоre czesto wynikaja z tych cech, dokonywane przez Europejczykоw; hiertoe draagt veel by – do tego przyczynia sie w duzym stopniu (hiertoe – do tego, draagt – nosi, veel – duzo, by – przez), vorstelyke onverschilligheid – ksiazeca obojetnosc (vorstelyke – ksiazeca, onverschilligheid – obojetnosc), hun inkomsten verspillen – marnotrawienie dochodоw (hun – ich, inkomsten – dochody, verspillen – marnotrawienie), nalatigheid in 't bewaken hunner ondergeschikten – niedbalstwo w nadzorowaniu podwladnych (nalatigheid – niedbalstwo, bewaken – nadzоr, hunner – ich, ondergeschikten – podwladni), koopziekte – mania kupowania (koop – kupowac, ziekte – choroba), misbruik gemaakt door Europeanen – naduzycia dokonywane przez Europejczykоw (misbruik – naduzycie, gemaakt – dokonywane, door – przez, Europeanen – Europejczycy)).
De inkomsten der javaansche Hoofden zou men in vier deelen kunnen splitsen. (Dochody jawajskich przywоdcоw mozna podzielic na cztery czesci; inkomsten – dochody, javaansche Hoofden – jawajscy przywоdcy (javaansche – jawajscy, Hoofden – przywоdcy), vier deelen – cztery czesci (vier – cztery, deelen – czesci), splitsen – dzielic).
Vooreerst, het bepaald maandgeld. (Po pierwsze, okreslona miesieczna pensja; vooreerst – po pierwsze, bepaald maandgeld – okreslona miesieczna pensja (bepaald – okreslony, maandgeld – miesieczna pensja)).
Vervolgens, een vaste som als schadeloosstelling voor afgekochte rechten die overgegaan zyn op 't nederlandsch bestuur. (Nastepnie stala kwota jako odszkodowanie za wykupione prawa, ktоre przeszly na wladze holenderskie; vaste som – stala kwota (vaste – stala, som – kwota), schadeloosstelling – odszkodowanie, afgekochte rechten – wykupione prawa (afgekochte – wykupione, rechten – prawa), overgegaan zyn op 't nederlandsch bestuur – przeszly na wladze holenderskie (overgegaan – przeszly, bestuur – wladze)).
Ten-derde, een belooning in evenredigheid met de hoeveelheid der in hun regentschap voortgebrachte produkten, als koffi, suiker, indigo, kaneel, enz. (Po trzecie, wynagrodzenie proporcjonalne do ilosci produktоw wytwarzanych w ich regencji, takich jak kawa, cukier, indygo, cynamon itp.; ten-derde – po trzecie, belooning – wynagrodzenie, evenredigheid – proporcjonalnosc, hoeveelheid – ilosc, regentschap voortgebrachte produkten – produkty wytwarzane w regencji (regentschap – regencja, voortgebrachte – wytwarzane, produkten – produkty), koffi – kawa, suiker – cukier, indigo – indygo, kaneel – cynamon, enz. – itp.).
En eindelyk, de willekeurige beschikking over den arbeid en de eigendommen hunner onderhoorigen. (I wreszcie, dowolne dysponowanie praca i majatkiem swoich poddanych; eindelyk – wreszcie, willekeurige beschikking – dowolne dysponowanie (willekeurige – dowolne, beschikking – dysponowanie), arbeid – praca, eigendommen hunner onderhoorigen – majatek swoich poddanych (eigendommen – majatek, hunner – ich, onderhoorigen – poddani)).
De beide laatste bronnen van inkomsten vorderen eenige opheldering. (Obie ostatnie zrоdla dochodоw wymagaja pewnych wyjasnien; bronnen – zrоdla, inkomsten – dochody, vorderen – wymagaja, opheldering – wyjasnien). De Javaan is uit den aard der zaak landbouwer. (Jawajczyk z natury jest rolnikiem; Javaan – Jawajczyk, uit den aard der zaak – z natury, landbouwer – rolnik). De grond waarop hy geboren werd, die veel belooft voor weinig arbeids, lokt hem hiertoe uit, en vooral is hy met hart en ziel overgegeven aan het bebouwen zyner rystvelden, waarin hy dan ook zeer bedreven is. (Ziemia, na ktоrej sie urodzil, ktоra obiecuje wiele za niewielki wysilek, zacheca go do tego, a zwlaszcza jest on calym sercem i dusza oddany uprawie swoich pоl ryzowych, w ktоrej jest bardzo wprawny; grond – ziemia, geboren werd – urodzil sie, veel belooft voor weinig arbeids – obiecuje wiele za niewielki wysilek, lokt hem hiertoe uit – zacheca go do tego, hart en ziel – serce i dusza, overgegeven aan het bebouwen – oddany uprawie, rystvelden – pola ryzowe, bedreven – wprawny). Hy groeit op te-midden zyner sawah's en gagah's en tipar's, vergezelt reeds op zeer jeugdigen leeftyd zyn vader naar 't veld, waar hy hem behulpzaam is in den arbeid met ploeg en spade, aan dammen en aan waterleidingen tot het bevochtigen zyner akkers. (Dorasta wsrоd swoich sawah, gagah i tipar, towarzyszy swojemu ojcu na polu juz w bardzo mlodym wieku, gdzie pomaga mu w pracy z plugiem i lopata, przy tamach i kanalach nawadniajacych jego pola; groeit op – dorasta, sawah's, gagah's, tipar's – rodzaje pоl, vergezelt op zeer jeugdigen leeftyd – towarzyszy w bardzo mlodym wieku, arbeid – praca, ploeg – plug, spade – lopata, dammen – tamy, waterleidingen – kanaly nawadniajace, bevochtigen – nawadnianie, akkers – pola).
Hy telt zyn jaren by oogsten, hy rekent den tyd naar de kleur zyner te veld staande halmen, hy voelt zich te-huis onder de makkers die met hem padie sneden, hy zoekt zyn vrouw onder de meisjes der dessah, die 's avends onder vroolyk gezang de ryst stampen om ze te ontdoen van den bolster… het bezit van een paar buffels die zyn ploeg zullen trekken, is 't ideaal dat hem aanlacht… kortom, de rystbouw is voor den Javaan, wat in de Rynstreken en in het zuiden van Frankryk, de wynoogst is. (Liczy swoje lata wedlug zbiorоw, czas mierzy wedlug koloru stojacych na polu lodyg, czuje sie jak w domu wsrоd towarzyszy, ktоrzy z nim scinaja ryz, szuka swojej zony wsrоd dziewczat z wioski, ktоre wieczorem pod wesola piesnia tluka ryz, aby go pozbawic luski… posiadanie kilku bawolоw, ktоre beda ciagnac jego plug, jest idealem, ktоry go zachwyca… krоtko mоwiac, uprawa ryzu jest dla Jawajczyka tym, czym zbiory winogron w regionie Renu i poludniowej Francji; telt zyn jaren – liczy swoje lata, oogsten – zbiory, rekent den tyd – mierzy czas, kleur zyner te veld staande halmen – kolor stojacych na polu lodyg, voelt zich te-huis – czuje sie jak w domu, makkers – towarzysze, padie sneden – scinaja ryz, vrouw – zona, meisjes der dessah – dziewczeta z wioski, 's avends onder vroolyk gezang – wieczorem pod wesola piesnia, ryst stampen – tluka ryz, ontdoen van den bolster – pozbawic luski, bezit van een paar buffels – posiadanie kilku bawolоw, ploeg – plug, aanlacht – zachwyca, rystbouw – uprawa ryzu, wynoogst – zbiory winogron).
Doch daar kwamen vreemdelingen uit het Westen, die zich heer maakten van het land. (Jednak przybyli obcy z Zachodu, ktоrzy stali sie panami tej ziemi; vreemdelingen – obcy, uit het Westen – z Zachodu, heer maakten van het land – stali sie panami tej ziemi). Ze wenschten voordeel te doen met de vruchtbaarheid van den bodem, en gelastten den bewoner een gedeelte van zyn arbeid en van zyn tyd toetewyden aan het voortbrengen van andere zaken, die meer winst zouden afwerpen op de markten van Europa. (Chcieli skorzystac z zyznosci gleby i nakazali mieszkancom poswiecic czesc swojej pracy i czasu na produkcje innych rzeczy, ktоre przynioslyby wieksze zyski na rynkach Europy; wenschten voordeel – chcieli skorzystac, vruchtbaarheid van den bodem – zyznosc gleby, gelastten den bewoner – nakazali mieszkancom, gedeelte van zyn arbeid en van zyn tyd – czesc swojej pracy i czasu, toetewyden aan het voortbrengen – poswiecic na produkcje, andere zaken – inne rzeczy, winst zouden afwerpen – przynioslyby zyski, markten van Europa – rynki Europy). Om den geringen man hiertoe te bewegen, was niet meer dan een zeer eenvoudige staatkunde noodig. (Aby sklonic do tego prostego czlowieka, potrzebna byla tylko bardzo prosta polityka; geringen man – prosty czlowiek, bewegen – sklonic, zeer eenvoudige staatkunde – bardzo prosta polityka). Hy gehoorzaamt zyn hoofden, men had dus slechts deze hoofden te winnen door hun een gedeelte van de winst toetezeggen, en… het gelukte volkomen. (On slucha swoich przelozonych, wiec wystarczylo zdobyc tych przelozonych, obiecujac im czesc zysku, i… udalo sie to calkowicie; gehoorzaamt zyn hoofden – slucha swoich przelozonych, slechts deze hoofden te winnen – zdobyc tych przelozonych, gedeelte van de winst toetezeggen – obiecujac czesc zysku, het gelukte volkomen – udalo sie to calkowicie).
Als men let op de ontzettende massa javasche produkten die in Nederland worden te-koop geveild, kan men zich overtuigen van het doeltreffende dezer staatkunde, al vindt men ze niet edel. (Kiedy zwraca sie uwage na ogromne ilosci jawajskich produktоw sprzedawanych na aukcjach w Holandii, mozna sie przekonac o skutecznosci tej polityki, choc nie jest ona szlachetna; let op de ontzettende massa – zwraca uwage na ogromne ilosci, javasche produkten – jawajskie produkty, te-koop geveild – sprzedawane na aukcjach, overtuigen van het doeltreffende – przekonac o skutecznosci, staatkunde – polityka, vindt men ze niet edel – nie jest ona szlachetna). Want, mocht iemand vragen of de landbouwer zelf eene met deze uitkomst evenredige belooning geniet, dan moet ik hierop een ontkennend antwoord geven. (Bo gdyby ktos zapytal, czy sam rolnik otrzymuje wynagrodzenie proporcjonalne do tego rezultatu, musze na to odpowiedziec przeczaco; landbouwer zelf – sam rolnik, eene met deze uitkomst evenredige belooning geniet – otrzymuje wynagrodzenie proporcjonalne do tego rezultatu, ontkennend antwoord geven – odpowiedziec przeczaco). De Regeering verplicht hem op zyn grond aantekweeken wat haar behaagt, ze straft hem wanneer hy het aldus voortgebrachte verkoopt aan wien het ook zy buiten hааr, en zyzelf bepaalt den prys dien ze hem daarvoor uitbetaalt. (Rzad zobowiazuje go do uprawy na jego ziemi tego, co jej sie podoba, karze go, gdy sprzeda to, co wyprodukowal, komukolwiek poza nia, i sama ustala cene, jaka mu za to placi; Regeering – rzad, verplicht hem op zyn grond aantekweeken – zobowiazuje go do uprawy na jego ziemi, wat haar behaagt – tego, co jej sie podoba, straft hem – karze go, verkoopt aan wien het ook zy buiten hааr – sprzeda poza nia, bepaalt den prys – ustala cene, uitbetaalt – placi). De kosten op den overvoer naar Europa, door bemiddeling van een bevoorrecht handelslichaam, zyn hoog. (Koszty transportu do Europy, za posrednictwem uprzywilejowanej firmy handlowej, sa wysokie; kosten op den overvoer – koszty transportu, bemiddeling van een bevoorrecht handelslichaam – za posrednictwem uprzywilejowanej firmy handlowej, hoog – wysokie). De aan de Hoofden toegelegde aanmoedigingsgelden bezwaren daarenboven den inkoopprys, en… daar toch ten-slotte de geheele zaak winst afwerpen moet, kan deze winst niet anders worden gevonden dan door juist zооveel aan den Javaan uittebetalen, dat hy niet sterve van honger, hetgeen de voortbrengende kracht der natie verminderen zou. (Zachety przyznawane przelozonym dodatkowo obciazaja cene zakupu, a poniewaz cala operacja musi przynosic zysk, zysk ten mozna uzyskac tylko poprzez zaplacenie Jawajczykowi tyle, aby nie umarl z glodu, co zmniejszyloby zdolnosc produkcyjna narodu; aan de Hoofden toegelegde aanmoedigingsgelden – zachety przyznawane przelozonym, bezwaren den inkoopprys – obciazaja cene zakupu, geheele zaak winst afwerpen – cala operacja musi przynosic zysk, uittebetalen – zaplacic, niet sterve van honger – nie umarl z glodu, voortbrengende kracht der natie – zdolnosc produkcyjna narodu).
Ook aan de europesche beambten wordt een belooning uitbetaald in evenredigheid met de opbrengst. (Rоwniez europejscy urzednicy otrzymuja wynagrodzenie proporcjonalne do plonоw; europesche beambten – europejscy urzednicy, belooning uitbetaald – otrzymuja wynagrodzenie, evenredigheid met de opbrengst – proporcjonalne do plonоw).
Wel wordt dus de arme Javaan voortgezweept door dubbel gezag, wel wordt hy dikwyls afgetrokken van zyn rystvelden, wel is hongersnood vaak 't gevolg van deze maatregelen, doch… vroolyk wapperen te Batavia, te Samarang, te Soerabaja, te Passaroean, te Bezoeki, te Probolingo, te Patjitan, te Tjilatjap, de vlaggen aan boord der schepen, die beladen worden met de oogsten die Nederland ryk maken. (Biedny Jawajczyk jest wiec gnany przez podwоjne wladze, czesto jest odciagany od swoich pоl ryzowych, czesto glоd jest wynikiem tych srodkоw, ale… w Batavii, Semarang, Surabaya, Pasuruan, Besuki, Probolinggo, Pacitan, Cilacap radosnie powiewaja flagi na pokladach statkоw zaladowanych plonami, ktоre czynia Holandie bogata; arme Javaan – biedny Jawajczyk, voortgezweept door dubbel gezag – gnany przez podwоjne wladze, afgetrokken van zyn rystvelden – odciagany od swoich pоl ryzowych, hongersnood – glоd, maatregelen – srodki, vroolyk wapperen – radosnie powiewaja, vlaggen aan boord der schepen – flagi na pokladach statkоw, oogsten – plony, Nederland ryk maken – czynia Holandie bogata).
Hongersnood? Op het ryke vruchtbare gezegende Java, hongersnood? Ja, lezer. Voor weinige jaren zyn geheele distrikten uitgestorven van honger. Moeders boden hun kinderen te-koop voor spyze. Moeders hebben hun kinderen gegeten… (Glоd? Na bogatej, zyznej, blogoslawionej Jawie, glоd? Tak, czytelniku. Kilka lat temu cale dystrykty wymarly z glodu. Matki sprzedawaly swoje dzieci za jedzenie. Matki zjadly swoje dzieci…; hongersnood – glоd, ryke vruchtbare gezegende Java – bogata, zyzna, blogoslawiona Jawa, lezer – czytelniku, geheele distrikten uitgestorven van honger – cale dystrykty wymarly z glodu, moeders boden hun kinderen te-koop voor spyze – matki sprzedawaly swoje dzieci za jedzenie, moeders hebben hun kinderen gegeten – matki zjadly swoje dzieci).
Maar toen heeft zich 't moederland met die zaak bemoeid. In de raadzalen der volksvertegenwoordiging is men daarover ontevreden geweest, en de toenmalige Landvoogd heeft bevelen moeten geven, dat men de uitbreiding der dusgenaamde europesche-marktprodukten voortaan niet weder zou voortzetten tot hongersnood toe… (Ale wtedy matka-ojczyzna zajela sie ta sprawa. W salach rady przedstawicielstwa ludowego wyrazono niezadowolenie z tego powodu i оwczesny gubernator musial wydac rozkazy, aby nie kontynuowac ekspansji tak zwanych europejskich produktоw rynkowych az do glodu; moederland – matka-ojczyzna, bemoeid – zajela sie, raadzalen der volksvertegenwoordiging – sale rady przedstawicielstwa ludowego, ontevreden geweest – wyrazono niezadowolenie, Landvoogd – gubernator, bevelen moeten geven – musial wydac rozkazy, uitbreiding der dusgenaamde europesche-marktprodukten – ekspansja tak zwanych europejskich produktоw rynkowych, voorzetten tot hongersnood toe – kontynuowac az do glodu).
Ik ben daar bitter geworden. Wat zoudt ge denken van iemand die zulke zaken kon neerschryven zonder bitterheid? (Stalem sie przez to zgorzknialy. Co bys pomyslal o kims, kto mоglby pisac o takich rzeczach bez goryczy?; bitter geworden – zgorzknialy, wat zoudt ge denken – co bys pomyslal, iemand die zulke zaken kon neerschryven – ktos, kto mоglby pisac o takich rzeczach, zonder bitterheid – bez goryczy).
My blyft over te spreken van de laatste en voornaamste soort der inkomsten van inlandsche hoofden: het willekeurig beschikken over personen en eigendommen hunner onderhoorigen. (Pozostaje mi mоwic o ostatnim i najwazniejszym rodzaju dochodоw krajowych przywоdcоw: arbitralnym dysponowaniu osobami i majatkami ich poddanych; blyft over te spreken – pozostaje mi mоwic, laatste en voornaamste soort der inkomsten – ostatni i najwazniejszy rodzaj dochodоw, inlandsche hoofden – krajowi przywоdcy, willekeurig beschikken over personen en eigendommen – arbitralne dysponowanie osobami i majatkami, hunner onderhoorigen – ich poddanych).
Volgens het algemeen begrip in byna geheel Azie, behoort de onderdaan met al wat hy bezit, aan den vorst. (Wedlug ogоlnego pojecia w prawie calej Azji, poddany wraz ze wszystkim, co posiada, nalezy do wladcy; algemeen begrip – ogоlne pojecie, byna geheel Azie – prawie cala Azja, onderdaan met al wat hy bezit – poddany wraz ze wszystkim, co posiada, aan den vorst – nalezy do wladcy). Dit is ook op Java het geval, en de afstammelingen of verwanten der vroegere vorsten maken gaarne gebruik van de onkunde der bevolking, die niet recht begrypt dat haar Tommongong of Adhipatti of Pangerang thans een bezoldigd ambtenaar is, die zyn eigen en hare rechten voor een bepaald inkomen verkocht heeft, en dat dus de schraal beloonde arbeid in koffituin of suikerveld, in de plaats getreden is van de belastingen die vroeger door de heeren des lands van de opgezetenen gevorderd werden. (Tak jest rоwniez na Jawie, a potomkowie lub krewni dawnych wladcоw chetnie korzystaja z niewiedzy ludnosci, ktоra nie rozumie, ze jej Tommongong, Adhipatti lub Pangerang jest obecnie oplacanym urzednikiem, ktоry sprzedal swoje i ich prawa za okreslony dochоd, i ze slabo wynagradzana praca na plantacji kawy lub cukru zastapila podatki, ktоre wczesniej byly pobierane przez panоw ziemi od osadnikоw; ook op Java het geval – tak jest rоwniez na Jawie, afstammelingen of verwanten der vroegere vorsten – potomkowie lub krewni dawnych wladcоw, gaarne gebruik van de onkunde der bevolking – chetnie korzystaja z niewiedzy ludnosci, niet recht begrypt – nie rozumie, Tommongong, Adhipatti of Pangerang – tytuly urzednikоw, bezoldigd ambtenaar – oplacany urzednik, eigen en hare rechten – swoje i ich prawa, voor een bepaald inkomen verkocht heeft – sprzedal za okreslony dochоd, schraal beloonde arbeid in koffituin of suikerveld – slabo wynagradzana praca na plantacji kawy lub cukru, belastingen – podatki, door de heeren des lands van de opgezetenen gevorderd werden – byly pobierane przez panоw ziemi od osadnikоw).
Niets is dus gewoner dan dat honderde huisgezinnen van verren afstand worden opgeroepen om zonder betaling velden te bewerken, die den Regent toebehooren. (Nic wiec dziwnego, ze setki gospodarstw domowych z odleglych miejsc sa wzywane do pracy na polach nalezacych do Regenta bez wynagrodzenia; Niets is dus gewoner – Nic wiec dziwnego, honderde huisgezinnen van verren afstand – setki gospodarstw domowych z odleglych miejsc, opgeroepen om zonder betaling velden te bewerken – wzywane do pracy na polach bez wynagrodzenia, die den Regent toebehooren – nalezacych do Regenta). Niets is gewoner dan het onbetaald verstrekken van levensmiddelen ten-behoeve der hofhouding van den Regent. (Nic dziwnego, ze zywnosc jest dostarczana za darmo na potrzeby dworu Regenta; onbetaald verstrekken van levensmiddelen – dostarczanie zywnosci za darmo, ten-behoeve der hofhouding van den Regent – na potrzeby dworu Regenta). En wanneer die Regent een gevallig oog mocht slaan op het paard, den buffel, de dochter, de vrouw, van den geringen man, zou men 't ongehoord vinden, als deze den onvoorwaardelyken afstand van het begeerd voorwerp weigerde. (A kiedy Regent rzuci przychylnym okiem na konia, bawola, cоrke, zone prostego czlowieka, uznano by to za nieslychane, gdyby ten odmоwil bezwarunkowego odstapienia pozadanego przedmiotu; gevallig oog mocht slaan op – rzuci przychylnym okiem na, paard, buffel, dochter, vrouw – kon, bawоl, cоrka, zona, geringen man – prosty czlowiek, onvoorwaardelyken afstand van het begeerd voorwerp – bezwarunkowe odstapienie pozadanego przedmiotu, weigerde – odmоwil).
Er zyn Regenten, die van zoodanige willekeurige beschikkingen een matig gebruik maken, en niet meer van den geringen man vorderen, dan tot het ophouden van hun rang volstrekt noodig is. (Sa Regentowie, ktоrzy korzystaja z takich arbitralnych decyzji w umiarkowany sposоb i nie wymagaja od prostego czlowieka wiecej, niz jest to absolutnie konieczne do utrzymania ich rangi; Regenten – Regentowie, zoodanige willekeurige beschikkingen – takie arbitralne decyzje, matig gebruik maken – korzystaja w umiarkowany sposоb, geringen man – prosty czlowiek, vorderen – wymagaja, ophouden van hun rang – utrzymanie ich rangi, volstrekt noodig – absolutnie konieczne). Anderen gaan iets verder, en geheel-en-al ontbreekt deze onwettigheid nergens. (Inni ida nieco dalej i ta nielegalnosc wystepuje wszedzie; Anderen gaan iets verder – Inni ida nieco dalej, geheel-en-al ontbreekt deze onwettigheid nergens – ta nielegalnosc wystepuje wszedzie). Het is dan ook moeielyk, ja onmogelyk, zoodanig misbruik geheel uitteroeien, daar het diep geworteld is in den aard der bevolking zelf die er onder lydt. (Dlatego trudno, a nawet niemozliwe, calkowicie wyeliminowac takie naduzycia, poniewaz sa one gleboko zakorzenione w naturze samej ludnosci, ktоra na nie cierpi; moeielyk, ja onmogelyk – trudno, a nawet niemozliwe, zoodanig misbruik geheel uitteroeien – calkowicie wyeliminowac takie naduzycia, diep geworteld – gleboko zakorzenione, aard der bevolking zelf die er onder lydt – natura samej ludnosci, ktоra na nie cierpi).
De Javaan is gul, vooral waar het te doen is om een bewys te geven van gehechtheid aan zyn Hoofd, aan den afstammeling van hen wien zyn vaderen gehoorzaamden. (Jawajczyk jest hojny, zwlaszcza gdy chodzi o okazanie przywiazania do swojego przywоdcy, potomka tych, ktоrym posluszni byli jego przodkowie; Javaan – Jawajczyk, gul – hojny, bewys te geven van gehechtheid – okazanie przywiazania, Hoofd – przywоdca, afstammeling van hen wien zyn vaderen gehoorzaamden – potomka tych, ktоrym posluszni byli jego przodkowie). Ja, hy zou meenen te-kort te doen aan den eerbied dien hy aan zyn erfelyken heer verschuldigd is, wanneer hy zonder geschenken diens kratoon betrad. (Tak, uwazalby, ze brak szacunku wobec swojego dziedzicznego pana bylby, gdyby wszedl do jego kratonu bez prezentоw; meenen te-kort te doen aan den eerbied – uwazalby, ze brak szacunku, erfelyken heer verschuldigd is – jest winien swojemu dziedzicznemu panu, zonder geschenken diens kratoon betrad – wszedl do jego kratonu bez prezentоw). Zulke geschenken zyn dan ook dikwyls van zoo weinig waarde, dat het afwyzen iets vernederends zou in zich sluiten, en vaak is alzoo deze gewoonte eerder te vergelyken met de hulde van een kind dat zyn liefde tot den vader tracht te uiten door 't aanbieden van een klein geschenk, dan optevatten als schatting aan dwingelandsche willekeur. (Takie prezenty sa czesto tak malo warte, ze odmowa ich przyjecia bylaby upokarzajaca, i dlatego ten zwyczaj jest bardziej porоwnywalny do holdu dziecka wyrazajacego milosc do ojca przez podarowanie malego prezentu, niz jako danine tyranii; zulke geschenken – takie prezenty, dikwyls van zoo weinig waarde – czesto tak malo warte, afwyzen iets vernederends – odmowa bylaby upokarzajaca, gewoonte eerder te vergelyken met de hulde van een kind – zwyczaj bardziej porоwnywalny do holdu dziecka, zyn liefde tot den vader tracht te uiten – wyrazajacego milosc do ojca, aanbieden van een klein geschenk – podarowanie malego prezentu, dan optevatten als schatting aan dwingelandsche willekeur – niz jako danine tyranii).
Maar… aldus wordt door een lief gebruik, de afschaffing van misbruik belemmerd. (Ale… w ten sposоb przez mily zwyczaj, zniesienie naduzyc jest utrudnione; aldus wordt door een lief gebruik – w ten sposоb przez mily zwyczaj, afschaffing van misbruik belemmerd – zniesienie naduzyc jest utrudnione).
Indien de aloen-aloen voor de woning van den Regent in verwilderden staat lag, zou de nabywonende bevolking hierover beschaamd wezen, en er ware veel gezags noodig om haar te beletten dat plein van onkruid te reinigen, en het te brengen in een staat die met den rang des Regents overeenstemt. (Gdyby aloen-aloen przed rezydencja Regenta bylo w zaniedbanym stanie, okoliczna ludnosc czulaby sie zawstydzona i potrzeba byloby duzo autorytetu, aby uniemozliwic jej oczyszczenie tego placu z chwastоw i doprowadzenie go do stanu odpowiadajacego randze Regenta; aloen-aloen – plac przed rezydencja, woning van den Regent – rezydencja Regenta, verwilderden staat – zaniedbany stan, nabywonende bevolking – okoliczna ludnosc, beschaamd wezen – czulaby sie zawstydzona, veel gezags noodig – potrzeba duzo autorytetu, plein van onkruid te reinigen – oczyszczenie placu z chwastоw, met den rang des Regents overeenstemt – odpowiadajacy randze Regenta). Hiervoor eenige betaling te geven, zou algemeen als een beleediging worden aangemerkt. (Zaplacenie za to zostaloby powszechnie uznane za obraze; eenige betaling te geven – zaplacenie za to, als een beleediging worden aangemerkt – uznane za obraze). Maar naast dien aloen-aloen, of elders, liggen Sawah's die op den ploeg wachten, of op een leiding die het water daarheen moet voeren, dikwyls van mylen ver… deze Sawah's behooren den Regent. (Ale obok tego aloen-aloen lub gdzie indziej, sa sawahy czekajace na plug lub na kanal nawadniajacy, czesto oddalony o mile… te sawahy naleza do Regenta; naast dien aloen-aloen – obok tego aloen-aloen, Sawah's die op den ploeg wachten – sawahy czekajace na plug, leiding die het water daarheen moet voeren – kanal nawadniajacy, mylen ver – oddalony o mile, Sawah's behooren den Regent – sawahy naleza do Regenta). Hy roept, om zyn velden te bewerken of te besproeien, de bevolking van gansche dorpen op, wier eigen Sawah's evenzeer behoefte hebben aan bearbeiding… ziedaar het misbruik. (Wzywa on ludnosc calych wiosek do pracy na swoich polach, ktоre rоwniez potrzebuja uprawy… oto naduzycie; roept om zyn velden te bewerken of te besproeien – wzywa do pracy na swoich polach, bevolking van gansche dorpen – ludnosc calych wiosek, Sawah's evenzeer behoefte hebben aan bearbeiding – sawahy rоwniez potrzebuja uprawy, ziedaar het misbruik – oto naduzycie).
Dit is aan de Regeering bekend, en wie de staatsbladen leest, waarin de wetten, instruktien en handleidingen voor de ambtenaren bevat zyn, juicht de menschlievendheid toe, die by het ontwerpen daarvan schynt te hebben voorgezeten. (Jest to znane rzadowi, a kto czyta dzienniki urzedowe zawierajace prawa, instrukcje i przewodniki dla urzednikоw, chwali humanitarnosc, ktоra zdaje sie byc obecna przy ich tworzeniu; Regeering – rzad, bekend – znane, staatsbladen leest – czyta dzienniki urzedowe, wetten, instruktien en handleidingen voor de ambtenaren – prawa, instrukcje i przewodniki dla urzednikоw, juicht de menschlievendheid toe – chwali humanitarnosc, ontwerpen daarvan schynt te hebben voorgezeten – zdaje sie byc obecna przy ich tworzeniu). Alom wordt den Europeaan, met gezag in de binnenlanden bekleed, als een zyner duurste verplichtingen op 't hart gedrukt, de bevolking te beschermen tegen haar eigen onderworpenheid en de hebzucht der Hoofden. (Wszedzie Europejczykom, obdarzonym wladza w interiorze, wpaja sie jako jedno z ich najdrozszych zobowiazan, aby chronili ludnosc przed jej wlasnym podporzadkowaniem i chciwoscia przywоdcоw; alom – wszedzie, den Europeaan – Europejczykom, met gezag in de binnenlanden bekleed – obdarzonym wladza w interiorze, zyner duurste verplichtingen – jedno z ich najdrozszych zobowiazan, op 't hart gedrukt – wpaja sie, bevolking te beschermen – chronili ludnosc, onderworpenheid en de hebzucht der Hoofden – podporzadkowanie i chciwosc przywоdcоw). En, als ware het niet genoeg, deze verplichting voorteschryven in 't algemeen, er wordt nog van de adsistent-residenten, by de aanvaarding van 't bestuur eener afdeeling, een afzonderlyke eed gevorderd, dat zy deze vaderlyke zorg voor de bevolking zullen beschouwen als een eersten plicht. (I, jakby tego bylo malo, to zobowiazanie jest ogоlnie zapisane, od asystentоw-rezydentоw, przy przyjeciu zarzadzania departamentem, wymaga sie osobnej przysiegi, ze beda traktowac te ojcowska opieke nad ludnoscia jako swоj pierwszy obowiazek; als ware het niet genoeg – jakby tego bylo malo, deze verplichting voorteschryven in 't algemeen – to zobowiazanie jest ogоlnie zapisane, adsistent-residenten – asystenci-rezydenci, aanvaarding van 't bestuur eener afdeeling – przyjecie zarzadzania departamentem, afzonderlyke eed gevorderd – wymaga sie osobnej przysiegi, vaderlyke zorg voor de bevolking – ojcowska opieka nad ludnoscia, eersten plicht – pierwszy obowiazek).
Dit is voorzeker een schoone roeping. (To z pewnoscia piekne powolanie; voorzeker – z pewnoscia, schoone roeping – piekne powolanie). Rechtvaardigheid voortestaan, den geringe te beschermen tegen den machtige, den zwakke te beschutten tegen de overmacht van den sterke, het ooilam van den arme terug te vorderen uit de stallen des vorstelyken roovers… zie, 't is om 't hart te doen gloeien van genot, by 't denkbeeld dat men geroepen is tot iets zоо schoons! (Stanie na strazy sprawiedliwosci, ochrona maluczkich przed poteznymi, ochrona slabych przed przemoca silnych, odzyskiwanie owieczki biedaka ze stajni ksiazecych rabusiоw… zobacz, to sprawia, ze serce plonie z rozkoszy na mysl, ze zostalo sie wezwanym do czegos tak pieknego!; Rechtvaardigheid voortestaan – stanie na strazy sprawiedliwosci, den geringe te beschermen tegen den machtige – ochrona maluczkich przed poteznymi, den zwakke te beschutten tegen de overmacht van den sterke – ochrona slabych przed przemoca silnych, het ooilam van den arme terug te vorderen – odzyskiwanie owieczki biedaka, stallen des vorstelyken roovers – stajnie ksiazecych rabusiоw, om 't hart te doen gloeien van genot – sprawia, ze serce plonie z rozkoszy, denkbeeld dat men geroepen is tot iets zоо schoons – mysl, ze zostalo sie wezwanym do czegos tak pieknego). En wie in de javasche binnenlanden soms ontevreden moge zyn met standplaats of belooning, hy sla het oog op den verheven plicht die op hem rust, op 't heerlyk genoegen dat de vervulling van zulk een plicht met zich brengt, en hy zal geen andere belooning begeeren. (A kto czasem moze byc niezadowolony ze swojego stanowiska lub wynagrodzenia w jawajskim interiorze, niech spojrzy na wzniosly obowiazek, ktоry na nim spoczywa, na wspaniala przyjemnosc, jaka niesie ze soba wypelnianie takiego obowiazku, i nie bedzie pragnal zadnego innego wynagrodzenia; wie in de javasche binnenlanden – kto w jawajskim interiorze, ontevreden moge zyn met standplaats of belooning – moze byc niezadowolony ze swojego stanowiska lub wynagrodzenia, sla het oog op den verheven plicht – spojrzy na wzniosly obowiazek, heerlyk genoegen dat de vervulling van zulk een plicht met zich brengt – wspaniala przyjemnosc, jaka niesie ze soba wypelnianie takiego obowiazku, geen andere belooning begeeren – nie bedzie pragnal zadnego innego wynagrodzenia).
Maar… gemakkelyk is deze plicht niet. (Ale… ten obowiazek nie jest latwy; gemakkelyk – latwy, plicht – obowiazek, niet – nie). Vooreerst hebbe men juist te beoordeelen, waar het gebruik heeft opgehouden om voor misbruik plaats te maken? (Po pierwsze, trzeba dokladnie ocenic, gdzie zwyczaj ustapil miejsca naduzyciu; vooreerst – po pierwsze, juist te beoordeelen – dokladnie ocenic, gebruik heeft opgehouden – zwyczaj ustapil, misbruik plaats te maken – ustapic miejsca naduzyciu). En… waar het misbruik bestaat, waar inderdaad roof of willekeur gepleegd is, zyn veelal de slachtoffers zelf hieraan medeplichtig, hetzy uit te ver gedreven onderwerping, hetzy uit vrees, hetzy uit wantrouwen op den wil of de macht der persoon die hen beschermen moet. (I… tam, gdzie istnieje naduzycie, gdzie faktycznie dokonano kradziezy lub arbitralnej decyzji, czesto sami ofiary sa wspоlwinne, czy to z nadmiernego podporzadkowania, czy to ze strachu, czy to z braku zaufania do woli lub wladzy osoby, ktоra powinna je chronic; misbruik bestaat – istnieje naduzycie, roof of willekeur gepleegd – dokonano kradziezy lub arbitralnej decyzji, slachtoffers zelf hieraan medeplichtig – sami ofiary sa wspоlwinne, te ver gedreven onderwerping – nadmierne podporzadkowanie, vrees – strach, wantrouwen op den wil of de macht – brak zaufania do woli lub wladzy, beschermen moet – powinna chronic). Ieder weet dat de europesche beambte elk oogenblik kan geroepen worden tot een andere betrekking, en dat de Regent, de machtige Regent, dааr blyft. (Kazdy wie, ze europejski urzednik w kazdej chwili moze zostac wezwany do innej funkcji, a Regent, potezny Regent, tam pozostaje; Ieder weet – kazdy wie, europesche beambte – europejski urzednik, elk oogenblik kan geroepen worden – w kazdej chwili moze zostac wezwany, tot een andere betrekking – do innej funkcji, Regent, de machtige Regent – Regent, potezny Regent, blyft – pozostaje). Voorts zyn er zoo vееl manieren om zich het eigendom van een arm onnoozel mensch toete?igenen! (Ponadto, jest tak wiele sposobоw, aby przywlaszczyc sobie wlasnosc biednego, prostego czlowieka!; voorts – ponadto, zoo vееl manieren – tak wiele sposobоw, eigendom van een arm onnoozel mensch – wlasnosc biednego, prostego czlowieka, toete?igenen – przywlaszczyc). Als een mantrie hem zegt dat de Regent zyn paard begeert, met dit gevolg dat het begeerde dier weldra plaats heeft gekregen in de stallen van den Regent, bewyst zulks nog volstrekt niet dat deze niet van voornemen was – o, zeker! – daarvoor een hoogen prys te betalen… te-eeniger-tyd. (Jesli mantri mоwi mu, ze Regent pragnie jego konia, w wyniku czego pozadane zwierze wkrоtce znalazlo sie w stajniach Regenta, to jeszcze wcale nie dowodzi, ze nie mial zamiaru – o, na pewno! – zaplacic za to wysokiej ceny… w odpowiednim czasie; mantrie – mantri, Regent zyn paard begeert – Regent pragnie jego konia, begeerde dier weldra plaats heeft gekregen – pozadane zwierze wkrоtce znalazlo sie, stallen van den Regent – stajnie Regenta, bewyst zulks nog volstrekt niet – to jeszcze wcale nie dowodzi, van voornemen was – mial zamiar, hoogen prys te betalen – zaplacic wysoka cene, te-eeniger-tyd – w odpowiednim czasie). Als honderden arbeiden op de velden van een Hoofd, zonder daarvoor betaling te ontvangen, volgt hieruit geenszins dat hy dit liet geschieden ten zynen behoeve. (Jesli setki ludzi pracuja na polach Przywоdcy bez otrzymania za to wynagrodzenia, wcale nie wynika z tego, ze pozwolil na to dla wlasnej korzysci; honderden arbeiden op de velden van een Hoofd – setki ludzi pracuja na polach Przywоdcy, zonder daarvoor betaling te ontvangen – bez otrzymania za to wynagrodzenia, geenszins dat hy dit liet geschieden – wcale nie wynika, ten zynen behoeve – dla wlasnej korzysci). Had niet zyn bedoeling kunnen zyn, hun den oogst overtelaten uit de menschlievende berekening dat zyn grond beter gelegen was, vruchtbaarder dan de hunne, en dus hun arbeid milder beloonen zou? (Czy nie mоglby miec na celu pozostawienie im zbiorоw z humanitarnego wyrachowania, ze jego ziemia byla lepiej polozona, bardziej urodzajna niz ich, a zatem ich praca bylaby lepiej wynagrodzona?; bedoeling kunnen zyn – mоglby miec na celu, oogst overtelaten uit de menschlievende berekening – pozostawienie zbiorоw z humanitarnego wyrachowania, grond beter gelegen was – ziemia byla lepiej polozona, vruchtbaarder dan de hunne – bardziej urodzajna niz ich, arbeid milder beloonen zou – praca bylaby lepiej wynagrodzona).
Bovendien, vanwaar haalt de europesche beambte de getuigen die den moed hebben een verklaring te doen tegen hun heer, den gevreesden Regent? (Ponadto, skad europejski urzednik wezmie swiadkоw, ktоrzy beda mieli odwage zlozyc zeznania przeciwko swojemu panu, budzacemu strach Regentowi?; bovendien – ponadto, vanwaar haalt de europesche beambte de getuigen – skad europejski urzednik wezmie swiadkоw, den moed hebben een verklaring te doen – beda mieli odwage zlozyc zeznania, tegen hun heer – przeciwko swojemu panu, den gevreesden Regent – budzacemu strach Regentowi). En, waagde hy een beschuldiging, zonder die te kunnen bewyzen, waar blyft dan de verhouding van ouder broeder, die in zulk geval zyn jongeren broeder zonder grond zou hebben gekrenkt in zyn eer? (A jesli odwazylby sie postawic oskarzenie, nie mogac go udowodnic, gdzie wtedy jest relacja starszego brata, ktоry w takim przypadku bezpodstawnie naruszylby honor swojego mlodszego brata?; waagde hy een beschuldiging – odwazylby sie postawic oskarzenie, zonder die te kunnen bewyzen – nie mogac go udowodnic, verhouding van ouder broeder – relacja starszego brata, zonder grond zou hebben gekrenkt in zyn eer – bezpodstawnie naruszylby honor). Waar blyft de gunst van de Regeering, die hem brood geeft voor dienst, maar hem dat brood opzegt, hem ontslaan zou als onbekwaam, wanneer hy een zoo hooggeplaatst persoon als een Tommongong, Adhipatti of Pangerang had verdacht of aangeklaagd met ligtvaardigheid? (Gdzie jest wtedy przychylnosc rzadu, ktоry daje mu chleb za sluzbe, ale ten chleb mu odbiera, zwolnilby go jako niekompetentnego, gdyby bezpodstawnie podejrzewal lub oskarzal tak wysoko postawiona osobe jak Tommongong, Adhipatti lub Pangerang?; gunst van de Regeering – przychylnosc rzadu, brood geeft voor dienst – daje chleb za sluzbe, brood opzegt – odbiera chleb, ontslaan zou als onbekwaam – zwolnilby jako niekompetentnego, zoo hooggeplaatst persoon als een Tommongong, Adhipatti of Pangerang – tak wysoko postawiona osoba jak Tommongong, Adhipatti lub Pangerang, verdacht of aangeklaagd met ligtvaardigheid – bezpodstawnie podejrzewal lub oskarzal).
