Nar ?ubugu
?li B?y Az?ri
Bu hekay?l?r toplusunda m?asir Az?rbaycan yazi?isi, Az?rbaycan yazi?ilar birliyinin ?zv? "X?zan" ?d?bi jurnalinin bas redaktoru ?li B?y Az?rinin m?xt?lif vaxtlarda yazdigi hekay?l?ri verilmisdir. Kitabda canli b?s?riyy?tin ?z? il? yasatdigi sevgi-m?h?bb?t, etibarliliq kimi ali anlayislarla yanasi, h?r bir insanin c?miyy?t qarsisinda tutdugu yerin, ?z?nd? dasidigi v?t?ndasliq borcunun ?h?miyy?ti t?r?nn?m olunur. Kitabda balacalar ???n maraqli ola bil?c?k hekay? d? var.
?li B?y Az?ri
Nar ?ubugu
Qirgig?z S?m?nd?r
Qizmar yay g?nl?ri bir-birini ?v?zl?dikc? Qirgig?z S?m?nd?rin yuxusu ?rs? ??kilirdi. Bel? istil?rin sonu m?tl?q yagisla m?sahid? olunacaqdi. Birc? d?f?, lap el? birc? saatliga da olsa yagis yagmaliydi, ?z? d? sidirgi. D?d?-babadan sinaqdan ?ixartmisdilar. Z?mid? bi?ilmis ot m?r?y? dasinmasaydi, qalib islana bil?rdi. Yagis aramsiz yagsaydi lap qaraldib ??r?d? d? bil?rdi, ondan sonra da at getsin, hansi heyvan ??r?m?s, kifl?nmis, qaralmis ota agiz atacaqdi?
Odur ki, tezd?n obasdan durub ?z qoydu qonsu k?ndl?r?, at, qatir axtarmaga. Kim? ?z tutdusa, ?li bosa ?ixdi. Indi isin qizgin ?agiydi, hami qisa t?dar?k g?r?rd?, ot, yarpaq dasiyirdi. K?nd yerind? kim idi kim? at, qatir ver?n. N? olsun ki, ona s?z vermisdil?r…
Bel?c?, Qirgig?z S?m?nd?r ?? g?n g?zdi, tanidigi, s?z?n?n ke??c?yini g?man etdiyi yeddi-s?kkiz k?nd? bas ??kdi, ancaq niyy?ti hasil olmadi. K?ndl?rind?n d? xeyli aralanmisdi, b?lk? d? otuz-qirx kilometrd?n ?ox olardi. ?li ?t?yind?n uzun kor-pesman geri qayidirdi. Bir xeyli yol g?lib yorulmusdu, nec? dey?rl?r, lap ?ld?n-ayaqdan d?sm?sd?, dizl?rind? taq?t qalmamisdi, daha ayaqlari da s?z?n? baxmirdi. Acliq da bir yandan ?h?dini k?sirdi, ?r?yi u?um-u?um u?unurdu.
Axsamt?r?fi olardi. Qarayazi mes?sinin gir?c?yind? t?st? qalxdigini g?rd?. “Balam, bu n? t?st? ola bil?r? Indi buralarda ferma-zad da qalmayib, hamisi G?d?b?yin, S?ms?ddinin, Bor?alinin yaylaqlarina qalxib”, – dey? fikrind?n ke?irdi.
Vaxt itirm?yib tez ?z?n? yetirdi ora. N? g?rs? yaxsidir?!
G?rd? ki, yasi qirx-qirx bes arasi qivrimsa?, ses?big bir adam ocaq qalayib, ?z? d? ocaqdan bir az aralida s?fr? a?ib oturub nahar el?yir. Ati da ondan bir az aralida otlayir.
Lap yaxina g?ldi, baxdi ki, s?fr?, n? s?fr?. Kartof, yumurta soyutmasi, pendir, yaninda da t?z? g?y-g?y?rtisi; ??l kisnisi, x?z?z, k?v?r… ?r?yind?n ke?di ki, bir “nus olsun” deyib ?z? d? s?fr?y? ?yl?ssin. Tez d? fikrind?n dasindi: “Ey dili qafil, bu adam bura adami deyil, nab?l?ddir, g?r?n?r, gec?ni d? burda qalacaq, ocagi da qalayib ki, migmigalar, agcaqanadlar, ditdilil?r g?lib onu yem?sin…”.
– Nus olsun! – dedi v? ucadan, ?z? d? yogun s?sl? sorusdu. – Ay adam, kims?n, buralarda n? g?zirs?n?
Adam tez ?z?n? yigisdirdi, el? z?nn etdi ki, g?l?n mes?b?yidir, bir az qorxuya d?sd?.
– N? el?y?c?m? He? n?. G?r?rs?n ki, ??r?k yeyir?m. – N? fikirl?sdis?, s?z?n? bir az ara verib dedi. – Ajdigin var, g?l qonaq ol.
Qirgig?z S?m?nd?r? d? el? bu lazim idi. Tez ??m?lib oturdu s?fr?nin qiragina. Lavasi g?t?r?b arasini pendirl? doldurdu. ?st?n? d? g?y-g?y?rti qoyub b?rm?l?di, d?rm?k el?di. Basdi agzina, ovurdlarini sisird?-sisird? sirin-sirin ?eyn?yib uddu. Arxasinca kartof soyutmasi, onun dalinca da iki yumurta yeyib qarnini b?rkitdi. G?zl?rin? isiq g?ldi.
– S?fr?n a?iq, ruzin bol olsun! – dedi.
G?zl?rini s?fr?d?n qaldirib aralida otlayan ata baxdi. “P?rv?rdigar?! S?n he? vaxt m?ni darda qoymamisan, dar macalda olsa da ?z?n imdadima yetmis?n. S?k?r yaranisina!”. ?r?yind? Tanriya qabagina ?ixartdiqlarina g?r? dua etdi.
N?z?rl?rini bir xeyli atin ?z?rind?n ??km?di. At, ?z? d? n? at. K?h?r at, min ?st?n?, d?sm? yer?, ancaq ?ap. Adam he? bel? ata y?k vurmaga da qiymaz. B?s neyl?m?li? M?cburiyy?t insani ?ox sey? vadar edir. G?l indi qism?tind?n qa?. Tanri ?z? qabagina at ?ixardib. At yox e, b?sl?nmis k?hl?n, cilovu da basinda. Cilovun ucuna bir k?ndir baglanib. K?ndir g?lir-g?lir, adamin ayaginin yaninda yer? basdirilmis d?mir mix?aya baglanir.
– H??, s?n he? dem?din axi… kims?n? Buralarda n? g?zirs?n? – Qirgig?z S?m?nd?r bir d? sorusdu.
– Yol adamiyam, agrin alim. Varib o t?r?fl?r? ged?siy?m. – ?li il? Qarayazi mes?sinin anri t?r?fl?rini, daglari, yaylaq yerl?rini g?st?rdi. – G?rd?m ki, gec? d?s?r, dedim el? burda gec?l?s?m yaxsidir. Tezd?n obasdan ged?r?m. Gec?yk?n gedib yolu tapammaram. At da ki, xamdir, h?rk?b eliy?r, m?ni yixar.
– Ay?, agrin alim, b?s qorxmursanmi, gec? g?lib atini ogurlayarlar?
Qirgig?z S?m?nd?rin bel? yumsaq, bir az da m?lh?m danisigini ciddiliy? almadan zarafat kimi basa d?sd?, el? o t?rzd? d? cavab verdi:
– Ati h?r?kl?mis?m, mixi da dizimin dibin? basdirmisam. Kim g?lib ogurlayacaq?
– M?nim kimi yoldan ke??nin biri…
– S?n d? s?z dedin d?… G?z?m g?r?-g?r? hancari g?lib ogurlaya bil?rl?r?
– Indi m?n g?st?rim, s?n d? tamasa el?. G?st?rimmi?
– G?st?r g?r?m. – Bigalti qimisdi.
– Dem?li, ogru ehmal-ehmal g?lir, yaxinlasib dizinin dibind?n mixi ?ixardir. – Qirgig?z S?m?nd?r ehmalca durub ona yaxinlasdi, dartib mixi ?ixartdi, k?ndird?n aralayib adama uzatdi. – S?n h?l? bu mixi bir tut.
Adam h?l? d? n? bas verdiyini anlamadan bir usaq maragiyla Qirgig?z S?m?nd?r? baxa-baxa mixi aldi.
– K?ndiri d?, bax bel?c? d?st?l?yir. – K?ndiri d?st?l?y?-d?st?l?y? atin yanina g?lib y?h?r? bagladi.
– Tuxu, tuxu… – deyib atin yalmanina bir-iki d?f? sigal ??kdi.
Sonra ayagini ?z?ngiy? basib qalxdi atin belin?. El? ki, ati mindi, baxib g?rd?, adam, ?lind? mixca quruyub qalib yerind?.
