Hüzur küçəsi
Şule Yüksel Şenler
Türkiyənin məşhur romançılarından olan Şule Şenler Yüksel mənəvi maarifləndirmə təbliğ edən və türk insanının keşməkeşli həyat hekayələrindən bəhs edən əsərləri ilə oxucular arasında sevilməkdədir.
Şule Yüksel Şenler
Hüzur küçəsi
roman
3
İstanbulun kənar məhəllələrinin birində yıxıq–sökük, böyüklü-kiçikli taxta evlərin cərgə ilə düzüldüyü dar və balaca bir küçədə başlamışdı hər şey. Yağan yağışların təsiri ilə
taxtaları çürümüş, hər dəfə külək əsəndə aşacaqmış kimi dayanan, pəncərələrin sınmış şüşələrinin yerinə saralmış qəzet kağızları yapışdırılan, solğun rəngli, bəzi yerləri yamaqlı, basmaqəlib pərdəli evləri ilə “Hüzur küçəsi”nin elə ilk ba-xışdan kasıb bir küçə olduğu dərhal hiss olunurdu…
Sakinləri qənaət və rahatlıq içərisində yaşayan, zənginlik və dəbdəbə ilə qətiyyən əlaqələri olmayan mömin və
müştəbehlikdən uzaq insanlar idi. Allaha daim təvəkkül edən bu insanlar maddi çatışmazlıqlarına baxmayaraq, həyat tərzlərinə qətiyyən asi olmur, hazırki yaşayışlarına görə sadəcə şükür edirdilər.
Bu küçə, sanki illərin yaratdığı qarmaqarışıqlıqda öz əsl simasını itirən, materialist və hər şeyə maddiyyata görə dəyər verən insanların ehtiraslarından yaranan yeni və müasir İstanbulun bir hissəsi deyildi. Bu küçədə Osmanlı dövrünün bütün incə əxlaq və fəzilətlərini özündə əks etdirən və sanki bu yıxılmaqda olan cəmiyyətlə bütün əlaqələrini kəsmiş asudə bir guşəydi…
Hamıda köklü bir könül birliyi var idi. Hamı bir birinə
qarşı sonsuz bir sevgi, dərin bir məhəbbət, səmimi bir qar-daşlıq, qeyri-adi bir bağlılıq hiss edirdi… Qonşuluq münasibətləri o qədər qüvvətli idi ki, şairin: "Fərdə raci səd-mədən əfrad olurmuş lərzədar" dediyi kimi, küçə sakinlərindən kiməsə və ya hansısa bir ailəyə gələn hər hansı bir müsibət və fəlakət, bütün küçənin dərdinə və kədərinə
çevrilir, fəlakət üz verən şəxsə, ya da ailəyə kömək etmək, 4
onun dərdinə şərik olmaq, dərdinin dərmanına çevrilmək üçün hamı bir-biri ilə yarışırdı…
Əgər kiminsə başına gələn müsibət xəstəlik olardısa, bütün məhəllə onun sağalması üçün əlindən gələni əsirgəmir, xəstə əməliyyat olunmalıdırsa, hamı onun üçün pul yığır, xəstə ən mükəmməl xəstəxanada əməliyyat etdirilir, xəstənin bütün dərmanları alınırdı…
Mağazası soyulan şəxs, kədərlənmək üçün heç vaxt tapa bilmirdi. Özləri kasıb yaşasalar da, aralarında pul yığıb kiçik bir maya düzəldir, beləliklə də qardaşlarının az da olsa üzünü güldürürdülər…
Evi yanan şəxsin evi də hamının iştirakı ilə keçirilən iməclik vasitəsi ilə əvvəlkindən daha mükəmməl bir tərzdə
hətta evinin əşyaları ilə birlikdə ən qısa zamanda təmir edilib sahibinə təhvil verilirdi… Küçə sakinlərindən birinin qızı evlənəndə, qonşuluqda yaşayan gənc qızlar və xanımlar, onun cehizini hazırlamaq üçün səfərbər olur, oymalı yataq dəstləri, naxışlı örtüklər, süfrələr, səccadələrlə sandığını hazırlayıb, xeyir-dualarla onu gəlin köçürürdülər…
Bu küçədə hamının, alovdan qorxurmuş kimi qorxduğu və əslində ən çox da nifrət etdiyi şey dedi-qodu idi… Heç kim heç kimin arxasınca danışmaz, heç kim heç kimin qey-bətini etməzdi. Əksinə, hamı bir-birinin qüsurunu bağışlayar, heç kim heç kimin eybini üzünə deməzdi. Paxıllıq, həsəd, qısqanclıq və rəqabət kimi hislər bu fəzilətli insanların qəlbində yer tapa bilmirdi heç cür… Çünki hamı qardaşında, qonşusunda olan yüksək keyfiyyətlərlə iftixar edir, onun keyfiyyətini öz keyfiyyəti imiş kimi qəbul edirdi… Qısacası, İslam əxlaq və yaşayışının bütövlükdə iflas ettiyi bu xarab cəmiyyət içərisində bu küçə birgə yaşayışın, qarşılıqlı kö-5
məyin, qardaşlığın, ittifaqın nümunə halına gəldiyi fəzilət, əsalət və şücaət məkanı, qəlbləri bir-biri üçün döyünən fərd-lərdən formalaşmış mütəşəkkil sarsılmaz bir ailə ocağı idi…
Günə hər səhər belə başlayırdı Hüzur küçəsi… Gecənin bütün məhrəmliyini qalın və görünməz bir pərdə kimi sinəsində gizlədən qaranlıqlar dan yeri ağarana yaxın get gedə
açılırdı. Gecənin son saatlarında, pərdələri bərk-bərk örtülmüş taxta evlərin üstünə açıq mavi bir tül kimi enən nur məhəlləni qəribə, sehrli bir gözəlliyə qərq edirdi.
Belə səhərlərin birində Hüzur küçəsi… Ətraf, hələ ki, alatoranlıqdan xilas olmayıb… Dan yeri ağaracaq bir azdan.
Birazdan bu kiçik və sakit küçəni, hər sübh vaxtı olduğu ki-mi heç bir yerdə eşidilməyən qeyri-adi bir səs bürüyəcək və
Hüzur küçəsində əhali yuxudan oyanacaq… Bir azdan günün ilk hərəkətli saatları başlayacaq… Məhəllədə hamının hörmət etdiyi nur üzlü, dərin biliyə və incə mədəniyyətə sahibi müəzzini Sədi xoca, məhəllənin döngəsindəki kiçik məscidin sınıq minarəsindən, səsinin bütün ülviliyi ilə hələ yuxuda olan məhəllə sakinlərini sübh namazına çağıracaq… Və
Hüzur küçəsində qapılar bir-bir açılacaq… Qocası ilə, cavanı ilə bütün kişilər, üzlərindən heç vaxt əksik etmədikləri məsud təbəssümləri ilə hamısı bir istiqamətə addımlayacaqlar.
Budur, o şirin, o dərindən də dərin səs ətrafı isti bir ana şəfqəti ilə, qucaqlamağa başladı… Sədi xocanın səba üstdə
oxuduğu yanıq və səmimi sübh azanı, incə bir tül kimi ətrafı bürüyən alaqaranlığı keçib dalğa-dalğa, pərdə-pərdə göylərə yüksəlir…
"Əssəlatü xeyrün minənnəvm! Əssəlâtü xeyrün minənnəvm!…"
6
"Namaz yuxudan xeyirlidir! Namaz yuxudan xeyirlidir!…"
Hüzur küçəsində bu səsə, bu ilahi dəvətə səs verməyən bir Allah bəndəsi belə tapa bilməzsiniz. Bu ülvi səslə, bu ilahi dəvətlə oyanan insanların evində bir-bir işıqlar yanmağa başlayır, ev başmaqlarının tappıltısı, axan suların səsi, küçəyə mənəvi bir musiqinin nəğmələri kimi yayılırdı…
Belə ki, azan bitəndən bir müddət sonra taxta evlərin dəmir halqalı qapıları bir-bir açılmağa və bayıra bir neçə or-tabab müstəsna olmaqla, olduqca yoxsul, lakin təmiz qiyafəli, nur üzlü gənc-yaşlı kişilər çıxmağa başladılar… Hər zaman olduğu kimi məscidə getmək üçün evdən ən tez çıxan, yenə Bəkir Ağa olmuşdu. Orta yaşlı, hamı ilə salam-sağolu olan Bəkir ağa, inşaatlarda fəhləlik edərək ailəsini dolan-dırırdı. Üzü astarına çevrilmiş papağı, qırmızı üzü, dərindən gülən şəfqət dolu gözləri və maddi problemlərinin olmasına baxmayaraq əlinin həddən artıq açıq olması ilə hamıdan daha çox məhəllədəki uşaqlar sevirdi Bəkir ağanı…Hər axşam işdən evə qayıdanda küçədəki bütün uşaqları şokolada, saqqıza, ləbləbiyə, günəbaxan tumuna qonaq edər, onlar üçün şar, top kimi balaca oyuncaqlar alıb gə-tirərdi.
Yaşıl boyaları qopulub tökülən birmərtəbəli balaca evin açılan qapısından çıxan nurani simalı qoca isə küçədəki pişiklərin hamisi Sayacı Xeyri dədə idi. Xeyri babanın axşamüstü işdən qayıtmağı düzü ayrı bir mənzərəydi. O, küçənin başındakı döngəni burulan kimi hardan xəbər tu-turdularsa, küçənin bütün pişikləri Xeyri dədənin ətrafını yığışar, atılıb düşərdilər. O da əlindəki müşəmbə paketdəki qarınları və ciyərləri böyük bir zövqlə başına yığışıb mi-7
yoldayan pişiklərə yedirər, onların qarınları doymamış evə
addımını atmazdı.