Neen, neen, gemakkelyk is die plicht niet! (Nie, nie, ten obowiazek nie jest latwy!; gemakkelyk – latwy, plicht – obowiazek, niet – nie). Dit blykt reeds hieruit, dat de neiging der inlandsche Hoofden om de grens van 't geoorloofd beschikken over arbeid en eigendom hunner onderhoorigen te overschryden, overal volmondig erkend wordt… (To juz wynika z tego, ze sklonnosc krajowych przywоdcоw do przekraczania granic dozwolonego dysponowania praca i wlasnoscia ich poddanych jest powszechnie uznawana; blykt reeds hieruit – wynika z tego, neiging der inlandsche Hoofden – sklonnosc krajowych przywоdcоw, grens van 't geoorloofd beschikken over arbeid en eigendom – granice dozwolonego dysponowania praca i wlasnoscia, hunner onderhoorigen – ich poddanych, overschryden – przekraczac, overal volmondig erkend – powszechnie uznawana). dat alle adsistent-residenten den eed doen die misdadige hebbelykheid te-keer te gaan, en… dat toch slechts zeer zelden een Regent wordt aangeklaagd wegens willekeur of misbruik van gezag. (ze wszyscy asystenci-rezydenci skladaja przysiege, ze beda walczyc z tym przestepczym nawykiem, i… ze jednak bardzo rzadko Regent jest oskarzany o samowole lub naduzycie wladzy; alle adsistent-residenten – wszyscy asystenci-rezydenci, eed doen die misdadige hebbelykheid te-keer te gaan – skladaja przysiege, ze beda walczyc z tym przestepczym nawykiem, slechts zeer zelden een Regent wordt aangeklaagd – bardzo rzadko Regent jest oskarzany, willekeur of misbruik van gezag – samowola lub naduzycie wladzy).
Er schynt dus wel een byna onoverkomelyke moeielykheid te bestaan, om gevolg te geven aan den eed: ‘de inlandsche bevolking te beschermen tegen uitzuiging en knevelary.’ (Wydaje sie wiec, ze istnieje niemal nieprzezwyciezona trudnosc w dotrzymaniu przysiegi: ‘ochrona ludnosci krajowej przed wyzyskiem i uciskiem’; schynt dus wel een byna onoverkomelyke moeielykheid – wydaje sie wiec, ze istnieje niemal nieprzezwyciezona trudnosc, gevolg te geven aan den eed – dotrzymanie przysiegi, inlandsche bevolking te beschermen tegen uitzuiging en knevelary – ochrona ludnosci krajowej przed wyzyskiem i uciskiem).

Rozdzial 6: Przedstawienie Maxa Havelaar i jego rodziny

Zesde hoofdstuk
De kontroleur Verbrugge was een goed mensch. (Kontroler Verbrugge byl dobrym czlowiekiem; de kontroleur – kontroler, Verbrugge – Verbrugge, was een goed mensch – byl dobrym czlowiekiem). Als men hem daar zag zitten in zyn blauw-lakenschen frak, met geborduurde eiken- en oranjetakken op kraag en mouw-opslagen, was 't moeielyk in hem den type te miskennen die voorheerscht onder de Hollanders in Indie… (Gdyby sie go widzialo siedzacego tam w jego niebieskim welnianym fraku, z wyszywanymi debowymi i pomaranczowymi galazkami na kolnierzu i mankietach, trudno byloby go nie rozpoznac jako typowego Holendra w Indiach…; als men hem daar zag zitten – gdyby sie go widzialo siedzacego tam, in zyn blauw-lakenschen frak – w jego niebieskim welnianym fraku, met geborduurde eiken- en oranjetakken – z wyszywanymi debowymi i pomaranczowymi galazkami, op kraag en mouw-opslagen – na kolnierzu i mankietach, was 't moeielyk in hem den type te miskennen – trudno byloby go nie rozpoznac, die voorheerscht onder de Hollanders in Indie – ktоry przewaza wsrоd Holendrоw w Indiach). een menschensoort, in 't voorbygaan gezegd, die zeer onderscheiden is van de Hollanders in Holland. (gatunek ludzi, na marginesie, bardzo rоzniacy sie od Holendrоw w Holandii; een menschensoort – gatunek ludzi, in 't voorbygaan gezegd – na marginesie, zeer onderscheiden is van de Hollanders in Holland – bardzo rоzniacy sie od Holendrоw w Holandii). Traag zoolang er niets te doen viel, en ver van de beredderingzucht die in Europa voor yver geldt, maar yverig waar bezigheid noodig was… (leniwy, gdy nie bylo nic do zrobienia, i daleki od gorliwosci, ktоra w Europie uchodzi za zapal, ale pilny, gdy praca byla potrzebna; traag zoolang er niets te doen viel – leniwy, gdy nie bylo nic do zrobienia, en ver van de beredderingzucht – i daleki od gorliwosci, die in Europa voor yver geldt – ktоra w Europie uchodzi za zapal, maar yverig waar bezigheid noodig was – ale pilny, gdy praca byla potrzebna). eenvoudig maar hartelyk voor wie tot zyn omgeving behoorden… (prosty, ale serdeczny dla tych, ktоrzy nalezeli do jego otoczenia; eenvoudig maar hartelyk – prosty, ale serdeczny, voor wie tot zyn omgeving behoorden – dla tych, ktоrzy nalezeli do jego otoczenia). mededeelzaam, hulpvaardig en gastvry… (komunikatywny, pomocny i goscinny; mededeelzaam – komunikatywny, hulpvaardig – pomocny, gastvry – goscinny). welgemanierd zonder styfheid… (dobrze wychowany bez sztywnosci; welgemanierd zonder styfheid – dobrze wychowany bez sztywnosci). vatbaar voor goede indrukken… (podatny na dobre wrazenia; vatbaar voor goede indrukken – podatny na dobre wrazenia). eerlyk en oprecht, zonder evenwel lust te voelen de martelaar van deze hoedanigheden te worden… (uczciwy i szczery, ale nie majacy ochoty stawac sie meczennikiem tych cech; eerlyk en oprecht – uczciwy i szczery, zonder evenwel lust te voelen – ale nie majacy ochoty, de martelaar van deze hoedanigheden te worden – stawac sie meczennikiem tych cech). in 't kort, hy was een man die, zooals men 't noemt, overal op zyn plaats zou wezen, zonder dat men echter op 't denkbeeld komen zou de eeuw naar hem te noemen, wat hy dan ook niet begeerde. (w skrоcie, byl to czlowiek, ktоry, jak sie mоwi, wszedzie pasowalby, ale nikt nie wpadlby na pomysl, aby nazwac jego imieniem epoke, czego on sam zreszta nie pragnal; in 't kort – w skrоcie, hy was een man die – byl to czlowiek, ktоry, zooals men 't noemt – jak sie mоwi, overal op zyn plaats zou wezen – wszedzie pasowalby, zonder dat men echter op 't denkbeeld komen zou – ale nikt nie wpadlby na pomysl, de eeuw naar hem te noemen – aby nazwac jego imieniem epoke, wat hy dan ook niet begeerde – czego on sam zreszta nie pragnal).
Hy zat in 't midden van de pendoppo by de tafel die met een wit kleed bedekt, en met spyzen beladen was. (Siedzial posrodku pendoppo przy stole przykrytym bialym obrusem i zaladowanym jedzeniem; hy zat in 't midden van de pendoppo – siedzial posrodku pendoppo, by de tafel – przy stole, die met een wit kleed bedekt – przykrytym bialym obrusem, en met spyzen beladen was – i zaladowanym jedzeniem). Wel eenigszins ongeduldig vroeg hy van-tyd tot-tyd, met de woorden der zuster van mevrouw Blauwbaard, aan den mandoor-oppasser, dat is het hoofd van de policie- en bureaudienaren der adsistent-residentie, of er niets in aantocht was? (Dosc niecierpliwie pytal od czasu do czasu, uzywajac slоw siostry pani Sinobrodego, mandoor-oppassera, czyli szefa policji i urzednikоw pomocniczych w asystenturze, czy nic nie nadchodzi?; wel eenigszins ongeduldig vroeg hy van-tyd tot-tyd – dosc niecierpliwie pytal od czasu do czasu, met de woorden der zuster van mevrouw Blauwbaard – uzywajac slоw siostry pani Sinobrodego, aan den mandoor-oppasser – mandoor-oppassera, dat is het hoofd van de policie- en bureaudienaren der adsistent-residentie – czyli szefa policji i urzednikоw pomocniczych w asystenturze, of er niets in aantocht was – czy nic nie nadchodzi). Dan stond hy eens op, beproefde vergeefs zyn sporen te doen kletteren op den gestampten kleivloer van de pendoppo, stak voor de twintigste maal zyn sigaar aan, en ging, als te-leurgesteld, weer zitten. (Wtedy wstawal, bezskutecznie prоbowal sprawic, by jego ostrogi zabrzmialy na ubitej glinianej podlodze pendoppo, zapalal cygaro po raz dwudziesty i z rozczarowaniem siadal ponownie; dan stond hy eens op – wtedy wstawal, beproefde vergeefs zyn sporen te doen kletteren op den gestampten kleivloer van de pendoppo – bezskutecznie prоbowal sprawic, by jego ostrogi zabrzmialy na ubitej glinianej podlodze pendoppo, stak voor de twintigste maal zyn sigaar aan – zapalal cygaro po raz dwudziesty, en ging, als te-leurgesteld, weer zitten – i z rozczarowaniem siadal ponownie). Hy sprak weinig. (Mоwil malo; hy sprak weinig – mоwil malo).
En toch had hy k?nnen spreken, want hy was niet alleen. (A jednak mоgl mоwic, poniewaz nie byl sam; en toch had hy k?nnen spreken – a jednak mоgl mоwic, want hy was niet alleen – poniewaz nie byl sam). Ik bedoel hiermee nu juist niet dat hy vergezeld was van de twintig of dertig Javanen, bedienden, mantries en oppassers die op den grond gehurkt in en buiten de pendoppo zaten, noch van de velen die aanhoudend uit- en inliepen, noch van 't groot aantal inlanders van verschillenden rang, dat daar buiten de paarden vasthield, of te-paard rondreed… (Nie mam tu na mysli, ze byl w towarzystwie dwudziestu lub trzydziestu Jawajczykоw, sluzacych, mantri i straznikоw, ktоrzy kucali na ziemi w i poza pendoppo, ani wielu, ktоrzy nieustannie wchodzili i wychodzili, ani licznych tubylcоw rоznego stopnia, ktоrzy trzymali tam konie, albo jezdzili konno w poblizu…; ik bedoel hiermee nu juist niet dat hy vergezeld was – nie mam tu na mysli, ze byl w towarzystwie, van de twintig of dertig Javanen – dwudziestu lub trzydziestu Jawajczykоw, bedienden, mantries en oppassers – sluzacych, mantri i straznikоw, die op den grond gehurkt in en buiten de pendoppo zaten – ktоrzy kucali na ziemi w i poza pendoppo, noch van de velen die aanhoudend uit- en inliepen – ani wielu, ktоrzy nieustannie wchodzili i wychodzili, noch van 't groot aantal inlanders van verschillenden rang – ani licznych tubylcоw rоznego stopnia, dat daar buiten de paarden vasthield, of te-paard rondreed – ktоrzy trzymali tam konie, albo jezdzili konno w poblizu). neen, de Regent zelf van Lebak, Radhen Adhipatti Karta Natta Negara, zat tegenover hem. (nie, naprzeciwko niego siedzial sam regent Lebak, Radhen Adhipatti Karta Natta Negara; neen – nie, de Regent zelf van Lebak – sam regent Lebak, Radhen Adhipatti Karta Natta Negara – Radhen Adhipatti Karta Natta Negara, zat tegenover hem – siedzial naprzeciwko niego).
Wachten is altyd vervelend. (Czekanie jest zawsze nudne; wachten – czekanie, is altyd vervelend – jest zawsze nudne). Een kwartier duurt een uur, een uur een halven dag, en zoo voort. (Kwadrans trwa godzine, godzina pоl dnia, i tak dalej; een kwartier duurt een uur – kwadrans trwa godzine, een uur een halven dag – godzina pоl dnia, en zoo voort – i tak dalej). Verbrugge had wel wat spraakzamer mogen zyn. (Verbrugge mоglby byc nieco bardziej rozmowny; Verbrugge – Verbrugge, had wel wat spraakzamer mogen zyn – mоglby byc nieco bardziej rozmowny). De Regent van Lebak was een beschaafd oud man, die over veel wist te spreken met verstand en oordeel. (Regent Lebak byl kulturalnym starszym mezczyzna, ktоry potrafil mоwic o wielu rzeczach z rozumem i ocena; de Regent van Lebak – regent Lebak, was een beschaafd oud man – byl kulturalnym starszym mezczyzna, die over veel wist te spreken met verstand en oordeel – ktоry potrafil mоwic o wielu rzeczach z rozumem i ocena). Men had hem slechts aantezien om overtuigd te wezen dat het meerendeel der Europeanen die met hem in aanraking kwamen, meer van hem, dan hy van hen te leeren had. (Wystarczylo na niego spojrzec, aby byc przekonanym, ze wiekszosc Europejczykоw, ktоrzy z nim sie zetkneli, miala wiecej do nauczenia sie od niego, niz on od nich; men had hem slechts aantezien – wystarczylo na niego spojrzec, om overtuigd te wezen – aby byc przekonanym, dat het meerendeel der Europeanen – ze wiekszosc Europejczykоw, die met hem in aanraking kwamen – ktоrzy z nim sie zetkneli, meer van hem, dan hy van hen te leeren had – miala wiecej do nauczenia sie od niego, niz on od nich). Zyn levendige donkere oogen weerspraken door hun vuur de vermoeidheid der trekken van zyn gelaat en de grysheid zyner haren. (Jego zywe, ciemne oczy, swoim ogniem, zaprzeczaly zmeczeniu rysоw twarzy i siwiznie wlosоw; zyn levendige donkere oogen – jego zywe, ciemne oczy, weerspraken door hun vuur – swoim ogniem zaprzeczaly, de vermoeidheid der trekken van zyn gelaat – zmeczeniu rysоw twarzy, en de grysheid zyner haren – i siwiznie wlosоw). Wat hy zeide, was gewoonlyk lang overdacht – een eigenaardigheid trouwens die by den beschaafden Oosterling algemeen is – en wanneer men met hem in gesprek was, gevoelde men dat men zyn woorden te beschouwen had als brieven, waarvan hy de minuut in zyn archief had, om zoo noodig daarop te verwyzen. (To, co mоwil, bylo zazwyczaj dlugo przemyslane – cecha zreszta powszechna wsrоd kulturalnych Wschodnich – a gdy sie z nim rozmawialo, mialo sie wrazenie, ze jego slowa trzeba traktowac jak listy, ktоrych minute mial w swoim archiwum, aby w razie potrzeby sie do nich odwolac; wat hy zeide – to, co mоwil, was gewoonlyk lang overdacht – bylo zazwyczaj dlugo przemyslane, een eigenaardigheid trouwens die by den beschaafden Oosterling algemeen is – cecha zreszta powszechna wsrоd kulturalnych Wschodnich, en wanneer men met hem in gesprek was – a gdy sie z nim rozmawialo, gevoelde men dat men zyn woorden te beschouwen had – mialo sie wrazenie, ze jego slowa trzeba traktowac, als brieven, waarvan hy de minuut in zyn archief had – jak listy, ktоrych minute mial w swoim archiwum, om zoo noodig daarop te verwyzen – aby w razie potrzeby sie do nich odwolac). Dit nu moge onaangenaam schynen voor wie niet gewoon is aan den omgang met javaansche grooten, 't is niet moeielyk alle onderwerpen van gesprek die aanstoot geven kunnen, te vermyden, vooral daar zy van h?n kant nooit op bruske wyze aan den loop van 't onderhoud een andere richting geven zullen, omdat dit naar oostersche begrippen in-stryd wezen zou met den goeden toon. (To moze wydawac sie nieprzyjemne dla tych, ktоrzy nie sa przyzwyczajeni do kontaktоw z jawajskimi wielmozami, ale nie jest trudno unikac tematоw rozmоw, ktоre moga powodowac nieporozumienia, zwlaszcza ze z ich strony nigdy nie skieruja rozmowy w inna strone, poniewaz wedlug wschodnich pojec byloby to niezgodne z dobrym tonem; dit nu moge onaangenaam schynen – to moze wydawac sie nieprzyjemne, voor wie niet gewoon is aan den omgang met javaansche grooten – dla tych, ktоrzy nie sa przyzwyczajeni do kontaktоw z jawajskimi wielmozami, 't is niet moeielyk alle onderwerpen van gesprek die aanstoot geven kunnen, te vermyden – nie jest trudno unikac tematоw rozmоw, ktоre moga powodowac nieporozumienia, vooral daar zy van h?n kant nooit op bruske wyze aan den loop van 't onderhoud een andere richting geven zullen – zwlaszcza ze z ich strony nigdy nie skieruja rozmowy w inna strone, omdat dit naar oostersche begrippen in-stryd wezen zou met den goeden toon – poniewaz wedlug wschodnich pojec byloby to niezgodne z dobrym tonem). Wie dus oorzaak heeft het aanroeren van een bepaald punt te vermyden, behoeft slechts over onbeduidende zaken te spreken, en hy kan verzekerd zyn dat een javaansch hoofd hem niet, door een onbegeerde wending in 't gesprek, zal voeren op een terrein dat hy liever niet betrad. (Kto ma powоd, by unikac poruszania pewnego tematu, musi tylko mоwic o nieistotnych sprawach i moze byc pewien, ze jawajski wielmoza nie skieruje rozmowy na temat, ktоrego wolalby nie poruszac; wie dus oorzaak heeft het aanroeren van een bepaald punt te vermyden – kto ma powоd, by unikac poruszania pewnego tematu, behoeft slechts over onbeduidende zaken te spreken – musi tylko mоwic o nieistotnych sprawach, en hy kan verzekerd zyn – i moze byc pewien, dat een javaansch hoofd hem niet, door een onbegeerde wending in 't gesprek – ze jawajski wielmoza nie skieruje rozmowy na temat, zal voeren op een terrein dat hy liever niet betrad – ktоrego wolalby nie poruszac).
Over de beste wyze van omgang met die hoofden, bestaan overigens verschillende meeningen. (Na temat najlepszego sposobu postepowania z tymi wielmozami istnieja rоzne opinie; over de beste wyze van omgang met die hoofden – na temat najlepszego sposobu postepowania z tymi wielmozami, bestaan overigens verschillende meeningen – istnieja rоzne opinie). Het komt my voor dat eenvoudige oprechtheid, zonder streven naar diplomatische voorzichtigheid, de voorkeur verdient. (Wydaje mi sie, ze prosta szczerosc, bez dazenia do dyplomatycznej ostroznosci, zasluguje na preferencje; het komt my voor dat – wydaje mi sie, ze, eenvoudige oprechtheid – prosta szczerosc, zonder streven naar diplomatische voorzichtigheid – bez dazenia do dyplomatycznej ostroznosci, de voorkeur verdient – zasluguje na preferencje).
Hoe dit zy, Verbrugge begon met een banale opmerking over 't we?r en den regen. (Jak by nie bylo, Verbrugge zaczal od banalnej uwagi o pogodzie i deszczu; hoe dit zy – jak by nie bylo, Verbrugge begon met een banale opmerking – Verbrugge zaczal od banalnej uwagi, over 't we?r en den regen – o pogodzie i deszczu).
Ja, mynheer de kontroleur, het is westmoesson. (Tak, panie kontrolerze, to jest zachodni monsun; ja, mynheer de kontroleur – tak, panie kontrolerze, het is westmoesson – to jest zachodni monsun).
Dit nu wist Verbrugge wel: men was in Januari. (To Verbrugge dobrze wiedzial: byl styczen; dit nu wist Verbrugge wel – to Verbrugge dobrze wiedzial, men was in Januari – byl styczen). Maar wat hy over den regen gezegd had, wist de Regent ook. (Ale to, co powiedzial o deszczu, Regent rоwniez wiedzial; maar wat hy over den regen gezegd had – ale to, co powiedzial o deszczu, wist de Regent ook – Regent rоwniez wiedzial). Hierop volgde weder eenig zwygen. (Nastapila chwilowa cisza; hierop volgde weder eenig zwygen – nastapila chwilowa cisza). De Regent wenkte met een nauw zichtbare beweging van 't hoofd, een der bedienden die neergehurkt zaten aan den ingang der pendoppo. (Regent skinal ledwo widocznym ruchem glowy na jednego ze sluzacych, ktоrzy kucali przy wejsciu do pendoppo; de Regent wenkte met een nauw zichtbare beweging van 't hoofd – Regent skinal ledwo widocznym ruchem glowy, een der bedienden – jednego ze sluzacych, die neergehurkt zaten aan den ingang der pendoppo – ktоrzy kucali przy wejsciu do pendoppo). Een kleine jongen, allerliefst gevat in een blauw-fluweelen buis, witten pantalon, met gouden lyfband die zyn kostbaren sarong vasthield om de lenden, en op 't hoofd den behagelyken kain kapala, waaronder zyn zwarte oogen zoo ondeugend te-voorschyn kwamen, kroop hurkende tot aan de voeten des Regents, zette de gouden doos neder, die de tabak, de kalk, de sirie, de pinang, en de gambier bevatte, maakte den slamat, door beide handen saamgevoegd opteheffen tot aan het diep neergebogen voorhoofd, en bood daarop zyn heer de kostbare doos aan. (Maly chlopiec, uroczo ubrany w niebieski aksamitny kaftan, biale spodnie, ze zlotym pasem, ktоry trzymal jego kosztowny sarong wokоl bioder, i na glowie wygodny kain kapala, spod ktоrego wylanialy sie jego czarne oczy, pelzl, kucajac, do stоp Regenta, postawil zlota skrzynke zawierajaca tyton, wapno, sirih, pinang i gambir, wykonal slamat, podnoszac zlozone rece do gleboko pochylonego czola, a nastepnie podal swojemu panu kosztowna skrzynke; een kleine jongen, allerliefst gevat in een blauw-fluweelen buis – maly chlopiec, uroczo ubrany w niebieski aksamitny kaftan, witten pantalon – biale spodnie, met gouden lyfband – ze zlotym pasem, die zyn kostbaren sarong vasthield om de lenden – ktоry trzymal jego kosztowny sarong wokоl bioder, en op 't hoofd den behagelyken kain kapala – i na glowie wygodny kain kapala, waaronder zyn zwarte oogen zoo ondeugend te-voorschyn kwamen – spod ktоrego wylanialy sie jego czarne oczy, kroop hurkende tot aan de voeten des Regents – pelzl, kucajac, do stоp Regenta, zette de gouden doos neder – postawil zlota skrzynke, die de tabak, de kalk, de sirie, de pinang, en de gambier bevatte – zawierajaca tyton, wapno, sirih, pinang i gambir, maakte den slamat – wykonal slamat, door beide handen saamgevoegd opteheffen tot aan het diep neergebogen voorhoofd – podnoszac zlozone rece do gleboko pochylonego czola, en bood daarop zyn heer de kostbare doos aan – a nastepnie podal swojemu panu kosztowna skrzynke).
De weg zal moeielyk zyn na zooveel regen, zei de Regent, als om 't lang wachten verklaarbaar te maken, terwyl hy een betelblad met kalk bestreek. (Droga bedzie trudna po tylu deszczach, powiedzial Regent, jakby chcial wytlumaczyc dlugie oczekiwanie, podczas gdy smarowal lisc betelu wapnem; de weg zal moeielyk zyn na zooveel regen – droga bedzie trudna po tylu deszczach, zei de Regent – powiedzial Regent, als om 't lang wachten verklaarbaar te maken – jakby chcial wytlumaczyc dlugie oczekiwanie, terwyl hy een betelblad met kalk bestreek – podczas gdy smarowal lisc betelu wapnem).
In 't Pandeglangsche is de weg zoo slecht niet, antwoordde Verbrugge die, als hy ten-minste niets stuitends wilde aanroeren, dit antwoord wel wat ondoordacht gaf. (W Pandeglang droga nie jest taka zla, odpowiedzial Verbrugge, ktоry, chcac przynajmniej nie poruszac niczego drazliwego, udzielil tej nieco nieprzemyslanej odpowiedzi; in 't Pandeglangsche is de weg zoo slecht niet – w Pandeglang droga nie jest taka zla, antwoordde Verbrugge – odpowiedzial Verbrugge, die, als hy ten-minste niets stuitends wilde aanroeren – ktоry, chcac przynajmniej nie poruszac niczego drazliwego, dit antwoord wel wat ondoordacht gaf – udzielil tej nieco nieprzemyslanej odpowiedzi). Want hy had moeten bedenken dat een Regent van Lebak niet gaarne de wegen van Pandeglang hoort roemen, al zyn die dan ook werkelyk beter dan in 't Lebaksche. (Bo powinien byl pamietac, ze regent Lebak nie lubi sluchac pochwal dotyczacych drоg w Pandeglang, nawet jesli sa one faktycznie lepsze niz w Lebak; want hy had moeten bedenken – bo powinien byl pamietac, dat een Regent van Lebak niet gaarne de wegen van Pandeglang hoort roemen – ze regent Lebak nie lubi sluchac pochwal dotyczacych drоg w Pandeglang, al zyn die dan ook werkelyk beter dan in 't Lebaksche – nawet jesli sa one faktycznie lepsze niz w Lebak).
De Adhipatti beging de fout van een te snel antwoord niet. (Adhipatti nie popelnil bledu zbyt szybkiej odpowiedzi; de Adhipatti – Adhipatti, beging de fout – nie popelnil bledu, van een te snel antwoord – zbyt szybkiej odpowiedzi, niet – nie). De kleine maas was reeds al hurkend achterwaarts teruggekropen tot aan den ingang der pendoppo, waar hy onder zyn makkers plaats nam… (Maly chlopiec juz cofnal sie kucajac do wejscia do pendoppo, gdzie zajal miejsce wsrоd swoich towarzyszy; de kleine maas – maly chlopiec, was reeds al hurkend achterwaarts teruggekropen – juz cofnal sie kucajac, tot aan den ingang der pendoppo – do wejscia do pendoppo, waar hy onder zyn makkers plaats nam – gdzie zajal miejsce wsrоd swoich towarzyszy). de Regent had reeds zyn lippen en weinige tanden bruinrood geverwd met het speeksel zyner sirie, voor hy zeide: (Regent mial juz brazowo-czerwone usta i kilka zebоw zabarwionych slina z sirih, zanim powiedzial:; de Regent had reeds zyn lippen en weinige tanden bruinrood geverwd – Regent mial juz brazowo-czerwone usta i kilka zebоw zabarwionych, met het speeksel zyner sirie – slina z sirih, voor hy zeide – zanim powiedzial):
Ja, er is veel volk in Pandeglang. (Tak, w Pandeglang jest duzo ludzi; ja, er is veel volk in Pandeglang – tak, w Pandeglang jest duzo ludzi).
Voor wien den Regent en den kontroleur kende, voor wien de toestand van Lebak geen geheim was, had het duidelyk kunnen blyken dat het gesprek reeds een stryd was geworden. (Dla tych, ktоrzy znali Regenta i kontrolera, dla tych, ktоrzy znali sytuacje w Lebak, bylo jasne, ze rozmowa juz stala sie walka; voor wien den Regent en den kontroleur kende – dla tych, ktоrzy znali Regenta i kontrolera, voor wien de toestand van Lebak geen geheim was – dla tych, ktоrzy znali sytuacje w Lebak, had het duidelyk kunnen blyken – bylo jasne, dat het gesprek reeds een stryd was geworden – ze rozmowa juz stala sie walka). Een toespeling namelyk op den beteren staat der wegen in een naburige afdeeling, scheen het vervolg te wezen op vergeefsche pogingen om ook in Lebak dusdanige betere wegen te doen aanleggen, of de bestaande beter te onderhouden. (Aluzja do lepszego stanu drоg w sasiedniej czesci wydawala sie byc kontynuacja nieudanych prоb budowy podobnych lepszych drоg w Lebak lub lepszego utrzymania istniejacych; een toespeling namelyk op den beteren staat der wegen – aluzja do lepszego stanu drоg, in een naburige afdeeling – w sasiedniej czesci, scheen het vervolg te wezen – wydawala sie byc kontynuacja, op vergeefsche pogingen om ook in Lebak dusdanige betere wegen te doen aanleggen – nieudanych prоb budowy podobnych lepszych drоg w Lebak, of de bestaande beter te onderhouden – lub lepszego utrzymania istniejacych). Doch hierin had de Regent gelyk, dat Pandeglang dichter bevolkt was, vooral in verhouding tot de veel kleinere oppervlakte, en dat dus dааr de arbeid aan de groote wegen, door vereende krachten ligter viel dan in 't Lebaksche, een afdeeling die op honderde palen oppervlakte, slechts zeventigduizend inwoners telde. (Jednak Regent mial racje, ze Pandeglang jest gesciej zaludnione, zwlaszcza w stosunku do znacznie mniejszej powierzchni, i ze praca nad glоwnymi drogami tam byla lzejsza dzieki wspоlnym wysilkom niz w Lebak, czesci o powierzchni stu mil zaledwie siedemdziesiat tysiecy mieszkancоw; doch hierin had de Regent gelyk – jednak Regent mial racje, dat Pandeglang dichter bevolkt was – ze Pandeglang jest gesciej zaludnione, vooral in verhouding tot de veel kleinere oppervlakte – zwlaszcza w stosunku do znacznie mniejszej powierzchni, en dat dus dааr de arbeid aan de groote wegen – i ze praca nad glоwnymi drogami tam, door vereende krachten ligter viel dan in 't Lebaksche – byla lzejsza dzieki wspоlnym wysilkom niz w Lebak, een afdeeling die op honderde palen oppervlakte – czesci o powierzchni stu mil, slechts zeventigduizend inwoners telde – zaledwie siedemdziesiat tysiecy mieszkancоw).
Dat is waar, zei Verbrugge, we hebben weinig volk hier, maar… (To prawda, powiedzial Verbrugge, mamy tu malo ludzi, ale…; dat is waar – to prawda, zei Verbrugge – powiedzial Verbrugge, we hebben weinig volk hier – mamy tu malo ludzi, maar – ale…)
De Adhipatti zag hem aan, als wachtte hy een aanval af. (Adhipatti spojrzal na niego, jakby oczekiwal ataku; de Adhipatti zag hem aan – Adhipatti spojrzal na niego, als wachtte hy een aanval af – jakby oczekiwal ataku). Hy wist dat er na dat ‘maar’ iets volgen kon, dat onaangenaam zou te hooren zyn voor hem, die sedert dertig jaren Regent van Lebak geweest was. (Wiedzial, ze po tym "ale" moze nastapic cos, co bedzie dla niego nieprzyjemne do uslyszenia, dla niego, ktоry od trzydziestu lat byl Regentem Lebak; hy wist dat er na dat ‘maar’ iets volgen kon – wiedzial, ze po tym "ale" moze nastapic cos, dat onaangenaam zou te hooren zyn voor hem – co bedzie dla niego nieprzyjemne do uslyszenia, die sedert dertig jaren Regent van Lebak geweest was – dla niego, ktоry od trzydziestu lat byl Regentem Lebak). Het scheen dat Verbrugge op dit oogenblik geen lust had den stryd voorttezetten. (Wydawalo sie, ze Verbrugge w tym momencie nie mial ochoty kontynuowac walki; het scheen dat Verbrugge op dit oogenblik – wydawalo sie, ze Verbrugge w tym momencie, geen lust had den stryd voorttezetten – nie mial ochoty kontynuowac walki). Althans hy brak 't gesprek af, en vroeg weder aan den mandoor-oppasser of hy niets komen zag? (Przynajmniej przerwal rozmowe i ponownie zapytal mandoor-oppassera, czy nic nie nadchodzi?; althans hy brak 't gesprek af – przynajmniej przerwal rozmowe, en vroeg weder aan den mandoor-oppasser – i ponownie zapytal mandoor-oppassera, of hy niets komen zag – czy nic nie nadchodzi).
Ik zie nog niets van den kant van Pandeglang, mynheer de kontroleur, maar daar-ginds aan de andere zyde rydt iemand te-paard… het is de toewan kommendaan. (Nie widze jeszcze niczego od strony Pandeglang, panie kontrolerze, ale tam po drugiej stronie jedzie ktos konno… to pan komendant; ik zie nog niets van den kant van Pandeglang – nie widze jeszcze niczego od strony Pandeglang, mynheer de kontroleur – panie kontrolerze, maar daar-ginds aan de andere zyde rydt iemand te-paard – ale tam po drugiej stronie jedzie ktos konno, het is de toewan kommendaan – to pan komendant).
Welzeker, Dongso, zei Verbrugge naar buiten starende, dat is de kommandant! Hy jaagt in deze buurt, en is vanmorgen vroeg reeds uitgegaan. (Oczywiscie, Dongso, powiedzial Verbrugge, patrzac na zewnatrz, to komendant! Poluje w tej okolicy i wyszedl juz wczesnie rano; welzeker, Dongso – oczywiscie, Dongso, zei Verbrugge naar buiten starende – powiedzial Verbrugge, patrzac na zewnatrz, dat is de kommandant – to komendant, hy jaagt in deze buurt – poluje w tej okolicy, en is vanmorgen vroeg reeds uitgegaan – i wyszedl juz wczesnie rano). Hе, Duclari… Duclari! (Hej, Duclari… Duclari; hе, Duclari – hej, Duclari, Duclari – Duclari!)
Hy hoort u al, mynheer, hy komt hierheen. Zyn jongen rydt achter hem, met een kidang achter zich over 't paard. (Juz pana slyszy, panie, nadchodzi. Jego chlopak jedzie za nim, z sarna na grzbiecie konia; Hy hoort u al – juz pana slyszy, mynheer – panie, hy komt hierheen – nadchodzi, Zyn jongen rydt achter hem – jego chlopak jedzie za nim, met een kidang – z sarna, achter zich over 't paard – na grzbiecie konia).
Pegang koedahnja toewan kommendaan – gebood Verbrugge aan een der bedienden die buiten zaten. Bonjour, Duclari! Ben je nat? Wat heb je geschoten? Kom binnen! (Pegang koedahnja toewan kommendaan – zawolal Verbrugge do jednego ze sluzacych siedzacych na zewnatrz. Bonjour, Duclari! Jestes mokry? Co upolowales? Wejdz do srodka; gebood Verbrugge – zawolal Verbrugge, aan een der bedienden die buiten zaten – do jednego ze sluzacych siedzacych na zewnatrz, Ben je nat? – Jestes mokry?, Wat heb je geschoten? – Co upolowales?, Kom binnen! – Wejdz do srodka).
Een krachtig man van dertigjarigen leeftyd en flinke militaire houding, hoewel van uniform geen spoor was, trad de pendoppo in. (Silny mezczyzna w wieku trzydziestu lat i o wygladzie wojskowym, chociaz nie mial na sobie munduru, wszedl do pendoppo; Een krachtig man – Silny mezczyzna, van dertigjarigen leeftyd – w wieku trzydziestu lat, en flinke militaire houding – o wygladzie wojskowym, hoewel van uniform geen spoor was – chociaz nie mial na sobie munduru, trad de pendoppo in – wszedl do pendoppo).
Het was de eerste-luitenant Duclari, kommandant van 't kleine garnizoen te Rangkas-Betoeng. (To byl porucznik Duclari, dowоdca malego garnizonu w Rangkas-Betoeng; Het was de eerste-luitenant Duclari – To byl porucznik Duclari, kommandant van 't kleine garnizoen te Rangkas-Betoeng – dowоdca malego garnizonu w Rangkas-Betoeng).
Verbrugge en hy waren bevriend, en hun gemeenzaamheid was te grooter, daar Duclari sedert eenigen tyd de woning van Verbrugge betrokken had in afwachting der voltooiing van een nieuw fort. (Verbrugge i on byli przyjaciоlmi, a ich zazylosc byla tym wieksza, ze Duclari od pewnego czasu mieszkal u Verbrugge, czekajac na ukonczenie nowego fortu; Verbrugge en hy waren bevriend – Verbrugge i on byli przyjaciоlmi, en hun gemeenzaamheid was te grooter – a ich zazylosc byla tym wieksza, daar Duclari sedert eenigen tyd de woning van Verbrugge betrokken had – ze Duclari od pewnego czasu mieszkal u Verbrugge, in afwachting der voltooiing van een nieuw fort – czekajac na ukonczenie nowego fortu).
Hy drukte dezen de hand, groette den Regent beleefd, en ging zitten onder de vraag: ‘wel, wat heb je al zoo hier?’ (Uscisnal mu dlon, uprzejmie przywital Regenta i usiadl, zadajac pytanie: „cоz, co tu masz?”; Hy drukte dezen de hand – Uscisnal mu dlon, groette den Regent beleefd – uprzejmie przywital Regenta, en ging zitten onder de vraag – i usiadl, zadajac pytanie, wel, wat heb je al zoo hier? – cоz, co tu masz?).
Wil je thee, Duclari? (Chcesz herbaty, Duclari?; Wil je thee – Chcesz herbaty, Duclari? – Duclari?).
Wel neen, ik ben warm genoeg! Heb je geen klapperwater? Dat is frisscher. (Nie, jestem wystarczajaco rozgrzany! Masz wode kokosowa? To jest bardziej orzezwiajace; Wel neen – Nie, ik ben warm genoeg – jestem wystarczajaco rozgrzany, Heb je geen klapperwater? – Masz wode kokosowa?, Dat is frisscher – To jest bardziej orzezwiajace).
Dat laat ik je niet geven. Als men warm is, houd ik klapperwater voor heel nadeelig. Je wordt er styf en jichtig van. Zie eens de koelies die zware vrachten over de bergen dragen: zy houden zich vlug en lenig door heet water te drinken, of koppi dahoen. Maar gemberthee is nog beter… (Nie pozwole ci tego pic. Kiedy jest goraco, uwazam wode kokosowa za bardzo szkodliwa. Stajesz sie od niej sztywny i podagre dostajesz. Spоjrz na kulisоw, ktоrzy nosza ciezkie ladunki przez gоry: pozostaja szybcy i zwinni, pijac goraca wode lub koppi dahoen. Ale herbata imbirowa jest jeszcze lepsza…; Dat laat ik je niet geven – Nie pozwole ci tego pic, Als men warm is – Kiedy jest goraco, houd ik klapperwater voor heel nadeelig – uwazam wode kokosowa za bardzo szkodliwa, Je wordt er styf en jichtig van – Stajesz sie od niej sztywny i podagre dostajesz, Zie eens de koelies – Spоjrz na kulisоw, die zware vrachten over de bergen dragen – ktоrzy nosza ciezkie ladunki przez gоry, zy houden zich vlug en lenig – pozostaja szybcy i zwinni, door heet water te drinken, of koppi dahoen – pijac goraca wode lub koppi dahoen, Maar gemberthee is nog beter – Ale herbata imbirowa jest jeszcze lepsza).
Wat? Koppi dahoen, thee van koffibladen? Dat heb ik nog nooit gezien. (Co? Koppi dahoen, herbata z lisci kawy? Nigdy tego nie widzialem; Wat? Koppi dahoen – Co? Koppi dahoen, thee van koffibladen – herbata z lisci kawy, Dat heb ik nog nooit gezien – Nigdy tego nie widzialem).
Omdat je niet op Sumatra gediend hebt. Daar is 't de gewoonte. (Bo nie sluzyles na Sumatrze. Tam to jest zwyczaj; Omdat je niet op Sumatra gediend hebt – Bo nie sluzyles na Sumatrze, Daar is 't de gewoonte – Tam to jest zwyczaj).
Laat me dan maar thee geven… maar niet van koffibladen, en ook niet van gember. Ja, je bent op Sumatra geweest… en de nieuwe adsistent-resident ook, niet waar? (Daj mi wiec herbate… ale nie z lisci kawy i nie imbirowa. Tak, byles na Sumatrze… a nowy asystent-rezydent tez, prawda?; Laat me dan maar thee geven – Daj mi wiec herbate, maar niet van koffibladen, en ook niet van gember – ale nie z lisci kawy i nie imbirowa, Ja, je bent op Sumatra geweest – Tak, byles na Sumatrze, en de nieuwe adsistent-resident ook – a nowy asystent-rezydent tez, niet waar? – prawda?).
Dit gesprek werd in 't hollandsch gevoerd, een taal die de Regent niet verstond. (Ta rozmowa odbyla sie po holendersku, jezyku, ktоrego Regent nie rozumial; Dit gesprek werd in 't hollandsch gevoerd – Ta rozmowa odbyla sie po holendersku, een taal die de Regent niet verstond – jezyku, ktоrego Regent nie rozumial).
Hetzy Duclari gevoelde dat er iets onbeleefds in lag, hem hierdoor van 't onderhoud uittesluiten, hetzyd-i hiermee een andere bedoeling had, op-eenmaal ging hy, zich tot den Regent wendende, in 't maleisch voort. (Czy to Duclari czul, ze cos niegrzecznego w tym jest, wykluczajac go w ten sposоb z rozmowy, czy tez mial inny zamiar, nagle zwrоcil sie do Regenta po malajsku; Hetzy Duclari gevoelde dat er iets onbeleefds in lag – Czy to Duclari czul, ze cos niegrzecznego w tym jest, hem hierdoor van 't onderhoud uittesluiten – wykluczajac go w ten sposоb z rozmowy, hetzyd-i hiermee een andere bedoeling had – czy tez mial inny zamiar, op-eenmaal ging hy – nagle zwrоcil sie, zich tot den Regent wendende, in 't maleisch voort – do Regenta po malajsku).
Weet mynheer de Adhipatti, dat m'nheer de kontroleur den nieuwen adsistent-resident kent? (Czy pan Adhipatti wie, ze pan kontroler zna nowego asystenta rezydenta?; Weet mynheer de Adhipatti – Czy pan Adhipatti wie, dat m'nheer de kontroleur – ze pan kontroler, den nieuwen adsistent-resident kent – zna nowego asystenta rezydenta).
Wel neen, d?t heb ik niet gezegd, ik ken hem niet! riep Verbrugge, nu ook in het maleisch. Ik heb hem nooit gezien. Hy diende eenige jaren vооr my op Sumatra. Ik heb je maar gezegd dat ik daar veel over hem heb hooren spreken, anders niet! (Nie, tego nie powiedzialem, nie znam go! – zawolal Verbrugge, teraz takze po malajsku. Nigdy go nie widzialem. Sluzyl kilka lat przede mna na Sumatrze. Powiedzialem ci tylko, ze duzo o nim slyszalem, to wszystko; Wel neen, d?t heb ik niet gezegd, ik ken hem niet! – Nie, tego nie powiedzialem, nie znam go!, riep Verbrugge, nu ook in het maleisch – zawolal Verbrugge, teraz takze po malajsku, Ik heb hem nooit gezien – Nigdy go nie widzialem, Hy diende eenige jaren vооr my op Sumatra – Sluzyl kilka lat przede mna na Sumatrze, Ik heb je maar gezegd dat ik daar veel over hem heb hooren spreken – Powiedzialem ci tylko, ze duzo o nim slyszalem, anders niet – to wszystko).
Nu, dit komt op 'tzelfde neer. Men behoeft iemand juist niet te zien om hem te kennen. Hoe denkt m'nheer de Adhipatti hierover? (No cоz, to na jedno wychodzi. Nie trzeba kogos widziec, aby go znac. Co o tym mysli pan Adhipatti?; Nu, dit komt op 'tzelfde neer – No cоz, to na jedno wychodzi, Men behoeft iemand juist niet te zien om hem te kennen – Nie trzeba kogos widziec, aby go znac, Hoe denkt m'nheer de Adhipatti hierover? – Co o tym mysli pan Adhipatti?).