– N? quruyub qalmisan? – Ona t?pindi. – Bir t?rp?ns?n?, qirisigin a?ilsin. ?lind?ki qam?ini da b?ri el? g?r?m, h?l? s?nin atin nec? qa?ir. Deyirs?n xamdi, k?hl?ndi, n? bilim n?di…
Adam yerd?n qalxib ata yaxinlasdi. Qam?ini ona uzatdi. Qirgig?z S?m?nd?r qam?ini alan kimi ucadan s?sl?ndi:
– Di salamat qal, m?n getdim. On g?nd?n sonra g?lib atini G?yyurddan sag-salamat geri g?t?r?rs?n.
– Axi he? adinizi da dem?diniz… – Adam, sanki yuxudaydi, indi ayildi.
– Adim S?m?nd?rdi, m?ni bu mahalda tanimayan yoxdur, kimd?n sorussan, nisan ver?c?k.
– S?m?nd?r?! ? kisi, b?lk? o m?shur at ogrusu Qirgig?z S?m?nd?r s?ns?n?
– D?z tapmisan, ?z?d?r ki, var. – Tanisliq verdi.
– Baloyun basina dolanim, ay S?m?nd?r, m?ni d? al t?rkin?, burda qoyma, bir d? o boyda yolu payi-piyada g?lm?yim. – N? fikirl?sdis?, s?z?n? bir az ara verdi. – Otun varsa, onu da ?z?m dasiyaram…
Qirgig?z S?m?nd?r el?-bel? ad qazanmamisdi, q?ns?r? ?ixib g?z?n? qiyib baxdimi, b?sdi. Ona g?n kimi aydindi, harda mal otlayir, harda at, qatir, harda da heyvan. G?z?nd?n he? n? yayinmazdi. Mahalda onu tanimayan yox idi – m?shur at ogrusuydu. ?z? at, ess?k, qatir saxlamazdi. “N?yim? g?r?kdi, artiq x?rcdi, on-on bes g?n y?k dasitdiracam dey?, il boyu at-qatir b?sd?m?liy?m? Lazim olanda birinin ati, ess?yi il? dasiyaram”, deyirdi. Ogru olmagina ogruydu, amma basqa ogrular kimi deyildi. Ild? ikic? d?f? ogurluga ged?rdi, bir yayda, bir payizda. ?z? d? gedib yeddi-s?kkiz k?nd o t?r?fl?rd? at, qatir ogurlayardi ki, yiy?si soraqlasa-soraqlasa g?lib tapana kimi isini g?r?b qurtarsin. Yayda ot, yarpaq, payizda da odun dasiyardi. Bax, onun ogurlugunun q?rib?liyi bundaydi.
Xeyli vaxtdi, ogurlugun dasin atmisdi. K?nd camaati, el? iki qonsu k?ndin kisil?ri d? ?zl?ri raziliga g?lib kisi kimi s?z vermisdil?r ki, m?vs?md? n?vb? il? onlarin at, qatirlarindan istifad? etsin. Ancaq n? etm?li? Kim ?z y?k?n? saxlayib atini Qirgig?z S?m?nd?r? ver?c?kdi?
H?rd?n d? deyirdil?r ki, onun isini Allah ?z? sahmanlayir.
Bu d?f? d? bel? alindi. G?r?n?r, yen? Tanri ?z? r?va bildi, yoxsa bu boyda ogurluq isini d?z?b-qosmaqmi olardi?
Qaygikes qoca
S?s? yuxudan ayildim, qapinin z?ngi dayanmadan ?alinirdi. S?nb? g?n? idi, yatib dinc?l?c?kdim. H?r g?n s?h?r obasdan yuxudan alayarim?iq qalxib s?h?rin o basina is? getm?k, axsam da isd?n sonra yenid?n o boyda yolu avtobuslarda sallasa-sallasa, metronun sixliginda, basabasda gedib-g?lm?k m?ni ?ld?n salmisdi. Birc? ?midim istirah?t g?nl?rin?ydi ki, yatib dinc?l? bilirdim, o da evin ?sasli t?mizliyind?n basqa bir hoqqa ?ixmasaydi… Ancaq, n?d?ns?, ?t?n bir il ?rzind? h?l? dalbadal iki g?n dinc?ldiyim olmamisdi, h?r d?f? n?s? bir is ?ixmisdi.
C?ld yatagimdan qalxdim. S?h?rin bu alatoraninda m?ni narahat ed?n kim ola bil?rdi? Ilk aglima g?l?n su sizmasi oldu. C?ld hamama v? ?d?bxanaya baxdim, h?r sey qaydasindaydi. Ordan ?z?m? atdim m?tb?x?, bird?n, Allah el?m?mis, n?s? yanar, ya qaz sizmasi ola bil?r. S?k?r, burada da salamat?iliqdi, h?r sey ?z qaydasindaydi.
Qapinin z?ngi is? lap iliyim? isl?yirdi. El? gec? paltarinda d?hliz? y?y?rd?m.
– G?ldim e.., g?ldim. – S?sl?ndim ki, b?lk? z?ng d?ym?sini basan esid?, ?l saxlaya, amma o da h?r kimidis?, inadindan d?nm?rd?.
M?cbur olub gec? paltarinda qapini a?dim.
Ariq, h?nd?rboy kisi il? ?zb??z qaldim, taniyirdim, adi da Muxtar idi, qonsu blokda yasayirdi, h?rd?nbir binanin h?y?tind? rastlasirdiq. Salam?leykimiz olmasa da bir-birimizi taniyirdiq, bilirdik ki, bir binada yasayiriq. N? ?z?nd?n, n? d? adindan xosum g?lirdi. "Ay s?n? ad qoyanin… demisdim… ?sl muxtar olmali adamlar qalmisdi qiraqda, bu adam muxtarliq edirdi…".
Muxtar kisinin qoltugunda qovluq variydi, bildim ki, el?-bel? g?lm?yib, n?s? isi var.
– ? kisi, noolub? – Salamsiz-k?lamsiz yeridim ?st?n?. – Qoymazsan yatib dinc?l?m. Bilmirs?n ki, m?n is adamiyam, ancaq s?nb?-bazar g?n? dinc?l? bilir?m.
– El? m?n d? ona g?r? tezd?n g?lmis?m. N? vaxt g?lir?m, evd? yoxsan. Qonsulardan sorusuram, deyirl?r, is? getmis?n.
– H?, n? m?s?l?di? N?y? g?lmis?n?
– ?vval?, salam. – He? t?mkinini pozmadan davam el?di. – M?n bu boz binada yasayan sakinl?rin etimadi il? imza toplayiram.
Muxtar kisini h?m d? demaqoq kimi taniyirdiq. Bir problem-zad olanda ora-bura z?ng vurur, lazim g?l?nd? ?riz? yazib g?nd?rir, isi yoluna qoydurardi.
– N? imza? – T??cc?bl? sorusdum. – Indi d? m?nd?n demaqoqluq etm?k fikrind?s?n? Zibili aparib atmamisam? Suyu a?iq qoymusam, axib qonsularin m?nzilini batirib? Lifti zibill?mis?m? Kommunal ?d?nisi vaxtinda ?d?m?mis?m?
Muxtar kisini tez-tez Tofiql? birlikd? g?r?rd?m – komendant Tofiql?. Ikisi d? bir ??km?nin taylariydi, he? se?ilmirdil?r. Birc? f?rq Muxtar kisinin yasli olmasiydi, az qalirdi s?ks?ni haqlasin… Tofiqin d? yasi az olmazdi, yetmisi ?oxdan haqlamis olardi. H?r ikisinin isi-g?c? onun-bunun arxasinca baxib qeyb?tini qirmaqdi.
N? is?… H?r ikisinin ?z?n? g?rm?k ist?mir adam. Deyir?m birc? n? olaydi, bunlarin ?z?n? m?rd?sir tez yuyaydi…
– N? imza, Muxtar kisi? – Baxdim ki, Muxtar kisi qabagimda karixib qalib, matdim-matdim m?n? baxir, sonra gedib m?n? d? s?z qosmasin ki…
Basi il? isar? verdi. Bunda istaha bir bax?! Ev? ke?m?k ist?yir kaftar.
– Yox! – ??mkirdim. – Ev? olmaz. N? s?z?n var, burda de.
– Bax! – Muxtar kisi qoltugundaki qovluga isar? verdi. – Burda b?t?n s?n?dl?r var. G?r?k g?st?rim ki, oxuyub qol ??k?s?n.
– Eybi yoxdur. Oxumadan qol ??k?r?m. S?n el? burda g?st?r, n? yazdigini de, s?n? inaniram…
– Olmaz! – Muxtar kisi ?l ??km?di, inadkarliq g?st?rdi. – Bir bel? adamin evin? girmis?m. S?n indi m?ni evin? buraxmayacaqsan? N?d?n qorxursan? M?n s?ks?ni ?oxdan haqlamisam. Bilirs?nmi?
– Ist?yirs?n lap doxsani, y?z? haqla, n? isim? qalib.
– Imkan ver, ke?im i??ri. – Muxtar kisinin dir?sm?si lap ciddil?sdi. – S?ni orda basa salaram.