Qapılar bir-biraçılır… Bu da Sədat bəy! Bu isə baqqal Məhməd əfəndi! Bu da simitçi Sadıq. Hər il olduğu kimi bu il də məktəbdə əla qiymətlər alan orta məktəb şagirdi Nə-dim. Meyvə-tərəvəz dükanında işləyən Necati… Xarrat Xəlil usta… və sair…
Qapıdan çıxan məhəllə sakinləri sağ əllərini ürəklərinin üstünə qoyub: "Səlamün əleyküm" deyə digər qonşuları ilə
salamlaşıb üç – beş nəfərlik qruplar şəklində eyni istiqamətə
doğru irəliləyirlər… Hamısının da üzündə nur, qəlbləri tər –
təmiz. Məsud, bəxtiyar, qəmsiz-kədərsiz insanlardır hamısı…
Görəsən niyə küçə sakinlərinin "kiçik malikanə" ad-landırdıqları, qapıları və pəncərələri xonça naxışlı, pəncərələri bağlı ikimərtəbəli, köhnə, lakin gözoxşayan evin qapısı hələ də bağlı idi?…
Amma, yox, yox!… O qapının sübh namazında açılıb bağlanmadığı bircə gün belə olmamışdı. Elə isə bu gün də o qapı açılacaq və o dəstamazlı ayaqlar hər sübh namzında olduğu kimi bu səhər də küncdəki məscidə tərəf gedəcəkdi…
Və xonçalı köhnə taxta qapı insanın içini qıdıqlayan bir səslə açıldı. Qapının ağzında ütülü şalvarı, nişastalı köynəyi ilə tərtəmiz qiyafəli, təmiz və nurlu çöhrəsi bərq vuran, gözəl əxlaqlı, yaraşıqlı bir gənc göründü. Hüzur küçəsində baş ve-rənlərə hər zaman fikir verən mərd dəliqanlı Bilal…
Bilal ali təhsilini İstanbul Universiteti kimya fakültəsində alır. O, əxlaqı, tərbiyəsi, çalışqanlığı və yüksək imanı ilə Hüzur küçəsindəki qızı olan bütün valideynlərin yeganə
namizədi, başlarında tərtəmiz naxışlı başörtüləri ilə pəncərə
kənarında oturub cehizliklərini toxuyan bütün gənc qızların 8
xəyallarında yaşatdıqları və istiqbal üçün ümid bəslədikləri ideal bir həyat yoldaşı sayıla bilər. Anasının isə həmişə
diqqət və qayğı göstərdiyi tərbiyəli, itaətli, xeyirli bir övlad kimi Hüzur küçəsinin gözbəbəyi sayılan, sevilən, hörməti saxlanılan hər baxımdan mükəmməl və müstəsna yaradılmış
bir gəncdir. Mənəviyyata sonsuz bağlı olduğuna görə
həmişə uğur qazandığı dərsləri ilə birlikdə Allahın böyük-kiçik, gənc-yaşlı, cahil-ağıllı demədən hər bir müsəlmana fərz buyurduğu namazı gündə beş dəfə qılır. Hətta səsi çox gözəl olduğuna görə Sədi xocanın və ətrafda olanların israrlarından sonra bəzən küçənin döngəsində yerləşən məscidin minarəsinə çıxıb çox vaxt sübh və inşa namazı girəndə
yanıqlı səsi ilə azan da oxuyur. İnsan ona qulaq asanda istər-istəməz İslamın ilk müəzzini Bilal Həbəşini xatırlayır…
Bilal, qapının ağzından addımını içəri atmadan əvvəl hər sübh tezdən olduğu kimi xeyir-dua ilə onu məscidə yo-la salan ağappaq şalla başını örtmüş anasının əlini və yanaqlarını isti bir sevgi və hörmət hissi ilə öpdü. Sonra cəmaat namazına çata bilmək üçün qaçaraq addımlarla evdən çıxdı… Alaqaranlıq içində irəliləyən kölgə kiçildi, kiçildi və nəhayət küçənin sonunda, döngədə gözdən itdi. Məscidin qarşısına gəlib çatanda içəri girmədən bir anlıq ayaq saxladı.
Lap kiçik yaşlarından ona öz şəfqətli qucağını açan bu riyasız dost qapısına uzun müddət sevgi və hörmət dolu gözlərlə tamaşa etdi. Həmişə belə eləyərdi o. Adəti idi uşaq-lığından bəri; bu balaca, miniaturə oxşayan gözəl məscidə
hər dəfə gələndə, sanki ilk dəfə görürmüşcəsinə uzun-uzadı hər tərəfini gözdən keçirər, heyranlıqla tamaşa edərdi məscidə…
9
Əyildi, ayaqqabılarının bağlarını açdı, əlinə aldı və anasının cırılan yerlərinə təzədən yamaq vurduğu təmiz corabları ilə bayırda qapının ağzında sərilmiş həsirin üstündən keçib, məscidin yaşıl meşin örtüklü qapısını açdı, yavaş bir addımla içəri keçdi. Namaz hələ ki, başlamamışdı. Bilalın içəri girməyi ilə məsciddəki məhəllə xalqı yerindən oynadı. Hamı ona öz yanında yer göstərməyə çalışır, əlləri ilə
“bura gəl, bura gəl” – deyirdilər. Bilalı, illərdir heç ək-silməyən, əksinə daha da artan səmimiyyət qətiyyən özündən çıxartmamış, onu daha da kamilləşdirmiş və onu dərin bir təvazö sahibi halına gətirmişdi. Hamının könlünü almaq istəyirmişcəsinə bu gün də əvvəllər olduğu kimi bənizinə
munis bir təbəssüm yayıldı, hamını başı ilə salamlayaraq arxa tərəfə keçib Simitçi Sadiqin yanında sünnəni qılmaqla namaza başladı.
Salam verəndən qısa bir müddət sonra sübh namazının fərzini qılmaq üçün camaat halında imamın arxasında qi-yama durmuşdular artıq. İmamın "Allahü Əkbər" işarəsi ilə
hamısı bir anda hərəkətə keçən bu balaca məscidin camaatı, ordunun başında dayanan komandanın "marş" əmri ilə bir anda hücuma keçən möhtəşəm bir ordudan fərqlənməyən, hətta daha çox nizam-intizamlı bir iman ordusu idi. Milli bayramlarda rəsmi keçiddə iştirak edəcək əsgərlərlə uzun müddət məşq aparılır, onlara sağ və sol ayağın necə atılacağı göstərilir, qolların hamısı eyni cür qalxsın deyə zabitlər qan
– tər içində qalır. Halbuki, bu məsciddəki camaatın heç bir məşqə ehtiyacı yoxdur. İmamın bircə "Allahü Əkbər" səsi ilə
əyilir, "Allahü Əkbər" səsi ilə ayağa durur, "Allahü Əkbər"
səsi ilə hamısı bir yerdə o böyük komandanın hüzurunda qi-yamda dayanır, rükuya gedir və başlarını səcdəyə qoyurlar.
10
Bu iman ordusunun əsgərləri olan müsəlmanların heç nəyə
ehtiyacları yoxdur…
Ohh! Bu nə gözəl, bu nə ülvi bir mənzərədir, ya Rəbbim… Gözlərdə mələktimsal bir saflıq. Başlar, həqiqi bir təslimiyyət və təvəkküllə yüngülcə yana tərəf əyilib… Dodaqlar durmadan tərpənir. Onu, kainatın və kainat içindəki bütün yaradılmışların yaradıcısı, həqiqi sahibi olan Allahı zikr edir. Könüllər, qəlblər, o böyük Yaradana ibadət etməyin ləzzəti və rahatlığı ilə sübh vaxtının saflığı və duaların təmizliyi içində sərməst… Və… Duaya qalxan əllər… Əllər…
Bilalın üzündə dalğa – dalğa eşq, rahat, vəcd və zövq gəzişir. Bu anlar, heç nəyə dəyişilməyəcək ibadət anları onun üçün həyatının ən ləzzətli, ən rahat və ən dəyərli anlarıdır.
Həmişə duanı ən axırıncı bitirən, məsciddən də ən son çıxan da o, olurdu. Bu gün də elə oldu.
Bilal duasını bitirib məsciddən çıxanda məscidin bayır qapısının ağzında dayanan məscid əhli bir-biri ilə zarafatlaşırdı.
Gün doğmuş, aydınlıq, günəşli, gözəl bir gün başlamışdı.
Xarrat Xəlil Bəkir ağaya səsləndi:
–Axşam evə gec gəlmə, Ağa… uşaqlar evə girmirlər, yolunu gözləyirlər. Nə qədər eləyirik, sən gələnə kimi bayırda qalırlar… sən gecikəndə hamısı bir yerdə ağız–ağıza verərək, sənin gələcəyin yola baxıb mahnı oxuyurlar, – iki əlini ağzının kənarına, yüksək səslə sanki birini çağırırmış kimi qoyub uşaqları yamsılamağa başladı – Bəkir ağam! Bəkir ağam!
Hanı mənim şokoladım? Bəkir Ağam, canım mənim, hanı 11
mənim saqqızım? Bəkir Ağam, bir dənəm, alacaq mənə qələm.
Xarrat Xəlil şirin – şirin gülərək:
–Ehh, Bəkir ağam, hələ bunlar nədir ki? – dedi – Balacalar küçənin döngəsinə hətta gözətçi də qoyublar…
Məscid əhli xarrat Xəlilin danışdıqlarını diqqətlə dinləyirdi. Bu mehriban, amma qısa söhbətdən sonra hamı bir –
biri ilə sağollaşıb gündəlik məişət qayğılarını həll etmək üçün müxtəlif istiqamətlərə getdilər.
Bilal isə gəldiyi yoldan təzədən səhər yeməyi üçün onu evdə gözləyən anasını daha çox intizarda qoymamaq üçün evə qayıdırdı. Bütün rahatlığı və səadəti bu köhnə, mütəvazi evdə idi onun… Qəlbində İlahi zövq, mənəvi ləzzət, dodaqlarında isə səadət təbəssümü taxta pilləkənlərlə ikinci mərtəbəyə çıxdı. Pəncərələri küçəyə baxan böyük bir otağın qapısını açıb içəri girdi.
Bura kasıbyana döşənən bir otaqdı. Yerdə köhnə bir palaz, divar diblərinə qoyulan bir neçə yer mütəkkəsi, küncdə
üstü kitablarla dolu köhnə bir şifoner, pəncərənin dibində
rəngi solmuş, naxışlı örtüklü, taxta bir divan və divarda asılı bir neçə ayəti-kərimə və üstündə ibrətli sözlər yazılmış
çərçivəli bir neçə şəkildən başqa heç nə yox idi bu otaqda…
Sadə, təmiz, təntənədən uzaq mütəvazi bir otaq…
Bilal pencəyini çıxarıb qapının arxasındakı mıxçaya as-dı, qalstukunu boşaltdı və anasının otağı havalandırmaq üçün açıq qoyduğu pəncərənin qarşısına gəlib, dərindən bir nəfəs alaraq sərin sübh mehini ciyərlərinə doldurdu…
Özünü quş kimi yüngül hiss edirdi. Sübh namazı onu bambaşqa bir atmosferə aparmışdı. Pəncərənin qabağından çəkildi, əlləri şalvarının cibində olduğu halda otağın içində
12
gəzindi. Bu hərəkətindən, hər səhər olduğu kimi yenə, divarda asılı olan ayəti-kərimə və üstündə ibrətli sözlər yazılmış çərçivəli böyük şəkilləri oxuyacağı başa düşülürdü. O, otağının divarlarını lazımsız rəsmlərlə bəzəməyi xoşlamırdı.