De Adhipatti had juist noodig een bediende te roepen. Er verliep dus wat tyd voor hy zeggen kon: dat hy met den heer kommandant instemde, maar dat het toch dikwyls noodig was iemand te zien voor men hem beoordeelen kon. (Adhipatti musial akurat zawolac sluzacego. Minelo wiec troche czasu, zanim mоgl powiedziec: ze zgadza sie z panem komendantem, ale czesto trzeba kogos zobaczyc, zanim sie go oceni; De Adhipatti had juist noodig een bediende te roepen – Adhipatti musial akurat zawolac sluzacego, Er verliep dus wat tyd voor hy zeggen kon – Minelo wiec troche czasu, zanim mоgl powiedziec, dat hy met den heer kommandant instemde – ze zgadza sie z panem komendantem, maar dat het toch dikwyls noodig was iemand te zien voor men hem beoordeelen kon – ale czesto trzeba kogos zobaczyc, zanim sie go oceni).
Over 't geheel genomen is dit misschien waar, ging nu Duclari in 't hollandsch voort – hetzy omdat deze taal hem gemeenzamer was en hy meende genoeg gedaan te hebben voor de beleefdheid, hetzy omdat hy alleen door Verbrugge verstaan wilde worden – dit moge in 't algemeen waar zyn, maar omtrent Havelaar heeft men waarachtig geen persoonlyke kennismaking noodig… hy is een gek! (Ogоlnie rzecz biorac, moze to byc prawda, kontynuowal Duclari po holendersku – czy to dlatego, ze ten jezyk byl mu bardziej znajomy i uwazal, ze zrobil wystarczajaco duzo dla uprzejmosci, czy to dlatego, ze chcial byc zrozumiany tylko przez Verbrugge – moze to byc ogоlnie prawda, ale jesli chodzi o Havelaar, naprawde nie potrzeba osobistego spotkania… on jest szalony!; Over 't geheel genomen is dit misschien waar – Ogоlnie rzecz biorac, moze to byc prawda, ging nu Duclari in 't hollandsch voort – kontynuowal Duclari po holendersku, hetzy omdat deze taal hem gemeenzamer was – czy to dlatego, ze ten jezyk byl mu bardziej znajomy, en hy meende genoeg gedaan te hebben voor de beleefdheid – i uwazal, ze zrobil wystarczajaco duzo dla uprzejmosci, hetzy omdat hy alleen door Verbrugge verstaan wilde worden – czy to dlatego, ze chcial byc zrozumiany tylko przez Verbrugge, dit moge in 't algemeen waar zyn – moze to byc ogоlnie prawda, maar omtrent Havelaar heeft men waarachtig geen persoonlyke kennismaking noodig – ale jesli chodzi o Havelaar, naprawde nie potrzeba osobistego spotkania, hy is een gek – on jest szalony).
Dat heb ik niet gezegd, Duclari! (Tego nie powiedzialem, Duclari!; Dat heb ik niet gezegd – Tego nie powiedzialem, Duclari! – Duclari!).
Neen, jy hebt dat niet gezegd, maar ik zeg het na al wat je my van hem verteld hebt. Ik noem iemand die in 't water springt om een hond te redden van de haaien, een gek. (Nie, tego nie powiedziales, ale ja to mоwie po tym, co mi o nim powiedziales. Nazywam kogos, kto skacze do wody, aby uratowac psa przed rekinami, szalencem; Neen, jy hebt dat niet gezegd – Nie, tego nie powiedziales, maar ik zeg het na al wat je my van hem verteld hebt – ale ja to mоwie po tym, co mi o nim powiedziales, Ik noem iemand die in 't water springt om een hond te redden van de haaien – Nazywam kogos, kto skacze do wody, aby uratowac psa przed rekinami, een gek – szalencem).
Nu ja, verstandig is 't zeker niet. Maar… (No cоz, na pewno nie jest to rozsadne. Ale…; Nu ja – No cоz, verstandig is 't zeker niet – na pewno nie jest to rozsadne, Maar – Ale).
En, hoor eens, dat versje tegen den generaal Vandamme… 't kwam niet te-pas! (I posluchaj, ten wierszyk przeciwko generalowi Vandamme… nie pasowal!; En, hoor eens – I posluchaj, dat versje tegen den generaal Vandamme – ten wierszyk przeciwko generalowi Vandamme, 't kwam niet te-pas – nie pasowal).
't Was geestig… (Byl dowcipny…; 't Was geestig – Byl dowcipny).
Tot je dienst! Maar een jong mensch mag niet geestig zyn tegen een generaal. (Do uslug! Ale mlody czlowiek nie powinien byc dowcipny wobec generala; Tot je dienst – Do uslug, Maar een jong mensch mag niet geestig zyn tegen een generaal – Ale mlody czlowiek nie powinien byc dowcipny wobec generala).
Je moet in 't oog houden dat hy nog zeer jong was… het is veertien jaar geleden. Hy was toen maar twee-en-twintig jaar oud. (Musisz pamietac, ze byl jeszcze bardzo mlody… to bylo czternascie lat temu. Mial wtedy tylko dwadziescia dwa lata; Je moet in 't oog houden dat hy nog zeer jong was – Musisz pamietac, ze byl jeszcze bardzo mlody, het is veertien jaar geleden – to bylo czternascie lat temu, Hy was toen maar twee-en-twintig jaar oud – Mial wtedy tylko dwadziescia dwa lata).
En dan de kalkoen dien hy stal! (A potem indyk, ktоrego ukradl!; En dan de kalkoen dien hy stal – A potem indyk, ktоrego ukradl).
Dat deed hy om den generaal te plagen. (Zrobil to, aby dokuczyc generalowi; Dat deed hy om den generaal te plagen – Zrobil to, aby dokuczyc generalowi).
Juist! Een jong mensch mag geen generaal plagen, die bovendien, als civiel gouverneur, zyn chef was. (Dokladnie! Mlody czlowiek nie powinien dokuczac generalowi, ktоry na dodatek jako cywilny gubernator byl jego szefem; Juist! Een jong mensch mag geen generaal plagen – Dokladnie! Mlody czlowiek nie powinien dokuczac generalowi, die bovendien, als civiel gouverneur, zyn chef was – ktоry na dodatek jako cywilny gubernator byl jego szefem).
Dat andere versje vind ik aardig, maar… dat eeuwige duelleeren! (Ten drugi wierszyk uwazam za mily, ale… te wieczne pojedynki!; Dat andere versje vind ik aardig – Ten drugi wierszyk uwazam za mily, maar… dat eeuwige duelleeren – ale… te wieczne pojedynki).
Hy deed het gewoonlyk voor een ander. Hy trok altyd party voor den zwakste. (Zwykle robil to dla kogos innego. Zawsze stawal po stronie najslabszego; Hy deed het gewoonlyk voor een ander – Zwykle robil to dla kogos innego, Hy trok altyd party voor den zwakste – Zawsze stawal po stronie najslabszego).
Wel laat ieder voor zichzelf duelleeren, als men het dan volstrekt doen wil! Ik voor my geloof dat een duel zelden noodig is. (Niech kazdy pojedynkuje sie za siebie, jesli juz musi to robic! Uwazam, ze pojedynek jest rzadko konieczny; Wel laat ieder voor zichzelf duelleeren – Niech kazdy pojedynkuje sie za siebie, als men het dan volstrekt doen wil – jesli juz musi to robic, Ik voor my geloof dat een duel zelden noodig is – Uwazam, ze pojedynek jest rzadko konieczny).
Waar 't onvermydelyk was, zou ook ik een uitdaging aannemen, en in zekere gevallen zelf uitdagen, maar om daarvan dagelyksch werk te maken… dank je! (Gdzie bylo to nieuniknione, rоwniez podjalbym wyzwanie i w pewnych przypadkach sam bym wyzwal, ale zeby robic to codziennie… dziekuje!; Waar 't onvermydelyk was – Gdzie bylo to nieuniknione, zou ook ik een uitdaging aannemen – rоwniez podjalbym wyzwanie, en in zekere gevallen zelf uitdagen – i w pewnych przypadkach sam bym wyzwal, maar om daarvan dagelyksch werk te maken – ale zeby robic to codziennie, dank je – dziekuje).
Het is te hopen dat hy veranderd is op dit punt. (Mam nadzieje, ze sie w tej kwestii zmienil; Het is te hopen dat hy veranderd is op dit punt – Mam nadzieje, ze sie w tej kwestii zmienil).
Wel zeker, daar is geen twyfel aan! Hy is nu zooveel ouder, daarby sedert langen tyd getrouwd, en adsistent-resident. (Oczywiscie, nie ma co do tego watpliwosci! Jest teraz duzo starszy, od dluzszego czasu zonaty i asystent rezydenta; Wel zeker, daar is geen twyfel aan – Oczywiscie, nie ma co do tego watpliwosci, Hy is nu zooveel ouder – Jest teraz duzo starszy, daarby sedert langen tyd getrouwd – od dluzszego czasu zonaty, en adsistent-resident – i asystent rezydenta).
Bovendien, ik heb altyd gehoord dat zyn hart goed was, en dat hy een warm gevoel had voor recht. (Ponadto, zawsze slyszalem, ze mial dobre serce i cieple uczucia dla sprawiedliwosci; Bovendien, ik heb altyd gehoord – Ponadto, zawsze slyszalem, dat zyn hart goed was – ze mial dobre serce, en dat hy een warm gevoel had voor recht – i cieple uczucia dla sprawiedliwosci).
Nu, dat zal hem te-pas komen in Lebak! (No cоz, to sie przyda w Lebak!; Nu, dat zal hem te-pas komen in Lebak – No cоz, to sie przyda w Lebak).
Daar is me juist iets voorgekomen, dat… zou de Regent ons verstaan? (Wlasnie cos mi sie przypomnialo, ze… czy Regent nas zrozumie?; Daar is me juist iets voorgekomen – Wlasnie cos mi sie przypomnialo, dat… zou de Regent ons verstaan – ze… czy Regent nas zrozumie).
Ik geloof 't niet. Maar toon my iets uit je weitasch, dan denkt hy dat we dааrover spreken. (Nie sadze. Ale pokaz mi cos ze swojej torby, to pomysli, ze o tym rozmawiamy; Ik geloof 't niet – Nie sadze, Maar toon my iets uit je weitasch – Ale pokaz mi cos ze swojej torby, dan denkt hy dat we dааrover spreken – to pomysli, ze o tym rozmawiamy).
Duclari nam zyn weitasch, haalde daaruit een paar boschduiven, en die vogels betastende als sprak hy over de jacht, deelde hy Verbrugge mede dat hy zoo-even in 't veld was nageloopen door een Javaan, die hem gevraagd had of hy niet iets doen kon tot verligting van den druk waaronder de bevolking zuchtte? (Duclari wzial swoja torbe, wyjal z niej pare lesnych golebi i dotykajac je, jakby mоwil o polowaniu, powiedzial Verbrugge, ze wlasnie w polu gonil go Jawajczyk, ktоry zapytal go, czy nie mоglby zrobic czegos, aby ulzyc presji, pod ktоra cierpi ludnosc; Duclari nam zyn weitasch – Duclari wzial swoja torbe, haalde daaruit een paar boschduiven – wyjal z niej pare lesnych golebi, en die vogels betastende als sprak hy over de jacht – dotykajac je, jakby mоwil o polowaniu, deelde hy Verbrugge mede dat hy zoo-even in 't veld was nageloopen door een Javaan – powiedzial Verbrugge, ze wlasnie w polu gonil go Jawajczyk, die hem gevraagd had of hy niet iets doen kon tot verligting van den druk waaronder de bevolking zuchtte – ktоry zapytal go, czy nie mоglby zrobic czegos, aby ulzyc presji, pod ktоra cierpi ludnosc).
En, ging hy voort, dit is zeer sterk, Verbrugge! Niet dat ik me verwonder over de zaak zelf. Ik ben lang genoeg in 't Bantamsche om te weten wat hier voorvalt, maar dat de geringe Javaan, gewoonlyk zoo omzichtig en terughoudend waar 't zyn hoofden geldt, zoo-iets vraagt aan iemand die er niets mee te maken heeft, dit bevreemdt my! (I kontynuowal, to jest bardzo mocne, Verbrugge! Nie, ze dziwie sie samej sprawie. Jestem wystarczajaco dlugo w Bantam, aby wiedziec, co sie tu dzieje, ale ze skromny Jawajczyk, zwykle tak ostrozny i powsciagliwy wobec swoich przelozonych, pyta o cos takiego kogos, kto nie ma z tym nic wspоlnego, to mnie zdumiewa!; En, ging hy voort – I kontynuowal, dit is zeer sterk, Verbrugge – to jest bardzo mocne, Verbrugge, Niet dat ik me verwonder over de zaak zelf – Nie, ze dziwie sie samej sprawie, Ik ben lang genoeg in 't Bantamsche om te weten wat hier voorvalt – Jestem wystarczajaco dlugo w Bantam, aby wiedziec, co sie tu dzieje, maar dat de geringe Javaan, gewoonlyk zoo omzichtig en terughoudend waar 't zyn hoofden geldt – ale ze skromny Jawajczyk, zwykle tak ostrozny i powsciagliwy wobec swoich przelozonych, zoo-iets vraagt aan iemand die er niets mee te maken heeft, dit bevreemdt my – pyta o cos takiego kogos, kto nie ma z tym nic wspоlnego, to mnie zdumiewa).
En wat heb je geantwoord, Duclari? (A co odpowiedziales, Duclari?; En wat heb je geantwoord – A co odpowiedziales, Duclari – Duclari?).
W?l, dat het me niet aanging! Dat hy tot u moest gaan, of tot den nieuwen adsistent-resident, als die zou aangekomen zyn te Rangkas-Betoeng, en dааr zyn klachten uiten. (Cоz, ze mnie to nie dotyczy! Powinien isc do ciebie, albo do nowego asystenta rezydenta, kiedy juz przybedzie do Rangkas-Betoeng, i tam wyrazic swoje skargi; W?l, dat het me niet aanging – Cоz, ze mnie to nie dotyczy, Dat hy tot u moest gaan – Powinien isc do ciebie, of tot den nieuwen adsistent-resident – albo do nowego asystenta rezydenta, als die zou aangekomen zyn te Rangkas-Betoeng – kiedy juz przybedzie do Rangkas-Betoeng, en dааr zyn klachten uiten – i tam wyrazic swoje skargi).
Ienie apa toewan-toewan datang! riep op-eenmaal de oppasser Dongso. Ik zie een mantrie die met zyn toedoeng wuift. (Ienie apa toewan-toewan datang! – nagle zawolal sluzacy Dongso. Widze mantri, ktоry macha swoim kapeluszem; riep op-eenmaal de oppasser Dongso – nagle zawolal sluzacy Dongso, Ik zie een mantrie die met zyn toedoeng wuift – Widze mantri, ktоry macha swoim kapeluszem).
Allen stonden op. Duclari, die niet door zyn tegenwoordigheid in de pendoppo den schyn wilde aannemen als ware ook hy aan de grenzen ter verwelkoming van den adsistent-resident, die wel zyn meerdere doch niet zyn chef, en bovendien een gek was, steeg te-paard, en reed door zyn bediende gevolgd, heen. (Wszyscy wstali. Duclari, ktоry nie chcial swoja obecnoscia w pendoppo sprawiac wrazenia, ze takze wita asystenta rezydenta, ktоry wprawdzie byl jego przelozonym, ale nie szefem, a ponadto byl szalony, wsiadl na konia i odjechal, sledzony przez swojego sluzacego; Allen stonden op – Wszyscy wstali, Duclari, die niet door zyn tegenwoordigheid in de pendoppo den schyn wilde aannemen – Duclari, ktоry nie chcial swoja obecnoscia w pendoppo sprawiac wrazenia, als ware ook hy aan de grenzen ter verwelkoming van den adsistent-resident – ze takze wita asystenta rezydenta, die wel zyn meerdere doch niet zyn chef – ktоry wprawdzie byl jego przelozonym, ale nie szefem, en bovendien een gek was – a ponadto byl szalony, steeg te-paard, en reed door zyn bediende gevolgd, heen – wsiadl na konia i odjechal, sledzony przez swojego sluzacego).
De Adhipatti en Verbrugge stelden zich aan den ingang van de pendoppo, en zagen een door vier paarden getrokken reiswagen naderen, die weldra vry bemodderd by 't bamboezen gebouwtje stilhield. (Adhipatti i Verbrugge staneli przy wejsciu do pendoppo i zobaczyli zblizajacy sie powоz ciagniety przez cztery konie, ktоry wkrоtce zatrzymal sie, caly ublocony, przy bambusowym budynku; De Adhipatti en Verbrugge stelden zich aan den ingang van de pendoppo – Adhipatti i Verbrugge staneli przy wejsciu do pendoppo, en zagen een door vier paarden getrokken reiswagen naderen – i zobaczyli zblizajacy sie powоz ciagniety przez cztery konie, die weldra vry bemodderd by 't bamboezen gebouwtje stilhield – ktоry wkrоtce zatrzymal sie, caly ublocony, przy bambusowym budynku).
Het zou moeielyk geweest zyn te raden wat er zich al zoo in dien wagen bevond, voor Dongso, geholpen door de loopers en een tal van bedienden die tot het gevolg van den Regent behoorden, al de riemen en knoopsels hadden losgemaakt, die het voertuig hielden ingesloten met een zwart lederen foedraal dat aan de diskretie herinnerde, waarmee in vroeger jaren leeuwen en tygers de stad inkwamen, toen de zo?logische tuinen nog reizende dierenspellen waren. (Trudno byloby zgadnac, co znajduje sie w tym powozie, zanim Dongso, wspierany przez tragarzy i wielu sluzacych nalezacych do swity Regenta, rozwiazal wszystkie paski i zapiecia, ktоre trzymaly pojazd zamkniety w czarnym skоrzanym futerale przypominajacym dyskrecje, z jaka w dawnych czasach wprowadzano do miasta lwy i tygrysy, kiedy ogrody zoologiczne byly jeszcze wedrujacymi pokazami zwierzat; Het zou moeielyk geweest zyn te raden – Trudno byloby zgadnac, wat er zich al zoo in dien wagen bevond – co znajduje sie w tym powozie, voor Dongso, geholpen door de loopers en een tal van bedienden die tot het gevolg van den Regent behoorden – zanim Dongso, wspierany przez tragarzy i wielu sluzacych nalezacych do swity Regenta, al de riemen en knoopsels hadden losgemaakt – rozwiazal wszystkie paski i zapiecia, die het voertuig hielden ingesloten met een zwart lederen foedraal – ktоre trzymaly pojazd zamkniety w czarnym skоrzanym futerale, dat aan de diskretie herinnerde – przypominajacym dyskrecje, waarmee in vroeger jaren leeuwen en tygers de stad inkwamen – z jaka w dawnych czasach wprowadzano do miasta lwy i tygrysy, toen de zo?logische tuinen nog reizende dierenspellen waren – kiedy ogrody zoologiczne byly jeszcze wedrujacymi pokazami zwierzat).
Leeuwen of tygers nu waren er in den wagen niet. Men had alles maar zoo zorgvuldig gesloten omdat het westmoesson was, en men dus op regen moest bedacht zyn. (Lwоw ani tygrysоw w wozie nie bylo. Wszystko bylo tak starannie zamkniete, poniewaz byla pora zachodnich monsunоw i trzeba bylo byc przygotowanym na deszcz; Leeuwen of tygers nu waren er in den wagen niet – Lwоw ani tygrysоw w wozie nie bylo, Men had alles maar zoo zorgvuldig gesloten omdat het westmoesson was – Wszystko bylo tak starannie zamkniete, poniewaz byla pora zachodnich monsunоw, en men dus op regen moest bedacht zyn – i trzeba bylo byc przygotowanym na deszcz).
Nu is 't uitstappen uit een reiswagen waarin men lang over den weg gehotst heeft, niet zoo gemakkelyk als iemand die nooit of weinig gereisd heeft, zich verbeelden zou. (Wysiadac z powozu, w ktоrym spedzilo sie dluga podrоz, nie jest tak latwo, jak mogloby sie wydawac komus, kto malo lub wcale nie podrоzowal; Nu is 't uitstappen uit een reiswagen waarin men lang over den weg gehotst heeft – Wysiadac z powozu, w ktоrym spedzilo sie dluga podrоz, niet zoo gemakkelyk als iemand die nooit of weinig gereisd heeft – nie jest tak latwo, jak mogloby sie wydawac komus, kto malo lub wcale nie podrоzowal, zich verbeelden zou – mоglby sie wydawac).
Nagenoeg als de arme Sauriers uit de voorwereld, die door lang wachten ten-laatste een integreerend deel uitmaken van de klei, waarin ze aanvankelyk niet gekomen waren met het plan om er te blyven, heeft er ook by reizigers die wat nauw op-ееn gedrukt en in gedwongen houding, te lang in een reiswagen gezeten hebben, iets plaats, wat ik u voorstel assimilatie te noemen. (Prawie jak biedne dinozaury z prehistorii, ktоre przez dlugie oczekiwanie ostatecznie staly sie integralna czescia gliny, do ktоrej pierwotnie nie zamierzaly sie przylaczyc, takze podrоznicy, ktоrzy byli ciasno upchnieci i w wymuszonej pozycji, zbyt dlugo siedzacy w powozie, doswiadczaja czegos, co proponuje nazwac asymilacja; Nagenoeg als de arme Sauriers uit de voorwereld – Prawie jak biedne dinozaury z prehistorii, die door lang wachten ten-laatste een integreerend deel uitmaken van de klei – ktоre przez dlugie oczekiwanie ostatecznie staly sie integralna czescia gliny, waarin ze aanvankelyk niet gekomen waren met het plan om er te blyven – do ktоrej pierwotnie nie zamierzaly sie przylaczyc, heeft er ook by reizigers die wat nauw op-ееn gedrukt en in gedwongen houding – takze podrоznicy, ktоrzy byli ciasno upchnieci i w wymuszonej pozycji, te lang in een reiswagen gezeten hebben – zbyt dlugo siedzacy w powozie, iets plaats, wat ik u voorstel assimilatie te noemen – doswiadczaja czegos, co proponuje nazwac asymilacja).
Men weet eindelyk niet juist meer waar 't lederen kussen van den wagen ophoudt, en waar de ikheid aanvangt, ja, het denkbeeld is me niet vreemd dat men in zulk een wagen kiespyn of kramp hebben kan, die men voor mot in 't laken aanziet, of omgekeerd. (Ostatecznie nie wiadomo juz, gdzie konczy sie skоrzana poduszka wozu, a gdzie zaczyna sie "ja", tak, nie jest mi obce myslenie, ze mozna miec bоl zeba lub skurcz w takim wozie, ktоry bierze sie za mol w plоtnie, lub odwrotnie; Men weet eindelyk niet juist meer waar 't lederen kussen van den wagen ophoudt – Ostatecznie nie wiadomo juz, gdzie konczy sie skоrzana poduszka wozu, en waar de ikheid aanvangt – a gdzie zaczyna sie "ja", ja, het denkbeeld is me niet vreemd dat men in zulk een wagen kiespyn of kramp hebben kan – tak, nie jest mi obce myslenie, ze mozna miec bоl zeba lub skurcz w takim wozie, die men voor mot in 't laken aanziet, of omgekeerd – ktоry bierze sie za mol w plоtnie, lub odwrotnie).
Er zyn weinig omstandigheden in de stoffelyke wereld, die den denkenden mensch geen aanleiding geven tot het maken van opmerkingen op verstandelyk gebied, en zoo heb ik myzelf dikwyls afgevraagd of niet veel dwalingen die onder ons kracht van wet hebben, veel ‘scheefheden’ die wy voor ‘recht’ houden, hieruit voortvloeien, dat men te lang met hetzelfde gezelschap in denzelfden reiswagen heeft gezeten? (Niewiele jest okolicznosci w materialnym swiecie, ktоre nie daja myslacemu czlowiekowi powodu do robienia uwag na polu intelektualnym, i tak czesto zastanawialem sie, czy wiele bledоw, ktоre maja moc prawa wsrоd nas, wiele „krzywizn”, ktоre uwazamy za „prawo”, wynika z tego, ze zbyt dlugo siedzielismy z tym samym towarzystwem w tym samym powozie?; Er zyn weinig omstandigheden in de stoffelyke wereld – Niewiele jest okolicznosci w materialnym swiecie, die den denkenden mensch geen aanleiding geven tot het maken van opmerkingen op verstandelyk gebied – ktоre nie daja myslacemu czlowiekowi powodu do robienia uwag na polu intelektualnym, en zoo heb ik myzelf dikwyls afgevraagd – i tak czesto zastanawialem sie, of niet veel dwalingen die onder ons kracht van wet hebben – czy wiele bledоw, ktоre maja moc prawa wsrоd nas, veel ‘scheefheden’ die wy voor ‘recht’ houden – wiele „krzywizn”, ktоre uwazamy za „prawo”, hieruit voortvloeien, dat men te lang met hetzelfde gezelschap in denzelfden reiswagen heeft gezeten – wynika z tego, ze zbyt dlugo siedzielismy z tym samym towarzystwem w tym samym powozie).
Het been dat ge daar links uitsteken moest, tusschen de hoededoos en 't mandje met kersen… de knie die ge tegen 't portier gedrukt hield, om de dame tegenover u niet te doen denken dat ge een aanval in den zin hadt op krinoline of deugd… de gelikdoornde voet die zoo bang was voor de hakken van den commis-voyageur naast u… de hals dien ge zoo lang links moest wenden, omdat het drupt aan de rechterzyde… zie, dat worden zoo alle ten-laatste halzen, en knie?n, en voeten, die iets verdraaids bekomen. (Noga, ktоra musiales wyciagnac w lewo, miedzy pudelkiem na kapelusze a koszem z wisniami… kolano, ktоre przyciskales do drzwi, aby dama naprzeciwko ciebie nie pomyslala, ze zamierzasz zaatakowac krynoline lub cnote… poobcierana stopa, ktоra byla tak przerazona obcasami komiwojazera obok ciebie… szyja, ktоra musiales dlugo obracac w lewo, poniewaz kapalo po prawej stronie… zobacz, w ten sposоb staja sie wszystkie szyje, kolana i stopy, ktоre cos kreca; Het been dat ge daar links uitsteken moest – Noga, ktоra musiales wyciagnac w lewo, tusschen de hoededoos en 't mandje met kersen – miedzy pudelkiem na kapelusze a koszem z wisniami, de knie die ge tegen 't portier gedrukt hield – kolano, ktоre przyciskales do drzwi, om de dame tegenover u niet te doen denken dat ge een aanval in den zin hadt op krinoline of deugd – aby dama naprzeciwko ciebie nie pomyslala, ze zamierzasz zaatakowac krynoline lub cnote, de gelikdoornde voet die zoo bang was voor de hakken van den commis-voyageur naast u – poobcierana stopa, ktоra byla tak przerazona obcasami komiwojazera obok ciebie, de hals dien ge zoo lang links moest wenden – szyja, ktоra musiales dlugo obracac w lewo, omdat het drupt aan de rechterzyde – poniewaz kapalo po prawej stronie, zie, dat worden zoo alle ten-laatste halzen, en knie?n, en voeten, die iets verdraaids bekomen – zobacz, w ten sposоb staja sie wszystkie szyje, kolana i stopy, ktоre cos kreca).
Ik houd het voor goed, van-tyd tot-tyd eens te wisselen van wagens, zitplaats en medereizigers. Men kan dan zyn hals eens anders wenden, men beweegt nu-en-dan zyn knie, en misschien zit er eens een juffrouw naast ons met dansschoenen, of een jongetje wiens beentjes den grond niet raken. Men heeft dan meer kans om recht te zien en recht te loopen, zoodra men weer vasten grond onder de voeten krygt. (Uwazam za dobre, od czasu do czasu zmieniac wozy, miejsca siedzace i wspоlpasazerоw. Mozna wtedy inaczej obracac szyje, od czasu do czasu poruszac kolano, a moze obok nas siedzi panna w butach do tanca albo chlopiec, ktоrego nogi nie siegaja ziemi. Wtedy ma sie wieksze szanse, aby zobaczyc i isc prosto, gdy tylko znоw ma sie staly grunt pod stopami; Ik houd het voor goed, van-tyd tot-tyd eens te wisselen van wagens – Uwazam za dobre, od czasu do czasu zmieniac wozy, zitplaats en medereizigers – miejsca siedzace i wspоlpasazerоw, Men kan dan zyn hals eens anders wenden – Mozna wtedy inaczej obracac szyje, men beweegt nu-en-dan zyn knie – od czasu do czasu poruszac kolano, en misschien zit er eens een juffrouw naast ons met dansschoenen – a moze obok nas siedzi panna w butach do tanca, of een jongetje wiens beentjes den grond niet raken – albo chlopiec, ktоrego nogi nie siegaja ziemi, Men heeft dan meer kans om recht te zien en recht te loopen – Wtedy ma sie wieksze szanse, aby zobaczyc i isc prosto, zoodra men weer vasten grond onder de voeten krygt – gdy tylko znоw ma sie staly grunt pod stopami).
Of er ook in den wagen, die nu voor de pendoppo stilhield, zich iets verzette tegen de ‘oplossing der continuiteit’ weet ik niet, maar zeker is 't dat het lang duurde voor er iets te voorschyn kwam. (Czy w powozie, ktоry teraz zatrzymal sie przed pendoppo, cos sprzeciwilo sie „rozwiazaniu ciaglosci”, nie wiem, ale pewne jest, ze trwalo to dlugo, zanim cos sie pojawilo; Of er ook in den wagen, die nu voor de pendoppo stilhield – Czy w powozie, ktоry teraz zatrzymal sie przed pendoppo, zich iets verzette tegen de ‘oplossing der continuiteit’ weet ik niet – cos sprzeciwilo sie „rozwiazaniu ciaglosci”, nie wiem, maar zeker is 't dat het lang duurde voor er iets te voorschyn kwam – ale pewne jest, ze trwalo to dlugo, zanim cos sie pojawilo).
Er scheen een stryd van hoffelykheid gevoerd te worden. (Zdawalo sie, ze toczy sie walka grzecznosci; Er scheen een stryd van hoffelykheid gevoerd te worden – Zdawalo sie, ze toczy sie walka grzecznosci).
Men vernam de woorden: ‘als 't u belieft, mevrouw!’ en ‘resident!’ (Uslyszano slowa: „prosze, pani!” i „rezydent!”; Men vernam de woorden – Uslyszano slowa, als 't u belieft, mevrouw – „prosze, pani!”, en resident – „rezydent!”).
Hoe dit zy, eindelyk stapte er een heer uit, die in houding en voorkomen wel iets vertoonde dat denken deed aan de Sauriers waarvan ik zoo-even gesproken heb. (Jakkolwiek by bylo, w koncu wysiadl pan, ktоry w postawie i wygladzie przypominal dinozaury, o ktоrych wlasnie mоwilem; Hoe dit zy, eindelyk stapte er een heer uit – Jakkolwiek by bylo, w koncu wysiadl pan, die in houding en voorkomen wel iets vertoonde dat denken deed aan de Sauriers waarvan ik zoo-even gesproken heb – ktоry w postawie i wygladzie przypominal dinozaury, o ktоrych wlasnie mоwilem).
Daar wy hem later zullen weerzien, wil ik u maar terstond zeggen dat zyn onbewegelykheid niet uitsluitend moest geweten worden aan de assimilatie met den reiswagen, want dat hy, ook als er op mylen afstands geen voertuig in de buurt was, een kalmte, een langzaamheid en een voorzichtigheid aan den dag le?, die menigen Saurier jaloersch maken zou, en die in de oogen van velen de kenmerken zyn van deftigheid, bezadigdheid en wysheid. (Poniewaz zobaczymy go pоzniej, chce wam od razu powiedziec, ze jego nieruchomosc nie wynikala wylacznie z asymilacji z powozem, poniewaz, nawet gdy nie bylo pojazdu w poblizu na mile, wykazywal spokоj, powolnosc i ostroznosc, ktоre moglyby zaskoczyc niejednego dinozaura, a w oczach wielu sa cechami elegancji, powagi i madrosci; Daar wy hem later zullen weerzien – Poniewaz zobaczymy go pоzniej, wil ik u maar terstond zeggen dat zyn onbewegelykheid niet uitsluitend moest geweten worden aan de assimilatie met den reiswagen – chce wam od razu powiedziec, ze jego nieruchomosc nie wynikala wylacznie z asymilacji z powozem, want dat hy, ook als er op mylen afstands geen voertuig in de buurt was – poniewaz, nawet gdy nie bylo pojazdu w poblizu na mile, een kalmte, een langzaamheid en een voorzichtigheid aan den dag le? – wykazywal spokоj, powolnosc i ostroznosc, die menigen Saurier jaloersch maken zou – ktоre moglyby zaskoczyc niejednego dinozaura, en die in de oogen van velen de kenmerken zyn van deftigheid, bezadigdheid en wysheid – a w oczach wielu sa cechami elegancji, powagi i madrosci).
Hy was, zooals de meeste Europeanen in Indi?, zeer bleek, hetgeen echter in die streken geenszins voor een blyk van minder goede gezondheid wordt gehouden, en hy had fyne trekken die wel getuigden van verstandelyke ontwikkeling. (Byl, jak wiekszosc Europejczykоw w Indiach, bardzo blady, co jednak w tych regionach wcale nie jest uwazane za oznake gorszego zdrowia, i mial delikatne rysy, ktоre swiadczyly o intelektualnym rozwoju; Hy was, zooals de meeste Europeanen in Indi?, zeer bleek – Byl, jak wiekszosc Europejczykоw w Indiach, bardzo blady, hetgeen echter in die streken geenszins voor een blyk van minder goede gezondheid wordt gehouden – co jednak w tych regionach wcale nie jest uwazane za oznake gorszego zdrowia, en hy had fyne trekken die wel getuigden van verstandelyke ontwikkeling – i mial delikatne rysy, ktоre swiadczyly o intelektualnym rozwoju).
Alleen was er iets kouds in zyn blik, iets wat u denken deed aan een logarithmen-tafel, en hoewel zyn voorkomen over 't geheel niet onbehagelyk of terugstootend was, kon men zich toch niet onthouden van de verdenking dat zyn vry groote magere neus zich op dat gelaat verveelde, omdat er zoo weinig op voorviel. (Tylko w jego spojrzeniu bylo cos zimnego, cos, co przypominalo tabele logarytmоw, i chociaz jego wyglad ogоlnie nie byl nieprzyjemny ani odpychajacy, nie mozna bylo uniknac podejrzenia, ze jego dosc duzy, chudy nos nudzil sie na tej twarzy, poniewaz bylo na niej tak malo do zobaczenia; Alleen was er iets kouds in zyn blik – Tylko w jego spojrzeniu bylo cos zimnego, iets wat u denken deed aan een logarithmen-tafel – cos, co przypominalo tabele logarytmоw, en hoewel zyn voorkomen over 't geheel niet onbehagelyk of terugstootend was – i chociaz jego wyglad ogоlnie nie byl nieprzyjemny ani odpychajacy, kon men zich toch niet onthouden van de verdenking dat zyn vry groote magere neus zich op dat gelaat verveelde – nie mozna bylo uniknac podejrzenia, ze jego dosc duzy, chudy nos nudzil sie na tej twarzy, omdat er zoo weinig op voorviel – poniewaz bylo na niej tak malo do zobaczenia).
Met beleefdheid bood hy zyn hand aan een dame, om haar by het uitstygen behulpzaam te zyn, en nadat deze van een heer die nog in den wagen zat, een kind had aangenomen, een klein blond jongetje van een jaar of drie, traden zy de pendoppo in. (Z uprzejmoscia podal reke damie, aby pomоc jej wysiasc, a po tym, jak wziela od pana, ktоry jeszcze siedzial w powozie, dziecko, malego blond chlopca w wieku okolo trzech lat, weszli do pendoppo; Met beleefdheid bood hy zyn hand aan een dame – Z uprzejmoscia podal reke damie, om haar by het uitstygen behulpzaam te zyn – aby pomоc jej wysiasc, en nadat deze van een heer die nog in den wagen zat, een kind had aangenomen – a po tym, jak wziela od pana, ktоry jeszcze siedzial w powozie, dziecko, een klein blond jongetje van een jaar of drie – malego blond chlopca w wieku okolo trzech lat, traden zy de pendoppo in – weszli do pendoppo).
Daarop volgde die heer zelf, en wien op Java bekend was, zou het als een byzonderheid in 't oog gevallen zyn, dat hy by 't portier wachtte om 't uitstygen gemakkelyk te maken aan een oude Javaansche baboe. (Nastepnie podazyl za nimi sam pan, a dla tych, ktоrzy znaja Jawe, byloby to szczegоlnie zauwazalne, ze czekal przy drzwiach, aby ulatwic wysiadanie starszej jawajskiej niani; Daarop volgde die heer zelf – Nastepnie podazyl za nimi sam pan, en wien op Java bekend was – a dla tych, ktоrzy znaja Jawe, zou het als een byzonderheid in 't oog gevallen zyn – byloby to szczegоlnie zauwazalne, dat hy by 't portier wachtte om 't uitstygen gemakkelyk te maken aan een oude Javaansche baboe – ze czekal przy drzwiach, aby ulatwic wysiadanie starszej jawajskiej niani).
Een drietal bedienden hadden zichzelf verlost uit het wasle?ren kastje, dat achter den wagen was vastgeplakt als een jonge oester op den rug van zyn mama. (Trzech sluzacych uwolnilo sie z woskowanej skоrzanej skrzynki, ktоra byla przyklejona z tylu wozu jak mloda ostryga do grzbietu swojej mamy; Een drietal bedienden hadden zichzelf verlost uit het wasle?ren kastje – Trzech sluzacych uwolnilo sie z woskowanej skоrzanej skrzynki, dat achter den wagen was vastgeplakt als een jonge oester op den rug van zyn mama – ktоra byla przyklejona z tylu wozu jak mloda ostryga do grzbietu swojej mamy).
De heer die het eerst was uitgestegen, had den Regent en den kontroleur Verbrugge de hand geboden, die zy met eerbied aannamen, en in hun geheele houding was te bespeuren dat zy gevoelden zich in de tegenwoordigheid te bevinden van een gewichtig persoon. (Pan, ktоry pierwszy wysiadl, podal reke Regentowi i kontrolerowi Verbrugge, ktоrzy przyjeli ja z szacunkiem, a w calej ich postawie mozna bylo dostrzec, ze czuli sie w obecnosci waznej osoby; De heer die het eerst was uitgestegen – Pan, ktоry pierwszy wysiadl, had den Regent en den kontroleur Verbrugge de hand geboden – podal reke Regentowi i kontrolerowi Verbrugge, die zy met eerbied aannamen – ktоrzy przyjeli ja z szacunkiem, en in hun geheele houding was te bespeuren – a w calej ich postawie mozna bylo dostrzec, dat zy gevoelden zich in de tegenwoordigheid te bevinden van een gewichtig persoon – ze czuli sie w obecnosci waznej osoby).
Het was de resident van Bantam, de groote landstreek waarvan Lebak een afdeeling, een regentschap, of, zooals men officieel zegt, een adsistent-residentie is. (Byl to rezydent Bantam, wielkiego regionu, ktоrego Lebak jest departamentem, regencja lub, jak to sie oficjalnie nazywa, asystentura rezydencka; Het was de resident van Bantam – Byl to rezydent Bantam, de groote landstreek waarvan Lebak een afdeeling, een regentschap – wielkiego regionu, ktоrego Lebak jest departamentem, regencja, of, zooals men officieel zegt, een adsistent-residentie is – lub, jak to sie oficjalnie nazywa, asystentura rezydencka).
By 't lezen van verdichte verhalen, heb ik my meermalen ge?rgerd over den weinigen eerbied der schryvers voor den smaak van 't publiek, en vooral was dit het geval, waar zy blyk gaven iets te willen voortbrengen dat koddig of burlesk heeten moest, om nu niet van humor te spreken, een eigenaardigheid die byna doorgaande allerjammerlykst wordt verward met het komieke. (Czytajac fikcyjne historie, wielokrotnie irytowalem sie brakiem szacunku pisarzy dla gustu publicznosci, a zwlaszcza tam, gdzie wydawali sie chciec stworzyc cos, co mialo byc smieszne lub burleskowe, nie mоwiac juz o humorze, cecha ta jest prawie zawsze mylona z komedia; By 't lezen van verdichte verhalen – Czytajac fikcyjne historie, heb ik my meermalen ge?rgerd over den weinigen eerbied der schryvers voor den smaak van 't publiek – wielokrotnie irytowalem sie brakiem szacunku pisarzy dla gustu publicznosci, en vooral was dit het geval – a zwlaszcza tam, waar zy blyk gaven iets te willen voortbrengen dat koddig of burlesk heeten moest – gdzie wydawali sie chciec stworzyc cos, co mialo byc smieszne lub burleskowe, om nu niet van humor te spreken – nie mоwiac juz o humorze, een eigenaardigheid die byna doorgaande allerjammerlykst wordt verward met het komieke – cecha ta jest prawie zawsze mylona z komedia).
Men voert een persoon sprekende in, die de taal niet verstaat of slecht uitspreekt, men laat een franschman zeggen: ‘ka kauw na de krote krak’ of ‘krietje kooit keen kare kroente kraak wek.’ (Wprowadza sie postac, ktоra nie rozumie jezyka lub zle go wymawia, pozwala sie Francuzowi powiedziec: „ka kauw na de krote krak” lub „krietje kooit keen kare kroente kraak wek”; Men voert een persoon sprekende in – Wprowadza sie postac, die de taal niet verstaat of slecht uitspreekt – ktоra nie rozumie jezyka lub zle go wymawia, men laat een franschman zeggen – pozwala sie Francuzowi powiedziec: ka kauw na de krote krak – „ka kauw na de krote krak”, of krietje kooit keen kare kroente kraak wek – lub „krietje kooit keen kare kroente kraak wek”).
By-gebrek aan een franschman, neemt men iemand die stamelt, of men ‘schept’ een persoon die zyn stokpaardje maakt van een paar telkens wederkeerende woorden. (W przypadku braku Francuza, wybiera sie kogos, kto sie jaka, lub „tworzy” postac, ktоra czyni swoim konikiem pare powtarzajacych sie slоw; By-gebrek aan een franschman – W przypadku braku Francuza, neemt men iemand die stamelt – wybiera sie kogos, kto sie jaka, of men ‘schept’ een persoon die zyn stokpaardje maakt van een paar telkens wederkeerende woorden – lub „tworzy” postac, ktоra czyni swoim konikiem pare powtarzajacych sie slоw).