– Indiy? kimi g?rm?s?n, ya esitmis?n ki, bir adam m?nim qapimdan i??ri ayaq basib?
– Isim-g?c?m qurtarib, durub s?ni g?d?c?y?m. – Muxtar kisi g?l?ms?nd?. – Ist?yirs?n h?r g?n qonaqliq el?, qohumlarin, dostlarin gec? d? qonaq qalsinlar, ?ixib evl?rin? getm?sinl?r.
?lq?r?z, g?rd?m ki, Muxtar kisi lap dir?sib, ?l ??kmir, razilasdim.
– Yaxsi, ke?. – Dedim. – Ancaq m?tb?x?. ?z? d? s?n?dl?ri tez g?st?r?c?ks?n, qol ??k?c?m, g?t?r?b ?ixacaqsan.
Muxtar kisini i??ri buraxib qapini bagladim. M?tb?xin yolunu ona g?st?rdim. O, ayaqqabisini, g?d?k??sini ?ixarib m?tb?x? ke??n? kimi otaga g?lib ?st paltarimi geyindim. H?r ehtimala qarsi v?siq?mi d? g?t?r?b m?tb?x? g?ldim. Muxtar kisi qovlugunu masanin ?st?n? qoyub i?ind?ki b?zi kagizlari ?ixartmisdi.
– Bax, bu ?riz? s?h?r sovetinin s?dri c?nabinadi – boz binanin sakinl?ri adindan, – dey? Muxtar kisi izahat verm?y? basladi. – Yazib xahis edirik ki, asagida – d?mir yolun qiraginda m?skunlasmis m?cburi k??k?nl?rin evl?rin? ged?n yolun yerini d?yisin, bizim binanin qabagindan gedib-g?lm?sinl?r. Iki qonsu binanin sakinl?ri d? biz? qosulacaqlar. K?nd adamidirlar, yerisl?rini-duruslarini bilmirl?r. Zibill?rini d? g?tirib bizim binanin sakinl?ri ???n n?z?rd? tutulmus m?is?t tullantilari qablarina atirlar. Biz bu xosag?lm?zlikl?r? ?oxmu d?zm?liyik?
?riz?ni t?l?mt?l?sik g?zd?n ke?irdim. Muxtar kisi dediyi kimi, h?r seyi t?fsilati il? yazmisdi, h?l? bes d? ?st?n? qoymusdu. Sonda da bel? bir qeyd etmisdi: "Artiq d?r?c?d? xahis edirik, yolun yerini d?yisdir?siniz, biz asagida imza ed?nl?r bu biabir?iliga daha d?z? bilm?rik…".
– Muxtar kisi, b?s niy? t?klif vermirsiniz? Demirsiniz ki, yolu hara d?yism?k olar? – Sorusdum v? ?z?m d? fikirl?s?-fikirl?s? qaldim, ger??kd?n yolu hansi t?r?f? d?yism?k olardi.
M?nc?, yolu d?yism?k m?mk?ns?zd?. Binanin sol t?r?find?n m?h?ll?y? ged?n yol hansisa idar? t?r?find?n tutulmusdu, h?nd?r hasar lap d?mir yolun qiraginad?k ??kilmisdi. Sag t?r?fd?n d? bizd?n sonraki iki bina qurtaran yerd? basqa bir qaraj ?razini tutmusdu, orda da iritonnajli masinlar saxlanilir, h?m d? t?mir-xidm?t isl?ri h?yata ke?irilirdi. Oradan da yol salmaq m?mk?n deyildi.
– M?n? n? var! Hara d?yis?c?kl?r, qoy d?yissinl?r.
– G?lin, ?z aramizda el?-bel? g?t?r-qoy ed?k, – dey? t?klif verdim.
– Onlar v?zif?d? oturublar, qoy onlar da baslarini isl?tsinl?r.
– Imzaya bir s?z demir?m, qol ??kir?m, ancaq ?h?miyy?t verm?y?c?kl?r.
– Daha bir ?riz? var. – Muxtar kisi qovluqdan basqa bir ?riz? d? ?ixartdi. – Buyurun, bunu da oxuyun.
?riz?d? yazilmisdi: "Filan s?h?rin m?nzil-istismar idar?sinin r?isin?. Biz, asagida imza ed?n boz binanin sakinl?ri, xahis edirik ki, m?is?t tullantilari ???n n?z?rd? tutulmus zibilqablarini bizim binanin yanindan yigisdirasiniz v? y?z metr aralida bir yer? qoyasiniz. Bel? ki…".
Muxtar kisi mil??k yigintisindan, it toplantisindan, zibil es?nl?rin hay-k?y?nd?n, tullanti ??r?kl?ri toyuq-c?c? ???n g?t?r?nl?rin bir-birl?ril? dava-dalasindan; bir s?zl?, h?r seyd?n t?fsilati il? yazmis v? binada yasayan elit t?b?q?nin firavanligi namin? v?zif?d? olan bir aristokrat kimi bu addimi atacaginiza ?midvar olduqlarini x?susil? vurgulamisdi…
– Nec?dir? – ?riz?ni oxuyanda g?l?ms?diyimi g?r?b Muxtar kisi d? g?ld?. – S?n h?l? Muxtar dayini tanimirsan. Muxtar dayiniz olmazdi burda, zibil i?ind? itib-batardilar.
?z verm?k ist?m?dim, ciddil?sdim. ?z vers?ydim, bir az da xos sif?t g?st?rs?ydim ?ixib getm?y?c?kdi, b?lk? ?ay da ist?y?c?kdi.
Odur ki, Muxtar kisid?n zibilqablarini hara aparib qoya bil?c?kl?ri yeri sorusmadim, ?h?miyy?tsiz bildim. ?zl?y?md? t?s?vv?r etdim ki, hardasa, y?z metr m?saf?y? apariblar. Biz d? boz binanin sakinl?ri ?limizd? zibil torbalari, vedr?l?ri, korobkalari s?h?rin arasi il? h?r g?n o qutularin yanina gedib-g?lirik. ?? binanin h?r?sind? y?z doxsan ail?… Bir s?zl?… zibil karvani…
– M?nzilin n?mr?si yazilan c?rg?d? v?siq?nin n?mr?sini qeyd el? v? imzala. – Muxtar kisi buyurdu.
?riz?nin arxasinda v? ?lav? olunmus v?r?qd? ?oxlu imza vardi. ?limin i?i kimi bilirdim ki, bos seydi, n? yolun yerini d?yis?c?kl?r, n? d? zibilqablarini y?z metrlik m?saf?y? aparacaqlar. Bununla bel?, qocanin x?trin? d?ym?k ist?m?dim, ?ziyy?t ??kib ?riz? yazmisdi, qapi-qapi d?s?b m?nim kimi inadkarlarla m?bahis? ed?-ed? imzalatmisdi. T?qa?d?? adamdi, ?z? d? t?k yasayirdi, bir isl? m?sgul olmaliydi, ya yox…
Indi ona el? g?lirdi ki, bizim qaygimiza qalir…
Qonsulardan se?ilm?k ist?m?dim. Qoca dediyi kimi s?xsiyy?t v?siq?min n?mr?sini qeyd etdim v? imzaladim. Muxtar kisi ?riz?ni qovluguna qoydu.
– Bundan sonra g?r?c?ks?n, b?t?n isl?rin xod ged?c?k. T?k yasayan qadinin evind? kisinin peyda olmasi ugur ?lam?tidir.
Qoca qovlugu da g?t?r?b sevin?-sevin? getdi. Onun usaq kimi sevindiyin? lap g?lm?yim tutdu. Bir d? n? dediyini anlaya bilm?dim. Bu n? deyir? Kisinin peyda olmasi… n? dem?k? Ugur ?lam?ti n?dir? M?nim axi he? bir planim yoxdur. He? bu bar?d? d?s?nm?r?m d?… Bel? yasayisimdan, bel? halimdan raziyam.
Iki g?n sonra axsam isd?n g?l?nd? g?zl?rim? inanmadim. Binanin arxa t?r?find? yolun d?z qiraginda zibil qutularini k?nar m?daxil?l?rd?n qorumaq ???n ?st??rt?l? x?susi yerin tikintisin? baslamisdilar. H?l?lik is? zibilqablarini d?yismisdil?r. ?st?a?iqlari g?t?r?b, yerin? qapagi a?ilib-?rt?l?n qablar qoymusdular.
– H??… Bu, artiq real is oldu, – deyib ke?dim.
"S?n dem?, Muxtar kisi z?hl?t?k?n deyilmis, ?z? dediyi kimi, s?ks?ni ?oxdan haqlayibmis. D?nyag?rm?s adam kimi s?z? havaya atmayacaqdi ki… B?lk?…".
Agbas
Iyirminci ?srin sonu biz? ?f?qd?n baxirdi. ?f?q?n o tayinami ke?misdik, yoxsa s?r?s?b geri d?sm?sd?k, bilmir?m. On il idi ki, aralanmisdiq. Iki mininci ilin ilk onilliyind? atlarimizi hara g?ldi, d?rdnala ?apirdiq. Bizim ???n yeni d?vr ?t?n ?srin doxsanlarindan baslayirdi. O vaxt kimin taleyin? hara yazilmisdisa, h?yat neyinin akordlarini orda dinqildatmaq xos xatir? kimi h?rd?n yaddasimizi t?z?l?yirdi.