Hər dəfə baxanda insan olduğunu ona xatırladacaq bu lövhələri, ən qiymətli sənət əsərlərindən, ən dəyərli yağlı boya peyzaj və portretlərdən daha qiymətli, daha dəyərli, daha lazımlı və daha faydalı kimi görürdü. Bunun üçün oxuduğu qiymətli əsərdəki gözəl sözləri, imanlı bir rəssam dostuna, iri karton kağızların üstünə yazdırıb, otağının ən qiymətli əşyası kimi şüşəyə saldırıb geniş və bəzəkli çərçivələr içində
divarlarını bu insanı vəcdə gətirən yüksək iman həqiqətləri ilə bəzəmişdi.
Budur, indi də üstü müxtəlif kitablarla dolu olan şi-fonerin üstündə asılan lövhənin qarşısında dayanıb… Sanki onu ilk dəfə görürmüş kimi diqqətlə oxuyur:
"Həyatın ləzzətini və zövqünü istəyirsinizsə, həyatınıza iman ilə həyat verin, fərzlərlə zinətləndirin. Və günahlardan çəkinməklə mühafizə edin."
Sonra başqa bir lövhənin qarşısında dayandı və ən mahir bir rəssamın fırçasından çıxan şəhanə mənzərəli bir tabloya tamaşa edirmişcəsinə gözlərini lövhədəki yazıların üstündə gəzdirməyə başladı:
"Ey zövq və ləzzətə mübtəla olan insan! Həqiqi zövq, ələmsiz ləzzət, kədərsiz sevinc və həyatdakı səadət təkcə
imandadır. Və iman həqiqətləri dairəsi içində mövcuddur.
Dünyəvi bir ləzzətdə isə xeyli qüssə-kədər var. Bir üzüm dənəsini yedirib, on dəfə sillə vurar və beləliklə həyatın mənası qalmaz"…
13
Bir rəsm sərgisini gəzirdi elə bil. Yavaş–yavaş növbə ilə
şəkillərə baxmağa davam etdi. Hazırda qarşısında dayandığı lövhə onun ən çox sevdiyi lövhə idi. Yüksək səslə, ağır mənası olan sözləri hecalaya–hecalaya oxudu:
"Ey nəfs! Bil ki, dünya sənin əlindən çıxıb. Sabah üçün isə ona malik olmağa əlində bir sənədin belə yoxdur. Elə isə
həqiqi ömrünü – əlində olan bu gününü dəyərləndir və onun qədrini bil. Yaşadığın günün hər bir saatını dəyərləndir, onu xırda pul kimi gələcək üçün yaradılan axirət sandıqçasına –
bir məscidə ya da bir səcdəyə at. Bir şeyi heç vaxt unutma: hər yeni bir gün sənə və hamıya yeni bir aləmin qapısıdır.
Əgər namaz qılmasan, sənin o günki aləmin zülmətə qərq olar. Əgər namazını qılsan, o namazın ilə o aləmin nur-lanar”.
Ruhunda yeni-yeni bahar iqlimləri açılırdı sanki Bilalın… Bülbül gülü gördüyü zaman necə ən gözəl nəğmələrini oxumağa başlayırsa, o da hər dəfə lövhələrin qarşısına keçəndə bu cür coşar, bu lövhələri ahənglə oxuyaraq sanki onlara qarşı olan sevgi və məhəbbətini izhar etməyə çalışardı.
Budur, ona həyat yolunu göstərən başqa bir lövhə:
"Əldə Quran kimi bir əbədi möcüzə var ikən, başqa bir yol axtarmaq ağlıma zail görünür.
Əldə Quran kimi bir həqiqət yolu var ikən,
Münkirləri ilzam üçün könlümə siqlət mi gələr?"
Və nəhayət, gəlib incə və balaca bir çərçivədə yazılı olan bu tək cümləlik lövhənin qarşısında dayandı. Lövhədə "Ey özünü insan bilən insan! Özünü oxu!" – yazılmışdı. Niyəsə
Bilal, ən çox bu tək cümləlik balaca lövhənin qabağında dayandı. Sanki üstündə səhifələr dolusu yazı var imiş kimi gözlərini lövhənin üzərindən uzun müddət ayıra bilmədi.
14
Yavaş-yavaş zehninin uyuşduğunu hiss edirdi. Geri dönüb taxta divana tərəf addımlayanda, özündən asılı olmayaraq ağ-zından yenə eyni sözlər çıxdı:
"Ey özünü insan bilən insan! Özünü oxu"…
Anasının cehizindən qalma, yuyulmaqdan rəngi solan, naxışlı yastıqları üst-üstə qoyaraq, taxta divanın üstünə
arxası üstə uzandı. İki əlini başının altında daraqladı, gözlərini taxta xonçalı tavana dikdi, düşünməyə başladı.
"Özünü oxu! …" xitabındakı incə mənanı uzun-uzadı düşünməyə başladı. İnsan özünü oxuya bilmək üçün mütləq şəkildə iman nuruna ehtiyac duymalı idi. Çünki bütün sirlər o nur ilə həll oluna bilərdi ancaq. "Ohh! …" deyə dərin bir nəfəs aldı. Dodaqlarında məsud bir təbəssüm gözlərini yumub Allaha xeyli şükür etdi. Onu iman nurundan məhrum etmədiyinə görə Rəbbinə qarşı ürəyi bir dəfə daha minnət və
şükranla dol-du…
Ürəyindəki imanın nuru ilə çox vaxt etdiyi kimi bir dəfə
daha özünə baxdı. Bədənini düşündü. Səhərin ruha sərinlik verici şirin səssizliyi içində ürəyinin döyüntüsünə qulaq asdı uzun müddət. Sonra da damarlarında mütəmadi olaraq dövran edən qan. Sonra mədə, bağırsaq, ağciyər, qaraciyər, böyrək, öd, və s. kimi daxili bədən orqanlarındakı milyard-larla al və ağ yuvarlardakı həyat funksiyası verən fəaliyyət.
Sonra bütün orqanların idarə mərkəzi olan beyin … Sonra ağıl, ruh, hiss və düşüncə kimi əllə tutulub gözlə görülə bilməyən gözəlliklər. Sonra dünya gözəlliklərinin tamaşası üçün dünyaya açılan iki kiçik pəncərə… Qulaqlar, burun, ağız, əllər və ayaqlar. Hər birinin ayrı-ayrı vəzifəsi! …
Bədən… İnsan bədəni. Necə də böyük, necə də həssas bir maşın … Bəs bu maşının mühəndisi, ustası? …
15
Bədən … İnsan bədəni. Hər səhifəsi minlərlə hikmətlə
dolu, ən bənzərsiz bir kitab. Bəs o kitabın yazarı? …
Bədən … İnsan bədəni … Hər zərrəsi ayrı bir motivlə iş-lənmiş, nə incə bir naxışlar mənzuməsi … Bəs o baqi nəqqaş?
…
Bədən, insan bədəni. Heç bir memarın, heç bir mü-həndisin, heç bir ustanın, heç bir sənətkar və dünyadakı heç bir qüdrətin meydana gətirməyə müqtədir olmadığı, nə böyük, nə incə və nə şahanə bir sənət əsəri.Yaxşı, bəs onun sə-nətkarı?…
Bəli, bəli… Demək insan, öz bədəninə iman nuru ilə baxsa, özünü oxuyur, öz mahiyyətini keşf edə bilirdi. Həm tək özünü yox, o nurun həqiqi sahibini – yəni Rəbbini, yəni Xaliqini, yəni özünə vücud libasını geydirən və ağıl, qəlb, ruh, iradə və düşüncə kimi yüksək lətifliklə məxluqatın ən şə-rəflisi, ən ucası olan Yaradanını da tapırdı.
Kainat kitabının səhifələri, həmişə o nurla, iman nuru ilə tək-tək açılıb insan övladının qarşısında oxunurdu.
Bitkilər, heyvanlar və nəhayət insanlar, gözlərinin qarşısında bir-bir rəsmi keçib getməyə başladı. Ürəyi şirin bir həzz, ülvi bir ürpərti ilə çırpınırdı. Təbəssümlü dodaqlarının arasından qeyri-ixtiyari Yunisin: "Yaradılmışı xoş görürük, yaradandan ötrü" misraları töküldü… Məna iqlimlərindəki bu fikir səyahəti ruhuna İlahi nəşələr qatmış, bədəni ilıq bir rahatlıqla bir tük yüngüllüyünə bü-rünmüşdü. Özünü bu şirin əhval-ruhiyyədən, otaq qapısının o xoş cırıltısı oyandırdı. Gözlərini açdı, baxdı. Açılan qapının ağzında, əlində
içi səhər yeməyi dolu yer sinisi olan anası dayanırdı. Uğruna bütün həyatını verə biləcəyi sevimli, fədakar, vəfalı, sevgi və
şəfqət abidəsi yeganə anası… Bilal həmişəki tərbiyəli halı ilə
16
ayaqlarını dərhal yığdı, yerindən durdu. Bir anda, dalmış
olduğu məna aləminin dadlı sərxoş-luğundan böyük bir məharətlə sıyrılaraq qaçdı və sevincli bir səslə:
– Bu boyda övladın burda dura-dura o sinini daşımaq sənə düşüb, anacan? – deyərək anasının əlindən sinini aldı, yerə qoydu. Sininin kənarındakı köhnə süfrə örtüyünü pala-zın üstünə yayaraq sinini ortasına qoydu.
Qalxıb başını qaldıranda, otağın ortasında anası ilə üz-üzə gəldilər. Anasının gözləri yaşarmışdı. Ana-oğul biranlıq baxışdılar. Sonra Bilal, bütün sevgi və məhəbbətindən anasının boynuna sarıldı:
– Ah, mənim sulu gözlü, mələk üzlü anam! Səni, gözündə yaş olmadığını nə vaxt görəcəyəm? Əlimi oynatsam gözündə yaş, başımı çevirsəm yenə yaş, yenə yaş …
Ağ örtüklü, nur üzlü qadın, oğlunun üzünü iki əlinin arasına aldı. Gözündə titrəşən tərtəmiz yaşlarla ona uzun-uzadı tamaşa etdi və nəhayət səmimi, ağlamsınan bir səslə:
– Balam. Bilalım… Allahıma hər əl açanda dua edirəm.
Gözümdəki bu yaşları heç, amma heç azaltma deyə…
Yanaqlarından axan damlalar süzüləndə dodaqlarında məsud bir təbəssüm gəzirdi. Sözlərinə davam etdi:
– Bu göz yaşları səadət göz yaşlarıdır, mənim balam …
Cənab Haqqın mənə sənin kimi imanlı və xeyirli bir övlad bəxş etməsindən daha böyük səadət ola bilərmi? Allah səni hər cür fənalıqdan qorusun, canım, ruhum övladım mənim.
Bilal anasının yaşla dolu yanağına kiçik bir öpüş qon-durub:
– Məni özümdən çıxardırsan amma. Qorxuram ki, bu gedişlə özümü həqiqətən nəsə hesab edəcəyəm.– dedi.