Ik heb een allerzotste vaudeville zien ‘rеusseeren’ omdat daarin iemand voorkwam, die gedurig zeide: ‘myn naam is Meyer.’ (Widzialem najglupsza wodewilke, ktоra odniosla sukces, poniewaz wystepowala w niej postac, ktоra ciagle powtarzala: „nazywam sie Meyer”; Ik heb een allerzotste vaudeville zien ‘rеusseeren’ – Widzialem najglupsza wodewilke, ktоra odniosla sukces, omdat daarin iemand voorkwam, die gedurig zeide – poniewaz wystepowala w niej postac, ktоra ciagle powtarzala: myn naam is Meyer – „nazywam sie Meyer”).
My komen zulke geestigheden wat goedkoop voor, en, om de waarheid te zeggen, ik ben boos op u als ge zoo-iets grappig vindt. (Takie dowcipy wydaja mi sie troche tanie i, prawde mоwiac, jestem na ciebie zly, jesli uwazasz cos takiego za zabawne; My komen zulke geestigheden wat goedkoop voor – Takie dowcipy wydaja mi sie troche tanie, en, om de waarheid te zeggen – i, prawde mоwiac, ik ben boos op u als ge zoo-iets grappig vindt – jestem na ciebie zly, jesli uwazasz cos takiego za zabawne).
Maar nu heb ikzelf u iets dergelyks voortestellen. (Ale teraz musze sam wam cos takiego przedstawic; Maar nu heb ikzelf u iets dergelyks voortestellen – Ale teraz musze sam wam cos takiego przedstawic).
Ik moet van-tyd tot-tyd iemand ten-tooneele voeren – ik zal 't zoo weinig mogelyk doen – die inderdaad een manier van spreken had, welke my doet vreezen verdacht te worden van een mislukte poging om u te doen lachen, en hierom moet ik u uitdrukkelyk verzekeren dat het niet myn schuld is, als de hoogstdeftige resident van Bantam, van wien hier de rede is, iets zоо eigenaardigs vertoonde in zyn wyze van spreken, dat het me moeielyk valt dat weertegeven, zonder den schyn op me te laden dat ik effekt van geestigheid zoek in een tic. (Od czasu do czasu musze wprowadzac kogos na scene – bede to robil tak malo, jak to mozliwe – kto rzeczywiscie mial sposоb mоwienia, ktоry sprawia, ze obawiam sie byc podejrzewany o nieudana prоbe rozsmieszenia was, i dlatego musze was wyraznie zapewnic, ze to nie moja wina, jesli dostojny rezydent Bantam, o ktоrym tutaj mowa, wykazywal cos takiego w swoim sposobie mоwienia, ze trudno mi to przekazac, nie obciazajac siebie podejrzeniem, ze szukam efektu komicznego w tikach; Ik moet van-tyd tot-tyd iemand ten-tooneele voeren – Od czasu do czasu musze wprowadzac kogos na scene, ik zal 't zoo weinig mogelyk doen – bede to robil tak malo, jak to mozliwe, die inderdaad een manier van spreken had – kto rzeczywiscie mial sposоb mоwienia, welke my doet vreezen verdacht te worden van een mislukte poging om u te doen lachen – ktоry sprawia, ze obawiam sie byc podejrzewany o nieudana prоbe rozsmieszenia was, en hierom moet ik u uitdrukkelyk verzekeren dat het niet myn schuld is – i dlatego musze was wyraznie zapewnic, ze to nie moja wina, als de hoogstdeftige resident van Bantam, van wien hier de rede is – jesli dostojny rezydent Bantam, o ktоrym tutaj mowa, iets zоо eigenaardigs vertoonde in zyn wyze van spreken – wykazywal cos takiego w swoim sposobie mоwienia, dat het me moeielyk valt dat weertegeven – ze trudno mi to przekazac, zonder den schyn op me te laden dat ik effekt van geestigheid zoek in een tic – nie obciazajac siebie podejrzeniem, ze szukam efektu komicznego w tikach).
Hy sprak namelyk op een toon, alsof achter elk woord een punt stond, of zelfs een lang rustteeken, en ik kan de ruimte tusschen zyn woorden niet beter vergelyken dan by de stilte die er volgt op het ‘amen’ na een lang gebed in de kerk, hetwelk zooals ieder weet, een sein is dat men den tyd heeft tot verzitten, hoesten of neussnuiten. (Mоwil bowiem tonem, jakby za kazdym slowem stala kropka, a nawet dlugie pauza, a przerwy miedzy jego slowami najlepiej mozna porоwnac do ciszy, ktоra nastepuje po „amen” po dlugiej modlitwie w kosciele, co, jak kazdy wie, jest sygnalem, ze ma sie czas na przesuniecie sie, kaszel lub wydmuchanie nosa; Hy sprak namelyk op een toon – Mоwil bowiem tonem, alsof achter elk woord een punt stond – jakby za kazdym slowem stala kropka, of zelfs een lang rustteeken – a nawet dlugie pauza, en ik kan de ruimte tusschen zyn woorden niet beter vergelyken dan by de stilte die er volgt op het ‘amen’ na een lang gebed in de kerk – a przerwy miedzy jego slowami najlepiej mozna porоwnac do ciszy, ktоra nastepuje po „amen” po dlugiej modlitwie w kosciele, hetwelk zooals ieder weet, een sein is dat men den tyd heeft tot verzitten, hoesten of neussnuiten – co, jak kazdy wie, jest sygnalem, ze ma sie czas na przesuniecie sie, kaszel lub wydmuchanie nosa).
Wat hy zeide, was gewoonlyk goed overdacht, en wanneer hy zich die ontydige rustpunten had kunnen afwennen, zouden zyn zinsneden, uit een redekunstig oogpunt althans, meestal een gezond aanzien gehad hebben. (To, co mоwil, bylo zazwyczaj dobrze przemyslane, a gdyby mоgl oduczyc sie tych nieodpowiednich pauz, jego zdania, przynajmniej z retorycznego punktu widzenia, zazwyczaj mialyby sensowny wyglad; Wat hy zeide, was gewoonlyk goed overdacht – To, co mоwil, bylo zazwyczaj dobrze przemyslane, en wanneer hy zich die ontydige rustpunten had kunnen afwennen – a gdyby mоgl oduczyc sie tych nieodpowiednich pauz, zouden zyn zinsneden, uit een redekunstig oogpunt althans, meestal een gezond aanzien gehad hebben – jego zdania, przynajmniej z retorycznego punktu widzenia, zazwyczaj mialyby sensowny wyglad).
Maar al dat afbrokkelen, dat stooterige en hobbelige, maakte het aanhooren lastig. (Ale to cale rozdrabnianie, to zacinanie sie i nierоwnosc, utrudnialo sluchanie; Maar al dat afbrokkelen – Ale to cale rozdrabnianie, dat stooterige en hobbelige – to zacinanie sie i nierоwnosc, maakte het aanhooren lastig – utrudnialo sluchanie).
Men viel er dan ook dikwyls over. (Ludzie czesto sie o to potykali; Men viel er dan ook dikwyls over – Ludzie czesto sie o to potykali).
Want gewoonlyk, als men begonnen was te antwoorden in de goedige meening dat de zin uit was, en dat hy de aanvulling van 't ontbrekende aan de scherpzinnigheid van zyn toehoorder overliet, kwamen de nog ontbrekende woorden als tra?nards van een geslagen leger achteraan, en deden u gevoelen dat ge hem in de rede waart gevallen, wat altyd onaangenaam is. (Poniewaz zazwyczaj, kiedy ktos zaczynal odpowiadac w dobrej wierze, ze zdanie zostalo zakonczone, a on pozostawil uzupelnienie brakujacego fragmentu inteligencji swojego sluchacza, brakujace slowa przychodzily jak niedobitki pobitego wojska i sprawialy, ze czuliscie, ze przerwaliscie mu w polowie zdania, co zawsze jest nieprzyjemne; Want gewoonlyk, als men begonnen was te antwoorden in de goedige meening dat de zin uit was – Poniewaz zazwyczaj, kiedy ktos zaczynal odpowiadac w dobrej wierze, ze zdanie zostalo zakonczone, en dat hy de aanvulling van 't ontbrekende aan de scherpzinnigheid van zyn toehoorder overliet – a on pozostawil uzupelnienie brakujacego fragmentu inteligencji swojego sluchacza, kwamen de nog ontbrekende woorden als tra?nards van een geslagen leger achteraan – brakujace slowa przychodzily jak niedobitki pobitego wojska, en deden u gevoelen dat ge hem in de rede waart gevallen – i sprawialy, ze czuliscie, ze przerwaliscie mu w polowie zdania, wat altyd onaangenaam is – co zawsze jest nieprzyjemne).
Het publiek der hoofdplaats Serang, voor-zoo-ver men niet in dienst stond van 't gouvernement – een verhouding die den meesten iets omzichtigs geeft – noemde zyn gesprekken ‘slymerig’. (Publicznosc w stolicy Serang, o ile nie byla na sluzbie rzadu – relacja, ktоra wiekszosci ludzi daje cos ostroznego – nazywala jego rozmowy „slodkowodnymi”; Het publiek der hoofdplaats Serang – Publicznosc w stolicy Serang, voor-zoo-ver men niet in dienst stond van 't gouvernement – o ile nie byla na sluzbie rzadu, een verhouding die den meesten iets omzichtigs geeft – relacja, ktоra wiekszosci ludzi daje cos ostroznego, noemde zyn gesprekken ‘slymerig’ – nazywala jego rozmowy „slodkowodnymi”).
Ik vind dit woord niet zeer smaakvol, doch moet erkennen dat het de hoofdeigenschap van des residents welsprekendheid vry juist uitdrukte. (Nie uwazam tego slowa za bardzo smaczne, ale musze przyznac, ze dosc dobrze oddaje glоwna ceche wymowy rezydenta; Ik vind dit woord niet zeer smaakvol – Nie uwazam tego slowa za bardzo smaczne, doch moet erkennen dat het de hoofdeigenschap van des residents welsprekendheid vry juist uitdrukte – ale musze przyznac, ze dosc dobrze oddaje glоwna ceche wymowy rezydenta).
Ik heb van Max Havelaar en zyn vrouw – want dit waren de beide personen die na den resident met hun kind en de baboe uit den wagen gekomen waren – nog niets gezegd, en misschien ware het voldoende, de kenschetsing van hun voorkomen en karakter aan den loop der gebeurtenissen en des lezers eigen verbeelding overtelaten. (Nie powiedzialem jeszcze nic o Maxie Havelaarze i jego zonie – bo to byly dwie osoby, ktоre po rezydencie wysiadly z dzieckiem i niania z wozu – i byc moze wystarczy pozostawic charakterystyke ich wygladu i charakteru biegowi wydarzen oraz wyobrazni czytelnika; Ik heb van Max Havelaar en zyn vrouw – Nie powiedzialem jeszcze nic o Maxie Havelaarze i jego zonie, want dit waren de beide personen die na den resident met hun kind en de baboe uit den wagen gekomen waren – bo to byly dwie osoby, ktоre po rezydencie wysiadly z dzieckiem i niania z wozu, nog niets gezegd – nie powiedzialem jeszcze nic, en misschien ware het voldoende – i byc moze wystarczy, de kenschetsing van hun voorkomen en karakter aan den loop der gebeurtenissen en des lezers eigen verbeelding overtelaten – pozostawic charakterystyke ich wygladu i charakteru biegowi wydarzen oraz wyobrazni czytelnika).
Daar ik evenwel nu eenmaal aan 't beschryven ben, wil ik u zeggen dat mevrouw Havelaar niet schoon was, dat zy echter in blik en spraak iets zeer lieftalligs bezat, en door de gemakkelyke ongedwongenheid van haar manieren het onmiskenbaar teeken gaf, dat zy in de wereld was geweest, en in de hoogere klassen der maatschappy te-huis behoorde. (Jednakze, skoro juz opisuje, chce wam powiedziec, ze pani Havelaar nie byla piekna, ale miala cos bardzo urokliwego w spojrzeniu i mowie, a poprzez latwa swobode swoich manier dawala niewatpliwy znak, ze byla w swiecie i nalezala do wyzszych sfer spoleczenstwa; Daar ik evenwel nu eenmaal aan 't beschryven ben – Jednakze, skoro juz opisuje, wil ik u zeggen dat mevrouw Havelaar niet schoon was – chce wam powiedziec, ze pani Havelaar nie byla piekna, dat zy echter in blik en spraak iets zeer lieftalligs bezat – ale miala cos bardzo urokliwego w spojrzeniu i mowie, en door de gemakkelyke ongedwongenheid van haar manieren het onmiskenbaar teeken gaf – a poprzez latwa swobode swoich manier dawala niewatpliwy znak, dat zy in de wereld was geweest, en in de hoogere klassen der maatschappy te-huis behoorde – ze byla w swiecie i nalezala do wyzszych sfer spoleczenstwa).
Zy had niet dat styve en onbehagelyke van 't burgerlyk fatsoen dat, om voor ‘gedistingeerd’ doortegaan, zich en anderen meent te moeten plagen met g?ne, en ze hechtte dan ook niet aan veel uiterlyks wat voor sommige andere vrouwen waarde schynt te hebben. (Nie miala tego sztywnego i niewygodnego obywatelskiego obycia, ktоre, aby uchodzic za „wytworne”, uwaza, ze musi siebie i innych dreczyc zaklopotaniem, i nie przywiazywala wagi do wielu zewnetrznych rzeczy, ktоre dla niektоrych innych kobiet wydaja sie miec wartosc; Zy had niet dat styve en onbehagelyke van 't burgerlyk fatsoen – Nie miala tego sztywnego i niewygodnego obywatelskiego obycia, dat, om voor ‘gedistingeerd’ doortegaan – ktоre, aby uchodzic za „wytworne”, zich en anderen meent te moeten plagen met g?ne – uwaza, ze musi siebie i innych dreczyc zaklopotaniem, en ze hechtte dan ook niet aan veel uiterlyks wat voor sommige andere vrouwen waarde schynt te hebben – i nie przywiazywala wagi do wielu zewnetrznych rzeczy, ktоre dla niektоrych innych kobiet wydaja sie miec wartosc).
Ook in haar kleeding was zy een voorbeeld van eenvoudigheid. (Rоwniez w swoim ubraniu byla przykladem prostoty; Ook in haar kleeding was zy een voorbeeld van eenvoudigheid – Rоwniez w swoim ubraniu byla przykladem prostoty).
Een wit baadjoe van moesselien, met blauwe cordeli?re – ik geloof dat men in Europa zulk een kleeding-stuk peignoir noemen zou – was haar reiskleed. (Biala muslinowa baadjoe z niebieskim sznurkiem – mysle, ze w Europie taki strоj nazywano by peniuar – byla jej strojem podrоznym; Een wit baadjoe van moesselien, met blauwe cordeli?re – Biala muslinowa baadjoe z niebieskim sznurkiem, ik geloof dat men in Europa zulk een kleeding-stuk peignoir noemen zou – mysle, ze w Europie taki strоj nazywano by peniuar, was haar reiskleed – byla jej strojem podrоznym).
Om den hals had zy een dun zyden koordje, waaraan twee kleine medaljons, die ge echter niet te zien kreegt, daar ze verscholen waren in de plooien voor hare borst. (Na szyi miala cienki jedwabny sznureczek, do ktоrego przyczepione byly dwa male medaliony, ktоre jednak byly niewidoczne, poniewaz byly schowane w faldach na piersi; Om den hals had zy een dun zyden koordje – Na szyi miala cienki jedwabny sznureczek, waaraan twee kleine medaljons – do ktоrego przyczepione byly dwa male medaliony, die ge echter niet te zien kreegt – ktоre jednak byly niewidoczne, daar ze verscholen waren in de plooien voor hare borst – poniewaz byly schowane w faldach na piersi).
Overigens, de haren ? la chinoise, en een kransje melati in den kondeh… ziedaar al haar toilet. (Ponadto, wlosy ? la chinoise i wianek z melati w kondeh… oto caly jej strоj; Overigens, de haren ? la chinoise – Ponadto, wlosy ? la chinoise, en een kransje melati in den kondeh – i wianek z melati w kondeh, ziedaar al haar toilet – oto caly jej strоj).
Ik zeide dat ze niet schoon was, en toch wilde ik niet gaarne dat ge haar voor het tegendeel hieldt. (Powiedzialem, ze nie byla piekna, ale nie chcialbym, zebys uwazal ja za przeciwna; Ik zeide dat ze niet schoon was – Powiedzialem, ze nie byla piekna, en toch wilde ik niet gaarne dat ge haar voor het tegendeel hieldt – ale nie chcialbym, zebys uwazal ja za przeciwna).
Ik hoop dat ge haar schoon vinden zult, zoodra ik gelegenheid zal hebben haar voortestellen, gloeiend van verontwaardiging over wat zy de ‘miskenning van 't genie’ noemde, als haar aangebeden Max in 't spel was, of wanneer haar een denkbeeld bezielde, dat in-verband stond met het welzyn van haar kind. (Mam nadzieje, ze uznasz ja za piekna, gdy tylko bede mial okazje przedstawic ja, plonaca z oburzenia na to, co nazywala „nieuznaniem geniuszu”, gdy w gre wchodzil jej ukochany Max, lub gdy ozywi ja idea zwiazana z dobrostanem jej dziecka; Ik hoop dat ge haar schoon vinden zult – Mam nadzieje, ze uznasz ja za piekna, zoodra ik gelegenheid zal hebben haar voortestellen – gdy tylko bede mial okazje przedstawic ja, gloeiend van verontwaardiging over wat zy de ‘miskenning van 't genie’ noemde – plonaca z oburzenia na to, co nazywala „nieuznaniem geniuszu”, als haar aangebeden Max in 't spel was – gdy w gre wchodzil jej ukochany Max, of wanneer haar een denkbeeld bezielde, dat in-verband stond met het welzyn van haar kind – lub gdy ozywi ja idea zwiazana z dobrostanem jej dziecka).
Te dikwyls reeds is er gezegd dat het gelaat de spiegel der ziel is, om nog prys te stellen op de portretwaarde van een onbewegelyk gezicht, dat niets heeft aftespiegelen omdat er geen ziel in weerschynt. (Zbyt czesto juz powiedziano, ze twarz jest zwierciadlem duszy, aby jeszcze cenic portretowa wartosc nieruchomej twarzy, ktоra nie ma nic do odzwierciedlenia, poniewaz nie ma w niej duszy; Te dikwyls reeds is er gezegd dat het gelaat de spiegel der ziel is – Zbyt czesto juz powiedziano, ze twarz jest zwierciadlem duszy, om nog prys te stellen op de portretwaarde van een onbewegelyk gezicht – aby jeszcze cenic portretowa wartosc nieruchomej twarzy, dat niets heeft aftespiegelen omdat er geen ziel in weerschynt – ktоra nie ma nic do odzwierciedlenia, poniewaz nie ma w niej duszy).
Welnu, zy had een schoone ziel, en wel moest men blind zyn, om niet ook haar gelaat voor schoon te houden als die ziel daarop te lezen stond. (Otоz, miala piekna dusze, i trzeba by byc slepym, zeby nie uwazac rоwniez jej twarzy za piekna, kiedy ta dusza byla na niej widoczna; Welnu, zy had een schoone ziel – Otоz, miala piekna dusze, en wel moest men blind zyn – i trzeba by byc slepym, om niet ook haar gelaat voor schoon te houden als die ziel daarop te lezen stond – zeby nie uwazac rоwniez jej twarzy za piekna, kiedy ta dusza byla na niej widoczna).
Havelaar was een man van vyf-en-dertig jaren. (Havelaar byl mezczyzna w wieku trzydziestu pieciu lat; Havelaar was een man van vyf-en-dertig jaren – Havelaar byl mezczyzna w wieku trzydziestu pieciu lat).
Hy was slank, en vlug in zyn bewegingen. (Byl szczuply i zwinny w swoich ruchach; Hy was slank – Byl szczuply, en vlug in zyn bewegingen – i zwinny w swoich ruchach).
Buiten zyn korte en bewegelyke bovenlip, en zyn groote flauw-blauwe oogen die, als hy in kalme stemming was, iets droomerigs hadden, maar vuur schoten als een groot denkbeeld hem beheerschte, viel er in zyn voorkomen niets byzonders optemerken. (Poza krоtka i ruchliwa gоrna warga oraz duzymi, jasnoblekitnymi oczami, ktоre, gdy byl w spokojnym nastroju, mialy cos marzycielskiego, ale blyskaly ogniem, gdy ogarniala go wielka idea, w jego wygladzie nie bylo nic szczegоlnego; Buiten zyn korte en bewegelyke bovenlip – Poza krоtka i ruchliwa gоrna warga, en zyn groote flauw-blauwe oogen die, als hy in kalme stemming was, iets droomerigs hadden – oraz duzymi, jasnoblekitnymi oczami, ktоre, gdy byl w spokojnym nastroju, mialy cos marzycielskiego, maar vuur schoten als een groot denkbeeld hem beheerschte – ale blyskaly ogniem, gdy ogarniala go wielka idea, viel er in zyn voorkomen niets byzonders optemerken – w jego wygladzie nie bylo nic szczegоlnego).
Zyn blonde haren hingen sluik langs de slapen, en ik begryp zeer goed dat weinigen, hem voor 't eerst ziende, op het denkbeeld komen zouden iemand voor zich te hebben, die wat hoofd en hart beide aangaat tot de zeldzaamheden behoorde. (Jego blond wlosy zwisaly gladko wzdluz skroni i bardzo dobrze rozumiem, ze niewielu, widzac go po raz pierwszy, wpadloby na pomysl, ze maja przed soba kogos, kto w zakresie zarоwno umyslu, jak i serca nalezal do rzadkosci; Zyn blonde haren hingen sluik langs de slapen – Jego blond wlosy zwisaly gladko wzdluz skroni, en ik begryp zeer goed dat weinigen, hem voor 't eerst ziende – i bardzo dobrze rozumiem, ze niewielu, widzac go po raz pierwszy, op het denkbeeld komen zouden iemand voor zich te hebben – wpadloby na pomysl, ze maja przed soba kogos, die wat hoofd en hart beide aangaat tot de zeldzaamheden behoorde – kto w zakresie zarоwno umyslu, jak i serca nalezal do rzadkosci).
Hy was een ‘vat vol tegenstrydigheids’. (Byl „beczka pelna sprzecznosci”; Hy was een ‘vat vol tegenstrydigheids’ – Byl „beczka pelna sprzecznosci”).
Scherp als een vlym, en zacht als een meisje, voelde hyzelf altyd het eerst de wonde die zyn bittere woorden geslagen hadden, en hy leed daaronder meer dan de gekwetste. (Ostry jak brzytwa, a delikatny jak dziewczyna, zawsze pierwszy odczuwal rane, ktоra zadawaly jego gorzkie slowa, i cierpial z tego powodu bardziej niz zraniony; Scherp als een vlym, en zacht als een meisje – Ostry jak brzytwa, a delikatny jak dziewczyna, voelde hyzelf altyd het eerst de wonde die zyn bittere woorden geslagen hadden – zawsze pierwszy odczuwal rane, ktоra zadawaly jego gorzkie slowa, en hy leed daaronder meer dan de gekwetste – i cierpial z tego powodu bardziej niz zraniony).
Hy was vlug van begrip, vatte terstond het hoogste, het ingewikkeldste, speelde gaarne met de oplossing van moeielyke vragen, had daarvoor alle moeite, alle studie, alle inspanning veil… en dikwyls toch begreep hy de eenvoudigste zaak niet, die een kind hem had kunnen uitleggen. (Byl szybki w pojeciach, natychmiast pojmowal to, co najwyzsze i najbardziej skomplikowane, lubil rozwiazywac trudne problemy, poswiecal na to wszelki wysilek, wszelkie studia, wszelkie starania… a jednak czesto nie rozumial najprostszej rzeczy, ktоra mоglby mu wyjasnic dziecko; Hy was vlug van begrip – Byl szybki w pojeciach, vatte terstond het hoogste, het ingewikkeldste – natychmiast pojmowal to, co najwyzsze i najbardziej skomplikowane, speelde gaarne met de oplossing van moeielyke vragen – lubil rozwiazywac trudne problemy, had daarvoor alle moeite, alle studie, alle inspanning veil – poswiecal na to wszelki wysilek, wszelkie studia, wszelkie starania, en dikwyls toch begreep hy de eenvoudigste zaak niet, die een kind hem had kunnen uitleggen – a jednak czesto nie rozumial najprostszej rzeczy, ktоra mоglby mu wyjasnic dziecko).
Vol liefde voor waarheid en recht, verwaarloosde hy menigmaal zyn eenvoudigste naastbyliggende verplichtingen, om een onrecht te herstellen dat hooger of verder of dieper lag, en dat door de vermoedelyk grootere inspanning van den stryd hem meer aanlokte. (Pelen milosci do prawdy i sprawiedliwosci, czesto zaniedbywal najprostsze, bliskie obowiazki, aby naprawic krzywde, ktоra byla wyzsza, dalsza lub glebsza i ktоra, ze wzgledu na prawdopodobnie wiekszy wysilek walki, bardziej go przyciagala; Vol liefde voor waarheid en recht – Pelen milosci do prawdy i sprawiedliwosci, verwaarloosde hy menigmaal zyn eenvoudigste naastbyliggende verplichtingen – czesto zaniedbywal najprostsze, bliskie obowiazki, om een onrecht te herstellen dat hooger of verder of dieper lag – aby naprawic krzywde, ktоra byla wyzsza, dalsza lub glebsza, en dat door de vermoedelyk grootere inspanning van den stryd hem meer aanlokte – i ktоra, ze wzgledu na prawdopodobnie wiekszy wysilek walki, bardziej go przyciagala).
Hy was ridderlyk en moedig, maar verspilde, als die andere Don Quichot, zyn dapperheid dikwyls op een windmolen. (Byl rycerski i odwazny, ale jak inny Don Kichot, czesto marnowal swoja odwage na wiatrak; Hy was ridderlyk en moedig – Byl rycerski i odwazny, maar verspilde, als die andere Don Quichot, zyn dapperheid dikwyls op een windmolen – ale jak inny Don Kichot, czesto marnowal swoja odwage na wiatrak).
Hy gloeide van onverzadelyke eerzucht die hem alle gewone onderscheiding in 't maatschappelyk leven, als nietig deed voorkomen, en toch stelde hy zyn grootst geluk in een kalm huiselyk vergeten leven. (Plonal nieposkromiona ambicja, ktоra sprawiala, ze wszelkie zwykle wyrоznienia w zyciu spolecznym wydawaly sie niewazne, a jednak najwieksze szczescie znajdowal w spokojnym, domowym, zapomnianym zyciu; Hy gloeide van onverzadelyke eerzucht – Plonal nieposkromiona ambicja, die hem alle gewone onderscheiding in 't maatschappelyk leven, als nietig deed voorkomen – ktоra sprawiala, ze wszelkie zwykle wyrоznienia w zyciu spolecznym wydawaly sie niewazne, en toch stelde hy zyn grootst geluk in een kalm huiselyk vergeten leven – a jednak najwieksze szczescie znajdowal w spokojnym, domowym, zapomnianym zyciu).
Dichter in den hoogsten zin van 't woord, droomde hy zich zonnestelsels by een vonk, bevolkte die met schepsels van zyn maaksel, voelde zich heer van een wereld die hyzelf had in 't leven geroepen… en kon toch zeer goed terstond daarop zonder de minste droomery een gesprek voeren over den prys van de ryst, de regels der taal, of de oekonomische voordeelen eener egyptische hoenderbroeiery. (Poeta w najwyzszym tego slowa znaczeniu, wyobrazal sobie systemy sloneczne z iskry, zaludnial je stworzeniami wlasnego tworzenia, czul sie panem swiata, ktоry sam stworzyl… a jednak mоgl natychmiast bez najmniejszych marzen prowadzic rozmowe o cenie ryzu, zasadach jezyka lub ekonomicznych korzysciach egipskiego inkubatora do jaj; Dichter in den hoogsten zin van 't woord – Poeta w najwyzszym tego slowa znaczeniu, droomde hy zich zonnestelsels by een vonk – wyobrazal sobie systemy sloneczne z iskry, bevolkte die met schepsels van zyn maaksel – zaludnial je stworzeniami wlasnego tworzenia, voelde zich heer van een wereld die hyzelf had in 't leven geroepen – czul sie panem swiata, ktоry sam stworzyl, en kon toch zeer goed terstond daarop zonder de minste droomery een gesprek voeren over den prys van de ryst – a jednak mоgl natychmiast bez najmniejszych marzen prowadzic rozmowe o cenie ryzu, de regels der taal – zasadach jezyka, of de oekonomische voordeelen eener egyptische hoenderbroeiery – lub ekonomicznych korzysciach egipskiego inkubatora do jaj).
Geen wetenschap was hem geheel vreemd. (Zadna nauka nie byla mu calkowicie obca; Geen wetenschap was hem geheel vreemd – Zadna nauka nie byla mu calkowicie obca).
Hem ahnde wat hy niet wist, en hy bezat in hooge mate de gaaf om 't weinige dat hy wist – ieder weet weinig, en hy, misschien meer wetende dan sommige anderen, maakte op dezen regel geen uitzondering – om dat weinige aantewenden op een wys die de maat zyner kennis vermenigvuldigde. (Przeczuwal to, czego nie wiedzial, i mial w wysokim stopniu dar wykorzystywania tego niewiele, co wiedzial – kazdy wie niewiele, a on, moze wiedzac wiecej niz niektоrzy inni, nie stanowil wyjatku od tej zasady – w sposоb, ktоry mnozyl zakres jego wiedzy; Hem ahnde wat hy niet wist – Przeczuwal to, czego nie wiedzial, en hy bezat in hooge mate de gaaf om 't weinige dat hy wist – i mial w wysokim stopniu dar wykorzystywania tego niewiele, co wiedzial, ieder weet weinig, en hy, misschien meer wetende dan sommige anderen, maakte op dezen regel geen uitzondering – kazdy wie niewiele, a on, moze wiedzac wiecej niz niektоrzy inni, nie stanowil wyjatku od tej zasady, om dat weinige aantewenden op een wys die de maat zyner kennis vermenigvuldigde – w sposоb, ktоry mnozyl zakres jego wiedzy).
Hy was stipt en ordelyk, en daarby buitengewoon geduldig, doch juist omdat stiptheid, orde en geduld hem moeielyk vielen, daar zyn geest iets wilds had. (Byl punktualny i uporzadkowany, a przy tym niezwykle cierpliwy, ale wlasnie dlatego, ze punktualnosc, porzadek i cierpliwosc byly dla niego trudne, poniewaz jego umysl mial cos dzikiego; Hy was stipt en ordelyk – Byl punktualny i uporzadkowany, en daarby buitengewoon geduldig – a przy tym niezwykle cierpliwy, doch juist omdat stiptheid, orde en geduld hem moeielyk vielen – ale wlasnie dlatego, ze punktualnosc, porzadek i cierpliwosc byly dla niego trudne, daar zyn geest iets wilds had – poniewaz jego umysl mial cos dzikiego).
Hy was langzaam en omzichtig in 't beoordeelen van zaken, hoewel dit niet zoo scheen aan wie hem zoo haastig zyn slotsommen hoorden uiten. (Byl powolny i ostrozny w ocenianiu spraw, chociaz nie wydawalo sie to tym, ktоrzy slyszeli, jak tak szybko wyraza swoje wnioski; Hy was langzaam en omzichtig in 't beoordeelen van zaken – Byl powolny i ostrozny w ocenianiu spraw, hoewel dit niet zoo scheen aan wie hem zoo haastig zyn slotsommen hoorden uiten – chociaz nie wydawalo sie to tym, ktоrzy slyszeli, jak tak szybko wyraza swoje wnioski).
Zyn indrukken waren te levendig, dan dat men ze voor duurzaam houden durfde, en toch bewees hy dikwyls dat ze duurzaam waren. (Jego wrazenia byly zbyt zywe, by mozna je bylo uznac za trwale, a jednak czesto udowadnial, ze byly trwale; Zyn indrukken waren te levendig – Jego wrazenia byly zbyt zywe, dan dat men ze voor duurzaam houden durfde – by mozna je bylo uznac za trwale, en toch bewees hy dikwyls dat ze duurzaam waren – a jednak czesto udowadnial, ze byly trwale).
Al wat groot en verheven was, lokte hem aan, en tegelyker-tyd was hy onnoozel en na?f als een kind. (Wszystko, co wielkie i wzniosle, przyciagalo go, a jednoczesnie byl niewinny i naiwny jak dziecko; Al wat groot en verheven was, lokte hem aan – Wszystko, co wielkie i wzniosle, przyciagalo go, en tegelyker-tyd was hy onnoozel en na?f als een kind – a jednoczesnie byl niewinny i naiwny jak dziecko).
Hy was eerlyk, vooral waar eerlykheid in 't grootmoedige overging, en zou honderden die hy schuldig was, onbetaald laten omdat hy duizenden had weggeschonken. (Byl uczciwy, zwlaszcza tam, gdzie uczciwosc przeradzala sie w wielkodusznosc, i zostawialby setki, ktоre byl winien, nieoplacone, poniewaz oddal tysiace; Hy was eerlyk, vooral waar eerlykheid in 't grootmoedige overging – Byl uczciwy, zwlaszcza tam, gdzie uczciwosc przeradzala sie w wielkodusznosc, en zou honderden die hy schuldig was, onbetaald laten omdat hy duizenden had weggeschonken – i zostawialby setki, ktоre byl winien, nieoplacone, poniewaz oddal tysiace).
Hy was geestig en onderhoudend wanneer hy gevoelde dat zyn geest begrepen werd, maar anders stug en teruggetrokken. (Byl dowcipny i zajmujacy, gdy czul, ze jego umysl jest zrozumiany, ale inaczej sztywny i wycofany; Hy was geestig en onderhoudend wanneer hy gevoelde dat zyn geest begrepen werd – Byl dowcipny i zajmujacy, gdy czul, ze jego umysl jest zrozumiany, maar anders stug en teruggetrokken – ale inaczej sztywny i wycofany).
Hartelyk voor zyn vrienden, maakte hy – wat te snel soms – zyn vriend van al wat leed. (Serdeczny dla swoich przyjaciоl, czasem zbyt szybko stawal sie przyjacielem kazdego, kto cierpial; Hartelyk voor zyn vrienden – Serdeczny dla swoich przyjaciоl, maakte hy – wat te snel soms – zyn vriend van al wat leed – czasem zbyt szybko stawal sie przyjacielem kazdego, kto cierpial).
Hy was gevoelig voor liefde en aanhankelykheid… trouw aan zyn gegeven woord… zwak in kleinigheden, maar standvastig tot hoofdigheid toe, waar 't hem de moeite waard scheen karakter te toonen… nederig en welwillend voor wie zyn geestelyk overwicht erkenden, doch lastig wanneer men poogde zich daartegen te verzetten… rondborstig uit trots, en by vlagen achterhoudend, waar hy vreesde dat men zyn oprechtheid zou aanzien voor onverstand… evenzeer vatbaar voor zinnelyk als voor geestelyk genot… beschroomd en slecht bespraakt waar hy meende niet begrepen te worden, maar welsprekend als hy gevoelde dat zyn woorden op willigen bodem vielen… traag als hy niet werd aangespoord door eenigen prikkel die voortkwam uit zyn eigen ziel, maar yverig, vurig, en doortastend waar dit wel het geval was… voorts, vriendelyk, beschaafd in zyn manieren, en onberispelyk van gedrag: ziedaar nagenoeg Havelaar! (Byl wrazliwy na milosc i przywiazanie… wierny swojemu danemu slowu… slaby w drobiazgach, ale wytrwaly do uporu, gdy wydawalo mu sie, ze warto pokazac charakter… pokorny i zyczliwy dla tych, ktоrzy uznawali jego duchowa przewage, ale trudny, gdy prоbowano sie jej sprzeciwic… otwarty z dumy, a czasami powsciagliwy, gdy obawial sie, ze jego szczerosc zostanie uznana za glupote… rоwnie podatny na zmyslowe, jak i duchowe przyjemnosci… niesmialy i zle wypowiadajacy sie, gdy uwazal, ze nie jest zrozumiany, ale elokwentny, gdy czul, ze jego slowa padaja na podatny grunt… powolny, gdy nie byl pobudzany przez bodziec pochodzacy z jego wlasnej duszy, ale gorliwy, zarliwy i zdecydowany, gdy tak bylo… przyjazny, dobrze wychowany w swoich manierach i nienaganny w zachowaniu: oto Havelaar!; Hy was gevoelig voor liefde en aanhankelykheid – Byl wrazliwy na milosc i przywiazanie, trouw aan zyn gegeven woord – wierny swojemu danemu slowu, zwak in kleinigheden, maar standvastig tot hoofdigheid toe, waar 't hem de moeite waard scheen karakter te toonen – slaby w drobiazgach, ale wytrwaly do uporu, gdy wydawalo mu sie, ze warto pokazac charakter, nederig en welwillend voor wie zyn geestelyk overwicht erkenden – pokorny i zyczliwy dla tych, ktоrzy uznawali jego duchowa przewage, doch lastig wanneer men poogde zich daartegen te verzetten – ale trudny, gdy prоbowano sie jej sprzeciwic, rondborstig uit trots, en by vlagen achterhoudend, waar hy vreesde dat men zyn oprechtheid zou aanzien voor onverstand – otwarty z dumy, a czasami powsciagliwy, gdy obawial sie, ze jego szczerosc zostanie uznana za glupote, evenzeer vatbaar voor zinnelyk als voor geestelyk genot – rоwnie podatny na zmyslowe, jak i duchowe przyjemnosci, beschroomd en slecht bespraakt waar hy meende niet begrepen te worden – niesmialy i zle wypowiadajacy sie, gdy uwazal, ze nie jest zrozumiany, maar welsprekend als hy gevoelde dat zyn woorden op willigen bodem vielen – ale elokwentny, gdy czul, ze jego slowa padaja na podatny grunt, traag als hy niet werd aangespoord door eenigen prikkel die voortkwam uit zyn eigen ziel – powolny, gdy nie byl pobudzany przez bodziec pochodzacy z jego wlasnej duszy, maar yverig, vurig, en doortastend waar dit wel het geval was – ale gorliwy, zarliwy i zdecydowany, gdy tak bylo, voorts, vriendelyk, beschaafd in zyn manieren, en onberispelyk van gedrag – przyjazny, dobrze wychowany w swoich manierach i nienaganny w zachowaniu, ziedaar nagenoeg Havelaar – oto Havelaar).
Ik zeg: nagenoeg. (Mоwie: prawie; Ik zeg: nagenoeg – Mоwie: prawie).
Want indien reeds alle bepalingen moeielyk zyn, geldt dit vooral van de beschryving van een persoon die zeer ver van den dagelykschen grondvorm afwykt. (Poniewaz jesli wszystkie definicje sa trudne, dotyczy to zwlaszcza opisu osoby, ktоra znacznie odbiega od codziennej normy; Want indien reeds alle bepalingen moeielyk zyn – Poniewaz jesli wszystkie definicje sa trudne, geldt dit vooral van de beschryving van een persoon die zeer ver van den dagelykschen grondvorm afwykt – dotyczy to zwlaszcza opisu osoby, ktоra znacznie odbiega od codziennej normy).
Het zal dan ook wel hierom wezen, dat romandichters hun helden gewoonlyk tot duivels of engelen maken. (Dlatego tez powiesciopisarze zwykle czynia swoich bohaterоw diablami lub aniolami; Het zal dan ook wel hierom wezen – Dlatego tez, dat romandichters hun helden gewoonlyk tot duivels of engelen maken – powiesciopisarze zwykle czynia swoich bohaterоw diablami lub aniolami).
Zwart of wit laat zich gemakkelyk schilderen, maar moeielyker is 't juist weergeven van schakeeringen die daartusschen liggen, wanneer men aan waarheid gebonden is en dus noch te donker noch te licht mag kleuren. (Czarny lub bialy latwo sie maluje, ale trudniej jest dokladnie oddac odcienie miedzy nimi, gdy jest sie zwiazanym z prawda i nie mozna malowac ani zbyt ciemno, ani zbyt jasno; Zwart of wit laat zich gemakkelyk schilderen – Czarny lub bialy latwo sie maluje, maar moeielyker is 't juist weergeven van schakeeringen die daartusschen liggen – ale trudniej jest dokladnie oddac odcienie miedzy nimi, wanneer men aan waarheid gebonden is en dus noch te donker noch te licht mag kleuren – gdy jest sie zwiazanym z prawda i nie mozna malowac ani zbyt ciemno, ani zbyt jasno).
Ik gevoel dat de schets die ik van Havelaar trachtte te geven, hoogst onvolkomen is. (Czuje, ze szkic, ktоry staralem sie przedstawic o Havelaara, jest wysoce niekompletny; Ik gevoel dat de schets die ik van Havelaar trachtte te geven – Czuje, ze szkic, ktоry staralem sie przedstawic o Havelaara, hoogst onvolkomen is – jest wysoce niekompletny).
De bouwstoffen die voor me liggen, zyn van zoo uit-eenloopenden aard, dat ze my door overmaat van rykdom in myn oordeel belemmeren, en ik zal dus wellicht daarop, onder het ontwikkelen der gebeurtenissen die ik wensch meetedeelen, ter-aanvulling terugkomen. (Materialy, ktоre mam przed soba, sa tak rоznorodne, ze nadmiar bogactwa utrudnia mi ocene i byc moze powrоce do nich podczas rozwijania wydarzen, ktоre chce przekazac; De bouwstoffen die voor me liggen, zyn van zoo uit-eenloopenden aard – Materialy, ktоre mam przed soba, sa tak rоznorodne, dat ze my door overmaat van rykdom in myn oordeel belemmeren – ze nadmiar bogactwa utrudnia mi ocene, en ik zal dus wellicht daarop, onder het ontwikkelen der gebeurtenissen die ik wensch meetedeelen, ter-aanvulling terugkomen – i byc moze powrоce do nich podczas rozwijania wydarzen, ktоre chce przekazac).
Dit is zeker, hy was een ongewoon mensch, en wel de moeite van 't bestudeeren waardig. (To pewne, byl niezwyklym czlowiekiem i wartym studiowania; Dit is zeker – To pewne, hy was een ongewoon mensch – byl niezwyklym czlowiekiem, en wel de moeite van 't bestudeeren waardig – i wartym studiowania).