El? m?n d? o vaxtdan Moskvadaydim, m?rk?zi topdansatis bazalarinin birind? k?hn? d?vr?n dili il? des?k bas kassir, t?z? qaydalara g?r? x?zin?dar isl?yirdim. Alinan mallara n?zar?t edirdim, m?bl?gin aparata d?zg?n vurulmasina baxirdim ki, h?m itgi olmasin, h?m d? vergi ?d?m? vaxti problemimiz yaranmasin. Is?il?r arasinda Iqtisad universitetini bitir?n yegan? adamdim, sef s?n?dl?rimd?n basqa savadimi, beyniini, bir d? fantaziyami yoxlayib is? g?t?rm?sd?. “Ticar?td? ki, fantaziyan olmadi, batdin”, h?mis? bel? dey?rdi. Ne?? ildi ki, burdayam. Insaf?n, v?ziyy?timd?n raziyam, isl?rim yaxsi gedir.
Taniyanlar bilir, Moskva Moskvadi, t?svirin?, t?rifin? ehtiyac yoxdu, qoynunda hamiya yer tapilir. Sovetl?r d?vr?nd? d? bel?ydi, sovetl?r dagilandan sonra da…
Bizim Moskvada n? azarimiz var? Hamimiz bura isl?m?y?, qazanmaga g?lmisik. O boyda imperiyanin, indi d? Rusiyanin bas s?h?ridi, burda is d? yaxsidi, qazanc da. N? q?d?r ki, cavaniq, canimiz g?mrahdi, isl?m?li, qazanmaliyiq.
Sefimiz Leninqrad s?h?rind?n g?lib. Yaxsi adamdir, g?z?, k?nl? toxdur. G?r?b, g?t?rm?s, alic?nab ail?d?n ?ixdigi d?rhal hiss olunur. Qiym?tl?ri d? miinasib m??yy?nl?sdirir, is?il?rini d? dolandirir. Onlarin isl?rin? ?ox varmasam da hiss edir?m ki, son vaxtlar Moskvanm idar??iliyini leninqradlilar ?l? aliblar. T?kc? ticar?td? yox, el? h?r sah?d?…
Bazada bir ?ox mill?tl?rin n?may?nd?l?ri isl?yir. S?lh v? ?min-amanliq s?raitind? dolaniriq. N? Pribaltika ?lk?l?rind?n bir adam var, n? d? C?nubi Qafqazdan, Az?rbaycandan yegan? adam m?n?m. D?zd?r, ?vv?lki kimi dostluq m?nasib?tl?ri qalmayib, kapitalizm ?z boz sif?tini hamiya g?st?rm?kd?di, indi hami ?z qazancini d?s?n?r. Bununla bel?, aramizda m??yy?n x?tir-h?rm?t qorunub-saxlanilirir. Sef ?z? d? ciddi intizamlidi dey? isd? he? kim cizigindan ?ixmir.
Sef m?hafiz? m?s?l?sini ?e?enl?r? tapsirib, bazanin ?sas vuran qolu onlardi. M?hafiz?nin r?isi hamimizin b?y?y? sayilir. D?zd?r, h?r k?s ?z sah?sind? isini aparir, amma bir problemimiz yarananda onunla m?sl?h?tl?sm?li oluruq.
Sovetl?r vaxti ?oxlarinin yuxaridan asagi baxdigi ?zb?kl?r d? x?susi f?alliqlari il? se?ilir, bazaya caniyananliq g?st?rirl?r. Onlard?n ikisi sefin ?n yaxin etibarli adamina ?evrilib. Biri bazanin i?ind? f?aliyy?t g?st?rir, dig?ri is? bazanin k?narinda dolasir. ?lli, y?z addim m?saf?d?n bir it ke?s? bel?, sefin ondan da x?b?ri olmalidi.
X?las?, h?r k?s basini asagi salib sefin m??yy?nl?sdirdiyi qaydada ?z isi ib m?sgul olur. M?n kassaya baxiram, o biril?r d? ?z isl?rin?. B?z?n b?t?n g?n? basiini qaldirmaga vaxtim olmur. ?ox nadir hallarda ortada bosluq yaranir. Bel? g?nl?rin birind? bazanin k?narinda f?aliyy?t g?st?r?n ?zb?k Vaxob t?ng?n?f?s qa?ib yanima g?ldi.
–??ld? bir kisi var, s?ninl? maraqlanir. Ucaboy, heyv?r?nin biridir, sa?lari da d?mag, pambiq kimidir. Deyir h?myerlindir. – Vaxob bunlari birn?f?s? ?y?d?b t?kd?.
–Day ??ld? niy? qabagini k?sib saxlamisan? – Yarizarafat, yariciddi Vaxoba aciqlandim. – Madam ki, bazanin giris qapisinacan g?lib, dem?li, burani taniyir. H?myerlim oldugunu s?yl?yir, qoy, i??ri ke?sin.
Dogrusu, h?rd?n h?myerlil?r ???n darixirdim. Is-ev, ev-is basimi el? qatirdi ki, bir d? g?r?rd?n ayinan bir az?rbaycanli il? qarsilasmirsan. Adamin burnunun ucu g?yn?yir h?myerlisini g?rm?k, ?z ana dilind? bes-on k?lm? danismaq ???n…
–Yox e… – Vaxob ogurluq ?st?nd? tutulmus adamlar kimi udqundu, ?e??l?di. – Bel?… birt?h?r adamdi. Tez-tez ora-bura boylanir, vurnuxur, n?s? narahat adama oxsuyur. Ona g?r? qa?ib g?ldim ki, x?b?r ver?m.
–N?t?ri adam olur-olsun, burax, g?lsin. S?n he? narahat olma. ?g?r bir sey bas vers? d?, qorxma, Murad burdadi. – ?e?enl?rin, h?m d? m?hafiz?nin b?y?y?n?n adi Murad idi, onu n?z?rd? tuturdum.
Vaxob ?ixdi. Bir az ke?mis h?myerlim g?ldi. Vaxob dediyi kimi ucaboy yek?p?rin biriydi, yogun olmasa da dolub?d?ndi. Sa?lari agappaq agarmisdi, m?harib? vaxti yigilmadigindan tarlalarda qalib bozumtul-agimtil r?ng alan Beyl?qan pambigina oxsayirdi, sif?tind? qirislar ?m?l? g?lmisdi, ciddi g?rkomi vardi. Boylu-biixunluydu; ya idman?iydi, ya da sistem adamiydi, m?nim n?z?rimc?…
–Zdorov! – M?ni rusca salamladi, ?l tutub g?r?sd?k. – Kto xozyain?
M?n? maraqli g?r?nd?. M?nim adima, m?nim yanima g?libs?, xozeynu neynir?
–Nc vajno. – Astadan cavab verdim, sef ?z? bel? tapsirmisdi, “h?r sey? g?r? m?ni narahat etm?yin, yola verin, getsin”, demisdi. – N? lazimdi, m?n? deyin.
Bundan sonra daha he? n? dem?di. Vitrinl?rin, polkalarin arasi il? bir xeyli g?zdi, qiym?tl?r? baxdi. Sonra xirim-xirda seyl?r; ket?up, siqaret, s?dl? sosiska, cem, mayanez v? basqa tez-tez t?l?b olunan ?rzaqlardan g?t?rd?. Karzin? yigib kassaya yaxinlasdi.
–Pos?itay! – dedi.
?rzaqlari bir-bir g?t?r?b qiym?tl?rin? baxdim, kassa aparatina vurub hesabladim. ?ek ?ixardib t?qdim etdim.
–Sizd? qiym?tl?r m?nasibdir, basqa yerl?r? baxmis nisb?t?n ucuzdu. – Bunu da rusca dedi v? aldiqlarinin pulunu ?d?di.
Pulun qaligini qaytardim. Alib cibin? qoydu v? ?ixib getm?k ist?di. H?rm?t ?lam?ti olaraq m?n d? onunla ?ixdim ki, qapidan yola salim, getsin.
–X?trin? d?yib-eliy?n yoxdur ki? – ??ld? bunu sorusdu.
–Yox! Yaxsiliqdi. ?oxdan burdayam. Alismisam. Hami da taniyir.
–Varsa, de, ??kinm?. – Israrla sorusdu. – Ist?yirs?n, sefin telefonunu ver, bu d?qiq? z?ng vurub tapsirim…
–Ehtiyac yoxdur. – G?l?ms?nd?m ki, arxayin olsun. – M?nasib?timiz yaxsidir. T?s?kk?r edir?m.
–Bax d?… Bura Moskvadir, yetim-yesir yeri deyil. Diribas olmaq lazimdir. Fagir olarsan, basina qapaz vurub ??r?yini ?lind?n alarlar. – dedi.