17
Nur üzlü qadın, oğlunun üzündən əllərini çəkib yerdəki süfrənin başına diz çökdü. Dərin bir səmimi iç keçirib namaz örtüsü ilə göz yaşlarını quruladı. Başını, ayaqda bir fəzilət abidəsi kimi dayanan Bilala doğru qaldırdı:
– Sənin özündən çıxmağın da ölçülü biçili olar -dedi.
Qaldı ki, bu günə kimi bir dəfə olsun özündən çıxdığını görmədim sənin. Haydı, gəl mənim balam. Məktəbə get-məmişdən əvvəl qarınını gözəl doyur. Bizim Xəlil ustagilə
məmləkətdən bir qab yağ gəlib. Sağ olsun, bütün qonşulara paylamaqdan özünə heç nə qalmadı biçarələrin. Amma yağ
deyil ey, qaymaqdı elə bil. Axşam qaynatdığım ərik mürəb-bəsi də ağzına layiq olub…
Bilal, sakitcə yerdə, anasının qarşısına diz çökdü və
anasının incə kəsilmiş dilimlərinə böyük bir etina ilə yağ və
mürəbbə çəkməyinə tamaşa etdi. Gənc yaşında dul qalan bu əziyyətli, bu fədakar qadın, bütün çəkdiyi əziyyət və iztirablarına baxmayaraq hələ də əvvəlki gözəlliyini itirməmişdi.
Hələ başından heç çıxartmadığı ağ baş örtüyü, ona elə
nurani, elə cazibədar bir hal verirdi ki ən yaxşı və ən bahalı makiyaj vasitələri, onun parlaq dərisində sönük qalırdı…
Əsərlərini böyük bir şövqlə oxuduğu bir böyük şəxsin bir əsərindəki bu sözləri qulaqlarında cingildədi:
"İnsanın ən birinci ustadı və təsirli müəllimi onun ana-sıdır. Mən bu səksən illik ömrümdə, ən böyük şəxslərdən dərs aldığım halda, and içirəm ki, ən əsaslı və sarsılmaz mənəvi dərsləri anamdan almışam. Həmin dərslər mənim fit-rətimdə, bədənimdə nüvələr halında özünə yer edib. Digər dərslər həmin o nüvələr üzərində özünə yer tapıb"…
Anasına daha dərin bir şəfqət və sevgi ilə baxdı. Onu kiçik yaşlarınndan etibarən ləzzətli, gözəl yeməklər və mü-18
rəbbələrlə yanaşı mənəvi qidalarla da bəsləyən bu böyük qadına qarşı, ürəyi bir daha minnət duyğuları ilə dolub daşdı. Üzərinə yağ və mürəbbə yaxdığı çörəyi anasından alanda o ağappaq, yupyumşaq əli özünə tərəf çəkdi və ilahi bir hərəkətlə, minnətdarlıqla, o kiçik əli öpdü. Oğlunun bu hərəkəti qadının gözlərini bir daha yaşartmışdı… Anaya kainatı bağışlasaydılar, bu qədər xoşbəxt ola bilməzdi əsla…
İstanbul Universiteti, pedoqogika fakültəsinin ka-fesindəyik. Lakin insanın buranın fakültəyə aid bir yer olduğuna inanmağı gəlmir qətiyyən. Elə bil ki, Hollivuddur bura. İçəri tələbə qızlarla və oğlanlarla doludur. Gənc və gözəl bir qız, masanın üstündə oturub. Masanın ətrafında onu əhatə edən on beş–iyirmi tələbəyə nəsə danışır və işvə ilə
qəhqəhə çəkir. Onsuz da mini olan yubkası o qədər yuxarı qalxıb ki, gənclər qızın danışdıqlarına qətiyyən fikir vermirlər. Onlar hal–hazırda qızın çılpaq ayaqlarını iştahla sü-zürlər. Gənc qızın dodaqlarında şeytani bir təbəssüm var.
Çünki gənclər üzərində oyandırdığı təsirdən tam əmindir …
Gənclər isə qıza kompliment yağdırmaq yarışına giriblər elə
bil. Əslində hamısı da bilir ki, gec-tez növbə onlara da çatacaq. Elə dünən yoldaşlarının arasında Don Xuan adı ilə tanınan Necdətin klub X-ə getmək üçün dəvətinə razılıq verməmişdi? Bu gün də hamının gözü qarşısında Tanerin kinoya getmək təklifinə "Bəli" -deyir. O halda sabah Erol, o biri gün Sami və ondan sonrakı günlərdə Cəmil, Mete, Kaya, Sel-çuk və digərlərinə də sıra gələcək əlbəttə. Digər masalar da əl-ələ, göz-gözə, diz-dizə oturan cütlüklərlə doludur. Qızların əksər hissəsi, Hollivud filmlərindəki akrisalardan fərq-lənmirlər qətiyyən. Bəzisinin saçları şənliyə gedəcəklərmiş
kimi xüsusi olaraq düzəldilmiş, bəzilərinki isə süpürgə kimi 19
çiyinlərindən aşağıya doğru sallanmışdı. Aralarında biri də
saçını elə bir formaya salmışdı ki, sol gözü tamamilə saçlarla örtülmüşdü. Ətrafa təkcə bir gözü ilə baxırdı… Bəs, mak-yajları?… Aman, Allahım!… Bu nə biabırçılıqdı belə? Bir kar-navalda belə bu qədər biabırçı və rəzil sifətlərə rast gəlmək mümkün deyildi. Bəzisi, Allahın verdiyini bəyənməyərək qaşlarını tamamı ilə yolmuş, çılpaq bədəninin üstünə qara boya ilə daha dəyişik, lakin gülünc bir qaş şəkli çəkmişdi.
Bəzisi də kirpiklərini xoşagəlməz rimellərlə rəngləyib tel-tel ayıraraq qıvırma maşınıyla yuxarıya doğru qıvırmağı kifayət etmirmiş kimi yenə qara rənglərlə göz qapaqlarının üstündən əzələlərinə kimi uzanan alt hissəsində yanaqlarına tərəf uzanan uzun oxlar formasında kirpik şəkilləri çəkmişdi. Bəzisinin dodaqları zərli çəhrayı, bəzisininki isə qan-qırmızı dodaq boyaları ilə boyanmışdı. Mənəvi nəciblikdən fəzilət duyğularından, əxlaq qaydalarından məhrum yetişdirilmiş, yazıq varlıqlar idi bunların çoxu.
Tələbə oğlanlar isə ümumiyyətlə ayrı bir aləm idi. Bəzilərinin bığları incə bir lent kimi çənəsinə doğru uzanmışdı.
Bəzilərinin saçları isə bitli turistlərdən fərqsiz, qarmaqarışıq bir halda qadınlar kimi, çiyinlərinə tökülürdü. Bəziləri ba-kenbordlarını çənəsinə kimi uzatmışdı. Bəziləri allı-güllü köynək geyinib qadınlara oxşamağa çalışır, bəzisi dar şalvarını lap aşağı çəkərək göbəyindən aşağı kəmər taxırdı.
Bəzisinin köynəyinin bütün üst düymələri açıq idi. Görünən tüklü sinələrindən isə qalın boyunbağı sallanırdı.
Yəni, qısacası, bura elm və mədəniyyət yuvasından da-ha çox biabırçılıqlar meydanı, karnaval şənliyi idi elə bil.
Qızlı-oğlanlı bir neçə adamlıq qrupun oturduğu masadan qəfil bir qızın qışqırtısı yüksəldi:
20
– Ay Kamal! … Sən neynirsən? Niyə saçımı dartırsan?
Kamal deyilən gənc özünə haqq qazandırmağa çalışırdı:
– Canım elə istədi nəsə. Ona görə. Balaca olanda balaca bacımın da saçını çəkirdim beləcə.
Gənc qız tündxasiyyət və ərköyün bir səslə:
– Axı, mən sənin balaca bacın deyiləm.
– Yaxşı nəyimsən?
Kamal adlı gəncin bu sualından sonra hər iki gənc mənalı-mənalı bir-birinin üzünə baxdı. Sonra bir-birinə sığınıb masadakı yoldaşlarıyla birlikdə qəhqəhə çəkərək gülməyə
başladılar.
Bilal, bu dəli yığıncağı içində tək başına bir masada oturmuşdu. Ətrafındakı kişiləşmiş qızların, nəzakətli görünmək üçün qadın kimi hərəkətlər edən oğlanların ona utanc və iztirab verən çirkin hal və davranışlarını görməmək üçün gözlərini qarşısına qoyduğu dərs kitablarından ayır-mamağa çalışırdı. Bir tərəfdən əlindəki pendirli buterbrodu yeyir, arada bayaq buterbrodla birgə sifariş verdiyi ay-randan da içirdi.
Qarşı masada oturanlar, insafsızcasına hacılardan və
mollalardan danışırdılar. Danışmırdılar əslində, onları qara-lamaqla məşğul idilər. Onlardan biri:
– Hamısının Allah bəlasını versin. – dedi.
Digəri isə:
– Ay, namussuzların o qara saqqallarını görəndə elə
əsəbiləşirəm ki… – deyə yoldaşının fikrinə qahmar çıxdı.
Başqa birisi ümumiyyətlə baltanı lap kökündən vurdu:
–İnanın, dostlar, bunları əsgər kimi cərgəyə düzüb saqqallarını qırxdırmaqdan başqa çarə yoxdur. İyirminci əsrdə
21
belə geridəqalmışlıq olmaz ey, dostlar! Ah, bu ölkədə mən baş nazir olardım. Gör onda bir dənə saqqallı qalardı?
Qızlar qəhqəhə çəkərək gülürdülər. Hamısı bir yerdə:
– Gələcəyin baş nazirinə, alqışlar!.. On il sonra saqqallılara ölüm! – deyə gülərək qışqırışmağa başladılar.
Bilal yerindən dik atılıb bu soysuz, bu imansızlara hədlərini bildirmək arzusu ilə yanıb alışırdı. Amma bu cür özündənrazı gənclərin nə cür çirkab içində olduqlarını bildiyinə görə sadəcə gücü yumruqlarını və dişini bərk–bərk sıxmağa çatdı. Elə yenidən başını kitabın səhifələrinə əymək üzrə idi ki, qarşıdakı masadan, yenidən bir sevincli qışqırıq səsləri yüksəldi. Bir az bundan əvvəl hacının, mollanın saq-qalına söyən qızlar və oğlanlar bufetin qapısından girib onlara tərəf gələn bir nəfəri dəli kimi alqışlayırdılar. Hamı sevinclə qışqırışırdı:
– Əşşi, Tanju, haralardasan?..
– Artıq dərslərə gəlmirsən haaa!…
– Bəs o, sarışın balaca bala hanı?…
– Yoxsa, onu da yola vermisən?