Ik bemerk nu reeds dat ik verzuimd heb als een zyner hoofdtrekken optegeven, dat hy de belachelyke en de ernstige zyde der dingen met dezelfde snelheid en te-gelyker-tyd opvatte, aan welke eigenschap zyn wyze van spreken, zonder dat hyzelf dit wist, een soort van humor ontleende, die zyn toehoorders gedurig in twyfel bracht, of ze getroffen waren door 't diep gevoel dat in zyn woorden heerschte, of dat ze te lachen hadden over de koddigheid die op-eenmaal den ernst daarvan afbrak. (Zauwazam juz teraz, ze zaniedbalem wskazanie jednej z jego glоwnych cech, ze postrzegal absurdalne i powazne strony rzeczy z ta sama szybkoscia i jednoczesnie, co nadawalo jego sposobowi mоwienia, bez jego wiedzy, pewien rodzaj humoru, ktоry stale wprowadzal jego sluchaczy w watpliwosci, czy byli poruszeni glebokim uczuciem, ktоre panowalo w jego slowach, czy tez powinni smiac sie z komizmu, ktоry nagle przerywal ich powage; Ik bemerk nu reeds dat ik verzuimd heb als een zyner hoofdtrekken optegeven – Zauwazam juz teraz, ze zaniedbalem wskazanie jednej z jego glоwnych cech, dat hy de belachelyke en de ernstige zyde der dingen met dezelfde snelheid en te-gelyker-tyd opvatte – ze postrzegal absurdalne i powazne strony rzeczy z ta sama szybkoscia i jednoczesnie, aan welke eigenschap zyn wyze van spreken, zonder dat hyzelf dit wist, een soort van humor ontleende – co nadawalo jego sposobowi mоwienia, bez jego wiedzy, pewien rodzaj humoru, die zyn toehoorders gedurig in twyfel bracht – ktоry stale wprowadzal jego sluchaczy w watpliwosci, of ze getroffen waren door 't diep gevoel dat in zyn woorden heerschte – czy byli poruszeni glebokim uczuciem, ktоre panowalo w jego slowach, of dat ze te lachen hadden over de koddigheid die op-eenmaal den ernst daarvan afbrak – czy tez powinni smiac sie z komizmu, ktоry nagle przerywal ich powage).
Opmerkelyk was 't dat zyn voorkomen, en zelfs zyn aandoeningen, zoo weinig sporen droegen van zyn doorgebracht leven. (Zadziwiajace bylo to, ze jego wyglad, a nawet jego dolegliwosci, nosily tak malo sladоw jego przezytego zycia; Opmerkelyk was 't dat zyn voorkomen – Zadziwiajace bylo to, ze jego wyglad, en zelfs zyn aandoeningen – a nawet jego dolegliwosci, zoo weinig sporen droegen van zyn doorgebracht leven – nosily tak malo sladоw jego przezytego zycia).
Het roemen op ondervinding is een belachelyke gemeenplaats geworden. (Chwalenie sie doswiadczeniem stalo sie smiesznym banalem; Het roemen op ondervinding – Chwalenie sie doswiadczeniem, is een belachelyke gemeenplaats geworden – stalo sie smiesznym banalem).
Er zyn lieden die vyftig of zestig jaren lang meedreven met het stroompje, waarin ze beweren te zwemmen, en die van al dien tyd weinig anders zouden kunnen verhalen dan dat ze verhuisd zyn van de A-gracht naar de B-straat. (Sa ludzie, ktоrzy przez piecdziesiat lub szescdziesiat lat unosili sie z pradem, w ktоrym twierdza, ze plyna, i ktоrzy z calego tego czasu niewiele wiecej mogliby opowiedziec, niz to, ze przeprowadzili sie z kanalu A na ulice B; Er zyn lieden die vyftig of zestig jaren lang meedreven met het stroompje, waarin ze beweren te zwemmen – Sa ludzie, ktоrzy przez piecdziesiat lub szescdziesiat lat unosili sie z pradem, w ktоrym twierdza, ze plyna, en die van al dien tyd weinig anders zouden kunnen verhalen dan dat ze verhuisd zyn van de A-gracht naar de B-straat – i ktоrzy z calego tego czasu niewiele wiecej mogliby opowiedziec, niz to, ze przeprowadzili sie z kanalu A na ulice B).
Niets is gewoner dan op ervaring te hooren bogen, juist door hen die hun gryze haren zoo gemakkelyk verkregen. (Nic nie jest bardziej powszechne niz slyszenie, jak chwala sie doswiadczeniem wlasnie ci, ktоrzy tak latwo zdobyli swoje siwe wlosy; Niets is gewoner dan op ervaring te hooren bogen – Nic nie jest bardziej powszechne niz slyszenie, jak chwala sie doswiadczeniem, juist door hen die hun gryze haren zoo gemakkelyk verkregen – wlasnie ci, ktоrzy tak latwo zdobyli swoje siwe wlosy).
Anderen weer meenen hun aanspraken op ondervinding te mogen gronden op werkelyk ondergane lotwisseling, zonder dat echter uit iets blykt dat ze door die veranderingen werden aangegrepen in hun zieleleven. (Inni z kolei uwazaja, ze ich roszczenia do doswiadczenia moga byc oparte na rzeczywiscie przezytych zmianach losu, chociaz nic nie wskazuje na to, ze te zmiany wplynely na ich zycie duchowe; Anderen weer meenen hun aanspraken op ondervinding te mogen gronden op werkelyk ondergane lotwisseling – Inni z kolei uwazaja, ze ich roszczenia do doswiadczenia moga byc oparte na rzeczywiscie przezytych zmianach losu, zonder dat echter uit iets blykt dat ze door die veranderingen werden aangegrepen in hun zieleleven – chociaz nic nie wskazuje na to, ze te zmiany wplynely na ich zycie duchowe).
Ik kan me voorstellen dat het bywonen, of ondergaan zelfs, van gewichtige gebeurtenissen weinig of geen invloed heeft op zeker soort van gemoederen, die niet zyn toegerust met de vatbaarheid om indrukken optevangen en te verwerken. (Moge sobie wyobrazic, ze uczestnictwo lub nawet przezywanie waznych wydarzen ma niewielki lub zaden wplyw na pewien rodzaj umyslоw, ktоre nie sa wyposazone w zdolnosc odbierania i przetwarzania wrazen; Ik kan me voorstellen dat het bywonen, of ondergaan zelfs, van gewichtige gebeurtenissen weinig of geen invloed heeft op zeker soort van gemoederen – Moge sobie wyobrazic, ze uczestnictwo lub nawet przezywanie waznych wydarzen ma niewielki lub zaden wplyw na pewien rodzaj umyslоw, die niet zyn toegerust met de vatbaarheid om indrukken optevangen en te verwerken – ktоre nie sa wyposazone w zdolnosc odbierania i przetwarzania wrazen).
Wie hieraan twyfelt, vrage zich af of men ondervinding zou mogen toekennen aan al de bewoners van Frankryk, die veertig of vyftig jaren oud waren in 1815? (Kto w to watpi, niech zapyta, czy mozna przypisac doswiadczenie wszystkim mieszkancom Francji, ktоrzy mieli czterdziesci lub piecdziesiat lat w 1815 roku?; Wie hieraan twyfelt, vrage zich af of men ondervinding zou mogen toekennen aan al de bewoners van Frankryk – Kto w to watpi, niech zapyta, czy mozna przypisac doswiadczenie wszystkim mieszkancom Francji, die veertig of vyftig jaren oud waren in 1815 – ktоrzy mieli czterdziesci lub piecdziesiat lat w 1815 roku).
En zy allen waren toch personen die 't belangryk drama dat in 1789 aanving, hadden zien opvoeren niet alleen, maar die zelfs in meer of min gewichtige rol, dat drama hadden meegespeeld. (A wszyscy oni byli przeciez osobami, ktоre nie tylko widzialy przedstawienie waznego dramatu, ktоry rozpoczal sie w 1789 roku, ale nawet graly w nim mniejsza lub wieksza role; En zy allen waren toch personen die 't belangryk drama dat in 1789 aanving, hadden zien opvoeren niet alleen – A wszyscy oni byli przeciez osobami, ktоre nie tylko widzialy przedstawienie waznego dramatu, ktоry rozpoczal sie w 1789 roku, maar die zelfs in meer of min gewichtige rol, dat drama hadden meegespeeld – ale nawet graly w nim mniejsza lub wieksza role).
En, omgekeerd, hoe velen ondergaan een reeks van aandoeningen, zonder dat de uiterlyke omstandigheden hiertoe schenen aanleiding te geven. (I odwrotnie, jak wielu przechodzi przez serie dolegliwosci, bez widocznych przyczyn zewnetrznych; En, omgekeerd – I odwrotnie, hoe velen ondergaan een reeks van aandoeningen – jak wielu przechodzi przez serie dolegliwosci, zonder dat de uiterlyke omstandigheden hiertoe schenen aanleiding te geven – bez widocznych przyczyn zewnetrznych).
Men denke aan de Cruso?-romans, aan Silvio Pellico's gevangenschap, aan 't allerliefste Picciola van Saintine, aan den stryd in de borst eener ‘oude vryster’ die haar geheel leven door, ееn liefde koesterde, zonder ooit door een enkel woord te verraden wat er omging in haar hart, aan de aandoeningen van den menschenvriend die, zonder uiterlyk in den loop der gebeurtenissen betrokken te zyn, vurig belang stelt in 't welzyn van medeburger of medemensch. (Pomyslmy o powiesciach Cruso?, o wiezieniu Silvio Pellico, o uroczej Piccioli Saintine, o walce w piersi starej panny, ktоra przez cale zycie pielegnowala jedna milosc, nigdy nie zdradzajac jednym slowem, co dzialo sie w jej sercu, o dolegliwosciach przyjaciela ludzkosci, ktоry, nie bedac bezposrednio zaangazowany w bieg wydarzen, goraco interesuje sie dobrobytem wspоlobywatela lub wspоlczlowieka; Men denke aan de Cruso?-romans – Pomyslmy o powiesciach Cruso?, aan Silvio Pellico's gevangenschap – o wiezieniu Silvio Pellico, aan 't allerliefste Picciola van Saintine – o uroczej Piccioli Saintine, aan den stryd in de borst eener ‘oude vryster’ die haar geheel leven door, ееn liefde koesterde – o walce w piersi starej panny, ktоra przez cale zycie pielegnowala jedna milosc, zonder ooit door een enkel woord te verraden wat er omging in haar hart – nigdy nie zdradzajac jednym slowem, co dzialo sie w jej sercu, aan de aandoeningen van den menschenvriend die – o dolegliwosciach przyjaciela ludzkosci, zonder uiterlyk in den loop der gebeurtenissen betrokken te zyn – ktоry, nie bedac bezposrednio zaangazowany w bieg wydarzen, vurig belang stelt in 't welzyn van medeburger of medemensch – goraco interesuje sie dobrobytem wspоlobywatela lub wspоlczlowieka).
Men stelle zich voor, hoe hy beurtelings hoopt en vreest, hoe hy elke verandering gadeslaat, zich opwindt voor een schoon denkbeeld, en gloeit van verontwaardiging, als hy het ziet wegdringen en vertrappen door de velen die, voor een oogenblik althans, sterker waren dan schoone denkbeelden. (Wyobrazmy sobie, jak on na przemian ma nadzieje i boi sie, jak obserwuje kazda zmiane, ekscytuje sie pieknym pomyslem i plonie z oburzenia, gdy widzi, jak jest on wypierany i deptany przez wielu, ktоrzy przynajmniej przez chwile byli silniejsi niz piekne pomysly; Men stelle zich voor – Wyobrazmy sobie, hoe hy beurtelings hoopt en vreest – jak on na przemian ma nadzieje i boi sie, hoe hy elke verandering gadeslaat – jak obserwuje kazda zmiane, zich opwindt voor een schoon denkbeeld – ekscytuje sie pieknym pomyslem, en gloeit van verontwaardiging – i plonie z oburzenia, als hy het ziet wegdringen en vertrappen door de velen – gdy widzi, jak jest on wypierany i deptany przez wielu, die, voor een oogenblik althans, sterker waren dan schoone denkbeelden – ktоrzy przynajmniej przez chwile byli silniejsi niz piekne pomysly).
Men denke aan den wysgeer die van uit zyn cel aan 't volk tracht te leeren wat waarheid is, als hy bemerken moet dat zyn stem overschreeuwd wordt door pi?tistische huichelary of gewinzoekende kwakzalvers. (Pomyslmy o filozofie, ktоry z celi stara sie nauczac ludzi, czym jest prawda, gdy musi zauwazyc, ze jego glos jest zagluszany przez pietyzmu hipokryzje lub zadnych zysku szarlatanоw; Men denke aan den wysgeer die van uit zyn cel aan 't volk tracht te leeren wat waarheid is – Pomyslmy o filozofie, ktоry z celi stara sie nauczac ludzi, czym jest prawda, als hy bemerken moet dat zyn stem overschreeuwd wordt door pi?tistische huichelary of gewinzoekende kwakzalvers – gdy musi zauwazyc, ze jego glos jest zagluszany przez pietyzmu hipokryzje lub zadnych zysku szarlatanоw).
Men stelle zich Sokrates voor – niet als hy den gifbeker ledigt, want ik bedoel hier de ondervinding van 't gemoed, en niet die welke rechtstreeks door uiterlyke omstandigheden veroorzaakt wordt – hoe bitter bedroefd zyn ziel moet geweest zyn, toen hy die 't goede en ware zocht, zich hoorde noemen ‘een bederver der jeugd en een verachter der goden’. (Wyobrazmy sobie Sokratesa – nie gdy wypija puchar trucizny, bo mam tu na mysli doswiadczenie duszy, a nie to bezposrednio spowodowane przez okolicznosci zewnetrzne – jak gorzko zmartwiona musiala byc jego dusza, gdy ten, ktоry szukal dobra i prawdy, uslyszal, ze jest nazywany „demoralizatorem mlodziezy i przeciwnikiem bogоw”; Men stelle zich Sokrates voor – Wyobrazmy sobie Sokratesa, niet als hy den gifbeker ledigt – nie gdy wypija puchar trucizny, want ik bedoel hier de ondervinding van 't gemoed – bo mam tu na mysli doswiadczenie duszy, en niet die welke rechtstreeks door uiterlyke omstandigheden veroorzaakt wordt – a nie to bezposrednio spowodowane przez okolicznosci zewnetrzne, hoe bitter bedroefd zyn ziel moet geweest zyn – jak gorzko zmartwiona musiala byc jego dusza, toen hy die 't goede en ware zocht – gdy ten, ktоry szukal dobra i prawdy, zich hoorde noemen ‘een bederver der jeugd en een verachter der goden’ – uslyszal, ze jest nazywany „demoralizatorem mlodziezy i przeciwnikiem bogоw”).
Of beter nog: men denke aan Jezus, waar hy zoo treurig staart op Jeruzalem, en zich beklaagt ‘dat het niet gewild heeft’. (Albo lepiej: pomyslmy o Jezusie, ktоry tak smutno patrzy na Jerozolime i narzeka, „ze nie chciala”; Of beter nog: men denke aan Jezus – Albo lepiej: pomyslmy o Jezusie, waar hy zoo treurig staart op Jeruzalem – ktоry tak smutno patrzy na Jerozolime, en zich beklaagt ‘dat het niet gewild heeft’ – i narzeka, „ze nie chciala”).
Zulk een kreet van smart – vооr gifbeker of kruishout – vloeit niet uit een ongedeerd hart. (Taki okrzyk bоlu – przed pucharem trucizny lub krzyzem – nie pochodzi z niezranionego serca; Zulk een kreet van smart – Taki okrzyk bоlu, vооr gifbeker of kruishout – przed pucharem trucizny lub krzyzem, vloeit niet uit een ongedeerd hart – nie pochodzi z niezranionego serca).
Dааr moet geleden zyn, veel geleden, daar is ondervonden! (Musialo tam byc cierpienie, wiele cierpienia, tam jest doswiadczone; Dааr moet geleden zyn, veel geleden – Musialo tam byc cierpienie, wiele cierpienia, daar is ondervonden – tam jest doswiadczone).
Deze tirade is me ontsnapt… ze staat er nu eenmaal, en blyve. (Ten tyrada mi uciekla… teraz juz tu jest, i niech zostanie; Deze tirade is me ontsnapt – Ten tyrada mi uciekla, ze staat er nu eenmaal, en blyve – teraz juz tu jest, i niech zostanie).
Havelaar had veel ondervonden. (Havelaar duzo doswiadczyl; Havelaar had veel ondervonden – Havelaar duzo doswiadczyl).
Wilt ge iets dat opweegt tegen de verhuizing van de A-gracht! (Chcesz cos, co rоwnowazy przeprowadzke z kanalu A!; Wilt ge iets dat opweegt tegen de verhuizing van de A-gracht – Chcesz cos, co rоwnowazy przeprowadzke z kanalu A).
Hy had schipbreuk geleden, meer dan eens. (Przezyl wiecej niz jedna katastrofe morska; Hy had schipbreuk geleden – Przezyl katastrofe morska, meer dan eens – wiecej niz raz).
Hy had brand, oproer, sluikmoord, oorlog, du?llen, weelde, armoede, honger, cholera, liefde en ‘liefden’ in zyn dagboek staan. (Mial w swoim dzienniku pozary, bunty, skrytobоjstwa, wojny, pojedynki, bogactwo, biede, glоd, cholere, milosc i "milosci"; Hy had brand, oproer, sluikmoord, oorlog, du?llen, weelde, armoede, honger, cholera, liefde en ‘liefden’ in zyn dagboek staan – Mial w swoim dzienniku pozary, bunty, skrytobоjstwa, wojny, pojedynki, bogactwo, biede, glоd, cholere, milosc i "milosci").
Hy had vele landen bezocht, en omgang gehad met lieden van allerlei ras en stand, zeden, vooroordeelen, godsdienst en gelaatskleur. (Odwiedzil wiele krajоw i mial do czynienia z ludzmi rоznej rasy i klasy, obyczajоw, uprzedzen, religii i koloru skоry; Hy had vele landen bezocht – Odwiedzil wiele krajоw, en omgang gehad met lieden van allerlei ras en stand, zeden, vooroordeelen, godsdienst en gelaatskleur – i mial do czynienia z ludzmi rоznej rasy i klasy, obyczajоw, uprzedzen, religii i koloru skоry).
Wat dus de levensomstandigheden aangaat, kon hy veel ondervonden hebben. (Jesli chodzi o warunki zyciowe, mоgl wiele doswiadczyc; Wat dus de levensomstandigheden aangaat – Jesli chodzi o warunki zyciowe, kon hy veel ondervonden hebben – mоgl wiele doswiadczyc).
En dat hy werkelyk veel ondervonden had, dat hy 't leven niet was doorgegaan zonder de indrukken optevangen die 't hem zoo ruimschoots aanbood, daarvoor moge ons de vlugheid van zyn geest borg wezen, en de ontvankelykheid van zyn gemoed. (I ze naprawde duzo doswiadczyl, ze nie przeszedl przez zycie, nie wychwytujac wrazen, ktоre mu tak obficie oferowalo, za to reczyc moze jego bystrosc umyslu i wrazliwosc ducha; En dat hy werkelyk veel ondervonden had – I ze naprawde duzo doswiadczyl, dat hy 't leven niet was doorgegaan zonder de indrukken optevangen die 't hem zoo ruimschoots aanbood – ze nie przeszedl przez zycie, nie wychwytujac wrazen, ktоre mu tak obficie oferowalo, daarvoor moge ons de vlugheid van zyn geest borg wezen, en de ontvankelykheid van zyn gemoed – za to reczyc moze jego bystrosc umyslu i wrazliwosc ducha).
Dit nu wekte verwondering van allen die wisten of gissen konden hoeveel hy had bygewoond en geleden, dat hiervan zoo weinig op zyn gelaat te lezen was. (To wzbudzalo zdumienie wszystkich, ktоrzy wiedzieli lub mogli sie domyslac, ile przeszedl i wycierpial, ze tak niewiele z tego bylo widoczne na jego twarzy; Dit nu wekte verwondering van allen die wisten of gissen konden hoeveel hy had bygewoond en geleden – To wzbudzalo zdumienie wszystkich, ktоrzy wiedzieli lub mogli sie domyslac, ile przeszedl i wycierpial, dat hiervan zoo weinig op zyn gelaat te lezen was – ze tak niewiele z tego bylo widoczne na jego twarzy).
Wel sprak er uit zyn trekken iets als vermoeienis, doch dit deed eer denken aan vroegrype jeugd dan aan naderenden ouderdom. (Wprawdzie w jego rysach malowal sie jakis rodzaj zmeczenia, ale bardziej przypominalo to wczesna mlodosc niz nadchodzaca starosc; Wel sprak er uit zyn trekken iets als vermoeienis – Wprawdzie w jego rysach malowal sie jakis rodzaj zmeczenia, doch dit deed eer denken aan vroegrype jeugd dan aan naderenden ouderdom – ale bardziej przypominalo to wczesna mlodosc niz nadchodzaca starosc).
En naderende ouderdom had het toch moeten zyn, want in Indi?n is de man van vyfendertig jaar niet jong meer. (A powinna to byc nadchodzaca starosc, bo w Indiach czlowiek w wieku trzydziestu pieciu lat nie jest juz mlody; En naderende ouderdom had het toch moeten zyn – A powinna to byc nadchodzaca starosc, want in Indi?n is de man van vyfendertig jaar niet jong meer – bo w Indiach czlowiek w wieku trzydziestu pieciu lat nie jest juz mlody).
Ook zyn aandoeningen, zeide ik, waren jong gebleven. (Powiedzialem, ze takze jego dolegliwosci pozostaly mlode; Ook zyn aandoeningen, zeide ik – Powiedzialem, ze takze jego dolegliwosci, waren jong gebleven – pozostaly mlode).
Hy kon spelen met een kind, en als een kind, en meermalen klaagde hy dat ‘kleine Max’ nog te jong was om vliegers optelaten, omdat hy ‘de groote Max’ daarvan zooveel hield. (Mоgl bawic sie z dzieckiem i jak dziecko, i wielokrotnie narzekal, ze "maly Max" jest jeszcze za mlody, by puszczac latawce, poniewaz "duzy Max" tak bardzo to lubil; Hy kon spelen met een kind, en als een kind – Mоgl bawic sie z dzieckiem i jak dziecko, en meermalen klaagde hy dat ‘kleine Max’ nog te jong was om vliegers optelaten – i wielokrotnie narzekal, ze "maly Max" jest jeszcze za mlody, by puszczac latawce, omdat hy ‘de groote Max’ daarvan zooveel hield – poniewaz "duzy Max" tak bardzo to lubil).
Met jongens sprong hy ‘haasjen-over’ en hy teekende heel gaarne een patroon voor 't borduurwerk van de meisjes. (Z chlopcami skakal w "przeskakiwanie zajaca" i bardzo chetnie rysowal wzоr do haftu dla dziewczat; Met jongens sprong hy ‘haasjen-over’ – Z chlopcami skakal w "przeskakiwanie zajaca", en hy teekende heel gaarne een patroon voor 't borduurwerk van de meisjes – i bardzo chetnie rysowal wzоr do haftu dla dziewczat).
Zelfs nam hy dezen meermalen de naald uit de hand, en vermaakte zich met dat werk, ofschoon hy dikwyls zei dat ze wel wat beters konden doen dan dat ‘machinale steken tellen’. (Nawet wielokrotnie bral im igle z reki i bawil sie ta praca, choc czesto mоwil, ze moglyby robic cos lepszego niz to "maszynowe liczenie sciegоw"; Zelfs nam hy dezen meermalen de naald uit de hand – Nawet wielokrotnie bral im igle z reki, en vermaakte zich met dat werk – i bawil sie ta praca, ofschoon hy dikwyls zei dat ze wel wat beters konden doen dan dat ‘machinale steken tellen’ – choc czesto mоwil, ze moglyby robic cos lepszego niz to "maszynowe liczenie sciegоw").
By jongelieden van achttien jaren was hy een jong student, die gaarne zyn Patriam canimus meezong, of Gaudeamus igitur… ja, ik ben niet geheel zeker, dat hy niet nog zeer kort geleden, toen hy met verlof te Amsterdam was, een uithangbord heeft afgebroken, dat hem niet behaagde omdat er een neger op geschilderd was, geboeid aan de voeten van een Europeaan met een lange pyp in den mond, en waaronder natuurlyk te lezen stond: de rookende jonge koopman. (Dla osiemnastolatkоw byl mlodym studentem, ktоry chetnie spiewal z nimi "Patriam canimus" lub "Gaudeamus igitur"… tak, nie jestem calkowicie pewien, czy niedawno, gdy byl na urlopie w Amsterdamie, nie zdemontowal szyldu, ktоry mu sie nie podobal, poniewaz namalowano na nim murzyna u stоp Europejczyka z dluga fajka w ustach, a pod nim oczywiscie bylo napisane: "palacy mlody kupiec"; By jongelieden van achttien jaren was hy een jong student – Dla osiemnastolatkоw byl mlodym studentem, die gaarne zyn Patriam canimus meezong, of Gaudeamus igitur – ktоry chetnie spiewal z nimi "Patriam canimus" lub "Gaudeamus igitur", ja, ik ben niet geheel zeker – tak, nie jestem calkowicie pewien, dat hy niet nog zeer kort geleden, toen hy met verlof te Amsterdam was – czy niedawno, gdy byl na urlopie w Amsterdamie, een uithangbord heeft afgebroken – nie zdemontowal szyldu, dat hem niet behaagde omdat er een neger op geschilderd was – ktоry mu sie nie podobal, poniewaz namalowano na nim murzyna, geboeid aan de voeten van een Europeaan met een lange pyp in den mond – u stоp Europejczyka z dluga fajka w ustach, en waaronder natuurlyk te lezen stond: de rookende jonge koopman – a pod nim oczywiscie bylo napisane: "palacy mlody kupiec").
De baboe die hy uit den wagen had geholpen, geleek op alle baboes in Indi?, als ze oud zyn. (Niania, ktоrej pomоgl wyjsc z wozu, wygladala jak wszystkie nianie w Indiach, gdy sa stare; De baboe die hy uit den wagen had geholpen – Niania, ktоrej pomоgl wyjsc z wozu, geleek op alle baboes in Indi?, als ze oud zyn – wygladala jak wszystkie nianie w Indiach, gdy sa stare).
Wanneer ge deze soort van bedienden kent, behoef ik u niet te zeggen hoe zy er uitzag. (Jesli znasz ten rodzaj sluzacych, nie musze mоwic ci, jak wygladala; Wanneer ge deze soort van bedienden kent – Jesli znasz ten rodzaj sluzacych, behoef ik u niet te zeggen hoe zy er uitzag – nie musze mоwic ci, jak wygladala).
En als gy ze niet kent, kan ik het u niet zeggen. (A jesli ich nie znasz, nie moge ci tego powiedziec; En als gy ze niet kent – A jesli ich nie znasz, kan ik het u niet zeggen – nie moge ci tego powiedziec).
Dit alleen onderscheidde haar van andere kindermeiden in Indi?, dat ze zeer weinig te doen had. (To odrоznialo ja od innych nian w Indiach, ze miala bardzo malo do zrobienia; Dit alleen onderscheidde haar van andere kindermeiden in Indi? – To odrоznialo ja od innych nian w Indiach, dat ze zeer weinig te doen had – ze miala bardzo malo do zrobienia).
Want mevrouw Havelaar was een voorbeeld van zorg voor haar kind, en wat er voor of met den kleinen Max te doen viel, deed zyzelf, tot groote verwondering van veel andere dames, die niet goedkeurden dat men zich maakte tot ‘slavin van zyn kinderen’. (Poniewaz pani Havelaar byla przykladem troski o swoje dziecko i cokolwiek trzeba bylo zrobic dla malego Maxa lub z nim, robila to sama, ku wielkiemu zdziwieniu wielu innych pan, ktоre nie aprobowaly tego, ze ktos robi z siebie "niewolnice swoich dzieci"; Want mevrouw Havelaar was een voorbeeld van zorg voor haar kind – Poniewaz pani Havelaar byla przykladem troski o swoje dziecko, en wat er voor of met den kleinen Max te doen viel, deed zyzelf – i cokolwiek trzeba bylo zrobic dla malego Maxa lub z nim, robila to sama, tot groote verwondering van veel andere dames – ku wielkiemu zdziwieniu wielu innych pan, die niet goedkeurden dat men zich maakte tot ‘slavin van zyn kinderen’ – ktоre nie aprobowaly tego, ze ktos robi z siebie "niewolnice swoich dzieci").



Rozdzial 7: Spotkanie z lokalnymi urzednikami

Zevende hoofdstuk
De resident van Bantam stelde den Regent en den kontroleur aan den nieuwen adsistent-resident voor. (Rezydent Bantam przedstawil Regenta i kontrolera nowemu asystentowi rezydenta; de resident van Bantam – rezydent Bantam, stelde den Regent en den kontroleur – przedstawil Regenta i kontrolera, aan den nieuwen adsistent-resident voor – nowemu asystentowi rezydenta).
Havelaar begroette beide beambten hoffelyk. (Havelaar grzecznie powital obu urzednikоw; Havelaar – Havelaar, begroette beide beambten – grzecznie powital obu urzednikоw, hoffelyk – grzecznie).
Den kontroleur – er is altyd iets pynlyks in de ontmoeting van een nieuwen chef – zette hy door eenige vriendelyke woorden op zyn gemak, als wilde hy terstond reeds een soort van gemeenzaamheid invoeren, die 't verkeer zou gemakkelyk maken. (Kontrolera – zawsze jest cos bolesnego w spotkaniu nowego szefa – uspokoil kilkoma przyjaznymi slowami, jakby chcial od razu wprowadzic pewien rodzaj poufalosci, co ulatwiloby wspоlprace; Den kontroleur – kontrolera, er is altyd iets pynlyks in de ontmoeting van een nieuwen chef – zawsze jest cos bolesnego w spotkaniu nowego szefa, zette hy door eenige vriendelyke woorden op zyn gemak – uspokoil kilkoma przyjaznymi slowami, als wilde hy terstond reeds een soort van gemeenzaamheid invoeren – jakby chcial od razu wprowadzic pewien rodzaj poufalosci, die 't verkeer zou gemakkelyk maken – co ulatwiloby wspоlprace).
Met den Regent was zyn ontmoeting zooals dit behoorde met een persoon die den gouden pajong voert, maar die te-gelyker-tyd zyn ‘jonger broeder’ wezen zou. (Z Regentem jego spotkanie bylo takie, jak powinno byc z osoba, ktоra nosi zloty parasol, ale jednoczesnie miala byc jego "mlodszym bratem"; Met den Regent – z Regentem, was zyn ontmoeting – jego spotkanie bylo, zooals dit behoorde met een persoon die den gouden pajong voert – takie, jak powinno byc z osoba, ktоra nosi zloty parasol, maar die te-gelyker-tyd zyn ‘jonger broeder’ wezen zou – ale jednoczesnie miala byc jego "mlodszym bratem").
Met deftige minzaamheid berispte hy hem over zyn te vurigen dienstyver, die in z?lk een weder hem tot aan de grenzen zyner afdeeling gevoerd had, 'tgeen dan ook de Regent, strikt genomen volgens de regelen der etikette, niet had behoeven te doen. (Z uprzejma elegancja zganil go za jego zbytnia gorliwosc w sluzbie, ktоra w taka pogode zaprowadzila go az do granic jego dzialu, czego Regent, scisle wedlug zasad etykiety, nie musial robic; Met deftige minzaamheid – z uprzejma elegancja, berispte hy hem over zyn te vurigen dienstyver – zganil go za jego zbytnia gorliwosc w sluzbie, die in z?lk een weder hem tot aan de grenzen zyner afdeeling gevoerd had – ktоra w taka pogode zaprowadzila go az do granic jego dzialu, 'tgeen dan ook de Regent, strikt genomen volgens de regelen der etikette, niet had behoeven te doen – czego Regent, scisle wedlug zasad etykiety, nie musial robic).
Waarlyk, mynheer de Adhipatti, ik ben boos op u dat ge u zooveel moeite gegeven hebt om-mynentwil! Ik dacht u eerst te Rangkas-Betoeng aantetreffen. (Naprawde, panie Adhipatti, jestem zly na pana, ze zadal sobie pan tyle trudu z mojego powodu! Myslalem, ze spotkam pana najpierw w Rangkas-Betoeng; Waarlyk, mynheer de Adhipatti – Naprawde, panie Adhipatti, ik ben boos op u dat ge u zooveel moeite gegeven hebt om-mynentwil – jestem zly na pana, ze zadal sobie pan tyle trudu z mojego powodu, Ik dacht u eerst te Rangkas-Betoeng aantetreffen – Myslalem, ze spotkam pana najpierw w Rangkas-Betoeng).
Ik wenschte den heer adsistent-resident zoo spoedig mogelyk te zien om vriendschap te sluiten, zei de Adhipatti. (Chcialem jak najszybciej zobaczyc pana asystenta-rezydenta, aby nawiazac przyjazn, powiedzial Adhipatti; Ik wenschte den heer adsistent-resident zoo spoedig mogelyk te zien – Chcialem jak najszybciej zobaczyc pana asystenta-rezydenta, om vriendschap te sluiten – aby nawiazac przyjazn, zei de Adhipatti – powiedzial Adhipatti).
Zeker, zeker, ik voel me zeer vereerd! Maar ik zie niet gaarne iemand van uw rang en uw jaren zich al te veel inspannen. En te-paard nogal! (Oczywiscie, oczywiscie, czuje sie bardzo zaszczycony! Ale nie lubie, gdy ktos pana rangi i wieku zbytnio sie wysila. I to jeszcze konno!; Zeker, zeker, ik voel me zeer vereerd – Oczywiscie, oczywiscie, czuje sie bardzo zaszczycony, Maar ik zie niet gaarne iemand van uw rang en uw jaren zich al te veel inspannen – Ale nie lubie, gdy ktos pana rangi i wieku zbytnio sie wysila, En te-paard nogal – I to jeszcze konno).
Ja, mynheer de adsistent-resident! Waar de dienst me roept, ben ik nog altyd vlug en sterk. (Tak, panie asystencie-rezydencie! Gdziekolwiek mnie sluzba wzywa, jestem wciaz szybki i silny; Ja, mynheer de adsistent-resident – Tak, panie asystencie-rezydencie, Waar de dienst me roept – Gdziekolwiek mnie sluzba wzywa, ben ik nog altyd vlug en sterk – jestem wciaz szybki i silny).
Dit is te veel van uzelf gevergd! Niet waar, resident? (To jest za wiele wymagac od siebie! Czyz nie, rezydencie?; Dit is te veel van uzelf gevergd – To jest za wiele wymagac od siebie, Niet waar, resident – Czyz nie, rezydencie?).
De heer Adhipatti. Is. Zeer. (Pan Adhipatti. Jest. Bardzo.; De heer Adhipatti – Pan Adhipatti, Is – Jest, Zeer – Bardzo).
Goed, maar er is een grens. (Dobrze, ale jest granica; Goed – Dobrze, maar er is een grens – ale jest granica).
Yverig, sleepte de resident achterna. (Gorliwy, dodal rezydent; Yverig – Gorliwy, sleepte de resident achterna – dodal rezydent).
Goed, maar er is een grens, moest Havelaar nogeens zeggen, als om 't vorige terugteslikken. Als u 't goed vindt, resident, zullen we plaats in den wagen maken. De baboe kan hier blyven, we zullen haar een tandoe zenden van Rangkas-Betoeng. Myn vrouw neemt Max op den schoot… niet waar, Tine? En dan is er plaats genoeg. (Dobrze, ale jest granica, musial Havelaar jeszcze raz powiedziec, jakby chcial wycofac to, co powiedzial wczesniej. Jesli sie zgadzasz, rezydencie, zrobimy miejsce w wozie. Baboe moze tu zostac, wyslemy jej tandoe z Rangkas-Betoeng. Moja zona wezmie Maxa na kolana… prawda, Tine? Wtedy bedzie wystarczajaco duzo miejsca; Goed, maar er is een grens – Dobrze, ale jest granica, moest Havelaar nogeens zeggen, als om 't vorige terugteslikken – musial Havelaar jeszcze raz powiedziec, jakby chcial wycofac to, co powiedzial wczesniej, Als u 't goed vindt, resident, zullen we plaats in den wagen maken – Jesli sie zgadzasz, rezydencie, zrobimy miejsce w wozie, De baboe kan hier blyven, we zullen haar een tandoe zenden van Rangkas-Betoeng – Baboe moze tu zostac, wyslemy jej tandoe z Rangkas-Betoeng, Myn vrouw neemt Max op den schoot – Moja zona wezmie Maxa na kolana, niet waar, Tine – prawda, Tine, En dan is er plaats genoeg – Wtedy bedzie wystarczajaco duzo miejsca).
Het. Is. My. (To. Jest. Dla. Mnie.; Het – To, Is – Jest, My – Dla mnie).
Verbrugge, we zullen ook u passage geven, ik zie niet in… (Verbrugge, rоwniez zapewnimy panu miejsce, nie widze powodu…; Verbrugge, we zullen ook u passage geven – Verbrugge, rоwniez zapewnimy panu miejsce, ik zie niet in – nie widze powodu).
W?l! zei de resident. (Tak! powiedzial rezydent; W?l – Tak, zei de resident – powiedzial rezydent).
Ik zie niet in waarom ge zonder noodzaak te-paard door den modder zoudt klepperen… er is plaats genoeg voor ons allen. We kunnen dan met-een terstond kennis maken. Niet waar, Tine, we zullen ons wel schikken? Hier, Max… kyk eens, Verbrugge, is dat niet een aardig kereltje? Dat is myn kleine jongen… dat is Max! (Nie widze powodu, dla ktоrego mialbys bez potrzeby jezdzic konno przez bloto… mamy dosc miejsca dla nas wszystkich. Mozemy od razu sie zapoznac. Prawda, Tine, jakos sie zmiescimy? Tutaj, Max… zobacz, Verbrugge, czy to nie uroczy chlopiec? To mоj maly chlopiec… to Max!; Ik zie niet in waarom ge zonder noodzaak te-paard door den modder zoudt klepperen – Nie widze powodu, dla ktоrego mialbys bez potrzeby jezdzic konno przez bloto, er is plaats genoeg voor ons allen – mamy dosc miejsca dla nas wszystkich, We kunnen dan met-een terstond kennis maken – Mozemy od razu sie zapoznac, Niet waar, Tine, we zullen ons wel schikken – Prawda, Tine, jakos sie zmiescimy, Hier, Max… kyk eens, Verbrugge, is dat niet een aardig kereltje – Tutaj, Max… zobacz, Verbrugge, czy to nie uroczy chlopiec, Dat is myn kleine jongen… dat is Max – To mоj maly chlopiec… to Max).
De resident had met den Adhipatti in de pendoppo plaats genomen. (Rezydent zajal miejsce z Adhipatti w pendoppo; De resident had met den Adhipatti in de pendoppo plaats genomen – Rezydent zajal miejsce z Adhipatti w pendoppo).
Havelaar riep Verbrugge om hem te vragen wien die schimmel behoorde met roode schabrak? (Havelaar zawolal Verbrugge, aby zapytac, do kogo nalezy ten siwy kon z czerwona derka?; Havelaar riep Verbrugge – Havelaar zawolal Verbrugge, om hem te vragen wien die schimmel behoorde met roode schabrak – aby zapytac, do kogo nalezy ten siwy kon z czerwona derka).
En toen Verbrugge naar den ingang van de pendoppo trad, om te zien welk paard hy bedoelde, legde hy dezen de hand op den schouder, en vroeg: (A kiedy Verbrugge podszedl do wejscia pendoppo, aby zobaczyc, o ktоrego konia chodzi, polozyl mu reke na ramieniu i zapytal:; En toen Verbrugge naar den ingang van de pendoppo trad – A kiedy Verbrugge podszedl do wejscia pendoppo, om te zien welk paard hy bedoelde – aby zobaczyc, o ktоrego konia chodzi, legde hy dezen de hand op den schouder, en vroeg – polozyl mu reke na ramieniu i zapytal).
Is de Regent altyd zoo dienstyverig? (– Czy Regent zawsze jest tak gorliwy w sluzbie?; Is de Regent altyd zoo dienstyverig – Czy Regent zawsze jest tak gorliwy w sluzbie?).
't Is een kras man voor zyn jaren, m'nheer Havelaar, en u begrypt dat hy gaarne een goeden indruk op u maken zou. (– To silny czlowiek jak na swoje lata, panie Havelaar, i rozumie pan, ze chcialby zrobic na panu dobre wrazenie; 't Is een kras man voor zyn jaren – To silny czlowiek jak na swoje lata, m'nheer Havelaar – panie Havelaar, en u begrypt dat hy gaarne een goeden indruk op u maken zou – i rozumie pan, ze chcialby zrobic na panu dobre wrazenie).
Ja, dat begryp ik. Ik heb veel goeds van hem gehoord… hy is beschaafd, niet waar? (– Tak, rozumiem. Slyszalem o nim wiele dobrego… jest kulturalny, prawda?; Ja, dat begryp ik – Tak, rozumiem, Ik heb veel goeds van hem gehoord – Slyszalem o nim wiele dobrego, hy is beschaafd, niet waar – jest kulturalny, prawda?).
O ja… (– O tak…; O ja – O tak).
En hy heeft een groote familie? (– I ma duza rodzine?; En hy heeft een groote familie – I ma duza rodzine?).
Verbrugge zag Havelaar aan, als begreep hy dezen overgang niet. (Verbrugge spojrzal na Havelaara, jakby nie rozumial tego przejscia; Verbrugge zag Havelaar aan – Verbrugge spojrzal na Havelaara, als begreep hy dezen overgang niet – jakby nie rozumial tego przejscia).
Dit was dan ook, voor wie hem niet kende, dikwyls moeielyk. (To bylo czesto trudne dla tych, ktоrzy go nie znali; Dit was dan ook – To bylo, voor wie hem niet kende, dikwyls moeielyk – czesto trudne dla tych, ktоrzy go nie znali).
De vlugheid van zyn geest deed hem in gesprekken meermalen eenige schakels der redeneering overslaan, en hoe geleidelyk ook deze overgang plaats vond in zyn gedachten, was het toch iemand die minder vlug was, of niet gewoon aan zyn vlugheid, niet euvel te duiden wanneer men by zulk een gelegenheid hem aanstaarde met de onuitgesproken vraag op de lippen: ben je gek… of hoe is het? (Szybkosc jego umyslu czesto sprawiala, ze w rozmowach pomijal pewne ogniwa rozumowania, i choc ten przeskok zachodzil stopniowo w jego myslach, dla kogos mniej szybkiego, lub nie przyzwyczajonego do jego szybkosci, trudno bylo nie patrzec na niego przy takiej okazji z niewypowiedzianym pytaniem na ustach: jestes szalony… czy jak to jest?; De vlugheid van zyn geest deed hem in gesprekken meermalen eenige schakels der redeneering overslaan – Szybkosc jego umyslu czesto sprawiala, ze w rozmowach pomijal pewne ogniwa rozumowania, en hoe geleidelyk ook deze overgang plaats vond in zyn gedachten – i choc ten przeskok zachodzil stopniowo w jego myslach, was het toch iemand die minder vlug was, of niet gewoon aan zyn vlugheid – dla kogos mniej szybkiego, lub nie przyzwyczajonego do jego szybkosci, niet euvel te duiden wanneer men by zulk een gelegenheid hem aanstaarde met de onuitgesproken vraag op de lippen: ben je gek… of hoe is het? – trudno bylo nie patrzec na niego przy takiej okazji z niewypowiedzianym pytaniem na ustach: jestes szalony… czy jak to jest?).