Darvazanin agzina ?atmisdiq dey? sagollasdiq. O, ancaq rus dilind? danisdi, m?n d? rusca cavablandirdim. Niy? bel? el?di, bas a?madim. Ad?t?n, burda h?myerlil?r g?r?s?nd? ?z dill?rind? danisirlar. Aralida dayanan masinina oturub getdiyini g?r?nd?n sonra bazaya qayitdim. Murad qapinin agzinda m?ni g?zl?yirdi.
–H?myerlindi? – ?atan kimi sorusdu. – B?s niy? rusca danisirdmiz? Adi n?dir?
–H?. – deyib ?iynimi ??kdim, hesabat verm?yi xoslamirdim.
–Onu hardan taniyirsan? – ?l ??km?di. – Ya o, s?ni hardan taniyir?
–Tanimirdim. Indi tanis olduq.
–Adi n?ydi? – Bir d? sorusdu.
–Maraqlanmadim.
–Bax ha… ehtiyatli ol. – Murad x?b?rdarliq etdi. – Biz adam taniyaniq, sif?tind?n d?l?duza oxsayir.
–El? dem?… – Inciy?nt?h?r oldum.
–B?s n? deyim? – Murad g?l?ms?nd?, y?qin ki, k?nl?m? almaq isl?di. – G?rm?rs?n qurddur?
–M?nim h?myerlim qurd olmalidir d?… – P?rtliyim sovusdu. – ?aqqal, it olmayacaq ki…
Dogrusu, Muradin cavabini vers?m d?, aci s?zl?rin? alindim, bir az da p?rtfason oldum, ancaq ?ox da b?ruz? verm?dim, ?z?m? o yer? qoymadim, guya ?h?miyy?tsiz hesab el?dim. ?zl?y?md? bir az da g?t?r-qoy etdim. Murad dayanmisdi, m?nim h?l? d? s?zl? adama oxsadigimi, n?s? dey?c?yimi g?zl?yirdi.
–Biz? qarsi n? d?l?duzluq eliy?c?k? – M?n d? aciqli cavab verdim. – Burda h?r sey g?z qabagindadi. ?rzaq m?hsullarindan g?t?rd?, onu da q?piyin?c?n ?d?di.
–Narahat olma. Bizim d? n?z?rimiz ?st?nd?ydi. Dedik bird?n narkotik-zad atar polkalara… Siz ??l? ?ixan kimi d?rhal g?z g?zdirdik g?zdiyi yerl?r?… T?rt?mizdir.
Indi basa d?sd?m ki, sef n?y? g?r? ?e?enl?r? bu q?d?r ?st?nl?k verir.
***
D?qiq yadimda deyil, aradan bir h?ft?, on g?nm? ke?misdi, yen? Vaxob qa?a-qa?a g?ldi ki, b?s h?myerlin qapinin agzindadir.
Yen? d? sakitlikdi, bos idim. Bilmir?m t?sad?fd?n idimi, yoxsa h?myerlim aralida durub bazanin qabagini g?d?rd?, sakitlik olanda g?lirdi, h?r n?ydis?, yen? ?z?m?z idik. S?z?n diiz?, Muradin danisigindan sonra m?n d? ehtiyatli davranmaga q?rar vermisdim.
?ixdim qarsilamaga. G?rd?m ki, formadadi, ?ynind? ?dliyy? is?il?rinin geyimi vardi, ?iynind? d? ?? b?y?k ulduz parildayirdi, polkovnik r?tb?sind?ydi. Buna ?ox sevindim, ehtimalim d?z ?ixmisdi, h?myerlim sistem adamiydi, ?z? d? y?ks?k r?tb?li. Ist?r-ist?m?z f?r?hl?ndim, q?rur hissi m?ni agusuna aldi. Buna kim sevinm?zdi?
–Salam. – Bu d?f? ?z dilimizc?, az?rbaycanca danisirdi.
–Salam. – ?l tutub g?r?sd?k.
–Sefin burdadi? – M?n? el? g?ldi ki, s?zg?lisi, “xala, x?trin qalmasin” dey? sorusur.
–Problem yoxdur, m?n burdayam.
–?z? olsaydi, yaxsiydi.
Bel? dey?nd?, dalagim sancdi. O d?qiq? basa d?sd?m ki, n?s? “y?kl?m?k” ist?yir. Havayi deyildi, on bes ild?n artiq idi ki, h?m Moskva kimi m?rk?zi s?h?rd?ydim, h?m d? ticar?tin m?rk?zind?. Sistem is?il?rinin biznes adamlarindan umacaqlari oldugundan x?b?rdardim. Indi bunu ?ox adam bilirdi. Ticar?td? isl?y?s?n, bunu bilm?y?s?n…
–Narahat olmayin, n? lazimdir, deyin.
–Bilirs?n, bu g?n bizim sefin ad g?n?d?r. Onun da h?r seyi var, bahali masinlari, villasi, da?asi, bir s?zl?, he? n?y? ehtiyaci yoxdur. Ist?yirdim bir blok bahali siqaret h?diyy? edim, xarici… Durub atila-atila yanina ged?si deyil?m ki…
–Malboro. – D?rhal t?klif etdim, ?z?m siqaret ??km?diyimd?n, h?m d? bizd?, bazada olan ?n bahali siqaret bu idi. Odur ki, aglima g?l?ni s?sl?ndirdim.
X?fifc? g?l?ms?nd?.
–Malboro yaramaz. Malboro ke?misin bahali siqaretiydi. Indi el? siqaretl?r ?ixib ki… – dedi. – H?m d? damskiy siqaret lazimdi. Boss qadindi.
H?myerlim h?l? sefimizi sorusanda basa d?sm?sd?m ki, bu d?f? n? g?t?rs?, qalacaq m?nim ?st?md?. Bunu “?z? olsaydi, yaxsiydi’ dey?nd? hiss etmisdim, ancaq geri ??kil? bilm?zdim.
–Yen? d? ?z?n?z bir baxin. – H?r ehtimala qarsi t?klifimi etdim.
I??ri ke?dik. H?myerlim ke??n d?f?ki kimi vitrinl?r? g?z g?zdirdi, polkalarin arasi il? g?zib dolasdi. Hardasa iki min, iki min bes y?z rublluq ?rzaq mallari g?t?r?b kassanin qabagina d?zd?. Onlari hesablayib kassa aparatina vurdum. Pulunu ?d?m?k ist?y?nd? qoymadim.
–M?nlikdi. – dedim. – Bir d?f? d? qonaq olun.
T?klifim? qarsi ?ixmadi, d?rhal pulunu qatlayib cibin? qoydu.
–T?s?kk?r edir?m. – dedi.
Yen? d? onu ?t?rm?y? ?ixdim.
–M?n general Varon?ova il? ?ox yaxinam. – ??ld? astadan pi?ildadi. – FTX-nin generalidi, n? problemin olsa, ??kinm?, de, buralar bizlikdi.
–S?k?rl?r olsun. H?l? ki, bir problemim yoxdur, – dilucu t?s?kk?r?m? bildirdim. – Bir d? ki, m?n ki?ik adamam, generalliq n? problemim olasidi. El? sizin kimi adamla tanis olmaq m?n? bu q?rib diyarda d?nya boydadi.
H?myerlimi yola salib geri qayidanda yen? d? Muradla ?z-?z? g?ldik.
–Agbas h?myerlin polkovnikdir?
Bazanin is?il?ri ona ad da qoymusdular: Agbas. ?z aralarinda bel? danisirdilar: Agbas g?ldi, Agbas burdan ke?di.
–?z?n g?rm?din? – Sualini sualla qarsiladim.
–G?rd?m. Harda isl?yir? V?zif?si n?dir?
–Sorusmadim.
–Sorusardin d?… – Murad ?lini ?lin? vurub heyfsl?ndi. – B?lk? bir isimiz? yaradi.
–?z? d? dedi e… fikir verm?dim.
–N? dedi?
–Dedi ki, general Varon?ovanin xidm?tind?y?m.
–FTX Varon?ovanin?
–H?… N?dir ki?
–He? bilirs?n o, kimdir?
–Yooxxx…
–Bilm?s?n yaxsidir.
Murad bunu deyib getdi. T?xmin?n bir saat sonra ?zb?k Vaxob yen? basilovlu g?ldi yanima.
–Indi n? olub? – Bu d?f? m?n onu qabaqladim.
–S?nin o polkovnik h?myerlin bu d?f? gedib m?nim o yetim-yesir k?nd?il?rim? ilisib, ??r?kl?rin? bais olub.