– Tanju, fikir vermə. Olmasın sarışın, olsun qaraşın…
Bilal, bu artıq səs-küyə səbəb olan gəncə baxmaq üçün başını qaldıranda heyrətdən çaşıb qaldı. Gənclərin səs –
küylə qarşıladığı cavan oğlan əsmər, uzun boylu, çəlimsiz və
necə gəldi geyinmiş birisi idi. İşin ən qəribəsi isə Tanju adlı bu avaranın qapqara, darmadağın saqqallı olması idi. Bir az bundan əvvəl "saqqallılara ölüm" – deyə çığırıb bağıran mini yubkalı qızlar bu qara-qura saqqallı Tanjunu aralarına oturdub, ona bir az daha gözəl görünmək üçün adətən əldən–ayaqdan gedirdilər.
Tanju qəfil:
22
– Qızlar, qərara almışam ki, saqqalımı kəsim, – dedi …
Qızlar isə hamısı bir ağızdan:
– Aa… Vallah Tanju, cinayət olar bu. Sənə elə yaraşır ki, saqqal.– deyə etiraz etdilər. Saçlarını alnına tökmüş, iri yaşıl gözlü bir qız Tanjuya hayıl–mayıl bir vəziyyətdə baxaraq:
– Bilirsənmi? – dedi – Belə baxanda Herakl kimi əzəmətli və heybətli görünürsən …
Bilal bu acınacaqlı məxluqların gülünc hallarına için-için gülməkdən özünü saxlaya bilmədi. Lakin bir tərəfdən də hər zaman olduğu kimi, ürəyində dərin bir guşə yenə
onlar üçün sızıldamağa başlamışdı. Onlar… Hərəkətləri qəlibləşmiş robot insanlar… Yazıqlar… Biçarələr…
İçində vurnuxduqları qəflətin dərinliyini belə düşün-məyəcək hala gətirilmiş qafil … qafil … qafil gənclər…
Sendviçindən bir dişləm də aldı. Ayranını içdi və kitabını oxumağa davam etdi. Kitaba elə dalmışdı ki, artıq nə
ətrafındakı səsləri, nə də o nifrət etdiyi hərəkət və davranışları görürdü.
Yanında və qarşısında boş dayanan stullara əllərində ki-tablarıyla üç gənc qızın oturduğunu hiss etmədi əvvəl… Bu qızlara universitet tələbəsi deməyə adamın dili gəlməzdi…
Barlarda vəzifələri könül əyləndirməkdən ibarət olan bar qızlarından ayırd edilməyəcək qədər aşağılıq bir vəziyyətdə
idilər … Bilal yalnız ancaq qızlardan birinin, onun üzünə
doğru üfürdüyü siqaret tüstüsü ilə onların masada otur-duqlarının fərqinə vardı. Lakin başını kitabından qaldırıb yanında və qarşısında oturan qızlara baxmadı da heç… Gözləri israrla kitabın üzərində gəzişirdi… Qızlar bir-birlərinə
mənalı bir tərzdə başları ilə Bilalı işarə edərək, onu ələ salacaq bir şəkildə göz–qaş işarəsi ilə öz aralarında gülüşməyə
23
başladılar. Bilalla üzbəüz oturan, saçları çılpaq çiyinlərindən aşağı tökülmüş, sarışın, iri yaşıl gözlü olanı, dərin bir ah çəkdi… Yataq içində gərnəşirmişcəsinə bir hərəkətlə arxasına söykəndi və başı önündəki kitaba əyili vəziyyətdə olan Bilala baxaraq yüksək səslə:
– Off … uşaqlar, – dedi. Canım elə sıxılır ki… Hər gün evdən məktəbə, məktəbdən evə … Evdə dərs, məktəbdə dərs…
Düşünürəm ki, biz bu dünyaya yalnız dərs çalışmaq, qaşqabaq sallayıb oturmaq üçün gəlmişik?! Düşünürəm, amma nə olsun? Haqsızam sizcə? Gəncəm, əylənmək istəyirəm. Bu dünyaya bir dəfə gəlmişik onsuz da… Təzədən gəlməyəcəyik ki. Amma kim qulaq asır bizə?..
Bilalın yanında oturan qız yoldaşına bir göz vuraraq:
– Canım, səni bağlayan var? – deyə soruşdu. – Get kinoya, get əyləncəli, rəqsli bir yerə. Ürəyin istəyən kimi əylən…
Bax o zaman çətinlik deyə bir şeyin qalar mı?
Sarışın qız bu dəfə söykəndiyi kürsüdən qalxdı, önə
doğru əyilib dirsəklərini masaya söykədi …
Gözlərini Bilaldan ayırmadan, sanki Bilalla danışırmış
kimi:
– Sıxıntımı hansı formada həll edə biləcəyimi mən də bilirəm, amma… – dedi və bir müddət eləcə dayandı… Sonra başını bir az da Bilala doğru yaxınlaşdıraraq, ərköyün bir əda ilə sözlərinə davam etdi:
– Bəli, bilirəm, amma nə olsun ki, sevgilisini kinoya dəvət edəcək və ya bir rəqsə aparacaq qədər centlmen bir kişi çıxmayıb hələ qarşıma …
Bilal əlindəki yarımçıq ayran şüşəsini bütün təhqirlərdən daha təsirli şəkildə sərt bir şəkildə masanın üstünə
qoydu. Yenə sərt bir hərəkətlə kitabı bağlayıb qızların üzünə
24
belə baxmadan, əsəblə yerindən durdu… Masaların arasından keçib ağır bir şəkildə, lakin üzündə gizlədə bilmədiyi utanc ifadəsi ilə qapıya tərəf getdi.
Qızlar kimi isə aşağılamağın yaratdığı ehtirasla Bilalın arxasınca qəhqəhə çəkib gülürdülər. Qadınlığın izzət və
təmkinini çirkin nəğmələr içində boğub qətl edən qəhqəhələr…
Universitetin tənha guşələrindən biri …
Bilal arxa tərəfə baxan geniş bir pəncərə qarşısında, dalğın və düşüncəli bir vəziyyətdə bayıra tamaşa edir… Gözləri boşluqda … Baxdığı yeri görmədən baxır sadəcə. Axtarış
içindədir. Müxtəlif düşüncələrlə zehni qarmaqarışıq … Bir az əvvəlki hadisənin ona bir xeyli təsir etdiyi hər halından görünür… Gözlərinin qarşısında bir anlığına anası canlandı.
Tərtəmiz gül kimi baş örtüyünün içində nurdan bir mələk kimi saf və təmiz idi… Sanki illərcə ayrı qalmışlar kimi, ürəyi dərin bir həsrətlə doldu …
– Mənim mələk anam…
Fərqində olmadan bu sözlər ağzından yüksək səslə çıxmışdı. O əsnada özlərinə tənha bir guşə axtaran bir cütlük, qol-qola Bilalın yanından keçirdilər…
Gözlərinə həddindən artıq sürmə çəkmiş, saçlarını bəsləmə quzular kimi kəsdirmiş gənc qız, yanındakı oğlana bir az daha yaxınlaşaraq səsini Bilala eşitdirəcək tərzdə:
– Vay, yazıq anasının quzusu… – deyib, yüksək səslə
qəhqəhə çəkdi. Uzaqlaşdılar. Bilal beyninə qızğın bir xəncər sancılıbmış kimi olduğu yerdə eləcə qaldı. Lakin bu kimi hallara elə alışmışdı ki özünü tez yığışdırdı. Bir dəfə də, lakin bu dəfə sanki pıçıltılı bir səslə:
– Mənim mələk anam… – dedi.
25
Ürəyi sakitləşmişdi… Həmişə belə edirdi o … Fakültədəki yüngülxasiyyət qızların – bu təhlükəli fəlakətlərin şərindən mühafizə edə bilmək üçün gözlərinin önünə anasını gətirdi … Onun o zəngin, şəfqət yüklü, mələk siması ətrafında olan bu qız və qadın qılıqlı şeytanlara qarşı özündə
güc tapmaq üçün kifayət edirdi. Qadın deyiləndə ağlına dərhal anası gəlirdi. Özünü tanıdığı gündən bu mübarək, fəzilətli qadını, daim vəfalı, daim fədakar, həyat yoldaşı və
uşağı üçün canını tərəddüdsüz fəda edən bir şəf-qət qəhrəmanı, lazım olmadan əsla küçəyə çıxmayan səadəti, dincliyi yalnız evində duyan, zövqü maddədən deyil məna-dan alan, iffət və izzət sahibi, möhtərəm bir varlıq olaraq görmüşdü. Atasının sağlığında ona qarşı göstərdiyi hörmət və itaəti, Bilala kiçik yaşlarında maraq və heyranlıqla oxuduğu İslam tarixində Ənsar qadınlarının fəzilətini, uca-lıqlarını xatırladır, kiçik ürəyi anasına qarşı böyük bir sevgiylə dolub daşırdı. Qısası, Bilal üçün anası bütün qadınlığa aid üstünlük və fəzilətləri özündə birləşdirən bir simvol idi. Bir də ətrafındakı qızları düşündü… Nədir? Bəlkə onları anası ilə müqayisə etsin? Özündən asılı olmayaraq acı-acı güldü … Üzlərindəki həya pərdəsi cırılmış, əxlaq və
namus anlayışlarının heç bir önəm kəsb etmədiyi, mədəni, müasir, qabaqcıl və aydın qadınlar ola bilmək üçün ən səviyyəsiz qiyafə və hərəkətlərlə qadınlıq izzət və şərəflərini ayaqlar altında tapdalayan bu Avropaya və qərblilərə oxşamağa çalışan bu əcaib varlıqlarla müqayisə edəcəkdi anasını?..
Bunun düşünmək belə ruhunu titrətdi. Zülmətin yanında nurun əzəməti, gecənin yanında gündüz şəhanəliyi, qışın yanında baharın rəngli ehtişamı nə qədər özünü gös-26
tərirdisə, ətrafındakı qız və qadınların səfilliyinin yanında, anasının mənəvi zənginliyi və fəziləti o dərəcə zahir bir şəkildə növbəti dəfə gözlərinin qarşısında canlandı. Və dodaqlarının arasından bir dəfə də:
– Mənim mələk anam… – sözləri çıxdı…
Bilalı ən çox üzən məqam, Anadolunun tərtəmiz ha-vasından yoğrulmuş, o təmizlik içində tərbiyə almış dürüst, əxlaqlı və fəzilətli gənc qızların, orta təhsildən sonra ali təhsil almaq üçün gəldikləri İstanbulda qısa müddət ərzində mühitə uyğunlaşaraq həm geyimlərinin və həm də əxlaqlarının dəyişməsi və pozulmasıydı. Bunlardan bir dənəsinin necə
uçuruma yuvarlandığına şəxsən şahid olmuşdu. Hadisələr bir film lenti kimi gözlərinin qarşısından keçməyə başladı.