Zoo-iets lag er dan ook in de trekken van Verbrugge, en Havelaar moest de vraag herhalen, vооr hy antwoordde: (Cos takiego bylo rоwniez w rysach Verbrugge, i Havelaar musial powtоrzyc pytanie, zanim ten odpowiedzial; Zoo-iets lag er dan ook in de trekken van Verbrugge – Cos takiego bylo rоwniez w rysach Verbrugge, en Havelaar moest de vraag herhalen, vооr hy antwoordde – i Havelaar musial powtоrzyc pytanie, zanim ten odpowiedzial).
Ja, hy heeft een zeer uitgebreide familie. (– Tak, ma bardzo duza rodzine; Ja, hy heeft een zeer uitgebreide familie – Tak, ma bardzo duza rodzine).
En zyn er Medjiets in aanbouw in de afdeeling? ging Havelaar voort, alweer op een toon die, geheel in tegenspraak met de woorden zelf, scheen aanteduiden dat er verband bestond tusschen die moske?n en de ‘groote familie’ van den Regent. (– A czy w dystrykcie sa w budowie jakies meczety? kontynuowal Havelaar, znоw tonem, ktоry, calkowicie sprzeczny z samymi slowami, zdawal sie sugerowac, ze istnieje zwiazek miedzy tymi meczetami a "wielka rodzina" Regenta; En zyn er Medjiets in aanbouw in de afdeeling? – A czy w dystrykcie sa w budowie jakies meczety, ging Havelaar voort, alweer op een toon die, geheel in tegenspraak met de woorden zelf, scheen aanteduiden dat er verband bestond tusschen die moske?n en de ‘groote familie’ van den Regent – kontynuowal Havelaar, znоw tonem, ktоry, calkowicie sprzeczny z samymi slowami, zdawal sie sugerowac, ze istnieje zwiazek miedzy tymi meczetami a "wielka rodzina" Regenta).
Verbrugge antwoordde dat er werkelyk veel aan moske?n gearbeid werd. (Verbrugge odpowiedzial, ze rzeczywiscie duzo pracuje sie nad meczetami; Verbrugge antwoordde – Verbrugge odpowiedzial, dat er werkelyk veel aan moske?n gearbeid werd – ze rzeczywiscie duzo pracuje sie nad meczetami).
Ja, ja, dat wist ik wel! riep Havelaar. En zeg me nu eens, of er veel achterstand is in de betaling van de landrenten? (– Tak, tak, wiedzialem o tym! zawolal Havelaar. A powiedz mi teraz, czy sa zaleglosci w placeniu podatkоw gruntowych?; Ja, ja, dat wist ik wel – Tak, tak, wiedzialem o tym, riep Havelaar – zawolal Havelaar, En zeg me nu eens, of er veel achterstand is in de betaling van de landrenten – A powiedz mi teraz, czy sa zaleglosci w placeniu podatkоw gruntowych?).
Ja, dat kon wel beter zyn… (– Tak, mogloby byc lepiej…; Ja, dat kon wel beter zyn – Tak, mogloby byc lepiej).
Juist, en vooral in het distrikt Parang-Koedjang, zei Havelaar, als vond hy 't makkelyker zelf te antwoorden. (– Dokladnie, zwlaszcza w dystrykcie Parang-Koedjang, powiedzial Havelaar, jakby latwiej bylo mu samemu odpowiedziec; Juist, en vooral in het distrikt Parang-Koedjang – Dokladnie, zwlaszcza w dystrykcie Parang-Koedjang, zei Havelaar, als vond hy 't makkelyker zelf te antwoorden – powiedzial Havelaar, jakby latwiej bylo mu samemu odpowiedziec).
Hoe hoog is de aanslag van dit jaar? ging hy voort, en bemerkende dat Verbrugge eenigszins weifelde, als om zich op 't antwoord te bezinnen, voorkwam hem Havelaar, die in ееn adem aldus vervolgde: (Jaki jest wymiar podatku na ten rok? kontynuowal, zauwazajac, ze Verbrugge nieco sie waha, jakby chcial sie zastanowic nad odpowiedzia, Havelaar go uprzedzil, kontynuujac jednym tchem:; Hoe hoog is de aanslag van dit jaar? – Jaki jest wymiar podatku na ten rok, ging hy voort, en bemerkende dat Verbrugge eenigszins weifelde, als om zich op 't antwoord te bezinnen – kontynuowal, zauwazajac, ze Verbrugge nieco sie waha, jakby chcial sie zastanowic nad odpowiedzia, voorkwam hem Havelaar, die in ееn adem aldus vervolgde – Havelaar go uprzedzil, kontynuujac jednym tchem).
Goed, goed, ik weet het al… zes-en-tachtig duizend en eenige honderden… vyftien duizend meer dan in 't vorige jaar… doch maar zesduizend boven '45. (– Dobrze, dobrze, juz wiem… osiemdziesiat szesc tysiecy i kilkaset… pietnascie tysiecy wiecej niz w zeszlym roku… ale tylko szesc tysiecy powyzej '45; Goed, goed, ik weet het al – Dobrze, dobrze, juz wiem, zes-en-tachtig duizend en eenige honderden – osiemdziesiat szesc tysiecy i kilkaset, vyftien duizend meer dan in 't vorige jaar – pietnascie tysiecy wiecej niz w zeszlym roku, doch maar zesduizend boven '45 – ale tylko szesc tysiecy powyzej '45).
We zyn sedert '43 maar achtduizend vooruit gegaan… en ook de bevolking is zeer schraal… nu ja, Malthus! (– Od '43 wzroslismy tylko o osiem tysiecy… a takze ludnosc jest bardzo skromna… no cоz, Malthus!; We zyn sedert '43 maar achtduizend vooruit gegaan – Od '43 wzroslismy tylko o osiem tysiecy, en ook de bevolking is zeer schraal – a takze ludnosc jest bardzo skromna, nu ja, Malthus – no cоz, Malthus).
In twaalf jaar zyn we maar elf procent gestegen, en dit is nog de vraag, want de tellingen waren vroeger zeer onnauwkeurig… en nog! (– W ciagu dwunastu lat wzroslismy tylko o jedenascie procent, a to jeszcze pytanie, poniewaz wczesniejsze liczenia byly bardzo niedokladne… i jeszcze!; In twaalf jaar zyn we maar elf procent gestegen – W ciagu dwunastu lat wzroslismy tylko o jedenascie procent, en dit is nog de vraag, want de tellingen waren vroeger zeer onnauwkeurig – a to jeszcze pytanie, poniewaz wczesniejsze liczenia byly bardzo niedokladne, en nog – i jeszcze).
Van '50 op '51 is er zelfs een teruggang. (Od '50 do '51 jest nawet spadek; Van '50 op '51 is er zelfs een teruggang – Od '50 do '51 jest nawet spadek).
Ook de veestapel gaat niet vooruit… dat is een slecht teeken, Verbrugge! (– Rоwniez poglowie bydla nie rosnie… to zly znak, Verbrugge!; Ook de veestapel gaat niet vooruit – Rоwniez poglowie bydla nie rosnie, dat is een slecht teeken, Verbrugge – to zly znak, Verbrugge).
Wat drommel, zie dat paard eens springen, ik geloof dat het koldert… kom eens kyken, Max! (Co do diabla, zobacz jak ten kon skacze, mysle, ze oszalal… chodz zobaczyc, Max!; Wat drommel, zie dat paard eens springen – Co do diabla, zobacz jak ten kon skacze, ik geloof dat het koldert – mysle, ze oszalal, kom eens kyken, Max – chodz zobaczyc, Max).
Verbrugge bemerkte dat hy den nieuwen adsistent-resident weinig zou te leeren hebben, en dat er geen kwestie was van overwicht door ‘lokale ancienneteit’ wat de goede jongen dan ook niet begeerd had. (Verbrugge zauwazyl, ze nie bedzie mial wiele do nauczenia nowego asystenta-rezydenta i ze nie ma kwestii przewagi przez 'lokalna starosc', czego ten dobry chlopak i tak nie pragnal; Verbrugge bemerkte dat hy den nieuwen adsistent-resident weinig zou te leeren hebben – Verbrugge zauwazyl, ze nie bedzie mial wiele do nauczenia nowego asystenta-rezydenta, en dat er geen kwestie was van overwicht door ‘lokale ancienneteit’ wat de goede jongen dan ook niet begeerd had – i ze nie ma kwestii przewagi przez 'lokalna starosc', czego ten dobry chlopak i tak nie pragnal).
Maar 't is natuurlyk, ging Havelaar voort, terwyl hy Max op den arm nam. (Ale to jest naturalne, kontynuowal Havelaar, trzymajac Maxa na ramieniu; Maar 't is natuurlyk – Ale to jest naturalne, ging Havelaar voort – kontynuowal Havelaar, terwyl hy Max op den arm nam – trzymajac Maxa na ramieniu). In het Tjikandische en Bolangsche zyn ze er heel bly om – W Tjikandzie i Bolangu sa bardzo zadowoleni z tego, en de opstandelingen in de Lampongs ook – a takze powstancy w Lampongach. Ik beveel me zeer aan voor uw medewerking, m'nheer Verbrugge – Bardzo polecam sie panskiej wspоlpracy, panie Verbrugge. De Regent is een man van jaren, en dus moeten we – Regent to czlowiek w podeszlym wieku, wiec musimy… zeg eens, is zyn schoonzoon nog altyd distriktshoofd – powiedz mi, czy jego ziec nadal jest szefem dystryktu? Alles saamgenomen houd ik hem voor een persoon die inschikkelykheid verdient – Ogоlnie rzecz biorac, uwazam go za osobe, ktоra zasluguje na wyrozumialosc… de Regent, meen ik – Regenta, mam na mysli. Ik ben zeer bly dat hier alles zoo achterlyk en armoedig is, en… hoop hier lang te blyven – Ciesze sie, ze tutaj wszystko jest takie zacofane i biedne, i… mam nadzieje, ze zostane tu dlugo.
Hierop reikte hy aan Verbrugge de hand, en deze, met hem terugkeerende naar de tafel waar de resident, de Adhipatti en mevrouw Havelaar gezeten waren, voelde reeds iets beter dan vyf minuten vroeger, dat ‘die Havelaar zoo gek niet was’ als de kommandant meende. (Nastepnie podal reke Verbrugge, ktоry wracajac z nim do stolu, przy ktоrym siedzieli rezydent, Adhipatti i pani Havelaar, poczul sie nieco lepiej niz piec minut wczesniej, ze "ten Havelaar nie jest taki szalony", jak myslal komendant; Hierop reikte hy aan Verbrugge de hand – Nastepnie podal reke Verbrugge, en deze, met hem terugkeerende naar de tafel waar de resident, de Adhipatti en mevrouw Havelaar gezeten waren – ktоry wracajac z nim do stolu, przy ktоrym siedzieli rezydent, Adhipatti i pani Havelaar, voelde reeds iets beter dan vyf minuten vroeger – poczul sie nieco lepiej niz piec minut wczesniej, dat ‘die Havelaar zoo gek niet was’ als de kommandant meende – ze "ten Havelaar nie jest taki szalony", jak myslal komendant). Verbrugge was volstrekt niet misdeeld van verstand, en hy die de afdeeling Lebak kende, nagenoeg zoo goed als een zoo groote landstreek, waar niets gedrukt wordt, door ееn persoon gekend worden k?n, begon intezien dat er toch verband was tusschen de schynbaar niet samenhangende vragen van Havelaar – Verbrugge nie brakowalo rozsadku i znal dystrykt Lebak niemal tak dobrze, jak mozna znac tak duzy obszar, gdzie nic nie jest drukowane, przez jedna osobe, zaczal dostrzegac, ze istnieje zwiazek miedzy pozornie niespоjnymi pytaniami Havelaara, en tevens dat de nieuwe adsistent-resident, hoezeer hy nooit de afdeeling betreden had, iets wist van wat er omging – i jednoczesnie, ze nowy asystent-rezydent, choc nigdy nie odwiedzil dystryktu, cos wiedzial o tym, co sie dzieje. Wel begreep hy nog altyd die vreugde niet over de armoede in Lebak, maar hy drong zich op, die uitdrukking verkeerd verstaan te hebben – Nie rozumial jeszcze radosci z biedy w Lebak, ale zmuszal sie, aby uznac, ze zle zrozumial to wyrazenie. Later evenwel, toen Havelaar hem meermalen hetzelfde zeide, zag hy in hoeveel groots en edels er was in die vreugde – Jednak pоzniej, gdy Havelaar wielokrotnie powtarzal to samo, dostrzegl, jak wiele wielkosci i szlachetnosci bylo w tej radosci.
Havelaar en Verbrugge namen plaats by de tafel, en onder 't gebruiken van thee over onbeduidende dingen sprekende, wachtte men tot Dongso den resident kwam berichten dat de versche paarden waren voorgespannen. (Havelaar i Verbrugge usiedli przy stole i pijac herbate, rozmawiajac o malo istotnych sprawach, czekali, az Dongso przyjdzie poinformowac rezydenta, ze zaprzegnieto swieze konie; Havelaar en Verbrugge namen plaats by de tafel – Havelaar i Verbrugge usiedli przy stole, en onder 't gebruiken van thee over onbeduidende dingen sprekende – pijac herbate, rozmawiajac o malo istotnych sprawach, wachtte men tot Dongso den resident kwam berichten dat de versche paarden waren voorgespannen – czekali, az Dongso przyjdzie poinformowac rezydenta, ze zaprzegnieto swieze konie). Men pakte zich zoo goed mogelyk in den wagen, en reed heen – Wpakowali sie jak najlepiej mogli do wozu i odjechali. Door 't hotsen en stooten viel 't spreken moeielyk – Z powodu wybojоw i wstrzasоw trudno bylo mоwic. Kleine Max werd rustig gehouden met pisang – Maly Max byl uspokajany bananem, en zyn moeder die hem op den schoot had, wilde volstrekt niet bekennen dat ze vermoeid was, als Havelaar aanbood haar van den zwaren jongen te ontlasten – a jego matka, ktоra trzymala go na kolanach, absolutnie nie chciala przyznac, ze jest zmeczona, gdy Havelaar zaproponowal, ze ja odciazy z ciezkiego chlopca.
In een oogenblik van gedwongen rust in een moddergat, vroeg Verbrugge den resident, of hy met den nieuwen adsistent-resident reeds gesproken had over mevrouw Slotering? (W momencie wymuszonego odpoczynku w blotnistym miejscu, Verbrugge zapytal rezydenta, czy juz rozmawial z nowym asystentem-rezydentem o pani Slotering?; In een oogenblik van gedwongen rust in een moddergat – W momencie wymuszonego odpoczynku w blotnistym miejscu, vroeg Verbrugge den resident – Verbrugge zapytal rezydenta, of hy met den nieuwen adsistent-resident reeds gesproken had over mevrouw Slotering – czy juz rozmawial z nowym asystentem-rezydentem o pani Slotering?).
M'nheer. Havelaar. Heeft. Gezegd. (– Pan. Havelaar. Powiedzial.; M'nheer – Pan, Havelaar – Havelaar, Heeft – Powiedzial, Gezegd – Powiedzial).
Welzeker, Verbrugge, waarom niet? Die dame kan by ons blyven. Ik zou niet gaarne… (– Oczywiscie, Verbrugge, dlaczego nie? Ta pani moze u nas zostac. Nie chcialbym…; Welzeker, Verbrugge, waarom niet – Oczywiscie, Verbrugge, dlaczego nie, Die dame kan by ons blyven – Ta pani moze u nas zostac, Ik zou niet gaarne – Nie chcialbym).
Dat. Het. Goed. Was. sleepte de resident er met veel moeite by. (– Ze. To. Bylo. Dobrze. – dodal rezydent z trudem; Dat – Ze, Het – To, Goed – Dobrze, Was – Bylo, sleepte de resident er met veel moeite by – dodal rezydent z trudem).
Ik zou niet gaarne myn huis ontzeggen aan een dame in hааr omstandigheden! Zoo-iets spreekt vanzelf… niet waar, Tine? (– Nie chcialbym odmоwic mojego domu pani w jej sytuacji! Cos takiego jest oczywiste… prawda, Tine?; Ik zou niet gaarne myn huis ontzeggen aan een dame in hааr omstandigheden – Nie chcialbym odmоwic mojego domu pani w jej sytuacji, Zoo-iets spreekt vanzelf… niet waar, Tine – Cos takiego jest oczywiste… prawda, Tine?).
Ook Tine meende dat het vanzelf sprak. (Tine rоwniez uwazala, ze to jest oczywiste; Ook Tine meende dat het vanzelf sprak – Tine rоwniez uwazala, ze to jest oczywiste).
U heeft twee huizen te Rangkas-Betoeng, zei Verbrugge. Er is ruimte in overvloed voor twee familien. (– Ma pan dwa domy w Rangkas-Betoeng, powiedzial Verbrugge. Jest mnоstwo miejsca dla dwоch rodzin; U heeft twee huizen te Rangkas-Betoeng – Ma pan dwa domy w Rangkas-Betoeng, zei Verbrugge – powiedzial Verbrugge, Er is ruimte in overvloed voor twee familien – Jest mnоstwo miejsca dla dwоch rodzin).
Maar, al was dit zoo niet… (– Ale nawet gdyby tak nie bylo…; Maar – Ale, al was dit zoo niet – nawet gdyby tak nie bylo).
Ik. Durfde. Het. Haar. (– Ja. Odwazylem sie. Jej to. Powiedziec.; Ik – Ja, Durfde – Odwazylem sie, Het – To, Haar – Jej, zei Verbrugge – powiedzial Verbrugge).
Wel, resident, riep mevrouw Havelaar, er is geen twyfel aan! (– Cоz, rezydencie, zawolala pani Havelaar, nie ma co do tego watpliwosci!; Wel, resident, riep mevrouw Havelaar – Cоz, rezydencie, zawolala pani Havelaar, er is geen twyfel aan – nie ma co do tego watpliwosci).
Niet. Toezeggen. Want. Het. Is. (– Nie. Obiecuj. Bo. To. Jest.; Niet – Nie, Toezeggen – Obiecuj, Want – Bo, Het – To, Is – Jest).
Al waren ze met hun tienen, als ze 't maar voor lief nemen by ons. (– Nawet gdyby bylo ich dziesieciu, jesli tylko zaakceptuja nasza goscinnosc.; Al waren ze met hun tienen – Nawet gdyby bylo ich dziesieciu, als ze 't maar voor lief nemen by ons – jesli tylko zaakceptuja nasza goscinnosc).
Een. Groote. Last. En. Zy. Is. (– Duzy. Ciezar. A. Ona. Jest.; Een – Duzy, Groote – Ciezar, Last – Ciezar, En – A, Zy – Ona, Is – Jest).
Maar het reizen in haar pozitie is onmogelyk, resident! (– Ale podrоzowanie w jej sytuacji jest niemozliwe, rezydencie!; Maar het reizen in haar pozitie is onmogelyk – Ale podrоzowanie w jej sytuacji jest niemozliwe, resident – rezydencie).
Een hevige schok van den wagen die ontmodderd werd, zette een uitroepingsteeken achter Tine's verklaring dat het reizen onmogelyk was voor mevrouw Slotering. (Gwaltowny wstrzas wozu, ktоry uwolnil sie z blota, postawil wykrzyknik za oswiadczeniem Tine, ze podrоzowanie jest niemozliwe dla pani Slotering; Een hevige schok van den wagen die ontmodderd werd – Gwaltowny wstrzas wozu, ktоry uwolnil sie z blota, zette een uitroepingsteeken achter Tine's verklaring dat het reizen onmogelyk was voor mevrouw Slotering – postawil wykrzyknik za oswiadczeniem Tine, ze podrоzowanie jest niemozliwe dla pani Slotering). Ieder had het gebruikelyke h?! geroepen, dat op zulk een stoot volgt – Kazdy krzyknal zwykle "h?!", ktоre nastepuje po takim wstrzasie, Max had in den schoot zyner moeder de pisang weergevonden, die hy door den schok verloor – Max znalazl na kolanach swojej matki banana, ktоrego stracil przez wstrzas, en reeds was men een heel eind nader aan de modderdiepte die straks komen zou – i juz byli o wiele blizej blotnistego miejsca, ktоre mialo wkrоtce nadejsc, voor de resident besluiten kon zyn zinsnede te voleinden, door er bytevoegen – zanim rezydent mоgl dokonczyc swoje zdanie, dodajac:
Een. Inlandsche. Vrouw. (– Rodzima. Kobieta.; Een – Rodzima, Inlandsche – Rodzima, Vrouw – Kobieta).
O, dit is volkomen hetzelfde, trachtte mevrouw Havelaar verstaanbaar te maken. (– Och, to jest dokladnie to samo, prоbowala wyjasnic pani Havelaar; O, dit is volkomen hetzelfde – Och, to jest dokladnie to samo, trachtte mevrouw Havelaar verstaanbaar te maken – prоbowala wyjasnic pani Havelaar). De resident knikte, als vond hy het goed dat die zaak dus geregeld was, en daar het spreken zoo moeielyk viel, brak men 't gesprek af – Rezydent skinal glowa, jakby uznal, ze sprawa jest rozwiazana, a poniewaz rozmowa byla trudna, przerwali ja.
Die mevrouw Slotering was de weduw van Havelaars voorganger die twee maanden geleden gestorven was. (Ta pani Slotering byla wdowa po poprzedniku Havelaara, ktоry zmarl dwa miesiace temu; Die mevrouw Slotering was de weduw van Havelaars voorganger – Ta pani Slotering byla wdowa po poprzedniku Havelaara, die twee maanden geleden gestorven was – ktоry zmarl dwa miesiace temu). Verbrugge, daarop voorloopig belast met het ambt van adsistent-resident – Verbrugge, tymczasowo obarczony funkcja asystenta-rezydenta, zou 't recht gehad hebben, gedurende dien tyd de ruime woning te betrekken – mialby prawo w tym czasie zamieszkac w przestronnym domu, die te Rangkas-Betoeng, zooals in elke afdeeling, van-landswege voor 't hoofd van het gewestelyk bestuur is opgericht – ktоry w Rangkas-Betoeng, podobnie jak w kazdym dystrykcie, zostal zbudowany przez panstwo dla szefa administracji prowincji. Hy had dit echter niet gedaan, gedeeltelyk misschien uit vrees dat hy te spoedig op-nieuw zou moeten verhuizen – Jednak tego nie zrobil, czesciowo moze z obawy, ze zbyt szybko bedzie musial sie ponownie przeprowadzic, gedeeltelyk om 't gebruik daarvan aan die dame met haar kinderen overtelaten – czesciowo, aby udostepnic ten dom tej pani z jej dziecmi. Er ware anders ruimte genoeg geweest, want behalve de vry groote adsistent-residentswoning zelf – Inaczej byloby wystarczajaco duzo miejsca, poniewaz oprоcz samego dosc duzego domu asystenta-rezydenta, stond daarneven op 'tzelfde ‘erf’ nog een ander huis dat vroeger daartoe gediend had – na tym samym „podwоrku” stal jeszcze inny dom, ktоry wczesniej sluzyl do tego celu, en in-weerwil van den eenigszins bouwvalligen staat, nog altyd zeer geschikt was ter bewoning – i pomimo nieco zniszczonego stanu, wciaz nadawal sie do zamieszkania.
Mevrouw Slotering had den resident verzocht haar voorspraak te zyn by den opvolger van haar echtgenoot, om de vergunning dat oude huis te bewonen tot na haar verlossing, die zy over eenige maanden te-gemoet zag. (Pani Slotering poprosila rezydenta, aby byl jej rzecznikiem u nastepcy jej meza, o pozwolenie na zamieszkanie w starym domu do czasu jej rozwiazania, ktоrego spodziewala sie za kilka miesiecy; Mevrouw Slotering had den resident verzocht haar voorspraak te zyn by den opvolger van haar echtgenoot – Pani Slotering poprosila rezydenta, aby byl jej rzecznikiem u nastepcy jej meza, om de vergunning dat oude huis te bewonen tot na haar verlossing – o pozwolenie na zamieszkanie w starym domu do czasu jej rozwiazania, die zy over eenige maanden te-gemoet zag – ktоrego spodziewala sie za kilka miesiecy). Het was dit verzoek dat door Havelaar en zyn vrouw zoo gereedelyk was toegestaan – To byla ta prosba, ktоra Havelaar i jego zona tak chetnie spelnili, iets dat geheel in hun aard lag – cos, co bylo zgodne z ich natura, want gastvry en hulpvaardig waren zy in de hoogste mate – poniewaz byli niezwykle goscinni i pomocni.
We hoorden den resident zeggen dat mevrouw Slotering een ‘inlandsche vrouw’ was. (Slyszelismy, jak rezydent powiedzial, ze pani Slotering byla „rodzima kobieta”; We hoorden den resident zeggen – Slyszelismy, jak rezydent powiedzial, dat mevrouw Slotering een ‘inlandsche vrouw’ was – ze pani Slotering byla „rodzima kobieta”). Dit vereischt voor niet-indische lezers eenige opheldering – To wymaga pewnego wyjasnienia dla nieindyjskich czytelnikоw, daar men al licht tot de onjuiste meening geraken zou hier met een eigenlyk-Javaansche te doen te hebben – poniewaz latwo mozna by dojsc do blednego wniosku, ze chodzi tu o rdzenna Jawajke.
De europesche maatschappy in Nederlandsch Indi?n is vry scherp in twee deelen gesplitst: de eigenlyke Europeanen, en dezulken die – hoezeer wettelyk in geheel denzelfden rechtstoestand verkeerende – niet in Europa geboren zyn, en min of meer inlandsch bloed in de aderen hebben. (Europejskie spoleczenstwo w Holenderskich Indiach Wschodnich jest wyraznie podzielone na dwie czesci: na prawdziwych Europejczykоw oraz tych, ktоrzy – choc prawnie w tej samej sytuacji prawnej – nie urodzili sie w Europie i maja mniej lub bardziej rodzima krew w zylach; De europesche maatschappy in Nederlandsch Indi?n is vry scherp in twee deelen gesplitst – Europejskie spoleczenstwo w Holenderskich Indiach Wschodnich jest wyraznie podzielone na dwie czesci, de eigenlyke Europeanen – prawdziwi Europejczycy, en dezulken die – hoezeer wettelyk in geheel denzelfden rechtstoestand verkeerende – oraz ci, ktоrzy – choc prawnie w tej samej sytuacji prawnej, niet in Europa geboren zyn – nie urodzili sie w Europie, en min of meer inlandsch bloed in de aderen hebben – i maja mniej lub bardziej rodzima krew w zylach). Ter-eere der begrippen van menschelykheid in Indie, haast ik me hier bytevoegen dat, hoe scherp ook de lyn zy, die in 't maatschappelyk verkeer wordt getrokken tusschen de twee soorten van individu?n – Na czesc pojec humanitaryzmu w Indiach, spiesze tutaj dodac, ze jakkolwiek ostra jest linia, ktоra jest rysowana w relacjach spolecznych miedzy tymi dwoma rodzajami jednostek, welke tegenover den inlander gelykelyk den naam van Hollander dragen – ktоre w stosunku do tubylcоw nosza jednakowa nazwe Holendra, deze afscheiding evenwel geenszins 't barbaarsch karakter vertoont, dat in Amerika by de standsplitsing wordt waargenomen – ten podzial nie ma wcale barbarzynskiego charakteru, jaki jest obserwowany w Ameryce przy podziale na klasy. Ik ontken niet dat er nog altyd veel onrechtvaardigs en stuitends in deze verhouding blyft bestaan – Nie zaprzeczam, ze w tym zwiazku wciaz istnieje wiele niesprawiedliwosci i odrazajacych rzeczy, en dat het woord liplap my meermalen in de ooren klonk als een bewys hoe ver de niet-liplap, de blanke, dikwerf van ware beschaving verwyderd is – i ze slowo "liplap" wielokrotnie brzmialo mi w uszach jako dowоd na to, jak daleko nie-liplap, bialy, czesto oddalony jest od prawdziwej cywilizacji). Het is waar dat de liplap niet dan by-uitzondering in gezelschappen wordt toegelaten – To prawda, ze liplap jest dopuszczany do towarzystwa tylko wyjatkowo, en dat hy gewoonlyk, als ik me hier van een zeer gemeenzame uitdrukking bedienen mag: ‘niet voor vol wordt aangezien’ – i ze zwykle, jesli moge uzyc tutaj bardzo potocznego wyrazenia: „nie jest uwazany za pelnowartosciowego”, maar zelden zal men zulke uitsluiting of geringschatting hooren voorstellen en verdedigen als een grondbeginsel – ale rzadko mozna uslyszec takie wykluczenie lub lekcewazenie proponowane i bronione jako zasada. Het staat natuurlyk ieder vry, zyn eigen omgeving en gezelschap te kiezen – Oczywiscie, kazdy ma prawo wybrac swoje otoczenie i towarzystwo, en men mag het den eigenlyken Europeaan niet euvel duiden – i nie mozna miec za zle prawdziwemu Europejczykowi, wanneer hy den omgang met lieden van zyn landaard voortrekt boven 't verkeer met personen die – jesli woli towarzystwo ludzi swojego pochodzenia od kontaktu z osobami, ktоre – hun meer of minder zedelyke en verstandelyke waarde in 't midden gelaten – pomijajac ich wieksza lub mniejsza wartosc moralna i intelektualna, zyn indrukken en denkbeelden niet deelen – nie dziela jego wrazen i pogladоw, of – en dit is misschien by vermeend verschil van beschaving, zeer dikwyls de hoofdzaak – wier vooroordeelen een andere richting hebben genomen dan de zyne – lub – a to moze byc przy rоznicy w cywilizacji czesto glоwny powоd – ktоrych uprzedzenia obraly inny kierunek niz jego.
Een liplap – om den term te bezigen die voor beleefder wordt gehouden, zou ik moeten zeggen een ‘dusgenaamd inlandsch kind’ maar ik vraag vergunning my te houden aan 't spraakgebruik dat uit allitteratie geboren schynt, zonder dat ik met die uitdrukking iets beleedigends bedoel, en wat beteekent het woord dan ook? (Liplap – aby uzyc terminu, ktоry uwazany jest za bardziej uprzejmy, powinienem powiedziec „tak zwane rodzime dziecko”, ale prosze o pozwolenie na uzycie zwrotu, ktоry wydaje sie zrodzony z aliteracji, bez zamiaru obrazenia, i co to slowo wlasciwie oznacza?; Een liplap – Liplap, om den term te bezigen die voor beleefder wordt gehouden – aby uzyc terminu, ktоry uwazany jest za bardziej uprzejmy, zou ik moeten zeggen een ‘dusgenaamd inlandsch kind’ – powinienem powiedziec „tak zwane rodzime dziecko”, maar ik vraag vergunning my te houden aan 't spraakgebruik dat uit allitteratie geboren schynt – ale prosze o pozwolenie na uzycie zwrotu, ktоry wydaje sie zrodzony z aliteracji, zonder dat ik met die uitdrukking iets beleedigends bedoel, en wat beteekent het woord dan ook – bez zamiaru obrazenia, i co to slowo wlasciwie oznacza). – een liplap heeft veel goeds – Liplap ma wiele dobrego. Ook de Europeaan heeft veel goeds – Europejczyk rоwniez ma wiele dobrego. Beiden hebben veel verkeerds, en ook hierin alzoo gelyken zy op elkaar – Obaj maja tez wiele zlego, i pod tym wzgledem sa do siebie podobni. Maar 't goede en 't verkeerde dat aan beiden eigen is loopt te veel uit elkander, dan dat hun verkeering over 't algemeen tot wederzydsch genoegen kan strekken – Ale dobro i zlo, ktоre sa dla nich charakterystyczne, zbytnio sie rоznia, aby ich wzajemne relacje mogly byc ogоlnie zadowalajace. Bovendien – en hieraan heeft de Regeering veel schuld – is de liplap dikwyls slecht onderwezen – Ponadto – i w tym wina rzadu – liplap jest czesto zle wyksztalcony. De vraag is nu niet hoe de Europeaan wezen zou, als hy zoo van der jeugd af ware belemmerd geworden in zyn ontwikkeling – Pytanie nie brzmi, jaki bylby Europejczyk, gdyby od mlodosci byl hamowany w swoim rozwoju, maar zeker is het dat de geringe wetenschappelyke ontwikkeling van den liplap in 't algemeen zyn gelykstelling met den Europeaan in den weg staat – ale pewne jest, ze niski poziom naukowy liplapa ogоlnie utrudnia jego zrоwnanie z Europejczykiem, ook dааr waar hy als individu in beschaving, wetenschap of kunst, misschien den voorrang boven een bepaalden europeschen persoon verdienen zou – nawet tam, gdzie jako jednostka w cywilizacji, nauce lub sztuce, mоglby zaslugiwac na pierwszenstwo przed konkretnym europejskim osobnikiem.
Ook hieraan is weder niets nieuws. (To rоwniez nie jest niczym nowym; Ook hieraan is weder niets nieuws – To rоwniez nie jest niczym nowym). Het lag ook, byv. in de staatkunde van Willem den Veroveraar, om den minstbeduidenden Normandier te verheffen boven den beschaafdsten Sakser – To rоwniez lezalo, na przyklad, w polityce Wilhelma Zdobywcy, aby najmniej znaczacego Normana wyniesc ponad najbardziej cywilizowanego Saksona, en elke Normandier beriep zich gaarne op 't overwicht der Normandiers in het algemeen – i kazdy Norman chetnie odwolywal sie do przewagi Normanоw jako calosci, om zyn persoon ook dааr te doen gelden, waar hy de minste zou geweest zyn zonder den invloed zyner stamgenooten als bovenliggende party – aby jego osoba byla uznana nawet tam, gdzie bylby najmniej znaczacy bez wplywu swoich rodakоw jako dominujacej partii.
Uit zoo-iets wordt natuurlyk in 't verkeer zekere gedwongenheid geboren, die niet zou weg te nemen zyn dan door wysgeerige onbekrompen inzichten en maatregelen van het bestuur. (Z tego rodzaju rzeczy naturalnie rodzi sie pewne wymuszenie w relacjach, ktоre mozna usunac jedynie poprzez filozoficzne i bezstronne wglady oraz dzialania rzadu; Uit zoo-iets wordt natuurlyk in 't verkeer zekere gedwongenheid geboren – Z tego rodzaju rzeczy naturalnie rodzi sie pewne wymuszenie w relacjach, die niet zou weg te nemen zyn dan door wysgeerige onbekrompen inzichten en maatregelen van het bestuur – ktоre mozna usunac jedynie poprzez filozoficzne i bezstronne wglady oraz dzialania rzadu). Dat de Europeaan, die in zulke verhouding aan den winnenden kant is, zich in dit kunstmatig overwicht zeer gemakkelyk schikt, spreekt vanzelf – To, ze Europejczyk, ktоry w takim ukladzie jest na wygranej pozycji, latwo dostosowuje sie do tej sztucznej przewagi, jest oczywiste. Maar dikwyls is 't koddig, iemand die zyn beschaving en taal grootendeels opdeed in de rotterdamsche Zandstraat, den liplap te hooren uitlachen omdat deze een glas water en 't gouvernement, mannelyk, of zon en maan onzydig maakt – Ale czesto jest to zabawne, gdy ktos, kto zdobyl swoja cywilizacje i jezyk glоwnie na rotterdamskiej Zandstraat, slyszy, jak liplap smieje sie, poniewaz ten robi mesko rodzaj z "szklanki wody" i "rzadu" lub nijako "slonca" i "ksiezyca".
Een liplap moge beschaafd, goed onderwezen zyn, of geleerd – er zyn er zoo! – zoodra de Europeaan, die zich ziek hield om achterteblyven van 't schip waarop hy borden waschte, en die zyn aanspraken op beleefdheid bazeert op ‘uwee’ en ‘verexkuseer’ aan het hoofd staat van de handelsonderneming die zoo ‘enorm’ gewonnen heeft op de indigo in 1800 zooveel… neen, lang vооr hy de ‘toko’ bezat, waarin hy hammen en jachtgeweren verkoopt – wanneer zoo'n Europeaan opmerkt dat de beschaafdste liplap moeite heeft de h en de g uit elkaar te houden, lacht hy over de domheid van den man die niet weet dat er onderscheid is tusschen een gouden hek en een houten gek. (Liplap moze byc cywilizowany, dobrze wyksztalcony lub uczony – sa tacy! – gdy tylko Europejczyk, ktоry udawal chorego, aby pozostac na statku, na ktоrym zmywal naczynia, i ktоry swoje roszczenia do uprzejmosci opiera na "uwee" i "verexkuseer", stojac na czele firmy handlowej, ktоra zarobila tak "ogromne" sumy na indygo w 1800… nie, dlugo przed tym, zanim posiadal "toko", w ktоrym sprzedaje szynki i strzelby – gdy taki Europejczyk zauwazy, ze najbardziej cywilizowany liplap ma trudnosci z odrоznieniem "h" od "g", smieje sie z glupoty czlowieka, ktоry nie wie, ze istnieje rоznica miedzy zlotym ogrodzeniem a drewnianym glupkiem; Een liplap moge beschaafd, goed onderwezen zyn, of geleerd – er zyn er zoo – Liplap moze byc cywilizowany, dobrze wyksztalcony lub uczony – sa tacy! zoodra de Europeaan, die zich ziek hield om achterteblyven van 't schip waarop hy borden waschte, en die zyn aanspraken op beleefdheid bazeert op ‘uwee’ en ‘verexkuseer’ – gdy tylko Europejczyk, ktоry udawal chorego, aby pozostac na statku, na ktоrym zmywal naczynia, i ktоry swoje roszczenia do uprzejmosci opiera na "uwee" i "verexkuseer", aan het hoofd staat van de handelsonderneming die zoo ‘enorm’ gewonnen heeft op de indigo in 1800 zooveel – stojac na czele firmy handlowej, ktоra zarobila tak "ogromne" sumy na indygo w 1800, neen, lang vооr hy de ‘toko’ bezat, waarin hy hammen en jachtgeweren verkoopt – nie, dlugo przed tym, zanim posiadal "toko", w ktоrym sprzedaje szynki i strzelby, wanneer zoo'n Europeaan opmerkt dat de beschaafdste liplap moeite heeft de h en de g uit elkaar te houden – gdy taki Europejczyk zauwazy, ze najbardziej cywilizowany liplap ma trudnosci z odrоznieniem "h" od "g", lacht hy over de domheid van den man die niet weet dat er onderscheid is tusschen een gouden hek en een houten gek – smieje sie z glupoty czlowieka, ktоry nie wie, ze istnieje rоznica miedzy zlotym ogrodzeniem a drewnianym glupkiem).
Maar om hierover niet te lachen, had hy moeten weten dat in het arabisch en maleisch de cha en de hha door ееn karakter worden uitgedrukt, dat Hieronymus vi? Geronimo in Jer?me overgaat, dat we van huano, guano maken, dat een want een handschoen is, dat kous van hose afstamt, en dat we voor Guild Heaume in 't hollandsch Huillem of Willem zeggen. (Aby sie z tego nie smiac, musialby wiedziec, ze w arabskim i malajskim "cha" i "hha" sa wyrazane przez jeden znak, ze Hieronymus poprzez Geronimo przechodzi w Jer?me, ze z huano robimy guano, ze want to rekawica, ze kous pochodzi od hose, i ze na Guild Heaume mоwimy po holendersku Huillem lub Willem; Maar om hierover niet te lachen, had hy moeten weten – Aby sie z tego nie smiac, musialby wiedziec, dat in het arabisch en maleisch de cha en de hha door ееn karakter worden uitgedrukt – ze w arabskim i malajskim "cha" i "hha" sa wyrazane przez jeden znak, dat Hieronymus vi? Geronimo in Jer?me overgaat – ze Hieronymus poprzez Geronimo przechodzi w Jer?me, dat we van huano, guano maken – ze z huano robimy guano, dat een want een handschoen is – ze want to rekawica, dat kous van hose afstamt – ze kous pochodzi od hose, en dat we voor Guild Heaume in 't hollandsch Huillem of Willem zeggen – i ze na Guild Heaume mоwimy po holendersku Huillem lub Willem). Zooveel eruditie is te veel gevergd van iemand die zyn fortuin maakte ‘in’ de indigo, en z'n beschaving haalde uit het welgelukken van dobbelary… of erger – Tyle erudycji jest zbyt wiele wymagane od kogos, kto zdobyl swoje fortuny na "indygo" i swoja cywilizacje z sukcesu w hazardzie… lub gorzej!
Zooveel eruditie is te veel gevergd van iemand die zyn fortuin maakte ‘in’ de indigo, en z'n beschaving haalde uit het welgelukken van dobbelary… of erger! (Tyle erudycji wymaga zbyt wiele od kogos, kto zdobyl swoje fortuny na "indygo" i swoja cywilizacje z sukcesu w hazardzie… lub gorzej; zooveel – tyle, eruditie – erudycji, is te veel gevergd – wymaga zbyt wiele, iemand – ktos, zyn fortuin maakte – zdobyl swoje fortuny, ‘in’ de indigo – na "indygo", z'n beschaving – swoja cywilizacje, haalde – zdobyl, uit het welgelukken – z sukcesu, van dobbelary – w hazardzie, of erger – lub gorzej). En zulk een Europeaan kan toch niet omgaan met zulk een liplap! (I taki Europejczyk nie moze przeciez obcowac z takim liplapem!; en zulk een Europeaan – i taki Europejczyk, kan toch niet omgaan – nie moze przeciez obcowac, met zulk een liplap – z takim liplapem).
Ik begryp hoe Willem van Guillaume komt, en moet erkennen dat ik, vooral in de Molukken, zeer dikwyls ‘liplappen’ heb leeren kennen, die me deden verbaasd staan over den omvang hunner kennis, en die my op 't denkbeeld brachten dat wy Europeanen, hoeveel hulpmiddelen ons ook ten-dienste stonden, dikwyls – en niet vergelykender-wyze alleen – verre ten-achteren staan by de arme pariah's die van de wieg af hadden te stryden met kunstmatig-onbillyke terugzetting en 't zot vooroordeel tegen hun kleur. (Rozumiem, jak Willem pochodzi od Guillaume, i musze przyznac, ze zwlaszcza na Molukach bardzo czesto spotykalem ‘liplappen’, ktоrzy zadziwiali mnie zakresem swojej wiedzy i ktоrzy uswiadomili mi, ze my, Europejczycy, niezaleznie od tego, ile mielismy do dyspozycji srodkоw, czesto – i to nie tylko w porоwnaniu – jestesmy daleko w tyle za biednymi pariasami, ktоrzy od kolyski musieli walczyc z sztucznie niesprawiedliwa degradacja i glupim uprzedzeniem przeciwko ich kolorowi skоry; ik begryp – rozumiem, hoe Willem van Guillaume komt – jak Willem pochodzi od Guillaume, en moet erkennen – i musze przyznac, dat ik – ze ja, vooral in de Molukken – zwlaszcza na Molukach, zeer dikwyls – bardzo czesto, ‘liplappen’ heb leeren kennen – spotykalem ‘liplappen’, die me deden verbaasd staan – ktоrzy zadziwiali mnie, over den omvang hunner kennis – zakresem swojej wiedzy, en die my op 't denkbeeld brachten – i ktоrzy uswiadomili mi, dat wy Europeanen – ze my, Europejczycy, hoeveel hulpmiddelen ons ook ten-dienste stonden – niezaleznie od tego, ile mielismy do dyspozycji srodkоw, dikwyls – en niet vergelykender-wyze alleen – czesto – i to nie tylko w porоwnaniu, verre ten-achteren staan – jestesmy daleko w tyle, by de arme pariah's – za biednymi pariasami, die van de wieg af hadden te stryden – ktоrzy od kolyski musieli walczyc, met kunstmatig-onbillyke terugzetting – z sztucznie niesprawiedliwa degradacja, en 't zot vooroordeel tegen hun kleur – i glupim uprzedzeniem przeciwko ich kolorowi skоry).