–N? k?nd?il?rinin? Hansi k?nd?il?rinin? Bir d?z?m?lli-basli danis g?r?m…
Vaxob danisdi. S?n dem?, onun ?? h?mk?ndlisi yaxinliqda “?zb?k t?ndiri” isl?dirl?r. C?rb?c?r sirniyyatlar bisirib satirlar. Orda oturub ?ay i?m?y?, piroq yem?y? yerl?ri d? var. Polkovnik h?myerlim burdan ged?nd? d?n?b ?zb?kl?rin isl?tdiyi t?ndir?. Oturub, ?ay, piroq sifaris verib. Yeyib-i??nd?n sonra t?ndiri isl?tm?k ???n m?vafiq s?n?dl?rinin olub-olmadigini sorusub. ?zb?k ?k?l?r salvari batiriblar. Agbas polkovnik onlari bir az da sixma-bogmaya salanda deyibl?r ki, sah? m?v?kkilin? ayliq verirl?r. Sah? m?v?kkilin? z?ng vurub onu haraya ?agiriblar. Disinin dibind?n ?ixani deyib sah? m?v?kkilin? agbas polkovnik, abrini ?t?yin? b?k?b, t?cili bas ?dliyy? idar?sin? ?agirtdirib. ?zb?kl?r? d? tapsirib ki, siz? ?? g?n vaxt verir?m, ya adama min dollar hazirlayib verin, caniniz qurtarsin, ya da ?lli-ayaqli gedirsiniz i??ri. Odur ki, ?zb?kl?r d?s?bl?r ?l-ayaga, k?m?k ???n h?myerlil?rind?n g?manlari g?l?n h?r k?s? agiz a?irlar.
–Agbas pulun dalinca n? vaxt g?l?c?k? – dey? sorusdum.
–?? g?nd?n sonra s?h?r tezd?n g?l?c?yini deyib.
–G?l?nd? x?b?r ver?rs?n, gedib danisaram.
–B?lk?…
–N? b?lk?? Onun qaldigi yeri tanimiram, isl?diyi idar?nin harda yerl?sdiyini bilmir?m, telefon n?mr?sini d? g?t?rm?mis?m ki, z?ng vuram, g?r?s?k. Basqa variantimiz varmi? Vaxob g?zlrini d?y?b durdii.
–Usaqlara telefon n?mr?sini veribmi?
–Yox.
Aglima bir ideya g?ldi.
–B?lk? sah? m?v?kkilind?n n?mr?sini alsinlar… Axi deyirs?n, ona z?ng vurub.
–Sah? m?v?kkilin? ?z telefonu il? z?ng vurmayib. Usaqlarin telefonu il? danisib.
–Yaxsi… onda g?zl?y?k… G?zl?m?kd?n basqa ?ixis yolumuz yoxdur. S?n k?nd?il?rin? de, pulu hazirlasinlar. G?l?nd? m?n danisaram, dediyi m?bl?gd?n n? q?d?r endirs?m, k?nd?il?rinin xeyrin?dir.
***
Agbas polkovnikin pul dalinca g?l?c?yi g?n? is? g?norta getm?liydim. Kiray? qaldigimiz evd? oturub z?ng g?zliyirdim. G?zl?yirdim ki, ?zb?kl?r x?b?r etsinl?r, gedib danisim.
Kiray? etdiyimiz m?nzil ?? otaqdan ibar?t idi. Az x?rcimiz ?ixsin dey? alti n?f?rl? bir yerd? qalirdiq. Dolanisigimiz yaxsiydi. Dostluq, h?mr?ylik s?raitind? xidm?tl?rd?n istifad? edirdik. H?r k?s ?z?nd?n sonra s?liq?-sahman yaradirdi. Bel? danismisdiq ?z aramizda, ?alisirdiq ki, zibill?m?y?k.
Bazada isl?y?n bir qirgizla foyed? oturub vaxtin ke?m?sini g?zl?yirdik. Divara vuriilmus televizor ?z? ???n qirildayirdi. Qirgiz televizorla ?zb??z idi, g?zl?rini ekrana zill?misdi. M?n is? televizorun alt t?r?find?ki taburetkada oturub divara s?yk?nmisdim. Fikrim ?zb?kl?rin, agbas polkovnikin yaninda qalmisdi. Bird?n qirgiz qayitdi ki, b?s h?myerlini tutublar, odur g?st?rirbr. Taburetkadan qalxib ekranin qarsisina ke??n? kimi g?st?rib ke?dil?r. Aparici qiz qeyri-qanuni polkovnik formasini geyinmis bir adamin h?bsini qeyd edir, d?l?duzluq yolu il? sahibkarlardan pul t?l?bind?n danisirdi.
–S?nin o h?myerlin? yaman oxsayirdi.
–Hansi h?myerlim?? – H?r ehtimala qarsi d?qiql?sdirm?y? ?alisdim.
–Yanina g?l?n o agbas polkovnik?… – Qirgiz bir d? t?krarladi.
–Sif?tini g?r? bildinmi? – T??cc?bl? onun g?zl?rin? baxdim.
–G?st?rm?yin? g?st?rdil?r, amma yaxsi baxa bilm?dim, diqq?tim basqa yerd?ydi. – Qirgiz g?zl?rini yayindirdi, el? bil agbas polkovnikl? s?rikin? cinay?t t?r?dib, indic? g?lib onu da h?bs ed?c?kdil?r.
–Zalim oglu, b?s bayaqdan g?zl?rini ekrana n?y? zill?mis?n?
–Hee??. – Qirgiz dilucu cavab verdi, ekrana baxmaqda davam edirdi, g?zl?rind? q?rib? t?svis vardi.
G?nortaya yaxin varib isimiz? getdik. Daha g?zl?y? bilm?zdik. ?zb?kl?rd?n d? bir x?b?r ?ixmadi.
Axsama yaxin Vaxobu ?agirdim.
–Bir x?b?r varmi?
–Yox. – dedi. – H?l? ki, z?ng el?m?yibl?r. Dem?li, agbas h?l? g?lm?yib.
–Yen? d? ?z?n bir z?ng vur, maraqlan.
Telefonu ?ixardib z?ng vurdu. T?ndir isl?d?n k?nd?il?ri d? eyni s?z? dedil?r, agbas g?lm?yib, he? bir x?b?r-?t?ri do yoxdur. M?n yen? d? inana bilmirdim ki, h?bs olunmus adam h?min h?myerlimdir. ?ox ciddi adama b?nz?dirdim onu. ?e?en dediyi kimi ?sl qurd idi, he? kim? d?ri diddirm?zdi. ?dliyy? formasi da b?d?nin? kip oturmusdu, el? bil d?rzi ?l??l?rini g?t?r?bm?s, t?sad?f?n forma geyin?n adam bel? sux h?r?k?t ed? bilm?zdi.
Ert?si g?n is? g?l?nd? bazanin girisind? rayon ?zr? cinay?t-axtaris b?lm?sinin ?m?liyyat?ilarindan biri il? qarsilasdim. Azaciq da olsa, k?hn?d?n tanis idik. Bir d?f? ?m?liyyatda birg? istirak etmisdik. Kims? bazaya mal g?tir?c?k TIR-la Moskvaya b?y?k partiya narkotik madd? ke?irtm?k ist?yirdi. ?m?liyyatimiz ugurlu alinmisdi dey? y?ng?lvari sadyanaliq el?misdik, s?mimi m?nasib?timiz yaranmisdi.
Salam verib ke?m?k ist?yirdim ki, m?ni saxladi.
–Slusay, ti ?to li eqo zemlyak? – G?l?-g?l? sorusdu.
–Kimin? – Kimi n?z?rd? tutdugunu t?xmini bils?m d? ?z?m? x?b?rsiz g?st?rdim, d?qiql?sdirm?k ist?dim. Bir d? biz ticar?t?il?r arasinda dey?rl?r ki, paqonun ipinin ?sl?n? odun yigmaq olmaz, ??nki ip onunku deyil, ist?nil?n an alib basqasina ver? bil?rl?r.
–Yalan?i polkovnikin, agbasin. – Atmacali danisdi. – D?n?n danaboyun eliyib soxmusuq qoduqluga.
–Xahis edir?m, ?d?bli danisin. Arada x?tir-h?rm?t var, tapdalayib ke?m?yin. Bir d? m?nim h?myerlim deyildiyi kimi h?r?k?tl?ri he? vaxt el?m?z.
–Yaxsi, yaxsi, qizisma. – ?m?liyyat?i qoluma girib masina t?r?f apardi. – Siz az?rbaycanlilar da bir s?z dem?mis qizisirsiniz. Bilirik ki, istiqanlisiniz, yerli t??ss?bkesi ??k?nsiniz…
–H?m d? dostcanliyiq. – M?n ?lav? etdim ki, basa d?ss?n n?y? eyham vururam.
–El? m?n d? buna g?r? sizin x?trinizi ?ox ist?yir?m. Ist?m?s?ydim, durub bura g?lm?zdim. ?agiris g?nd?rib s?b?y? ?agirtdirardim.
Baxdim ki, m?s?l? deyildiyi kimidir, ciddidir.
–N? lazimdir?
–O, s?ni g?rm?k ist?yir.
–Kim?
–Kim olacaq? Agbas. – ?m?liyyat?i bir az aciqli cavab verdi.
–Niy? ancaq m?ni?
–M?n n? bilim niy?? G?r?s?nd? ?z?nd?n sorusarsan. M?nd?n bel? xahis etdi.