Fakültəyə qeydiyyatını təzələdiyi günlərdən biri idi …
Uzun, hörülmüş saçları ilə utancaq və səssiz bir gənc qız, yanında qara çarşablı anası girib çıxan tələbələrin arasında çaşmış və utancaq bir vəziyyətdə dayanıb. Gənc qızın üzündə
heç bir boya izi yox… Sadə və təbii bir gözəlliyi var. Üzərində qolları uzun və manşetli, yaxası bağlı bir bluz, dizlərini tamamilə örtən rahat bir yubka olduğuna görə əxlaqlı, yəni başıaşağı bir gənc qız olduğu dərhal hiss olunurdu.
Hiss olunurdu ki, Anadoludan yeni gəliblər. Belə əl dəy-məmiş süd quzularını ac qurdlar görüb dayanarlarmı heç?
Bilalın qeydiyyatını aparan cığalı gənc də qalın qara çərçivəli eynəyinin altından otlaqda tək başına gəzişən bir quzu görmüş ac bir qurd kimi gənc qıza baxır … Bilal içdən içə əsə-biləşdiyini göstərmədən sadəcə müşahidə edir. Gözünün sə-kisi ilə gənc qıza fikir verir. Eynəkli gəncin israrlı baxışları qarşısında gənc qızın üzü qıpqırmızı olub. Bu nadir rast gəlinən həya və hicab nümunəsi qarşısında Bilalın içindən 27
gənc qıza qarşı dərin bir təqdir və şəfqət duyğusu yarandı…
Qeydiyyatı aparan eynəkli gənc, böyük bir tələsgənliklə işini bitirib Bilalı başından eləyib olduğu yerdən çıxaraq ana-qıza doğru irəlilədi və gənc qıza:
– Nə üçün bu qədər utancaqsınız? Universitetə qey-diyyatınızı etdirəcəksiniz, elə deyil? Amma burada bu qədər utanıb çəkinəcək nə var axı, canım? – deyə centlmen bir rəftarla yanaşmaq istədi. Lakin Bilal, bu nəticəni gözlədiyi üçün işi bitdiyi halda hələ ki, qapıdan çıxmamışdı. Prinsip etibarilə qadın və qızlara yanaşmaqdan daima qaçdığı halda bu himayəsiz qızı həqiqi bir qardaş mühafizəkarlığı ilə qorumaq barəsində düşünməyə başladı və dərhal da irəli atıldı.
İlahi bir hərəkətlə eynəkli gənclə qızın arasına girdi və
gəncə:
– Ey Adəm övladı, – dedi – Köməyinizə görə təşəkkürlər. Lakin bu qız mənim qardaşım qızıdır. Arxaya dönəndə gördüm ki, artıq gəliblər. Qeydiyyatı ilə özüm məşğul olacağam…
Eynəkli gənc "Bu da haradan çıxdı?.." – deyirmiş kimi hiddətlə yumruqlarını sıxdı. Sonra gənc qıza dönərək:
– Siz bu gənci tanıyırsınızmı? – deyə soruşdu… Gənc qızın cavab verməyinə ehtiyac qalmadı. Qızın anası dərhal dilləndi:
– Bəli, oğlum, qardaşı qızıdır. Sən öz işinlə məşğul ol…
Şorgöz qurd, əlindən ovunu kiməsə verməyə məcbur olmağın qəzəbi içində arxasını çevirib onlardan uzaqlaşdı. Qadının içində Bilala qarşı dərin bir etimad hissi yaranmışdı.
Çünki o, eynəkli modabaz gənci, heç bəyənməmişdi. Minnətdarlıq hissi ilə Bilala baxaraq:
28
-Allah səndən razı olsun övladım, dedi … Səni Allah çıxartdı bizim önümüzə. Qızım çox utancaqdır… Mən isə. Gördüyün kimi cahil bir qadınam, bu işlərdən başım çıxmır. Bu kağızları al, sən köməkçi ol bizə …
Bilal qadının uzatdığı kağızları aldı, qıza da birlikdə
gəlməsini söyləyərək qeydiyyat üçün növbə gözləyənlərin arasına daxil oldu. Gənc qız heç danışmırdı. Bu böyük şəhərin, bu tanımadığı yerlərin onu qorxutduğu dərhal hiss olunurdu. Yalnız "qardaşım qızıdır" deyərək ona sahib çıxan gəncin üzündəki ciddi cizgilər, ona bir az təhlükəsizlik hissi bəxş etmişdi…
Nəhayət sıra onlara gəldi. Eynəkli gənc, eynəklərinin altından tərs tərs Bilala baxırdı. Kağızları aldı, qeydiyyata başladı. Hər şey tamam olub giriş kağızını uzadanda lağ
edəcək bir şəkildə tək Bilalın duyacağı bir səslə:
– Baxsana, bu dünyada bizdən də açıqgözlülər varmış.
Biz o yalanı başa düşdük, amma nə isə nəsib səninmiş… -
deyə dodağının altında mızıldadı… Bilal bir hadisə yarat-mamaq üçün səbrlə dişlərini sıxdı, kağızı alaraq, gənc qızla birlikdə ayaqda onları gözləyən qadının yanına gəldi…
– Qızının qeydiyyatı tamamdır, xala …
Qadın Bilala əməlli-başlı mehrini salmışdı:
– Dedim də, övladım, – dedi. – Allah səndən razı olsun.
Həm də yüz min dəfə razı olsun. Allah heç bir muradını gözün-də qoymasın…
Sonra qızına döndü:
– Zeynəb, sən də təşəkkür et də qardaşına, qızım…
Gənc qızın yanaqları al-al olmuşdu. Başını önünə əyib:
– Təşəkkür edirəm… Sizə çox zəhmət verdik. – dedi.
Bilal söhbəti başqa səmtə yönəltmək istədi: 29
– Eviniz İstanbuldadır, xala?
– Xeyr, övladım, biz Elazığlıyıq.
– İstanbulda yaxın qohumlarınız filan var?
– Xeyr, yoxdur …
– Yaxşı , bəs qızınızı kimə əmanət edəcəksiniz bu böyük şəhərdə?
Qadın mütəvəkkil bir əda ilə ah çəkdi və:
–Qurbanı olduğum Allaha… – dedi.
Bilal:
– Doğrudur, nə qədər ata – ana, qızlarını oxutmaq üçün belə böyük şəhərlərdə tək başına qoyub, Allaha əmanət edirlər, amma onlar əvvəl-axır şeytana əsir düşürlər …
Qadın sanki yalvarırmışcasına:
– Sus oğlum sus … Yaramı deşmə bu sözlərinlə – dedi. -
Biz sənin o bildiyin ata-analardan deyilik, atası da mən də liseydən sonra qızımızı oxutmamağa qərarlı idik. Amma gəl gör ki, böyük danışmışıq; orta məktəbi bitirən kimi qız başladı ki, mən ali təhsil alacağam. Nə atası, nə mən, qarşısını ala bilmədik … Bütün sinif yoldaşları ali təhsil alanda bu niyə kənarda qalsın?! Ağladı, sızladı, razı olmadıq … Atası: "İstanbula gedib o oxumuş sürtüklərdən olacaqsan? " -
deyə icazə verməyəndə, qız "Mən namuslu, başıaşağı olandan sonra kimsə mənə heç nə edə bilməz", – deyə
ağlamsınırdı. Bir də gördük ki, qız kədərindən xəstələnib.
Çarəsiz qaldıq, oxumağını qəbul etdik … Artıq, qoruyucusu Allah olsun; nə deyək? …
Qadın islanan gözlərini dəsmalı ilə quruladı. Zeynəb, günahkar bir uşaq kimi gözlərini yerdən ayırmırdı. Bilal, içi sızıldaya – sızıldaya yenə qadından soruşdu:
– Yaxşı indi harada qalacaq bəs qızınız?
30
– Cağaloğlundakı tələbə yataqxanasına min bir çətinlikdən sonra qəbul etdirə bildik, şükürlər olsun…
Bilalın ürəyi növbəti dəfə ağradı. Bir neçə dəfə qarşısından keçmişdi bu yataqxananın. Keçəndə də qapı qarşısında burun-buruna sevişən cütlüklərin o həyasız davranışları ürəyini bulandırmışdı hər dəfə … Birdən Zeynəbin də
o qrupun arasında gördü elə bil… Əsəbi və tələsik bir vəziyyətdə:
– Nə isə, Xudahafiz, xala. Qızınızı Allah qorusun. Sizə
də müvəffəqiyyətlər arzulayıram, Zeynəb xanım… – deyib ana-qızın heyrət dolu baxışları arasında yanlarından ayrılıb çölə çıxdı…
Fakültələri eyni olduğu üçün Bilal Zeynəbi hər gün sinifdə görə bilirdi. Anası gedəndən sonra gənc qız tamamilə
ortada qalmışdı. Sinifdə heç kimə yaxınlaşa bilmir, əxlaqına və ciddiliyinə güvəndiyi üçün təkcə Bilalla danışır, hər çətin-liyini, hər müşkülünü ona açırdı. Yaşıd idilər, amma Zeynəb ona "Bilal abi" deyə xitab edirdi … Əsasən Bilal da bu saf və
təmiz gənc qıza qarşı özünü bir böyük qardaş mövqeyində
görürdü. Zeynəbin gündə beş dəfə namaz qıldığını da öyrənəndə isə ümumiyyətlə dünyalar onun olmuşdu …
İndi bacısı ilə bağlı narahat olan bir böyük qardaş kimi onunla yaxından maraqlanırdı artıq. Onu hər cür pis fikrə
qarşı mühafizə və müdafiə etməyə çalışırdı. Lakin ilin son-larına doğru, Zeynəb Bilalı böyük bir xəyal qırıqlığına uğ-ratdı. Geyimi yavaş-yavaş dəyişilirdi Zeynəbin. Artıq makiyaj da etməyə başlamışdı Zeynəb… Zeynəbin paltarları da get-gedə qısalmaqda idi… Zeynəb başqa bir Zeynəbə çevrilirdi artıq… Uzun hörülmüş saçlarını kəsdirmiş, bərbərdə
müxtəlif formalara saldırırdı qısa saçlarını… Artıq Bilala da 31
əvvəlki kimi yaxınlaşmırdı Zeynəb… Ətrafında bir çox qız və
oğlan tanışları var idi … Yoldaşları onu "Zeynoş" deyə çağı-rırdılar. Xülasə Zeynəb də həyatından məmnun idi …
Havalarda uçurdu sanki Zeynəb… Bilal ruhən darmadağın olmuşdu. Onu bu dəli, dünyapərəst və nəfspərəst qara-güruha qarşı qorumaq üçün apardığı bütün mübarizənin bo-şa getdiyini gör-mək pis təsir edirdi Bilala …
Bir gün, dərsdən sonra qapıdan çıxanda, tək qaldığı bir anda ona yaxınlaşdı:
– Zeynəb,– dedi … – Artıq günorta namazlarında məscidə
gəlmirsən… Yoxsa qəzaya saxlayırsan?…
Zeynəb, artıq o məhcub, o utancaq qız deyildi .. Sərbəst bir gülüşlə:
– Yox Bilal qardaş, qəzanı da qıla bilmirəm.