Maar mevrouw Slotering was eens-voor-al gevrywaard voor fouten in 't hollandsch, omdat ze nooit anders dan maleisch sprak. (Ale pani Slotering byla raz na zawsze wolna od bledоw w holenderskim, poniewaz nigdy nie mоwila inaczej niz po malajsku; maar mevrouw Slotering – ale pani Slotering, was eens-voor-al gevrywaard – byla raz na zawsze wolna, voor fouten in 't hollandsch – od bledоw w holenderskim, omdat ze nooit anders dan maleisch sprak – poniewaz nigdy nie mоwila inaczej niz po malajsku). We zullen haar later te zien krygen, als we met Havelaar, Tine en kleinen Max thee-drinken in de voorgalery der adsistent-residentswoning te Rangkas-Betoeng, waar ons reisgezelschap, na lang hotsen en stooten, eindelyk behouden aankwam. (Zobaczymy ja pоzniej, kiedy z Havelaar, Tine i malym Maxem bedziemy pic herbate w przedniej galerii domu zastepcy rezydenta w Rangkas-Betoeng, gdzie nasza grupa podrоzna po dlugich wybojach i wstrzasach w koncu bezpiecznie dotarla; we zullen haar later te zien krygen – zobaczymy ja pоzniej, als we met Havelaar, Tine en kleinen Max thee-drinken – kiedy z Havelaar, Tine i malym Maxem bedziemy pic herbate, in de voorgalery der adsistent-residentswoning te Rangkas-Betoeng – w przedniej galerii domu zastepcy rezydenta w Rangkas-Betoeng, waar ons reisgezelschap – gdzie nasza grupa podrоzna, na lang hotsen en stooten – po dlugich wybojach i wstrzasach, eindelyk behouden aankwam – w koncu bezpiecznie dotarla).
De resident, die slechts was meegekomen om den nieuwen adsistent-resident in zyn ambt te bevestigen, gaf den wensch te kennen nog dienzelfden dag naar Serang terugtekeeren. (Rezydent, ktоry przyjechal tylko po to, aby potwierdzic nowego zastepce rezydenta na jego stanowisku, wyrazil zyczenie powrotu do Serang tego samego dnia; de resident – rezydent, die slechts was meegekomen – ktоry przyjechal tylko, om den nieuwen adsistent-resident in zyn ambt te bevestigen – aby potwierdzic nowego zastepce rezydenta na jego stanowisku, gaf den wensch te kennen – wyrazil zyczenie, nog dienzelfden dag naar Serang terugtekeeren – powrotu do Serang tego samego dnia).
Omdat. Hy. (Poniewaz. On.; omdat – poniewaz, hy – on).
Havelaar betuigde insgelyks bereid te zyn tot allen spoed… (Havelaar rоwniez wyrazil gotowosc do wszelkiej pospiechu; Havelaar betuigde – Havelaar wyrazil, insgelyks bereid te zyn – rоwniez gotowosc, tot allen spoed – do wszelkiej pospiechu).
Het. Zoo. Druk. Had. (…mial tak duzo do zrobienia; het – to, zoo druk – tak duzo, had – mial).
…en de afspraak werd gemaakt, dat men daartoe over een half uur in de groote voorgalery der woning van den Regent zou by-eenkomen. (i umоwiono sie, ze spotkaja sie za pоl godziny w duzej galerii domu regenta; en de afspraak werd gemaakt – i umоwiono sie, dat men daartoe over een half uur – ze spotkaja sie za pоl godziny, in de groote voorgalery der woning van den Regent – w duzej galerii domu regenta, zou by-eenkomen – spotkaja sie).
Verbrugge, hierop voorbereid, had reeds voor vele dagen aan de Distriktshoofden, den Patteh, den Kliwon, den Djaksa, den belasting-kollekteur, eenige mantries, en voorts aan alle inlandsche beambten die deze plechtigheid moesten bywonen, last gegeven zich op de hoofdplaats te verzamelen. (Verbrugge, przygotowany na to, juz od wielu dni polecal naczelnikom dystryktоw, Pattehowi, Kliwonowi, Djaksa, poborcy podatkowemu, kilku mantries oraz wszystkim innym lokalnym urzednikom, ktоrzy musieli uczestniczyc w tej uroczystosci, zebrac sie na glоwnym placu; Verbrugge, hierop voorbereid – Verbrugge, przygotowany na to, had reeds voor vele dagen – juz od wielu dni, aan de Distriktshoofden – naczelnikom dystryktоw, den Patteh – Pattehowi, den Kliwon – Kliwonowi, den Djaksa – Djaksa, den belasting-kollekteur – poborcy podatkowemu, eenige mantries – kilku mantries, en voorts aan alle inlandsche beambten – oraz wszystkim innym lokalnym urzednikom, die deze plechtigheid moesten bywonen – ktоrzy musieli uczestniczyc w tej uroczystosci, last gegeven zich op de hoofdplaats te verzamelen – polecil zebrac sie na glоwnym placu).
De Adhipatti nam afscheid, en reed naar zyn huis. (Adhipatti pozegnal sie i pojechal do swojego domu; de Adhipatti – Adhipatti, nam afscheid – pozegnal sie, en reed naar zyn huis – i pojechal do swojego domu). Mevrouw Havelaar bezag haar nieuwe woning, en was er zeer mee ingenomen, vooral omdat de tuin groot was, 'tgeen haar zoo goed voorkwam voor kleinen Max die veel in de lucht moest. (Pani Havelaar obejrzala swоj nowy dom i byla z niego bardzo zadowolona, zwlaszcza ze ogrоd byl duzy, co bardzo odpowiadalo malemu Maxowi, ktоry potrzebowal duzo przebywac na swiezym powietrzu; mevrouw Havelaar – pani Havelaar, bezag haar nieuwe woning – obejrzala swоj nowy dom, en was er zeer mee ingenomen – i byla z niego bardzo zadowolona, vooral omdat de tuin groot was – zwlaszcza ze ogrоd byl duzy, 'tgeen haar zoo goed voorkwam – co bardzo odpowiadalo, voor kleinen Max die veel in de lucht moest – malemu Maxowi, ktоry potrzebowal duzo przebywac na swiezym powietrzu). De resident en Havelaar waren naar hun kamers gegaan om zich te verkleeden, want by de plechtigheid die er plaats hebben zou, scheen het officieel voorgeschreven kostuum een vereischte te wezen. (Rezydent i Havelaar poszli do swoich pokoi, aby sie przebrac, poniewaz na uroczystosci, ktоra miala sie odbyc, oficjalny strоj wydawal sie byc wymagany; de resident en Havelaar – rezydent i Havelaar, waren naar hun kamers gegaan – poszli do swoich pokoi, om zich te verkleeden – aby sie przebrac, want by de plechtigheid die er plaats hebben zou – poniewaz na uroczystosci, ktоra miala sie odbyc, scheen het officieel voorgeschreven kostuum een vereischte te wezen – oficjalny strоj wydawal sie byc wymagany).
Rondom het huis stonden honderden menschen, die of te-paard den wagen van den resident hadden begeleid, of tot het gevolg der saamgeroepen Hoofden behoorden. (Wokоl domu staly setki ludzi, ktоrzy albo konno towarzyszyli powozowi rezydenta, albo nalezeli do swity zebranych przywоdcоw; rondom het huis – wokоl domu, stonden honderden menschen – staly setki ludzi, die of te-paard den wagen van den resident hadden begeleid – ktоrzy albo konno towarzyszyli powozowi rezydenta, of tot het gevolg der saamgeroepen Hoofden behoorden – albo nalezeli do swity zebranych przywоdcоw). De policie- en bureau-oppassers liepen bedryvig heen-en-weer. (Policjanci i pracownicy biurowi biegali tam i z powrotem; de policie- en bureau-oppassers – policjanci i pracownicy biurowi, liepen bedryvig heen-en-weer – biegali tam i z powrotem). Kortom, alles toonde aan dat de eentonigheid op dat vergeten plekje gronds in den javaschen Westhoek, voor een oogenblik werd afgebroken door wat leven. (Krоtko mоwiac, wszystko wskazywalo na to, ze monotonia w tym zapomnianym zakatku Jawy na chwile zostala przerwana przez pewne ozywienie; kortom, alles toonde aan – krоtko mоwiac, wszystko wskazywalo na to, dat de eentonigheid op dat vergeten plekje gronds in den javaschen Westhoek – ze monotonia w tym zapomnianym zakatku Jawy, voor een oogenblik werd afgebroken door wat leven – na chwile zostala przerwana przez pewne ozywienie).
Weldra reed de fraaie wagen van den Adhipatti 't voorplein op. (Wkrоtce piekny powоz Adhipatti wjechal na dziedziniec; weldra reed de fraaie wagen – wkrоtce piekny powоz, van den Adhipatti 't voorplein op – Adhipatti wjechal na dziedziniec). De resident en Havelaar, schitterend van goud en zilver, maar ietwat struikelend over hun degens, stapten er in, en begaven zich naar de woning van den Regent, waar ze met muziek van gongs en gamlangs ontvangen werden. (Rezydent i Havelaar, blyszczacy zlotem i srebrem, ale nieco potykajacy sie o swoje szable, wsiedli do niego i udali sie do rezydencji regenta, gdzie zostali przyjeci muzyka gongоw i gamelanоw; de resident en Havelaar – rezydent i Havelaar, schitterend van goud en zilver – blyszczacy zlotem i srebrem, maar ietwat struikelend over hun degens – ale nieco potykajacy sie o swoje szable, stapten er in – wsiedli do niego, en begaven zich naar de woning van den Regent – i udali sie do rezydencji regenta, waar ze met muziek van gongs en gamlangs ontvangen werden – gdzie zostali przyjeci muzyka gongоw i gamelanоw). Ook Verbrugge, die zich van zyn bemodderd kostuum had ontdaan, was reeds daar aangekomen. (Takze Verbrugge, ktоry pozbyl sie swojego zabloconego kostiumu, juz tam przybyl; ook Verbrugge – takze Verbrugge, die zich van zyn bemodderd kostuum had ontdaan – ktоry pozbyl sie swojego zabloconego kostiumu, was reeds daar aangekomen – juz tam przybyl). De mindere Hoofden zaten in een grooten kring, naar oostersche wyze op matten op den grond, en aan 't eind van de lange galery stond een tafel, waaraan de resident, de Adhipatti, de adsistent-resident, de kontroleur en een zestal Hoofden plaats namen. (Mniejsi przywоdcy siedzieli w duzym kregu, na wschodni sposоb na matach na ziemi, a na koncu dlugiej galerii stal stоl, przy ktоrym zasiadali rezydent, Adhipatti, zastepca rezydenta, kontroler i szesciu przywоdcоw; de mindere Hoofden – mniejsi przywоdcy, zaten in een grooten kring – siedzieli w duzym kregu, naar oostersche wyze op matten op den grond – na wschodni sposоb na matach na ziemi, en aan 't eind van de lange galery stond een tafel – a na koncu dlugiej galerii stal stоl, waaraan de resident, de Adhipatti, de adsistent-resident, de kontroleur en een zestal Hoofden plaats namen – przy ktоrym zasiadali rezydent, Adhipatti, zastepca rezydenta, kontroler i szesciu przywоdcоw). Men diende thee met gebak rond, en de eenvoudige plechtigheid begon. (Podano herbate z ciastkami i rozpoczela sie prosta uroczystosc; men diende thee met gebak rond – podano herbate z ciastkami, en de eenvoudige plechtigheid begon – i rozpoczela sie prosta uroczystosc).
De resident stond op, en las het besluit van den Gouverneur-generaal voor, waarby Max Havelaar was aangesteld tot adsistent-resident van de afdeeling Bantan-Kidoel of Zuid-Bantam, zooals Lebak door de inlanders genoemd wordt. (Rezydent wstal i odczytal decyzje Gubernatora Generalnego, na mocy ktоrej Max Havelaar zostal mianowany zastepca rezydenta w dziale Bantan-Kidoel lub Poludniowym Bantamie, jak Lebak jest nazywany przez tubylcоw; de resident stond op – rezydent wstal, en las het besluit van den Gouverneur-generaal voor – i odczytal decyzje Gubernatora Generalnego, waarby Max Havelaar was aangesteld tot adsistent-resident van de afdeeling Bantan-Kidoel of Zuid-Bantam – na mocy ktоrej Max Havelaar zostal mianowany zastepca rezydenta w dziale Bantan-Kidoel lub Poludniowym Bantamie, zooals Lebak door de inlanders genoemd wordt – jak Lebak jest nazywany przez tubylcоw). Hy nam daarna 't staatsblad waarin de eed stond die tot de aanvaarding van bedieningen in 't algemeen voorgeschreven is, en houdende: ‘dat men om tot het ambt van ***** te worden benoemd of bevorderd, niemand iets beloofd of gegeven heeft, beloven of geven zal; dat men gehouw en getrouw zal zijn aan zijne Majesteit den Koning der Nederlanden; gehoorzaam aan zijner Majesteits vertegenwoordiger in de Indische gewesten; dat men stiptelijk zal opvolgen en doen opvolgen de wetten en bepalingen, die gegeven zijn of gegeven zullen worden, en dat men zich in alles zal gedragen gelijk een goed… (hier: adsistent-resident) betaamt.’ (Nastepnie wzial dziennik ustaw, w ktоrym znajdowala sie przysiega wymagana do objecia stanowiska, zawierajaca: „ze nikt nie obiecal ani nie dal niczego, aby zostac mianowanym lub awansowanym na stanowisko *****; ze bedzie wierny i lojalny wobec Jego Krоlewskiej Mosci Krоla Niderlandоw; posluszny przedstawicielowi Jego Krоlewskiej Mosci w Indiach; ze dokladnie przestrzegal i nakazywal przestrzegac prawa i przepisy, ktоre zostaly lub zostana wydane, i ze we wszystkim bedzie sie zachowywal jak przystoi dobremu… (tu: zastepcy rezydenta); hy nam daarna 't staatsblad waarin de eed stond – nastepnie wzial dziennik ustaw, w ktоrym znajdowala sie przysiega, die tot de aanvaarding van bedieningen in 't algemeen voorgeschreven is – wymagana do objecia stanowiska, en houdende – zawierajaca: ‘dat men om tot het ambt van ***** te worden benoemd of bevorderd – ze nikt nie obiecal ani nie dal niczego, aby zostac mianowanym lub awansowanym na stanowisko *****, niemand iets beloofd of gegeven heeft, beloven of geven zal – nikt nie obiecal ani nie dal niczego, dat men gehouw en getrouw zal zijn aan zijne Majesteit den Koning der Nederlanden – ze bedzie wierny i lojalny wobec Jego Krоlewskiej Mosci Krоla Niderlandоw, gehoorzaam aan zijner Majesteits vertegenwoordiger in de Indische gewesten – posluszny przedstawicielowi Jego Krоlewskiej Mosci w Indiach, dat men stiptelijk zal opvolgen en doen opvolgen de wetten en bepalingen – ze dokladnie przestrzegal i nakazywal przestrzegac prawa i przepisy, die gegeven zijn of gegeven zullen worden – ktоre zostaly lub zostana wydane, en dat men zich in alles zal gedragen gelijk een goed… (hier: adsistent-resident) betaamt – i ze we wszystkim bedzie sie zachowywal jak przystoi dobremu… (tu: zastepcy rezydenta)).
Hierop volgde natuurlyk het sakramenteele: ‘zoo waarlijk helpe mij God Almachtig.’ (Nastepnie, oczywiscie, nastapila sakramentalna formula: „tak mi dopomоz Bоg Wszechmogacy”; hierop volgde natuurlyk het sakramenteele – nastepnie, oczywiscie, nastapila sakramentalna formula, ‘zoo waarlijk helpe mij God Almachtig’ – „tak mi dopomоz Bоg Wszechmogacy”). Havelaar sprak de voorgelezen woorden na. (Havelaar powtоrzyl odczytane slowa; Havelaar sprak de voorgelezen woorden na – Havelaar powtоrzyl odczytane slowa). Als in dezen eed begrepen, had eigenlyk moeten worden beschouwd de belofte: de inlandsche bevolking te zullen beschermen tegen uitzuiging en onderdrukking. (Jako czesc tej przysiegi wlasciwie nalezaloby uznac obietnice: ochrony ludnosci tubylczej przed wyzyskiem i uciskiem; als in dezen eed begrepen – jako czesc tej przysiegi, had eigenlyk moeten worden beschouwd de belofte – wlasciwie nalezaloby uznac obietnice, de inlandsche bevolking te zullen beschermen tegen uitzuiging en onderdrukking – ochrony ludnosci tubylczej przed wyzyskiem i uciskiem). Want, zwerende dat men de bestaande wetten en bepalingen zou handhaven, behoefde men slechts het oog te slaan op de talryke voorschriften dienaangaande, om intezien dat eigenlyk een byzondere eed hieromtrent niet te-pas kwam. (Bo, przysiegajac, ze bedzie przestrzegac istniejacych praw i przepisоw, wystarczylo spojrzec na liczne przepisy dotyczace tego, aby zrozumiec, ze wlasciwie nie byla potrzebna specjalna przysiega w tej sprawie; want, zwerende dat men de bestaande wetten en bepalingen zou handhaven – bo, przysiegajac, ze bedzie przestrzegac istniejacych praw i przepisоw, behoefde men slechts het oog te slaan op de talryke voorschriften dienaangaande – wystarczylo spojrzec na liczne przepisy dotyczace tego, om intezien dat eigenlyk een byzondere eed hieromtrent niet te-pas kwam – aby zrozumiec, ze wlasciwie nie byla potrzebna specjalna przysiega w tej sprawie). Maar de wetgever schynt gemeend te hebben dat overvloed van goed niet schaden kan, althans men vordert van de adsistent-residenten een afzonderlyken eed, waarby die verplichting omtrent den geringen man nogeens uitdrukkelyk vermeld wordt. (Ale ustawodawca najwyrazniej uznal, ze nadmiar dobra nie moze zaszkodzic, przynajmniej wymaga sie od zastepcоw rezydentоw osobnej przysiegi, w ktоrej ta obowiazek wobec drobnego czlowieka jest wyraznie wymieniony; maar de wetgever schynt gemeend te hebben – ale ustawodawca najwyrazniej uznal, dat overvloed van goed niet schaden kan – ze nadmiar dobra nie moze zaszkodzic, althans men vordert van de adsistent-residenten een afzonderlyken eed – przynajmniej wymaga sie od zastepcоw rezydentоw osobnej przysiegi, waarby die verplichting omtrent den geringen man nogeens uitdrukkelyk vermeld wordt – w ktоrej ta obowiazek wobec drobnego czlowieka jest wyraznie wymieniony). Havelaar moest dus andermaal ‘God Almachtig’ tot getuige nemen by de belofte: dat hy de ‘inlandsche bevolking beschermen zou tegen onderdrukking, mishandeling en knevelarij.’ (Havelaar musial wiec ponownie wziac Boga Wszechmogacego na swiadka, obiecujac, ze bedzie chronic ludnosc tubylcza przed uciskiem, zlym traktowaniem i wyzyskiem; Havelaar moest dus andermaal ‘God Almachtig’ tot getuige nemen – Havelaar musial wiec ponownie wziac Boga Wszechmogacego na swiadka, by de belofte – obiecujac, dat hy de ‘inlandsche bevolking beschermen zou tegen onderdrukking, mishandeling en knevelarij’ – ze bedzie chronic ludnosc tubylcza przed uciskiem, zlym traktowaniem i wyzyskiem).
Voor een fynen opmerker zou 't de moeite waard zyn geweest, het onderscheid gadeteslaan tusschen houding en toon van den resident en van Havelaar by deze gelegenheid. (Dla bystrego obserwatora warto byloby zauwazyc rоznice w postawie i tonie rezydenta i Havelaar podczas tej okazji; voor een fynen opmerker – dla bystrego obserwatora, zou 't de moeite waard zyn geweest – warto byloby zauwazyc, het onderscheid gadeteslaan tusschen houding en toon van den resident en van Havelaar by deze gelegenheid – rоznice w postawie i tonie rezydenta i Havelaar podczas tej okazji). Beiden hadden zy dusdanige plechtigheid meermalen bygewoond. (Obaj uczestniczyli wielokrotnie w takich ceremoniach; beiden hadden zy dusdanige plechtigheid meermalen bygewoond – obaj uczestniczyli wielokrotnie w takich ceremoniach). Het onderscheid dat ik bedoel, lag dus niet in 't meer of min getroffen zyn door het nieuwe en ongewone, doch werd alleen veroorzaakt door 't uiteenloopende der karakters en begrippen van deze beide personen. (Rоznica, ktоra mam na mysli, nie polegala wiec na wiekszym lub mniejszym wrazeniu z nowosci i niezwyklosci, lecz byla spowodowana tylko rоznymi charakterami i pojeciami tych dwоch osоb; het onderscheid dat ik bedoel – rоznica, ktоra mam na mysli, lag dus niet in 't meer of min getroffen zyn door het nieuwe en ongewone – nie polegala wiec na wiekszym lub mniejszym wrazeniu z nowosci i niezwyklosci, doch werd alleen veroorzaakt door 't uiteenloopende der karakters en begrippen van deze beide personen – lecz byla spowodowana tylko rоznymi charakterami i pojeciami tych dwоch osоb). De resident sprak wel iets sneller dan gewoonlyk, daar hy 't besluit en de eeden slechts behoefde vооrtelezen, 'tgeen hem de moeite bespaarde naar zyn slotwoorden te zoeken, maar toch geschiedde van zyn kant alles met een deftigheid en een ernst, die den oppervlakkigen beschouwer een zeer hoog denkbeeld moesten inboezemen van 't gewicht dat hy aan de zaak hechtte. (Rezydent mоwil troche szybciej niz zwykle, poniewaz musial tylko odczytac decyzje i przysiegi, co oszczedzilo mu trudu szukania slоw zakonczenia, ale mimo to wszystko odbywalo sie z jego strony z godnoscia i powaga, ktоre powierzchownemu obserwatorowi musialy wpoic bardzo wysokie wyobrazenie o znaczeniu, jakie przywiazywal do sprawy; de resident sprak wel iets sneller dan gewoonlyk – rezydent mоwil troche szybciej niz zwykle, daar hy 't besluit en de eeden slechts behoefde vооrtelezen – poniewaz musial tylko odczytac decyzje i przysiegi, 'tgeen hem de moeite bespaarde naar zyn slotwoorden te zoeken – co oszczedzilo mu trudu szukania slоw zakonczenia, maar toch geschiedde van zyn kant alles met een deftigheid en een ernst – ale mimo to wszystko odbywalo sie z jego strony z godnoscia i powaga, die den oppervlakkigen beschouwer een zeer hoog denkbeeld moesten inboezemen van 't gewicht dat hy aan de zaak hechtte – ktоre powierzchownemu obserwatorowi musialy wpoic bardzo wysokie wyobrazenie o znaczeniu, jakie przywiazywal do sprawy). Havelaar integendeel, toen hy met opgeheven vinger de eeden nasprak, had iets in gelaat, stem en houding, alsof hy zeggen wilde: ‘dat spreekt vanzelf, ook zonder God Almachtig zou ik dat doen’ en wie menschkunde bezat, zou meer vertrouwd hebben op zyn ongedwongenheid en schynbare onverschilligheid, dan op de ambtelyke deftigheid van den resident. (Havelaar z kolei, gdy powtarzal przysiegi z uniesionym palcem, mial w wyrazie twarzy, glosu i postawie cos, co jakby mоwilo: „to oczywiste, zrobilbym to nawet bez Boga Wszechmogacego” i kto znal sie na ludziach, bardziej ufalby jego swobodzie i pozornej obojetnosci niz urzedowej godnosci rezydenta; Havelaar integendeel – Havelaar z kolei, toen hy met opgeheven vinger de eeden nasprak – gdy powtarzal przysiegi z uniesionym palcem, had iets in gelaat, stem en houding – mial w wyrazie twarzy, glosu i postawie cos, alsof hy zeggen wilde – co jakby mоwilo, ‘dat spreekt vanzelf, ook zonder God Almachtig zou ik dat doen’ – „to oczywiste, zrobilbym to nawet bez Boga Wszechmogacego”, en wie menschkunde bezat, zou meer vertrouwd hebben op zyn ongedwongenheid en schynbare onverschilligheid – i kto znal sie na ludziach, bardziej ufalby jego swobodzie i pozornej obojetnosci, dan op de ambtelyke deftigheid van den resident – niz urzedowej godnosci rezydenta).
Is 't niet inderdaad bespottelyk, te meenen dat de man die geroepen is recht te spreken, de man aan wien het wel of wee van duizenden is in handen gegeven, zich zou gebonden achten door een paar uitgesproken klanken, wanneer hy niet, ook zonder die klanken, zich daartoe gedrongen voelt door zyn eigen hart? (Czy nie jest to rzeczywiscie smieszne, myslec, ze czlowiek, ktоry jest powolany do wymierzania sprawiedliwosci, czlowiek, w ktоrego rece oddano dobro lub zlo tysiecy, czulby sie zwiazany kilkoma wypowiedzianymi dzwiekami, gdyby nie czul sie do tego zmuszony przez wlasne serce, nawet bez tych dzwiekоw?; is 't niet inderdaad bespottelyk – czy nie jest to rzeczywiscie smieszne, te meenen dat de man die geroepen is recht te spreken – myslec, ze czlowiek, ktоry jest powolany do wymierzania sprawiedliwosci, de man aan wien het wel of wee van duizenden is in handen gegeven – czlowiek, w ktоrego rece oddano dobro lub zlo tysiecy, zich zou gebonden achten door een paar uitgesproken klanken – czulby sie zwiazany kilkoma wypowiedzianymi dzwiekami, wanneer hy niet, ook zonder die klanken, zich daartoe gedrongen voelt door zyn eigen hart – gdyby nie czul sie do tego zmuszony przez wlasne serce, nawet bez tych dzwiekоw). Wy gelooven van Havelaar, dat hy de armen en onderdrukten, waar hy die mocht aantreffen, zou beschermd hebben, al had hy by ‘God Almachtig’ het tegendeel beloofd. (Wierzymy, ze Havelaar chronilby biednych i uciskanych, gdziekolwiek by ich nie spotkal, nawet gdyby obiecal Bogu Wszechmogacemu cos przeciwnego; wy gelooven van Havelaar – wierzymy, ze Havelaar, dat hy de armen en onderdrukten, waar hy die mocht aantreffen, zou beschermd hebben – chronilby biednych i uciskanych, gdziekolwiek by ich nie spotkal, al had hy by ‘God Almachtig’ het tegendeel beloofd – nawet gdyby obiecal Bogu Wszechmogacemu cos przeciwnego).
Daarop volgde een toespraak van den resident tot de Hoofden, waarop hy hun den adsistent-resident als opperhoofd der Afdeeling voorstelde, hen uitnoodigde hem te gehoorzamen, hun verplichtingen stipt natekomen, en dergelyke gemeenplaatsen meer. (Nastepnie nastapilo przemоwienie rezydenta do przywоdcоw, w ktоrym przedstawil im zastepce rezydenta jako glоwnego szefa wydzialu, zachecil ich do posluszenstwa wobec niego, scislego przestrzegania ich obowiazkоw i podobnych ogоlnikоw; daarop volgde een toespraak van den resident tot de Hoofden – nastepnie nastapilo przemоwienie rezydenta do przywоdcоw, waarop hy hun den adsistent-resident als opperhoofd der Afdeeling voorstelde – w ktоrym przedstawil im zastepce rezydenta jako glоwnego szefa wydzialu, hen uitnoodigde hem te gehoorzamen – zachecil ich do posluszenstwa wobec niego, hun verplichtingen stipt natekomen – scislego przestrzegania ich obowiazkоw, en dergelyke gemeenplaatsen meer – i podobnych ogоlnikоw). De hoofden werden daarop ееn-voor-ееn by name aan Havelaar voorgesteld. (Nastepnie przywоdcy byli przedstawiani Havelaarowi jeden po drugim po imieniu; de hoofden werden daarop ееn-voor-ееn by name aan Havelaar voorgesteld – nastepnie przywоdcy byli przedstawiani Havelaarowi jeden po drugim po imieniu). Hy reikte ieder de hand, en de ‘installatie’ was afgeloopen. (Kazdemu podal reke i „instalacja” dobiegla konca; hy reikte ieder de hand – kazdemu podal reke, en de ‘installatie’ was afgeloopen – i „instalacja” dobiegla konca).
Men gebruikte ten-huize van den Adhipatti 't middagmaal, waartoe ook de kommandant Duclari genoodigd was. (W domu Adhipatti zjedzono obiad, na ktоry zaproszony byl takze komendant Duclari; men gebruikte ten-huize van den Adhipatti 't middagmaal – w domu Adhipatti zjedzono obiad, waartoe ook de kommandant Duclari genoodigd was – na ktоry zaproszony byl takze komendant Duclari). Terstond na afloop daarvan, stapte de resident die gaarne nog dien avend te Serang wilde terug zyn: (Zaraz po jego zakonczeniu rezydent, ktоry chetnie chcial jeszcze tego wieczoru wrоcic do Serang, wsiadl do powozu; terstond na afloop daarvan – zaraz po jego zakonczeniu, stapte de resident die gaarne nog dien avend te Serang wilde terug zyn – rezydent, ktоry chetnie chcial jeszcze tego wieczoru wrоcic do Serang, wsiadl do powozu):
Omdat. Hy. Het. Zoo. Byzonder. Druk. Had. (Bo. On. Byl. Tak. Bardzo. Zajety; omdat – bo, hy – on, het – byl, zoo – tak, byzonder – bardzo, druk had – zajety).
…weder in zyn reiswagen, en zoo keerde Rangkas-Betoeng weldra terug tot een stilte, als te verwachten is van een javasche binnenpost die door slechts weinig Europeanen bewoond werd en daarenboven niet aan den grooten weg gelegen was. (…znоw do swojego powozu i tak Rangkas-Betoeng wkrоtce powrоcil do ciszy, ktоrej mozna sie spodziewac po jawajskiej placоwce wewnetrznej zamieszkanej tylko przez niewielu Europejczykоw i dodatkowo nie polozonej przy glоwnej drodze; weder in zyn reiswagen – znоw do swojego powozu, en zoo keerde Rangkas-Betoeng weldra terug tot een stilte – i tak Rangkas-Betoeng wkrоtce powrоcil do ciszy, als te verwachten is van een javasche binnenpost – ktоrej mozna sie spodziewac po jawajskiej placоwce wewnetrznej, die door slechts weinig Europeanen bewoond werd – zamieszkanej tylko przez niewielu Europejczykоw, en daarenboven niet aan den grooten weg gelegen was – i dodatkowo nie polozonej przy glоwnej drodze).
De kennismaking tusschen Duclari en Havelaar was spoedig op een gemakkelyken voet gebracht. (Znajomosc miedzy Duclari a Havelaar zostala szybko nawiazana na swobodnej stopie; de kennismaking tusschen Duclari en Havelaar – znajomosc miedzy Duclari a Havelaar, was spoedig op een gemakkelyken voet gebracht – zostala szybko nawiazana na swobodnej stopie). De Adhipatti gaf blyken van ingenomenheid met zyn nieuwen ‘ouder broeder’ en Verbrugge verhaalde later dat ook de resident, dien hy op zyn terugreis naar Serang een eind wegs uitgeleide had gedaan, zich zeer gunstig over de familie Havelaar, die op haar doortocht naar Lebak eenige dagen ten-zynen-huize vertoefde, had uitgelaten. (Adhipatti wyrazil zadowolenie ze swojego nowego „starszego brata”, a Verbrugge pоzniej opowiedzial, ze takze rezydent, ktоremu towarzyszyl w drodze powrotnej do Serang, wypowiadal sie bardzo pozytywnie o rodzinie Havelaar, ktоra podczas podrоzy do Lebak zatrzymala sie na kilka dni w jego domu; de Adhipatti gaf blyken van ingenomenheid met zyn nieuwen ‘ouder broeder’ – Adhipatti wyrazil zadowolenie ze swojego nowego „starszego brata”, en Verbrugge verhaalde later dat ook de resident – a Verbrugge pоzniej opowiedzial, ze takze rezydent, dien hy op zyn terugreis naar Serang een eind wegs uitgeleide had gedaan – ktоremu towarzyszyl w drodze powrotnej do Serang, zich zeer gunstig over de familie Havelaar – wypowiadal sie bardzo pozytywnie o rodzinie Havelaar, die op haar doortocht naar Lebak eenige dagen ten-zynen-huize vertoefde – ktоra podczas podrоzy do Lebak zatrzymala sie na kilka dni w jego domu, had uitgelaten – wypowiadal sie). Ook zeide hy dat Havelaar, by de Regeering goed aangeteekend staande, hoogstwaarschynlyk spoedig tot een hooger ambt bevorderd, of althans naar een meer ‘voordeelige’ afdeeling verplaatst worden zou. (Powiedzial takze, ze Havelaar, dobrze oceniany przez rzad, najprawdopodobniej wkrоtce awansuje na wyzsze stanowisko lub przynajmniej zostanie przeniesiony do bardziej „korzystnego” dzialu; ook zeide hy dat Havelaar – powiedzial takze, ze Havelaar, by de Regeering goed aangeteekend staande – dobrze oceniany przez rzad, hoogstwaarschynlyk spoedig tot een hooger ambt bevorderd – najprawdopodobniej wkrоtce awansuje na wyzsze stanowisko, of althans naar een meer ‘voordeelige’ afdeeling verplaatst worden zou – lub przynajmniej zostanie przeniesiony do bardziej „korzystnego” dzialu).
Max en ‘zyn Tine’ waren eerst onlangs van een reis naar Europa teruggekeerd, en gevoelden zich vermoeid van wat ik eens zeer eigenaardig een koffertjes-leven heb hooren noemen. (Max i ‘jego Tine’ niedawno wrоcili z podrоzy do Europy i czuli sie zmeczeni tym, co kiedys uslyszalem okresleniem „zycie z walizkami”; Max en ‘zyn Tine’ waren eerst onlangs van een reis naar Europa teruggekeerd – Max i ‘jego Tine’ niedawno wrоcili z podrоzy do Europy, en gevoelden zich vermoeid van wat ik eens zeer eigenaardig een koffertjes-leven heb hooren noemen – i czuli sie zmeczeni tym, co kiedys uslyszalem okresleniem „zycie z walizkami”). Zy achtten zich dus gelukkig, na veel omzwervens eindelyk weder eens een plek te bewonen waar zy zouden te-huis behooren. (Uwazali sie wiec za szczesliwych, ze po wielu wedrоwkach wreszcie moga zamieszkac w miejscu, ktоre beda mogli nazwac domem; zy achtten zich dus gelukkig – uwazali sie wiec za szczesliwych, na veel omzwervens eindelyk weder eens een plek te bewonen – ze po wielu wedrоwkach wreszcie moga zamieszkac w miejscu, waar zy zouden te-huis behooren – ktоre beda mogli nazwac domem). Vооr hun reis naar Europa, was Havelaar adsistent-resident van Amboina geweest, waar hy met veel moeielykheden had te stryden gehad, omdat de bevolking van dat eiland in een gistenden en oproerigen toestand verkeerde ten-gevolge van de vele verkeerde maatregelen die in den laatsten tyd genomen waren. (Przed podrоza do Europy Havelaar byl zastepca rezydenta w Amboina, gdzie mial wiele trudnosci, poniewaz ludnosc tej wyspy znajdowala sie w stanie fermentacji i buntu z powodu wielu blednych dzialan podjetych w ostatnim czasie; vооr hun reis naar Europa, was Havelaar adsistent-resident van Amboina geweest – przed podrоza do Europy Havelaar byl zastepca rezydenta w Amboina, waar hy met veel moeielykheden had te stryden gehad – gdzie mial wiele trudnosci, omdat de bevolking van dat eiland in een gistenden en oproerigen toestand verkeerde – poniewaz ludnosc tej wyspy znajdowala sie w stanie fermentacji i buntu, ten-gevolge van de vele verkeerde maatregelen die in den laatsten tyd genomen waren – z powodu wielu blednych dzialan podjetych w ostatnim czasie). Niet zonder veerkracht had hy dezen geest van verzet weten te onderdrukken, doch uit verdriet over de weinige hulp die men hem hierin van-hooger-hand verleende, en uit ergernis over 't ellendig bestuur dat sedert eeuwen de heerlyke streken der Molukken ontvolkt en bederft… (Nie bez determinacji zdolal stlumic tego ducha oporu, lecz z zalu nad niewielka pomoca, ktоra otrzymal od przelozonych, i z irytacji nad okropnym zarzadzaniem, ktоre od wiekоw wyludnia i niszczy wspaniale regiony Molukоw…; niet zonder veerkracht had hy dezen geest van verzet weten te onderdrukken – nie bez determinacji zdolal stlumic tego ducha oporu, doch uit verdriet over de weinige hulp die men hem hierin van-hooger-hand verleende – lecz z zalu nad niewielka pomoca, ktоra otrzymal od przelozonych, en uit ergernis over 't ellendig bestuur dat sedert eeuwen de heerlyke streken der Molukken ontvolkt en bederft – i z irytacji nad okropnym zarzadzaniem, ktоre od wiekоw wyludnia i niszczy wspaniale regiony Molukоw…).
De belangstellende lezer trachte te lezen te krygen wat over dit onderwerp reeds in 1825 door den baron Van der Capellen geschreven werd, en kan de Publikatien van dezen menschenvriend vinden in het Indische Staatsblad van dat jaar. (Zainteresowany czytelnik powinien przeczytac, co na ten temat napisal juz w 1825 roku baron Van der Capellen, a publikacje tego przyjaciela ludzkosci mozna znalezc w Indisch Staatsblad z tego roku; de belangstellende lezer trachte te lezen te krygen wat over dit onderwerp reeds in 1825 door den baron Van der Capellen geschreven werd – zainteresowany czytelnik powinien przeczytac, co na ten temat napisal juz w 1825 roku baron Van der Capellen, en kan de Publikatien van dezen menschenvriend vinden in het Indische Staatsblad van dat jaar – a publikacje tego przyjaciela ludzkosci mozna znalezc w Indisch Staatsblad z tego roku). De toestand is er sedert dien tyd niet beter op geworden! (Sytuacja od tego czasu sie nie poprawila!; de toestand is er sedert dien tyd niet beter op geworden – sytuacja od tego czasu sie nie poprawila!).
Hoe dit zy, Havelaar deed te Amboina wat hy mocht en kon, maar uit ergernis over gebrek aan medewerking van hen die in de eerste plaats geroepen waren zyn pogingen te steunen, was hy ziek geworden, en dit had hem bewogen naar Europa te vertrekken. (Tak czy inaczej, Havelaar robil w Amboina, co mоgl, ale z irytacji z powodu braku wspоlpracy ze strony tych, ktоrzy byli w pierwszej kolejnosci wezwani do wspierania jego wysilkоw, zachorowal i to sklonilo go do wyjazdu do Europy; hoe dit zy, Havelaar deed te Amboina wat hy mocht en kon – tak czy inaczej, Havelaar robil w Amboina, co mоgl, maar uit ergernis over gebrek aan medewerking van hen die in de eerste plaats geroepen waren zyn pogingen te steunen – ale z irytacji z powodu braku wspоlpracy ze strony tych, ktоrzy byli w pierwszej kolejnosci wezwani do wspierania jego wysilkоw, was hy ziek geworden – zachorowal, en dit had hem bewogen naar Europa te vertrekken – i to sklonilo go do wyjazdu do Europy). Strikt genomen had hy by wederplaatsing aanspraak gehad op beter keuze dan de arme geenszins welvarende afdeeling Lebak, daar zyn werkkring te Amboina van grooter gewicht was, en hy dааr, zonder resident boven zich, geheel op zichzelf gestaan had. (Scisle mоwiac, po ponownym mianowaniu mial prawo do lepszego wyboru niz biedny, w zaden sposоb nie prosperujacy dzial Lebak, poniewaz jego obszar dzialania w Amboina mial wieksze znaczenie, a on tam, bez rezydenta nad soba, dzialal calkowicie samodzielnie; strikt genomen had hy by wederplaatsing aanspraak gehad op beter keuze dan de arme geenszins welvarende afdeeling Lebak – scisle mоwiac, po ponownym mianowaniu mial prawo do lepszego wyboru niz biedny, w zaden sposоb nie prosperujacy dzial Lebak, daar zyn werkkring te Amboina van grooter gewicht was – poniewaz jego obszar dzialania w Amboina mial wieksze znaczenie, en hy dааr, zonder resident boven zich, geheel op zichzelf gestaan had – a on tam, bez rezydenta nad soba, dzialal calkowicie samodzielnie). Bovendien was er, reeds voor hy naar Amboina vertrok, spraak van geweest hem tot resident te verheffen, en het bevreemdde dus sommigen dat hem thans het bestuur eener Afdeeling werd opgedragen, die aan kultuur-emolumenten zoo weinig opbracht, dewyl velen het belang eener bediening naar de daaraan verbonden inkomsten afmeten. (Co wiecej, zanim wyjechal do Amboina, mоwiono o awansowaniu go na rezydenta, wiec niektоrych zdziwilo, ze teraz powierzono mu zarzad dzialem, ktоry przynosil tak niewiele zyskоw z uprawy, poniewaz wielu ocenia wartosc stanowiska na podstawie zwiazanych z nim dochodоw; bovendien was er, reeds voor hy naar Amboina vertrok, spraak van geweest hem tot resident te verheffen – co wiecej, zanim wyjechal do Amboina, mоwiono o awansowaniu go na rezydenta, en het bevreemdde dus sommigen dat hem thans het bestuur eener Afdeeling werd opgedragen – wiec niektоrych zdziwilo, ze teraz powierzono mu zarzad dzialem, die aan kultuur-emolumenten zoo weinig opbracht – ktоry przynosil tak niewiele zyskоw z uprawy, dewyl velen het belang eener bediening naar de daaraan verbonden inkomsten afmeten – poniewaz wielu ocenia wartosc stanowiska na podstawie zwiazanych z nim dochodоw). Hyzelf echter beklaagde zich hierover volstrekt niet, want zyn eerzucht was geenszins van dien aard dat hy bedelen zou om hoogeren rang of meer gewin. (Sam jednak wcale sie na to nie skarzyl, poniewaz jego ambicja w zaden sposоb nie polegala na tym, by ubiegac sie o wyzszy stopien lub wiekszy zysk; hyzelf echter beklaagde zich hierover volstrekt niet – sam jednak wcale sie na to nie skarzyl, want zyn eerzucht was geenszins van dien aard – poniewaz jego ambicja w zaden sposоb nie polegala na tym, dat hy bedelen zou om hoogeren rang of meer gewin – by ubiegac sie o wyzszy stopien lub wiekszy zysk).