–Nec?? – Yen? d?tT??cc?b?m? b?ruz? verdim, amma bu d?f? g?l?ms?y?r?k. – Biz axi t?z? taiiis olmusuq. C?misi ikic? d?f? g?r?sm?s?k. Qarsi-qarsiya oturub bir st?kan ?ay da i?m?misik, h?l? ??r?k k?sm?yi demir?m. Onun m?nd?n basqa Moskvada dost-tanisi, basqa h?myerlisi yoxdurmu?
–Bilmir?m. – ?m?liyyat?i basini buladi. – ?z? m?nd?n xahis etdi ki, he? kim bilm?sin.
Indi m?n? h?r sey aydin oldu. Dem?li, o, is g?rd?y? he? bir dostunu, tanisini ?l? verm?k ist?mir…
–Qoy, onda usaqlara x?b?r edim. – dedim. – Bir saata gedib-qayida bil?rikmi? Borclu qalmaram.
–?lb?tt?. – ?m?liyyat?i g?l?ms?nd?, g?zl?ri isildadi.
T?l?sik is yoldaslarimdan qabagima ?ixanlari x?b?rdar edib geri qayitdim. ?m?liyyat?inin masinina ?yl?s?nd? o, artiq s?kanin arxasinda m?ni g?zl?yirdi.
–Getdik. – dedim.
?m?liyyat?i m?h?rriki is? salib s?kani h?rl?di. Polis s?b?si istiqam?tind? yola d?sd?k.
–Bilirs?nmi agbas polkovniki nec? h?bs etmisik? – ?m?liyyat?i sorusdu.
Ist?dim deyim ki, m?nim ???n maraqli deyil, ancaq dem?dim, bird?n gedib ?atdirar, o da m?nd?n inciy?r, dey? d?s?nd?m.
–M?n hardan bilim?
–Yaxsi, onda qulaq as, danisim. G?r s?nin h?myerlin nec? qarmaga ke?ib. – ?m?liyyat?i ?z?n?m?xsus bir m?z? il? danismaga basladi. – Sragag?n g?norta?st? yoldaslarimla yolun k?narindaki kafed? nahar edirdik. H?y?td?ki masalarin birind? oturmusduq. ?z?n bilirs?n d? milisin g?z? h?mis? orda-burda olur. Bizim d? g?z?m?z yoldaydi, yem?k yey?-yey? yol il? g?lib-ged?n? baxirdiq. Bird?n “nolyeddi” markali ag r?ngli “Jiquli” diqq?timizi ??kdi. S?kan arxasinda ?dliyy? polkovniki ?yl?smisdi. Agbas polkovnik, “nolyeddi” “Jiquli” – d?z g?lmir axi… “nolyeddi”-d? indi ancaq avtos g?ncl?r xuliqanliq edir. ?dliyy? polkovniki hara – “nolyeddi” hara… Sa?i da bir az uzun idi, sistem adaminin pri?oskasina oxsamirdi. Biz? baxma, bo?jdan bet?rik, saqqal da buraxa bil?rik, f?hl? paltari da geyin?rik, ?z?m?z? batirana q?d?r alkasliq da ed?rik, he? kim bir s?z dem?z. ?dliyy?d? bu m?s?l? bir az ciddidir, n?zar?td?dir. N?s?, diqq?timizi ??kdi. Bir d? baxdiq ki, o, ?sas yoldan ?ixib mes? yolu il? getdi, hansi ki, o yol il? nadir hallarda masinlar gedir. N?s? ciddiy? almadiq, yeyib-i?m?yimizd?ydik. Az olur bel?? Polkovnik adamdir, b?lk?, n?s? solaxay isi var orda, durub g?dm?y?c?ydik ki… Hardasa on bes-iyirmi d?qiq? ke?misdi ki, “nolyeddi” qayitdi, s?kan arxasinda h?minki agbas kisi idi, ancaq bu d?f? m?lki geyimd?ydi. “Jiquli”nin ?st?nd? “taksi” isar?si vardi. Bilirs?n d?, Moskvada yalniz az?rbaycanli taksi s?r?nl?r bu isar?ni qoyurlar, qalanlari “taxi” isar?si g?zdirirl?r. “Aha, burda n?s? var”, deyib d?sd?k arxasinca. Yolda bu bar?d? d?rhal r?hb?rliy? m?lumat ?t?rd?k. H?bsin? raziliq alandan sonra masina “saxla” isar?si verdik. O, s?r?ti aitirib bizd?n qa?maq ist?di. Birt?h?r onu ?t?b qabaga ke?dik v? yolu k?sdik. Tabe olmaq ist?m?di, masini geriy? verib qa?inaq ist?yirdi. M?cbur olub silahlarimizi ?ixartdiq. O, bundan sonra da tabe olmaq ist?mir, biz? h?d?-qorxu g?lirdi. “At?s a?maq” x?b?rdarligini etdik. Yen? labe olmadi. Azca s?s?ni endirib polkovnik oldugunu, ?m?liyyat ke?irdiyini, kimis? izl?diyini bildirdi, mane olmamagimizi xahis eldi. Dedik ki, ?g?r dogrudan da bel?dirs?, istiqam?t versin, birlikd? izl?y?k. Razi olmadi. Yen? d? biz? h?d?-qorxu goldi. “Generalin m?xfi ?mridir, general bils?, bizi sistemd?n qovdurar”, dedi. ?1 ??km?dik. O, bu d?f? el? bir adamin adini ??kdi ki, quruyub yerimizd? qaldiq. O adam "O"nun ?n yaxin adami sayilir, daxili t?hl?k?sizlik m?s?l?l?rind? sag ?li hesab olunur. FTX-da hami ondan t?k t?k?r, generallar da onun adi g?l?nd? yerl?rind?n dik atilirlar. Odur ki, tez r?is? x?b?r verdik. ?vv?lc? r?is d? duruxdu. Onunla telefonla danismaq ist?di, lakin agbas polkovnik bundan imtina etdi. “R?is qarisiq haminizin basi agriyacaq”, dedi. Yalniz bundan sonra r?is b?t?n m?suliyy?ti ?z ?z?rin? g?t?r?r?k h?bs etm?y? tapsiriq verdi. Dedi ki, kobudluq etm?yin, tutub idar?y? g?tirin, burda h?r seyi arasdirib yoluna qoyariq. Bel?c?, onu tutub idar?y? g?lirdik.
–Onun dedikl?rinin d?z olub-olmadigini d?qiql?sdir? bildinizmi? – Maraqlandim.
–Yox, h?l?. Onu yaxsi danisdira bilm?dik. Kimi izl?diyini, n? m?qs?dl? izl?diyini, hansi isl?rl? m?sgul oldugunu dem?di. – ?m?liyyat?i dilinin altinda mizildandi. – Admi ??kdiyi b?y?k r?tb?li adam bar?d? d? yuxari r?isl?rimiz? m?lumat vermisik. H?l? ki, bir s?s-soraq yoxdur.
–M?nim yerlim yalan danisinaz.
?m?liyyat?i masini saxladi. D?s?b piyada yolumuza davam etdik. Izolyator idar?nin arxa t?r?find? – ?lli-altmis metrliyind? yerl?sirdi. Saqqasaraqla a?ilan qapilar m?nd? vahim? yaradirdi. Biz zirz?miy? d?sd?k.
–Bes d?qiq? b?sdirmi? – ?m?liyyat?i sorusdu.
–Bilmir?m axi o, n? ???n m?niml? g?r?sm?k ist?yir. – dedim. – Bir d? siz istirak etm?k ist?mirsiniz?
–Yox.
N?s?… M?ni o saxlanilan kameraya g?tirdil?r. B?li, o, ?z?yd? h?bs olunan, daha he? bir s?bh?m qalmadi. N? q?d?r yaxin m?nasib?tim olmasa da ona ?r?yim yandi. Q?rib?ilikd? olasan, g?lib d?s?s?n zindana, arxanca g?l?nin d? olmaya… agir d?rddir.
G?r?sd?k, uzun m?dd?t bir-birini g?rm?y?n dogmalar kimi qucaqlasdiq. Onun g?cl?, q?vv?tli qollarini k?r?yimd? hiss el?dim. K?vr?ldim. Bel? bir ogulun yeriydimi zindan? Dilim titr?y?-titr?y? n?s? bir k?m?k-zad lazim oldugunu sorusdum, el?-bel?, s?zg?lisi. M?nim n? k?m?kliyim d?y? bil?rdi? Uzaqbasi ??-bes min toplayib ver?rdim, h?min m?bl?gl? d? onu i??rid?n ?ixartmaq m?mk?ns?z idi. Y?ks?k r?tb?li bir adamin adindan sui-istifad? etm?k, x?susi geyimd? g?zm?k, h?l? basqa hansisa isl?ri d? varsa, arasdirib tapsalar… ?lli-ayaqli ged?c?k. Bura Moskvaydi, Moskvanin qanunlari is? s?rt yox, lap amansizdir. G?z?m?n ?n?n? ?zb?kl?ri g?tirdim…
–Bilir?m, bu m?s?l? ?zb?kl?rl? sah? m?v?kkilinin isidir. – Agbas ?z? m?lumat verdi. – Birc? burdan ?ixim, vaylarini ver?c?m. Sah? m?v?kkilini iti qovan kimi d?rhal sistemd?n qovduracam. ?zb?kl?ri d?… hayana d?ns? ?z?m?z?nk?l?rdi, yaziqdilar, bir s?hv? g?r? tutdurmaq ist?mir?m, y?qin ki, sah? m?v?kkilinin fitn?sin? uyublar, deportasiya etdir?c?m, qoy gedib qislaqlarinda qoyunlarini otarsinlar, Moskva yetim-yesirin yeri deyil.