Dərslərimdən vaxt qalmır, vallah … Anlayacağın buraxdım namazı … Qoy bir məzun olum, o zaman düşünərik … – dedi.
Bir müddət heç nə danışmadan getdilər, sonra Bilal icazə istəyərək ayrıldı …
Aradan bir neçə gün keçmişdi …
Bilal həmişə olduğu kimi günorta namazını camaatla birlikdə Bayəzid məscidində qılırdı… Namaz bitib camaat dağılandan sonra adəti üzrə oradakı Qur'ani–Kərimlərdən birini götürüb, səssiz-səssiz oxumağa başladı. Bir ara arxa tərəflərdən bir qadın hıçqırığı yüksəldi. Hıçqırıq pərdə-pərdə yüksələrək, məscidin qübbələrində dərin əks-səda verərək ətrafa yayıldı. Bilal, "Məbədin ülviliyi qarşısında içi dolan bir möminədir … "düşüncəsi ilə oxumağa davam etdi…
Lakin hıçqırıqlar kəsiləcəyi yerdə get-gedə artmaqda, məscidin içinə dərin bir hüzn havası yayılmaqda idi .. Üstə-lik, 32
bu səs Bilala çox tanış gəlirdi. "Sədəqallahüləzim" – deyərək Quranı bağladı, arxasına döndü …
Lakin o nə idi elə?… Qadınlar bölməsində əlləri ilə
üzünü bağlamış, hönkürtüylə sarsılan, Zeynəb idi. Bilal, ona doğru yaxşıca yaxınlaşdı və:
–Zeynəb! … – deyə səsləndi …
Zeynəb, əllərini üzündən çəkmədən sarsılaraq ağlayırdı indi … Bilal heyrətlə bir daha səsləndi:
– Zeynəb!.. Nə olub?.. Sənə nəsə eləyiblər? Xahiş edirəm, cavab ver mənə…
Bu israrlı suallar qarşısında Zeynəb, bir anda əllərini üzündən çəkdi. Yanaqları göz yaşları ilə islaq, pərişan bir halda, dodaqlarını büzərək:
– Mən məhv oldum, Bilal abi!.. Məhv oldum mən! … -
dedi və əlləri ilə yenidən üzünü örtərək hıçqırmağa başladı…
Bilal onu çətinliklə razı salıb məsciddən çölə çıxardı. Universitetin bağçasına apararaq tənha bir yerdə bir oturacaqda oturtdu. Özü də oturacağın o biri tərəfinə keçdi… Hıçqıraraq hələ də ağlamağa davam edən gənc qızı çətinliklə sakitləşdirəndən sonra:
– İndi izah et görək, – dedi. – Amma əvvəlcə mənə olduğu kimi, həqiqətən də bir qardaşınla danışırmış danış hər şeyi.
– Utanıram, Bilal qardaş….
Bilal:
– O əvvəllər idi…. – dedi.
–…
Zeynəb yenə ağlamağa başladı:
– Düzdür, nə desən haqlısan… Amma nə olar əvvəl məni dinlə, ondan sonra mənimlə belə acı danış …
33
Və danışdı…. danışdı:
– Bilirsən ki, şeirə, ədəbiyyata qarşı son dərəcə bağlı bir insanam. Hətta bir neçə şeirimi də oxumuşdum sənə. Mənim bu zəif damarımı bilən yoldaşlar, musiqili bir şeir və
ədəbiyyat gecəsindən bəhs edib, məni bu gecəyə dəvət etdilər. Bir şeir gecəsində heç bir pislik olmayacağını düşünərək razılaşdım. Qız və oğlan tələbə yoldaşlarımdan bir qrup halında o yerə getdik. Bura, Beyoğlu arxa küçələrindən biri idi … Üzərində "Hacı baba" yazılı kiçik, taxta bir qapıdan ancaq belimizi bükərək keçə bildik … Birdən özümü dar və
qaranlıq bir dəhlizin içində gördüm… Dostlar, "Bir az da get gözlərin alışar" – deyə məni itələyirdilər. Nəhayət, ölgün, sarı və qırmızı işıqlarla işıqlandırılmış, son dərəcə balaca, kiçik bir salonda gördüm özümü … Yerlərdə ağacdan hazırlanmış
kubik masalar və oturacaqlar var idi … Divar kənarlarına Şərq stili ilə döşəklər salınmışdı. Divarlar həsirdən idi. Kiçik həsirsəbətlər
içində
rəngli
lampalar
qoyulmuşdu…
Divardakı həsirlərin üstünə dəstə-dəstə qarğıdalılar, sa-rımsaqlar və soğanlar asılmışdı … Dib küncdə yerdən bir qarış yük-səklikdəki kvadrat formasındakı səhnədə, müxtəlif Qərb musiqisi alətləri qoyulmuşdu. Qızlı oğlanlı qruplar, ağac taxtlarda və yerdən salınan döşəklərin üstündə oturub, astadan danışırdılar. Başqa bir küncdə isə yenə ağacdan hazırlanmış bir bufet var idi.
Biz də ağacdan hazırlanmış bir masanın ətrafında oturduq. Əvvəllər qorxduğum bu yer, bir müddət sonra mənə çox romantik və sevimli görünməyə başladı… Səhnədə
çox xoş bir musiqi çalınırdı. Yoldaşlardan soruşdum:
– Bu necə ədəbiyyat gecəsidir belə? Hanı bəs şeir oxuyan şairlər?
34
– Sən narahat olma, əvvəl bir az musiqi, sonra şeir … Be-lə daha orijinal olur, – dedilər.
Həqiqətən də bir az sonra bir-birinin ardınca səhnəyə
gənc şairlər çıxıb musiqi sədaları altında şeirlər oxumağa başladılar. Amma bunların hamısı da sənət dəyəri olmayan son dərəcə açıq, saçıq ədəbsiz sözlərlə dolu şeirlər idi …
Bu təhrik edici şeirlər oxuna-oxuna gənclər yanlarındakı qızlarla ayağa qalxıb musiqinin ritminə uyğun şəkildə masalar arasında rəqs etməyə başladılar … Mən təkrar soruşdum:
– Uşaqlar, doğrudan bu necə şeir gecəsidir belə? Mənim bildiyim axı şeir gecəsində rəqs edilmir.
Mənim bu sözlərimə Sevilin sevgilisi Erol cavab verdi:
– Bax Zeynoş … Həyatımız həmişə monoton keçməli deyil ki? Bir az da rəng qatmaq lazımdır həyatımıza… Bu gənclər də şeir gecəsini bu günə kimi alışılmamış bir şəkildə, rəqs və musiqi ilə qarışıq təşkil ediblər. Bizlər də həyatımızın hələ baharını yaşayan gənclərik. Əylənmək, gülmək, rəqs etmək bizim ən təbii haqqımızdır…
Bu sırada masamıza, böyük ağac dolçaların içində cürbəcür içkilər gəldi …
– İçki içmirəm, dedim.
Gülüşdülər …
– Şaftalı, üzüm, nar, qarışıq meyvə sularıdır bunlar… İç, iç, şəfadır… – dedilər …
Onların yanında heç bir şey bilməyən bir cahil vəziyyətinə düşüb gülünc olmamaq üçün içki dolu taxta dolçanı ağzıma apardım. Və boğazımı yandırmağına baxmayaraq sonuna qədər içdim, bitirdim. Yavaş – yavaş mənliyimi şipşirin bir istiliyin bürüdüyünü hiss edirdim. Bu 35
anlarda əlimdə olmadan Erolun sözlərinə haqq verməyə
başladım … "Elədi də, – deyirdim… – Mən də gəncəm …
Üstəlik həyatımın hələ baharını yaşayıram. Əylənmək, gülmək, rəqs etmək mənim də haqqımdır"
Daha sonra masamızdakı gənclərdən biri məni rəqsə dəvət etdi. Həyatımda ilk dəfə idi ki, bir kişi ilə rəqs edirdim.
Orkestr son dərəcə romantik bir mahnı çalırdı. Bu parlaq işıq altında musiqinin ritminə ayaq uydurmağa çalışanda elə bilirdim ki, yuxudayam. Uçurdum. Lakin qısa bir müddət sonra başım fırlanmağa başladı … Ətrafımdakı hər şey, hamı fırlanır, fırlanırdı… Qırmızı, yaşıl, mavi, sarı işıqlar … Orkestr …
Masalar … Dolçalar… Və insanlar … İnsanlar … İnsanlar …
Gerisini xatırlamıram… heç nə yadıma gəlmir. Gözlərimi açanda gördüm ki, jaluzilərindən bol günəş işığı süzülən son dərəcə lüks və komfortlu bir yataq otağındayam. Otaqda heç kim yox idi… Bura nə vaxt gəlmişdim? Nə üçün gəlmişdim?
… Bu geniş yataqda nə işim var idi?… Dəli kimi yerimdən sıçradım. Lakin çırılçılpaq olduğumu anlayanda dəhşətə
gəldim. Elə həmin an acı həqiqətlə üz-üzə qaldım. Və
həqiqəti başa düşdüm. Və pərişan bir halda təkrar yatağa yıxılaraq qışqıra-qışqıra ağlamağa başladım. Ağlamağın, fəryad et-məyin faydasız olduğunu bildiyim halda yenə də
ağ-layırdım.
Özümə gələn kimi sağa-sola atılmış paltarlarımı yığıb tələm-tələsik geyindim … Elə qapıdan çıxırdım ki, küncdəki kətilin üstündə bir qalstuk gördüm. Bu qalstuk dünən axşam kimin boynunda idi … Çingizin, Erolun, Əlinin bəlkə, yoxsa Turqutun? Heç bir şey xatırlamırdım… Qapını açdım, çölə, geniş bir dəhlizə çıxdım. Ağlayaraq səsimin çıxdığı qədər: 36
– Kömək edin mənə! … Kimsə yoxdur? – deyə qışqırıb evin dörd bir tərəfini gəzməyə başladım … “Qu” desən, qulaq tutulardı evdə. Evin qapısını açıb çıxmaq üçün əlimi qapıya uzadanda, qapının üstünə sancaqla yapışdırılan bir kağız gördüm və on an bütün dünyam alt–üst oldu. Ağlaya-ağlaya qapını açdım və hara getdiyimi özüm də bilmədən özümü küçəyə atdım. Gəzə-gəzə gəlib Bəyazid məscidinə
çıxdım. Başa düşürsən məni, Bilal qardaş? Mən məhv oldum. Mən o üzünə tüpürdüyümüz pis qadınlardan oldum artıq. Nə dayanmısan elə daş kimi qarşımda … Tüpür sən də
üzümə!… Tüpür!… Tüpür!…
Bilal gənc qızın insanın ürəyini paralayan hıçqırıqlarını hələ də xatırlayırdı. Ən qiymətli, ən müqəddəs dəyərini – iffətini, namusunu itirməyin faydasız çırpınışları içində
yenidən əsəbləri alt–üst olan Zeynəbin bundan sonrakı həyatı üçün gözəl bir nəsihət verməkdən başqa əlindən heç nə gəlmirdi. O da Zeynəbin bütün israrlarına baxmayaraq onun üzünə tüpürməmiş və ona sadəcə təsəlli verməklə
kifayətlənmişdi. İçi qan ağlamışdı həmin anlarda. Zeynəb onu dinləmişdimi, yoxsa yox, dəqiq bilmirdi, amma danışdığı müddətdə gənc qızın, yaşlı gözlərini çox uzaqlarda sabit bir nöqtəyə dikərək ölü bir sükut içində eyni nöqtəyə
baxması heç xoşuna gəlməmişdi. Gənc qızı qaldığı yataqxanaya kimi aparandan sonra bir balaca rahatlanmışdı.