En dit laatste ware hem toch goed te-stade gekomen! (A ostatnie z pewnoscia by mu sie przydalo!; en dit laatste ware hem toch goed te-stade gekomen – a ostatnie z pewnoscia by mu sie przydalo!). Want op zyn reizen in Europa had hy het weinige uitgegeven, dat hy in vorige jaren had overgegaard. (Poniewaz podczas podrоzy po Europie wydal niewiele, co zaoszczedzil w poprzednich latach; want op zyn reizen in Europa had hy het weinige uitgegeven – poniewaz podczas podrоzy po Europie wydal niewiele, dat hy in vorige jaren had overgegaard – co zaoszczedzil w poprzednich latach). Zelfs had hy daar schulden achtergelaten, en hy was dus, in ееn woord, arm. (Nawet zostawil tam dlugi i byl wiec, jednym slowem, biedny; zelfs had hy daar schulden achtergelaten – nawet zostawil tam dlugi, en hy was dus, in ееn woord, arm – i byl wiec, jednym slowem, biedny). Doch nooit had hy zyn ambt beschouwd als een geldwinning, en by zyn benoeming naar Lebak nam hy zich met tevredenheid voor, het achterstallige door zuinigheid intehalen, in welk voornemen zyn vrouw die zoo eenvoudig was in smaak en behoeften, hem met genoegen ondersteunen zou. (Nigdy jednak nie traktowal swojego urzedu jako sposobu na zarobek i przy swojej nominacji do Lebak z zadowoleniem postanowil nadrobic zaleglosci dzieki oszczednosci, w czym z checia miala mu pomоc jego zona, ktоra byla tak prosta w smaku i potrzebach; doch nooit had hy zyn ambt beschouwd als een geldwinning – nigdy jednak nie traktowal swojego urzedu jako sposobu na zarobek, en by zyn benoeming naar Lebak nam hy zich met tevredenheid voor – i przy swojej nominacji do Lebak z zadowoleniem postanowil, het achterstallige door zuinigheid intehalen – nadrobic zaleglosci dzieki oszczednosci, in welk voornemen zyn vrouw die zoo eenvoudig was in smaak en behoeften – w czym z checia miala mu pomоc jego zona, ktоra byla tak prosta w smaku i potrzebach, hem met genoegen ondersteunen zou – z checia miala mu pomоc).
Maar zuinigheid viel Havelaar moeielyk. (Ale oszczednosc byla dla Havelaara trudna; maar zuinigheid viel Havelaar moeielyk – ale oszczednosc byla dla Havelaara trudna). Hy voor zichzelf kon zich tot het strikt-noodige bepalen. (Dla siebie samego mоgl ograniczyc sie do absolutnego minimum; hy voor zichzelf kon zich tot het strikt-noodige bepalen – dla siebie samego mоgl ograniczyc sie do absolutnego minimum). Ja, zonder de minste inspanning kon hy binnen de grens daarvan blyven, doch waar anderen hulp behoefden, was hem 't helpen, het geven, een ware hartstocht. (Tak, bez najmniejszego wysilku mоgl pozostac w tych granicach, ale tam, gdzie inni potrzebowali pomocy, pomaganie, dawanie, bylo dla niego prawdziwa pasja; ja, zonder de minste inspanning kon hy binnen de grens daarvan blyven – tak, bez najmniejszego wysilku mоgl pozostac w tych granicach, doch waar anderen hulp behoefden, was hem 't helpen, het geven, een ware hartstocht – ale tam, gdzie inni potrzebowali pomocy, pomaganie, dawanie, bylo dla niego prawdziwa pasja). Hyzelf zag dit zwak in, beredeneerde met al 't gezond verstand dat hem gegeven was, hoe onrecht hy deed, iemand te ondersteunen, waar hyzelf meer aanspraak zou gehad hebben op zyn eigen hulp… (Sam dostrzegal te slabosc, rozumowal z cala zdroworozsadkowoscia, jaka mu byla dana, jak niesprawiedliwe bylo wspieranie kogos, gdy sam mialby wieksze prawo do wlasnej pomocy…; hyzelf zag dit zwak in – sam dostrzegal te slabosc, beredeneerde met al 't gezond verstand dat hem gegeven was – rozumowal z cala zdroworozsadkowoscia, jaka mu byla dana, hoe onrecht hy deed, iemand te ondersteunen, waar hyzelf meer aanspraak zou gehad hebben op zyn eigen hulp – jak niesprawiedliwe bylo wspieranie kogos, gdy sam mialby wieksze prawo do wlasnej pomocy…). gevoelde dit onrecht nog levendiger, wanneer ook ‘zyn Tine’ en Max, die hy beiden zoo lief had, te lyden hadden onder de gevolgen zyner vrygevigheid… (odczuwal te niesprawiedliwosc jeszcze bardziej, gdy takze ‘jego Tine’ i Max, ktоrych tak bardzo kochal, cierpieli z powodu jego hojnosci…; gevoelde dit onrecht nog levendiger – odczuwal te niesprawiedliwosc jeszcze bardziej, wanneer ook ‘zyn Tine’ en Max – gdy takze ‘jego Tine’ i Max, die hy beiden zoo lief had – ktоrych tak bardzo kochal, te lyden hadden onder de gevolgen zyner vrygevigheid – cierpieli z powodu jego hojnosci…). hy verweet zich zyn goedhartigheid als zwakte, als ydelheid, als zucht om voor een verkleeden prins doortegaan… (wyrzucal sobie swoja dobroc jako slabosc, prоznosc, chec uchodzenia za przebrany ksiaze…; hy verweet zich zyn goedhartigheid als zwakte – wyrzucal sobie swoja dobroc jako slabosc, als ydelheid – prоznosc, als zucht om voor een verkleeden prins doortegaan – chec uchodzenia za przebrany ksiaze…). hy beloofde zich beterschap, en toch… telkens als deze of gene zich aan hem wist voortedoen als 't slachtoffer van tegenspoed, vergat hy alles om te helpen. (obiecujac sobie poprawe, i mimo to… za kazdym razem, gdy ktos przedstawial sie jako ofiara nieszczescia, zapominal o wszystkim, by pomоc; hy beloofde zich beterschap – obiecujac sobie poprawe, en toch – i mimo to, telkens als deze of gene zich aan hem wist voortedoen als 't slachtoffer van tegenspoed – za kazdym razem, gdy ktos przedstawial sie jako ofiara nieszczescia, vergat hy alles om te helpen – zapominal o wszystkim, by pomоc). En dit in-weerwil der bittere ondervinding van de gevolgen dezer door overdryving tot fout geworden deugd. (I to pomimo gorzkiego doswiadczenia skutkоw tej przesadzonej cnoty, ktоra stala sie wada; en dit in-weerwil der bittere ondervinding van de gevolgen – i to pomimo gorzkiego doswiadczenia skutkоw, dezer door overdryving tot fout geworden deugd – tej przesadzonej cnoty, ktоra stala sie wada). Acht dagen voor de geboorte van zyn kleinen Max, bezat hy 't noodige niet om 't yzeren wiegje te koopen waarin zyn lieveling rusten zou, en weinig tyds te-voren nog had hy de weinige versierselen zyner vrouw opgeofferd, om iemand bytestaan die gewis in beter omstandigheden verkeerde dan hyzelf. (Osiem dni przed narodzinami jego malego Maxa nie mial wystarczajacych srodkоw, aby kupic zelazne lоzeczko, w ktоrym mial spoczac jego ukochany, a niedlugo wczesniej poswiecil skromne ozdoby swojej zony, aby pomоc komus, kto z pewnoscia byl w lepszej sytuacji niz on sam; acht dagen voor de geboorte van zyn kleinen Max – osiem dni przed narodzinami jego malego Maxa, bezat hy 't noodige niet om 't yzeren wiegje te koopen waarin zyn lieveling rusten zou – nie mial wystarczajacych srodkоw, aby kupic zelazne lоzeczko, w ktоrym mial spoczac jego ukochany, en weinig tyds te-voren nog had hy de weinige versierselen zyner vrouw opgeofferd – a niedlugo wczesniej poswiecil skromne ozdoby swojej zony, om iemand bytestaan die gewis in beter omstandigheden verkeerde dan hyzelf – aby pomоc komus, kto z pewnoscia byl w lepszej sytuacji niz on sam).
Maar dit alles lag al weer ver achter hen toen zy waren aangekomen te Lebak! (Ale wszystko to bylo juz daleko za nimi, gdy przybyli do Lebak!; maar dit alles lag al weer ver achter hen toen zy waren aangekomen te Lebak – ale wszystko to bylo juz daleko za nimi, gdy przybyli do Lebak!). Met vroolyke kalmte hadden zy bezit genomen van het huis: ‘waar ze nu toch eenigen tyd hoopten te blyven.’ (Z radosnym spokojem objeli w posiadanie dom: „gdzie teraz mieli nadzieje pozostac przez jakis czas”; met vroolyke kalmte hadden zy bezit genomen van het huis – z radosnym spokojem objeli w posiadanie dom, ‘waar ze nu toch eenigen tyd hoopten te blyven’ – „gdzie teraz mieli nadzieje pozostac przez jakis czas”). Met een eigenaardig genot hadden zy te Batavia de meubelen besteld, die alles zoo comfortable en gezellig maken zouden. (Z osobliwa przyjemnoscia zamоwili w Batavii meble, ktоre mialy uczynic wszystko tak komfortowym i przytulnym; met een eigenaardig genot hadden zy te Batavia de meubelen besteld – z osobliwa przyjemnoscia zamоwili w Batavii meble, die alles zoo comfortable en gezellig maken zouden – ktоre mialy uczynic wszystko tak komfortowym i przytulnym). Zy toonden elkaar de plekken waar ze zouden ontbyten, waar kleine Max spelen zou, waar de bibliotheek zou staan, waar hy 's avends haar zou voorlezen wat hy dien dag geschreven had, want hy was altyd bezig met het ontwikkelen zyner denkbeelden op 't papier… (Pokazywali sobie miejsca, gdzie beda jesc sniadanie, gdzie bedzie bawil sie maly Max, gdzie bedzie biblioteka, gdzie wieczorem bedzie jej czytal to, co napisal tego dnia, bo zawsze zajmowal sie rozwijaniem swoich mysli na papierze…; zy toonden elkaar de plekken waar ze zouden ontbyten – pokazywali sobie miejsca, gdzie beda jesc sniadanie, waar kleine Max spelen zou – gdzie bedzie bawil sie maly Max, waar de bibliotheek zou staan – gdzie bedzie biblioteka, waar hy 's avends haar zou voorlezen wat hy dien dag geschreven had – gdzie wieczorem bedzie jej czytal to, co napisal tego dnia, want hy was altyd bezig met het ontwikkelen zyner denkbeelden op 't papier – bo zawsze zajmowal sie rozwijaniem swoich mysli na papierze…). en: ‘eens zou dat gedrukt worden, meende Tine, en dan zou men zien wie haar Max was!’ (i: „kiedys to zostanie wydrukowane, uwazala Tine, a wtedy wszyscy zobacza, kim byl jej Max!”; en: ‘eens zou dat gedrukt worden, meende Tine – i: „kiedys to zostanie wydrukowane, uwazala Tine, en dan zou men zien wie haar Max was’ – a wtedy wszyscy zobacza, kim byl jej Max!”). Maar nooit had hy iets ter-perse laten leggen van wat er in zyn hoofd omging, omdat zekere schroom hem bezielde, die wel iets zweemde naar eerbaarheid. (Ale nigdy nie opublikowal niczego z tego, co mu chodzilo po glowie, poniewaz kierowala nim pewna wstydliwosc, ktоra miala cos wspоlnego z prawoscia; maar nooit had hy iets ter-perse laten leggen van wat er in zyn hoofd omging – ale nigdy nie opublikowal niczego z tego, co mu chodzilo po glowie, omdat zekere schroom hem bezielde – poniewaz kierowala nim pewna wstydliwosc, die wel iets zweemde naar eerbaarheid – ktоra miala cos wspоlnego z prawoscia). Hyzelf althans wist dezen tegenzin niet beter te beschryven, dan door aan wie hem aanspoorden tot publiciteit, te vragen: ‘zoudt gy uw dochter op-straat laten loopen zonder hemd?’ (On sam nie potrafil lepiej opisac tej niecheci, niz pytajac tych, ktоrzy go namawiali do publikacji: „czy pozwolilbys swojej cоrce chodzic po ulicy bez koszuli?”; hyzelf althans wist dezen tegenzin niet beter te beschryven – on sam nie potrafil lepiej opisac tej niecheci, dan door aan wie hem aanspoorden tot publiciteit, te vragen – niz pytajac tych, ktоrzy go namawiali do publikacji: ‘zoudt gy uw dochter op-straat laten loopen zonder hemd’ – „czy pozwolilbys swojej cоrce chodzic po ulicy bez koszuli?”).
Dit was dan weer een van de vele boutades, die zyn omgeving deden zeggen dat ‘die Havelaar toch een zonderling mensch was’, en ik beweer het tegendeel niet. (To byla wiec jedna z wielu jego bon motоw, ktоre sprawialy, ze otoczenie mоwilo, ze „ten Havelaar to jednak dziwny czlowiek”, i nie twierdze, ze jest inaczej; dit was dan weer een van de vele boutades – to byla wiec jedna z wielu jego bon motоw, die zyn omgeving deden zeggen dat ‘die Havelaar toch een zonderling mensch was’ – ktоre sprawialy, ze otoczenie mоwilo, ze „ten Havelaar to jednak dziwny czlowiek”, en ik beweer het tegendeel niet – i nie twierdze, ze jest inaczej). Maar als men de moeite nam zyn ongewone wyze van spreken te vertalen, zou men in die vreemde vraag over het toilet van een meisje, wellicht den tekst gevonden hebben voor een verhandeling over de kuisheid van den geest, die schuw is voor de blikken van den lompen voorbyganger, en zich terugtrekt in een hulsel van maagdelyke schroomvalligheid. (Ale gdyby ktos zadal sobie trud przetlumaczenia jego niezwyklego sposobu mоwienia, mоglby w tym dziwnym pytaniu o ubiоr dziewczyny znalezc tekst do traktatu o czystosci ducha, ktоry jest niesmialy wobec spojrzen prymitywnego przechodnia i wycofuje sie w oslone dziewiczej wstydliwosci; maar als men de moeite nam zyn ongewone wyze van spreken te vertalen – ale gdyby ktos zadal sobie trud przetlumaczenia jego niezwyklego sposobu mоwienia, zou men in die vreemde vraag over het toilet van een meisje – mоglby w tym dziwnym pytaniu o ubiоr dziewczyny wellicht den tekst gevonden hebben voor een verhandeling over de kuisheid van den geest – znalezc tekst do traktatu o czystosci ducha, die schuw is voor de blikken van den lompen voorbyganger – ktоry jest niesmialy wobec spojrzen prymitywnego przechodnia, en zich terugtrekt in een hulsel van maagdelyke schroomvalligheid – i wycofuje sie w oslone dziewiczej wstydliwosci).
Ja, ze zouden gelukkig zyn te Rangkas-Betoeng, Havelaar en zyn Tine! (Tak, beda szczesliwi w Rangkas-Betoeng, Havelaar i jego Tine!; ja, ze zouden gelukkig zyn te Rangkas-Betoeng – tak, beda szczesliwi w Rangkas-Betoeng, Havelaar en zyn Tine – Havelaar i jego Tine!). De eenige zorg die hen drukte, waren de schulden die zy in Europa hadden achtergelaten, verhoogd met de nog onbetaalde kosten der terugreis naar Indie, en met de uitgaven voor 't meubelen hunner woning. (Jedynym zmartwieniem, ktоre ich dreczylo, byly dlugi, ktоre zostawili w Europie, powiekszone o jeszcze nieoplacone koszty powrotu do Indii i wydatki na umeblowanie ich domu; de eenige zorg die hen drukte – jedynym zmartwieniem, ktоre ich dreczylo, waren de schulden die zy in Europa hadden achtergelaten – byly dlugi, ktоre zostawili w Europie, verhoogd met de nog onbetaalde kosten der terugreis naar Indie – powiekszone o jeszcze nieoplacone koszty powrotu do Indii, en met de uitgaven voor 't meubelen hunner woning – i wydatki na umeblowanie ich domu). Maar nood was er niet. (Ale nie bylo potrzeby; maar nood was er niet – ale nie bylo potrzeby). Ze zouden immers leven van de helft, van een derde zyner inkomsten? (Zyli przeciez z polowy, z jednej trzeciej swoich dochodоw?; ze zouden immers leven van de helft – zyli przeciez z polowy, van een derde zyner inkomsten – z jednej trzeciej swoich dochodоw?). Misschien ook, ja waarschynlyk, zou hy spoedig resident worden, en dan werd alles makkelyk geregeld in weinig tyds… (Byc moze, tak, prawdopodobnie, wkrоtce zostanie rezydentem, a wtedy wszystko bedzie latwo zalatwione w krоtkim czasie…; misschien ook, ja waarschynlyk, zou hy spoedig resident worden – byc moze, tak, prawdopodobnie, wkrоtce zostanie rezydentem, en dan werd alles makkelyk geregeld in weinig tyds – a wtedy wszystko bedzie latwo zalatwione w krоtkim czasie…).
Hoewel 't my erg spyten zou, Tine, Lebak te verlaten, want er is hier veel te doen. (– Chociaz bardzo bym zalowal, Tine, opuszczenia Lebak, bo tu jest duzo do zrobienia; hoewel 't my erg spyten zou, Tine, Lebak te verlaten – chociaz bardzo bym zalowal, Tine, opuszczenia Lebak, want er is hier veel te doen – bo tu jest duzo do zrobienia). Je moet heel zuinig wezen, beste, dan kunnen wy misschien alles afdoen, ook zonder bevordering… en dan hoop ik lang hier te blyven, heel lang! (Musisz byc bardzo oszczedna, kochanie, wtedy moze uda nam sie wszystko zalatwic, nawet bez awansu… i mam nadzieje, ze zostaniemy tu dlugo, bardzo dlugo!; je moet heel zuinig wezen, beste – musisz byc bardzo oszczedna, kochanie, dan kunnen wy misschien alles afdoen, ook zonder bevordering – wtedy moze uda nam sie wszystko zalatwic, nawet bez awansu, en dan hoop ik lang hier te blyven, heel lang – i mam nadzieje, ze zostaniemy tu dlugo, bardzo dlugo!).
Een aansporing tot zuinigheid nu, behoefde hy tot hааr niet te richten. (Zacheta do oszczednosci nie byla teraz do niej skierowana; een aansporing tot zuinigheid nu – zacheta do oszczednosci, behoefde hy tot hааr niet te richten – nie byla teraz do niej skierowana). Zy had er waarlyk geen schuld aan, dat spaarzaamheid noodig was geworden, doch ze had zich zoo vereenzelvigd met haar Max, dat ze die aansporing geenszins opvatte als een verwyt, wat het dan ook niet was. (Naprawde nie byla winna temu, ze oszczednosc stala sie konieczna, ale tak bardzo zidentyfikowala sie ze swoim Maxem, ze nie traktowala tej zachety jako wyrzutu, czym zreszta nie byla; zy had er waarlyk geen schuld aan, dat spaarzaamheid noodig was geworden – naprawde nie byla winna temu, ze oszczednosc stala sie konieczna, doch ze had zich zoo vereenzelvigd met haar Max – ale tak bardzo zidentyfikowala sie ze swoim Maxem, dat ze die aansporing geenszins opvatte als een verwyt, wat het dan ook niet was – ze nie traktowala tej zachety jako wyrzutu, czym zreszta nie byla). Want Havelaar wist zeer goed dat hy alleen gefaald had door zyn te ver gedreven vrygevigheid, en dat haar fout – ?ls er dan een fout bestond aan hare zyde – alleen hierin had gelegen, dat ze uit liefde voor Max altyd alles had goedgekeurd wat hy deed. (Bo Havelaar bardzo dobrze wiedzial, ze zawiоdl tylko przez swoja przesadna hojnosc, a jej wina – jesli po jej stronie byla jakas wina – polegala jedynie na tym, ze z milosci do Maxa zawsze akceptowala wszystko, co robil; want Havelaar wist zeer goed dat hy alleen gefaald had door zyn te ver gedreven vrygevigheid – bo Havelaar bardzo dobrze wiedzial, ze zawiоdl tylko przez swoja przesadna hojnosc, en dat haar fout – ?ls er dan een fout bestond aan hare zyde – alleen hierin had gelegen – a jej wina – jesli po jej stronie byla jakas wina – polegala jedynie na tym, dat ze uit liefde voor Max altyd alles had goedgekeurd wat hy deed – ze z milosci do Maxa zawsze akceptowala wszystko, co robil).
Ja, zy had het goed gevonden, toen hy die beide arme vrouwen uit de Nieuwstraat, die nooit Amsterdam hadden verlaten, en nooit waren ‘uitgeweest’ rondleidde op de Haarlemmer kermis, onder 't koddig voorwendsel dat de Koning hem belast had met: ‘het amuzeeren van oude vrouwtjes die zich zoo goed gedragen hadden.’ (Tak, uznala to za sluszne, kiedy oprowadzil te dwie biedne kobiety z Nieuwstraat, ktоre nigdy nie opuscily Amsterdamu i nigdy nie byly „na zewnatrz” po jarmarku Haarlemmer, pod zabawnym pretekstem, ze Krоl powierzyl mu „zabawianie starych kobiet, ktоre zachowywaly sie tak dobrze.”; ja, zy had het goed gevonden – tak, uznala to za sluszne, toen hy die beide arme vrouwen uit de Nieuwstraat – kiedy oprowadzil te dwie biedne kobiety z Nieuwstraat, die nooit Amsterdam hadden verlaten – ktоre nigdy nie opuscily Amsterdamu, en nooit waren ‘uitgeweest’ – i nigdy nie byly „na zewnatrz”, rondleidde op de Haarlemmer kermis – po jarmarku Haarlemmer, onder 't koddig voorwendsel dat de Koning hem belast had met – pod zabawnym pretekstem, ze Krоl powierzyl mu, ‘het amuzeeren van oude vrouwtjes die zich zoo goed gedragen hadden’ – „zabawianie starych kobiet, ktоre zachowywaly sie tak dobrze.”). Zy vond het goed dat hy de weeskinderen uit alle gestichten te Amsterdam op koek en amandelmelk onthaalde, en ze overlaadde met speelgoed. (Uwazala za sluszne, ze czestowal sieroty ze wszystkich instytucji w Amsterdamie ciastkami i mlekiem migdalowym oraz obdarowywal je zabawkami; zy vond het goed dat hy de weeskinderen uit alle gestichten te Amsterdam op koek en amandelmelk onthaalde – uwazala za sluszne, ze czestowal sieroty ze wszystkich instytucji w Amsterdamie ciastkami i mlekiem migdalowym, en ze overlaadde met speelgoed – oraz obdarowywal je zabawkami). Zy begreep volkomen dat hy de logementsrekening van de familie arme zangers betaalde, die terug wilden naar hun land, maar niet gaarne de have achterlieten, waartoe de harp behoorde, en de viool, en de bas, die zy zoo noodig hadden voor hun schamel bedryf. (W pelni rozumiala, ze oplacil rachunek za pobyt rodziny biednych spiewakоw, ktоrzy chcieli wrоcic do swojego kraju, ale nie chcieli zostawiac dobytku, w tym harfy, skrzypiec i kontrabasu, ktоre byly im tak potrzebne do skromnego zawodu; zy begreep volkomen dat hy de logementsrekening van de familie arme zangers betaalde – w pelni rozumiala, ze oplacil rachunek za pobyt rodziny biednych spiewakоw, die terug wilden naar hun land – ktоrzy chcieli wrоcic do swojego kraju, maar niet gaarne de have achterlieten – ale nie chcieli zostawiac dobytku, waartoe de harp behoorde, en de viool, en de bas, die zy zoo noodig hadden voor hun schamel bedryf – w tym harfy, skrzypiec i kontrabasu, ktоre byly im tak potrzebne do skromnego zawodu). Zy kon het niet afkeuren dat hy 't meisje tot haar bracht, dat 's avends op de straat hem had aangesproken… dat hy haar te eten gaf en herbergde, en 't ?l te goedkoop ‘ga heen, en zondig niet meer!’ niet uitsprak, voor hy haar dat ‘niet zondigen’ had mogelyk gemaakt. (Nie mogla potepic tego, ze przyprowadzil do niej dziewczyne, ktоra wieczorem zagadnela go na ulicy… ze dal jej jesc i schronienie, i nie wypowiedzial taniego „idz i nie grzesz wiecej!” zanim umozliwil jej to „nie grzeszenie”; zy kon het niet afkeuren dat hy 't meisje tot haar bracht, dat 's avends op de straat hem had aangesproken – nie mogla potepic tego, ze przyprowadzil do niej dziewczyne, ktоra wieczorem zagadnela go na ulicy, dat hy haar te eten gaf en herbergde – ze dal jej jesc i schronienie, en 't ?l te goedkoop ‘ga heen, en zondig niet meer!’ niet uitsprak, voor hy haar dat ‘niet zondigen’ had mogelyk gemaakt – i nie wypowiedzial taniego „idz i nie grzesz wiecej!” zanim umozliwil jej to „nie grzeszenie”). Zy vond het zeer schoon in haar Max, dat hy 't klavier liet terugbrengen in de voorkamer van den huisvader, dien hy had hooren zeggen hoe leed het hem deed dat de meisjes verstoken waren van muziek ‘na dat bankroet’. (Uwazala za bardzo piekne w jej Maxie to, ze pozwolil przywrоcic pianino do salonu ojca rodziny, ktоrego slyszal, jak mоwil, jak bardzo zal mu bylo, ze dziewczeta byly pozbawione muzyki „po tym bankructwie”; zy vond het zeer schoon in haar Max – uwazala za bardzo piekne w jej Maxie, dat hy 't klavier liet terugbrengen in de voorkamer van den huisvader – ze pozwolil przywrоcic pianino do salonu ojca rodziny, dien hy had hooren zeggen hoe leed het hem deed dat de meisjes verstoken waren van muziek ‘na dat bankroet’ – ktоrego slyszal, jak mоwil, jak bardzo zal mu bylo, ze dziewczeta byly pozbawione muzyki „po tym bankructwie”). Zy begreep zeer goed dat haar Max de slavenfamilie vrykocht te Menado, die zoo bitter bedroefd was te moeten stygen op de tafel des afslagers. (Doskonale rozumiala, ze jej Max wykupil rodzine niewolnikоw w Menado, ktоra byla tak gorzko zasmucona koniecznoscia wejscia na stоl aukcyjny; zy begreep zeer goed dat haar Max de slavenfamilie vrykocht te Menado – doskonale rozumiala, ze jej Max wykupil rodzine niewolnikоw w Menado, die zoo bitter bedroefd was te moeten stygen op de tafel des afslagers – ktоra byla tak gorzko zasmucona koniecznoscia wejscia na stоl aukcyjny). Zy vond het natuurlyk dat Max paarden weergaf aan de Alfoeren in de Minahassa, wier paarden waren doodgereden door de officieren van de Bayonnaise. (Uwazala za naturalne, ze Max zwrоcil konie Alfoerom w Minahasa, ktоrych konie zostaly zabite przez oficerоw Bayonnaise; zy vond het natuurlyk dat Max paarden weergaf aan de Alfoeren in de Minahassa – uwazala za naturalne, ze Max zwrоcil konie Alfoerom w Minahasa, wier paarden waren doodgereden door de officieren van de Bayonnaise – ktоrych konie zostaly zabite przez oficerоw Bayonnaise). Zy had er niet tegen dat hy te Menado en te Amboina de schipbreukelingen der amerikaansche whalers by zich riep en verzorgde, en zich te grand seigneur achtte om een herbergiersrekening voorteleggen aan 't amerikaansch Gouvernement. (Nie miala nic przeciwko temu, ze w Menado i Amboina wzywal i opiekowal sie rozbitkami z amerykanskich wielorybnikоw, i uwazal za niegodne przedstawienie rachunku gospodarzowi rzadowi amerykanskiemu; zy had er niet tegen dat hy te Menado en te Amboina de schipbreukelingen der amerikaansche whalers by zich riep en verzorgde – nie miala nic przeciwko temu, ze w Menado i Amboina wzywal i opiekowal sie rozbitkami z amerykanskich wielorybnikоw, en zich te grand seigneur achtte om een herbergiersrekening voorteleggen aan 't amerikaansch Gouvernement – i uwazal za niegodne przedstawienie rachunku gospodarzowi rzadowi amerykanskiemu). Zy begreep volkomen waarom de officieren van byna elk aangekomen oorlogschip grootendeels by Max logeerden, en dat zyn huis hun geliefd pied-?-terre was. (Doskonale rozumiala, dlaczego oficerowie prawie kazdego przybylego okretu wojennego w duzej mierze przebywali u Maxa, a jego dom byl ich ulubionym pied-?-terre; zy begreep volkomen waarom de officieren van byna elk aangekomen oorlogschip grootendeels by Max logeerden – doskonale rozumiala, dlaczego oficerowie prawie kazdego przybylego okretu wojennego w duzej mierze przebywali u Maxa, en dat zyn huis hun geliefd pied-?-terre was – a jego dom byl ich ulubionym pied-?-terre).
Was hy niet hааr Max? (Czyz nie byl jej Maxem?; was hy niet hааr Max – czyz nie byl jej Maxem?). Was het niet te klein, te nietig, was 't niet ongerymd, hem die zoo vorstelyk dacht, te willen binden aan de regels van spaarzaamheid en huishoudelykheid die voor anderen gelden? (Czyz nie bylo zbyt male, zbyt blahe, czyz nie bylo niedorzeczne, aby jego, ktоry myslal tak krоlewsko, wiazac zasadami oszczednosci i gospodarnosci, ktоre obowiazuja innych?; was het niet te klein, te nietig, was 't niet ongerymd – czyz nie bylo zbyt male, zbyt blahe, czyz nie bylo niedorzeczne, hem die zoo vorstelyk dacht, te willen binden aan de regels van spaarzaamheid en huishoudelykheid die voor anderen gelden – aby jego, ktоry myslal tak krоlewsko, wiazac zasadami oszczednosci i gospodarnosci, ktоre obowiazuja innych?). En bovendien, al mocht er dan soms voor 't oogenblik iets onevenredigs wezen tusschen inkomsten en uitgaven, was Max, hааr Max, niet bestemd voor een schitterende loopbaan? (Co wiecej, nawet jesli czasami na chwile istniala jakas dysproporcja miedzy dochodami a wydatkami, czy Max, jej Max, nie byl przeznaczony do wspanialej kariery?; en bovendien, al mocht er dan soms voor 't oogenblik iets onevenredigs wezen tusschen inkomsten en uitgaven – co wiecej, nawet jesli czasami na chwile istniala jakas dysproporcja miedzy dochodami a wydatkami, was Max, hааr Max, niet bestemd voor een schitterende loopbaan – czy Max, jej Max, nie byl przeznaczony do wspanialej kariery?). Moest hy niet weldra in omstandigheden verkeeren, die hem zouden in-staat stellen zonder overschryding zyner inkomsten den vryen loop te laten aan zyn groothartige neigingen? (Czyz nie powinien wkrоtce znalezc sie w sytuacji, ktоra pozwoli mu bez przekraczania swoich dochodоw dac upust swoim wielkodusznym sklonnosciom?; moest hy niet weldra in omstandigheden verkeeren – czyz nie powinien wkrоtce znalezc sie w sytuacji, die hem zouden in-staat stellen zonder overschryding zyner inkomsten den vryen loop te laten aan zyn groothartige neigingen – ktоra pozwoli mu bez przekraczania swoich dochodоw dac upust swoim wielkodusznym sklonnosciom?). Moest hааr Max niet Gouverneur-generaal worden van dat lieve Indie, of… een koning? (Czy jej Max nie mial zostac gubernatorem generalnym tych kochanych Indii, albo… krоlem?; moest hааr Max niet Gouverneur-generaal worden van dat lieve Indie – czy jej Max nie mial zostac gubernatorem generalnym tych kochanych Indii, of… een koning – albo… krоlem?). Was 't niet vreemd zelfs, dat hy niet reeds koning w?s? (Czyz nie bylo dziwne, ze jeszcze nie byl krоlem?; was 't niet vreemd zelfs – czyz nie bylo dziwne, dat hy niet reeds koning w?s – ze jeszcze nie byl krоlem?).
Als er een fout by haar kon gevonden worden, dan was haar ingenomenheid met Havelaar schuld daaraan, en zoo ooit, dan zou 't hier gelden: dat men veel vergeven moet aan wie veel heeft lief gehad! (Jesli mozna bylo znalezc u niej jakas wine, to byla to jej sympatia do Havelaara, a jesli kiedykolwiek, to wlasnie tutaj obowiazywalo: ze wiele trzeba wybaczyc tym, ktоrzy wiele kochali!; als er een fout by haar kon gevonden worden – jesli mozna bylo znalezc u niej jakas wine, dan was haar ingenomenheid met Havelaar schuld daaraan – to byla to jej sympatia do Havelaara, en zoo ooit, dan zou 't hier gelden – a jesli kiedykolwiek, to wlasnie tutaj obowiazywalo: dat men veel vergeven moet aan wie veel heeft lief gehad – ze wiele trzeba wybaczyc tym, ktоrzy wiele kochali!).
Doch men had haar niets te vergeven. (Ale nie bylo jej nic do wybaczenia; doch men had haar niets te vergeven – ale nie bylo jej nic do wybaczenia). Zonder nu te deelen in de overdreven begrippen die zy van haren Max koesterde, mag men toch aannemen dat hy een goede loopbaan voor zich had, en wanneer dit gegrond uitzicht zich had verwezenlykt, zouden inderdaad de onaangename gevolgen zyner vrygevigheid weldra uit den weg te ruimen geweest zyn. (Nie dzielac teraz przesadnych pogladоw, ktоre zywila wobec swojego Maxa, mozna jednak zalozyc, ze mial przed soba dobra kariere, a kiedy to uzasadnione oczekiwanie sie spelni, nieprzyjemne skutki jego hojnosci wkrоtce zostana usuniete; zonder nu te deelen in de overdreven begrippen die zy van haren Max koesterde – nie dzielac teraz przesadnych pogladоw, ktоre zywila wobec swojego Maxa, mag men toch aannemen dat hy een goede loopbaan voor zich had – mozna jednak zalozyc, ze mial przed soba dobra kariere, en wanneer dit gegrond uitzicht zich had verwezenlykt – a kiedy to uzasadnione oczekiwanie sie spelni, zouden inderdaad de onaangename gevolgen zyner vrygevigheid weldra uit den weg te ruimen geweest zyn – nieprzyjemne skutki jego hojnosci wkrоtce zostana usuniete). Maar nog een reden van geheel anderen aard verontschuldigde hare en zyne schynbare zorgeloosheid. (Ale jeszcze jeden powоd zupelnie innej natury usprawiedliwial jej i jego pozorna beztroske; maar nog een reden van geheel anderen aard verontschuldigde hare en zyne schynbare zorgeloosheid – ale jeszcze jeden powоd zupelnie innej natury usprawiedliwial jej i jego pozorna beztroske).
Ze had zeer jong haar beide ouders verloren, en was by hare familie opgevoed. (Bardzo mlodo stracila oboje rodzicоw i zostala wychowana przez rodzine; ze had zeer jong haar beide ouders verloren – bardzo mlodo stracila oboje rodzicоw, en was by hare familie opgevoed – i zostala wychowana przez rodzine). Toen ze huwde, deelde men haar mede dat zy een klein vermogen bezat, 'tgeen dan ook werd uitbetaald, doch Havelaar ontdekte uit enkele brieven van vroeger tyd, en uit eenige losse aanteekeningen die zy in een van haar moeder afkomstige kassette bewaarde, dat haar familie zoo van vaders- als van moeders-zyde zeer ryk was geweest, zonder dat hem evenwel duidelyk worden kon, wааr, waardoor of wanneer die rykdom was verloren gegaan. (Kiedy wyszla za maz, powiedziano jej, ze ma maly majatek, ktоry zostal wyplacony, ale Havelaar odkryl z kilku dawnych listоw i kilku luznych notatek, ktоre przechowywala w kasecie od matki, ze jej rodzina byla bardzo bogata zarоwno ze strony ojca, jak i matki, choc nie mоgl ustalic, gdzie, jak i kiedy to bogactwo zostalo utracone; toen ze huwde, deelde men haar mede dat zy een klein vermogen bezat, 'tgeen dan ook werd uitbetaald – kiedy wyszla za maz, powiedziano jej, ze ma maly majatek, ktоry zostal wyplacony, doch Havelaar ontdekte uit enkele brieven van vroeger tyd – ale Havelaar odkryl z kilku dawnych listоw, en uit eenige losse aanteekeningen die zy in een van haar moeder afkomstige kassette bewaarde – i kilku luznych notatek, ktоre przechowywala w kasecie od matki, dat haar familie zoo van vaders- als van moeders-zyde zeer ryk was geweest – ze jej rodzina byla bardzo bogata zarоwno ze strony ojca, jak i matki, zonder dat hem evenwel duidelyk worden kon, wааr, waardoor of wanneer die rykdom was verloren gegaan – choc nie mоgl ustalic, gdzie, jak i kiedy to bogactwo zostalo utracone). Zyzelf, die nooit belang gesteld had in zaken van geldelyken aard, wist weinig of niets te antwoorden, toen Havelaar by haar aandrong op eenige inlichtingen aangaande de vorige bezittingen van haar verwanten. (Sama, ktоra nigdy nie interesowala sie sprawami finansowymi, wiedziala niewiele lub nic, gdy Havelaar nalegal na uzyskanie informacji na temat poprzednich posiadlosci jej krewnych; zyzelf, die nooit belang gesteld had in zaken van geldelyken aard – sama, ktоra nigdy nie interesowala sie sprawami finansowymi, wist weinig of niets te antwoorden, toen Havelaar by haar aandrong op eenige inlichtingen aangaande de vorige bezittingen van haar verwanten – wiedziala niewiele lub nic, gdy Havelaar nalegal na uzyskanie informacji na temat poprzednich posiadlosci jej krewnych). Haar grootvader, de baron Van W., was met Willem den vyfden naar Engeland uitgeweken en ridmeester geweest by 't leger des hertogs van York. (Jej dziadek, baron Van W., wyemigrowal z Wilhelmem V do Anglii i byl majorem w armii ksiecia Yorku; haar grootvader, de baron Van W., was met Willem den vyfden naar Engeland uitgeweken – jej dziadek, baron Van W., wyemigrowal z Wilhelmem V do Anglii, en ridmeester geweest by 't leger des hertogs van York – i byl majorem w armii ksiecia Yorku). Hy scheen met de uitgeweken leden der stadhouderlyke familie een vroolyk leven geleid te hebben, wat dan ook door velen werd opgegeven als oorzaak van den ondergang zyner fortuin. (Wyglada na to, ze prowadzil wesole zycie z wyemigrowanymi czlonkami rodziny namiestnika, co przez wielu bylo podawane jako przyczyna upadku jego fortuny; hy scheen met de uitgeweken leden der stadhouderlyke familie een vroolyk leven geleid te hebben – wyglada na to, ze prowadzil wesole zycie z wyemigrowanymi czlonkami rodziny namiestnika, wat dan ook door velen werd opgegeven als oorzaak van den ondergang zyner fortuin – co przez wielu bylo podawane jako przyczyna upadku jego fortuny). Later, by Waterloo, sneuvelde hy in een charge onder de huzaren van Boreel. (Pоzniej, pod Waterloo, zginal w szarzy huzarоw Boreela; later, by Waterloo, sneuvelde hy in een charge onder de huzaren van Boreel – pоzniej, pod Waterloo, zginal w szarzy huzarоw Boreela). Aandoenlyk was het, de brieven te lezen van haar vader – toen een jongeling van achttien jaren, die als luitenant by dat korps in dezelfde charge een sabelhouw op 't hoofd bekwam, aan welks gevolgen hy acht jaren later krankzinnig sterven zou – brieven aan zyn moeder, waarin hy zich beklaagde hoe hy vruchteloos op het slagveld naar 't lyk zyns vaders had gezocht. (Wzruszajace bylo czytanie listоw jej ojca – wоwczas osiemnastoletniego mlodzienca, ktоry jako porucznik w tym korpusie w tej samej szarzy otrzymal cios szabla w glowe, w wyniku ktоrego osiem lat pоzniej zmarl szalony – listоw do jego matki, w ktоrych skarzyl sie, jak bezowocnie szukal na polu bitwy ciala swojego ojca; aandoenlyk was het, de brieven te lezen van haar vader – wzruszajace bylo czytanie listоw jej ojca, toen een jongeling van achttien jaren – wоwczas osiemnastoletniego mlodzienca, die als luitenant by dat korps in dezelfde charge een sabelhouw op 't hoofd bekwam – ktоry jako porucznik w tym korpusie w tej samej szarzy otrzymal cios szabla w glowe, aan welks gevolgen hy acht jaren later krankzinnig sterven zou – w wyniku ktоrego osiem lat pоzniej zmarl szalony, brieven aan zyn moeder, waarin hy zich beklaagde hoe hy vruchteloos op het slagveld naar 't lyk zyns vaders had gezocht – listоw do jego matki, w ktоrych skarzyl sie, jak bezowocnie szukal na polu bitwy ciala swojego ojca).
Wat haar afkomst van moederszyde aangaat, herinnerde zy zich dat haar grootvader op zeer aanzienlyken voet geleefd had, en uit sommige papieren bleek dat deze in het bezit was geweest van de posteryen in Zwitserland, op de wyze zooals thans nog in een groot gedeelte van Duitschland en Italie, die tak van inkomst de apanage uitmaakt der vorsten van Turn en Taxis. (Co do jej pochodzenia ze strony matki, pamietala, ze jej dziadek zyl na bardzo wysokim poziomie, a z niektоrych dokumentоw wynikalo, ze byl wlascicielem urzedоw pocztowych w Szwajcarii, tak jak obecnie w duzej czesci Niemiec i Wloch, galaz dochodu bedaca apanaza ksiazat Turn und Taxis; wat haar afkomst van moederszyde aangaat

Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «Литрес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/book/nikita-shcheholevaty/nauka-holenderskiego-przez-literature-analiza-i-tluma-70836562/) на Литрес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.