–?m?liyyat?i yolda m?n? hamisini danisdi. Onlarin bu m?s?l?d?n x?b?ri yoxdur.
–B?lk? s?nd?n s?z almaq ist?yib?
–Yox.
M?n ona yol boyu ?m?liyyat?i il? aramizda olan s?hb?ti danisdim. G?l?ms?di, r?ngi a?ildi. M?n? ?z? haqqinda b?zi seyl?r damsmaga basladi. Agbas h?myerlim, s?n dem?, Sabirabadli imis. Orda dogulub boya-basa ?atib. M?st?qil Az?rbaycanin Polis Akademiyasini bitirib, ilk m?zunlarindan biri olub. ?z rayonlarina t?yinat alib, orda ?m?liyyat?i, t?hqiqat?i, m?st?ntiq v?zif?l?rind? ?alisib, polis kapitani r?tb?sin?d?k y?ks?lib. He? vaxt r?sv?t almayib, d?l?duzluq ?m?ll?rini aglina bel? gotirm?yib. H?mis? haqqin t?r?find?, haqlinin m?dafi?sind? dayanib. R?isin “solaxay” tapsiriqlarini yerin? yetirm?diyin? g?r? el? r?sv?t ittihami il? s?rl?nib. Is yoldaslari ?z?n? dir?nib. Isd?n d? olub, r?tb?d?n d?, h?bs? g?nd?rilib. D?rd il yatib ?ixib. T?rm?d?n ?ixandan sonra n? q?d?r ?alissa da k?hn? isin? b?rpa oluna bilm?yib. Dogma v?t?nd? qalib isl?yib-yasamaq m?mk?ns?z olub. Ail?si dagilib. Y?zl?rl? basqa h?myerlil?ri kimi ?ixis yolunu Moskvaya ?z tutmaqda g?r?b. “Moskva b?y?kd?r, orda hamiya yer tapilar. Bir d? kim-kimi taniyir, kimin n? isin? basqasi n? isl? m?sgul olur”, dey? ?z?n? t?s?lli verib. “R?sv?t, d?l?duzluq madd?si d? ikinci pasport kimi alnina m?h?rl?nib!” Agbas bel?c? taleyi il? barisib v? bu istiqam?td? k?hl?nm?y? ?alisib. Polisdon ?ixib gedib bazarda kartof-sogan sata bilm?zdi, ist?s?ydi bel? bunu bacarmazdi. Ail?si Sabirabadda yasayir. Bosansalar da ?lin? imkan d?sd?kc? ail?sin? pul g?nd?rib. Qizi ail? qurub. Oglu is? Polis Akademiyasinin axirinci kursundadir. “N? q?d?r ?alissam da onu inadindan d?nd?r? bilm?dim. Qorxuram ki, onu da m?nim taleyim g?zl?sin…” Yalniz bu s?zl?ri dey?nd? azaciq k?vr?ldi. “Qorxma, qurd oglu qurd olar, deyibl?r”, t?s?lli verm?k ist?s?m d? dinm?dim, sad?c? d?s?nd?m ?zl?y?md?…
–B?s n? yaxsi halal-h?mb?t qazandiginiz “kapitan” r?tb?sind? deyil, “polkovnik» r?tb?sind? f?aliyy?t g?st?rirsiniz? B?lk? kapitan kimi daha asan “isl?y?rdiniz…” – Aglima g?l?n ilk suali sappildatdim getdi.
–Daha yas o yas deyil. – dedi. – Indi kim inanar ki, bu yasda, bu basin sahibi h?l? kapitandir.
G?r?s vaxli bitdiyind?n ayrilinali olduq. Nikbin idi, lezlikl? ?ixacagina, g?r?s?c?yimiz? ?midliydi. N? bilim?! Ona he? yazigim g?lmirdi, Murad demisk?n, qurd idi, harda olsaydi, bas ?ixaracaqdi. M?ni m?yus ed?n basqa seydi. Indi g?r onun kimi n? q?d?r qurd ?r?kli ogullar yaltaqlarin, xainl?rin, satqinlarin, ?z?duranlarin ucbatindan ail?sind?n ayri d?s?b, dogma v?t?nd?n did?rgin salinib. Heyf s?n?, V?t?n! Bu c?r ogullar s?nin ?z?n? h?sr?t qalib. S?n d? onlarin ehtiyacinda qovrulursan, cizdigin ?ixir.
?z?md?-s?z?md? deyildim, sanki soka d?sm?sd?m.
N?vb?ti is g?n? d? bel? oldum. Agbasin h?bsi il? he? c?r? barisa bilmirdim. ?limd?n bir k?m?k el?m?k d? g?lmirdi. Kimi taniyirdim bu q?rib ?lk?d?, q?rib diyarda…
Axsam isd?n ?ixib ev? getm?k ist?yirdim ki, giris qapisinin agzinda yen? h?min ?m?liyyat?i il? qarsilasdim. M?ni g?zl?yirmis, g?r?n kimi g?l?-g?l? ?z? yaxinlasdi. -S?n? bir sad x?b?rim v? xahisim olacaq. – dedi v? qoluma girib masinina t?r?f apardi.
Masina oturduq.
–Bilirs?n, s?nin h?myerlin haqliymis. Bu gcc? onu buraxacaqlar.
–Nec?? – T??cc?bl? bir d? sorusdum, esitdiyim? inana bilmirdim. – Haqliymis?..
–G?r?n?r, bel?ymis. – dedi. – B?z?n bel? d? olur. Bizim yuxari r?is general Varon?ovanin k?m?k?isin? bu bar?d? m?lumat verib. K?m?k?isi d? g?l?ms?yib. Deyib ki, madam xanimin adini ??kib, dem?li, ?rki ?atir, buraxin, getsin isinin arxasinca. Daha r?is d?qiql?sdir? bilm?yib, general onu s?xs?n taniyir, ya tanimir. Bilirs?n d?… buna x?susi c?sar?t lazimdi, o da… ?z?n basa d?s?rs?n… indi he? kim ?z?n? yandirmaq ist?mir… biz? baxma, biz asagi t?b?q?yik, qara qul yerin? d? isl?yirik.
–Sad x?b?r olasan! – S?z?n? k?sib t?s?kkiir?m? bildirdim.
?m?liyyat?i barda?oku a?ib ordan bir kagiz baglamasi ?ixartdi.
–Bunu da bizim adimizdan h?myerlin? ?atdirarsan. ?zrxahliq da el?. De ki, usaqliq el?misik, ag sa?larina bagislasin bizi. H?r halda ?z? basa d?s?r. Polisdon ?ixandan sonra is tapmaq ??tin m?s?l?di. Gedib hansisa d?llalin, alver?inin qabaginda qul kimi durasi deyilik ki… S?ni basa d?s?r, esid?r…
S?z?n d?z?, ?vv?lc? qorxdum. D?s?nd?m ki, qurgudur. H?myerlimi basqa c?r ilisdir? bilm?yibl?r, bu c?r qandallamaq fikrin? d?s?bl?r. Ancaq ?moliyyat?i el? yalvarirdi ki, inanmamaq m?mk?ns?zdii. Baglamani alib baxdim, pul idi.
–Qulaq as. – dedim. – Bird?n n?mr?l?nmis, isar?l?nmis pul olar ha… Sonra dem?zs?n ki…
–Qorxma, o q?d?r d? axmaq deyil?in. Bir d? ki, qanunu m?n s?nd?n yaxsi bilir?m. Ancaq el? seyl?r var, qanunla h?ll olunmur, bunu biz hamidan yaxsi bilirik. Bura Moskvadir, burda r?sv?t ver?n d?, alan da eyni c?r m?suliyy?t dasiyir. Aglin Az?rbaycana getm?sin…
Baglamani g?t?r?b qoltuq cibim? basdim.
–?alisaram. – deyib masindan d?sm?k ist?dim, ?m?liyyat?i qoymadi.
–Otur, apariram. – dedi.
Yen? d? ?r?yim? s?bh?l?r doldu. “Y?qin yasadigim evin yerini ?yr?nm?k ist?yir? G?r?k d?s?b taksi il? ged?rdim. Eh… taksini d? g?d?b ?yr?n? bil?rdi…” D?s?nd?m.
–Ged?k.
Masin yerind?n t?rp?ndi. Yolu g?st?rm?s?m d? ?m?liyyat?i m?ni qaldigim binanin qabagina g?tirdi.
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «Литрес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/chitat-onlayn/?art=70238620) на Литрес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.