Şübhəsində yanılmadığını iki gün sonra qəzetləri oxuyanda anlamışdı …
Zeynəb gecənin gec saatlarında özünü Sarayburnundan dənizə ataraq "hələ baharında olduğu"(!) ömrünü başa vurmuşdu! …
37
Həm də intiharın bir müsəlman üçün əbədi fəlakət qapısı olduğunu bilə – bilə…
Bilal, bu acı xatirənin əzikliyi içində bir müddət daha dalğın və düşüncəli pəncərədən bayıra baxdı. Bəli, Zeynəb məhv olmuşdu. Lakin Zeynəbin məhv olmasının içindəki gerçək, cəmiyyətin mahv olmasının bir rüşeymidir… Zeynəb, əxlaq, fəzilət, namus və iffətini itirməyinin ağrısı ilə intihar etmişdi … Bu intihar, əxlaq, fəzilət, namus və iffət məfhumlarından sıyrılan bir cəmiyyətin, mütləq məhvə
məhkum olacağı baxımından da ibrətlə düşünülməyə dəyər bir faktdır…
Zeynəb, bu təfəssüh etmiş, hər gün bir addım daha intihara doğru yaxınlaşmaqda olan özünü yeyib bitirən cəmiyyətin nə ilk qurbanıydı, nə də sonuncu … Və necə ağır bir həqiqətdir ki, əxlaq və mənəviyyat qeydlərindən günbəgün uzaqlaşmağı mədəniyyət kimi qəbul edən bu günkü müflis cəmiyyət, vermiş olduğu bu saysız-hesabsız qurbanları, yüksətmək (!) yolunda özünə pilləkən kimi qəbul etməyin qürur və əzəməti içində insanlığa sanki lağ edir …
Akifin "Mədəniyyət dediyin tək dişi qalmış canavar" de-yə bəhs etdiyi elə budur deyəsən… Bilal bütün düşüncələri beynindən ataraq, bir anda saatına baxdı; saat altıya işləmişdi. Halbuki yoldaşları onu saat 5-də gözləyəcəkdilər.
Qaça-qaça pilləkənləri endi. Qapıya tərəf gedəndə birdən bir qrup gəncin ona səslənməsi ilə addımlarını yavaşlatdı.
Bunlar da digərləri kimi həyatın yemək, içmək, yatmaq, gəzmək və əylənməkdən ibarət olduğunu sayan gənclərdən idilər. Lakin Bilal onları xətirlərinə dəymək istəmirdi.
Danışa-danışa gəlib fakültənin qapısına çıxdılar… Sonra 38
Bilal, ayrılmaq üçün hamısıyla bir-bir görüşməyə başladı.
Onlardan biri:
– Bilal, – dedi… – Sən də bizimlə gələ bilməzsən? Beyoğ-lunda bir az fırlanarıq, sonra da bir diskotekaya girib əylənərik, hə? …
Fırlanmaq … Diskoteka … Əylənmək … Saat altıya iyirmi dəqiqə işləyirdi artıq… Nəzakətlə:
– Üzr istəyirəm, uşaqlar, yoldaşlarla görüşməli idik.
Demək olar ki, gecikmişəm. Başqa vaxt, sağlıq olsun… -
deyib üzr istəmək istədi… Lakin bunlar sözdən anlamırdılar.
Belə ki, yoldaşları arasında qəribə paltarları ilə ad çıxaran Əsəd o hər zamankı əsəbi halı ilə özünü ortaya atdı:
– Yaxşı da, sən də çox mızmızısan ey… Nə vaxt desək ki, gəl bir fırlanaq, əylənək, o saat "Dostum gözləyir, ayıb olar"
deyib aradan çıxırsan. Biz də yoldaşlarının axı sənin!..
Erdal da elə Əsəd kimi düşünürdü:
– Düz deyir də, sənin bu həmişə görüşdüyün dostların kimlərdir axı, Bilal?
Sonra mənalı-mənalı göz vurdu və gülərək:
– Yoxsa … Yoxsa … həəəə? … Ha … Ha … Haaa … Bizdə
də var onlardan, qardaşım! …
Əlini də yellədi sonra:
–Özü də, bilirsən nə qədər?…
Bilal bunların baş aparmağına dözməyin mümkün olmadığını anladı:
– Dostlar, siz heç yaxşı şeylər haqqında düşün-mürsünüz? – dedi. – Sizə niyə yalan danışmalıyam.. İnanın, yoldaşlarım gözləyir. Həm elə sizin hesab elədiyiniz cinsdən yoldaşlar deyil.
39
Gənclərin hamısı bir ağızdan gülüşməyə başladılar. Erdal yoldaşlarının qollarından tutub uzaqlaşdırarkən arxasını dönüb yüksək səslə qışqırdı:
– Anladıq, qaqaş, anladıq. Yolçu yolunda gərək. Hər kəs öz kefinə baxsın, elə deyil?
Yüksək səslə gülüb danışaraq, əcaib əl-qol hərəkətləri edə-edə uzaqlaşdılar. Bilal, arxalarından uzun-uzadı, təəssüf dolu ifadə ilə baxdı… O əsnada yadına Eynşteynin bu sözləri düşdü: "Bu günün gəncləri tez iş görən bir maşın kimi ye-tişirlər. Lakin insan əsla bir maşına çevrilməməlidir. İnsanın yaxşı ilə pisi, gözəl ilə çirkini ayırd edəcək bir başı olmalıdır.
Mən bu günkü gənclikdə ən böyük əksiklik kimi bunu görürəm. Uşaqlarımıza başqa cür tərbiyə verək. Yoxsa təlim keçmiş itlərdən fərqlənməyəcəklər"…
Dostlarını daha çox gözlətməmək üçün sürətlə oradan uzaqlaşdı. Küçədə axının arasına qarışdı. Bir müddət getmişdi ki qolundan kimsə tutdu. Döndü baxdı, bir az əvvəlki ərköyün qrupun içində söhbətlərə heç qarışmamış Necatini gördü. Necatinin qaçmaqdan üzü qızarmışdı, qıpqırmızı olmuşdu … tövşüyürdü. Bilal soruşdu:
– Nə olub, Necati, sən də onlarla birlikdə deyildin? Nə
üçün qayıdıb gəldin?
Necati bu sözləri eşitməmişdi elə bil. O günə kimi Bilal heç belə bir hala təsadüf etməmişdi. Necati bir müddət heç nə danışmadı və Bilalın üzünə baxdı. Sonra başını günah-karmışcasına önə əydi. Sonra təkrar qaldırdı. Bilalla göz –
gözə gəldilər. Necati:
– Bax, Bilal, – dedi. – Səndən çəkinmirəm. İkimiz də
İstanbulluyuq. Lakin dostlarımız olduqca fərqlidir. Səndən yoldaşlarımın adından üzr istəyirəm.
40
Bilal çaşmışdı:
– Anlamadım, məndən üzr istəyəcəksən? Yaxşı, amma nə üçün? – deyə soruşdu.
Necati kədərli və mütəəssir:
– Bir az bundan əvvəl onların sənə qarşı olan kobud sözlərinə və nalayiq hərəkətlərinə görə, – dedi və ayaq üstü içini boşaltmaq istəyərcəsinə davam etdi:
– Bu günə kimi onlarla gəzdim, içdim, əyləndim. Lakin onların kim olduqlarını ancaq bu gün, sənin kimi təmiz və
vicdanlı bir gəncə qarşı davranışlarından sonra anladım. Və
etdikləri hərəkətdən sonra üzlərinə tüpürüb sənin yanına gəldim …
Necati bir anlığa susdu və sonra:
– Bilal – dedi – Məni də "yoldaşlarım" deyərək həmişə
bizdən ayrı tutduğun o həqiqi dostlarının arasına daxil edərsən?
Bilal gülümsəyərək əlini Necatinin çiyninə qoydu:
– Səni də həqiqi dostlarımdan biri kimi görmək? əlbəttə, olar. Amma bunun üçün Necati, bunun üçün sən də içində
olduğun mühitdən, dostlarından uzaqlaşıb hər halınla onlara bənzəməlisən, yaxşı?
Necati kədərlə başını önünə əydi, sonra anidən qaldırdı və:
– Məni də o dostlarının yanına apara bilərsən, Bilal? –
deyə soruşdu.
İki yoldaş dostca baxışdılar. Razılaşdıqdan sonra səmimiyyətlə əl verib qucaqlaşdılar və yan-yana addımlamağa başladılar …
Böyük bir binanın qarşısında Bilal zənglərdən birinə ba-sarkən Necati mənliyini qeyri – adi bir duyğunun bü-41
rüdüyünü hiss edirdi. Üstəlik böyük bir maraq da var idi içində: görəsən həmişə əxlaqına və fəzilətinə qibtə etdiyi, lakin heç cür onun kimi olmağı bacarmadığı Bilalın yoldaşları necə insanlar idilər?
Avtomatik açılan qapıdan içəri girdilər … İkinci mərtəbəyə pilləkəni qaça-qaça çıxdılar və bir evin açıq olan qapısından içəri daxil oldular… Bilal ayaqqabılarını çıxartmaq üçün əyiləndə, Necati, həmişə elədiyi kimi ayaqqabı ilə içəri keçmək istədi. Lakin Bilal arxasından pencəyini çəkərək:
– Ay qardaş, – dedi – Səninlə elə ilk dəqiqədən dalaşa-cağıq deyəsən! – dedi və güldü. Necatiyə bir cüt başmaq uzadıb:
– Gey bu başmaqları. Bir müsəlmanın evinə ayaqqabı ilə
girmək olmaz. – dedi.
Necati utanaraq ayaqqabılarının bağlarını açdı və Bilalın uzatdığı başmaqları geydi. İki yoldaş, qalın bir kişi səsinin eşidildiyi bir otağa tərəf getdilər və qapını yavaşca döyərək içəri girdilər. Bura gözəl döşənmiş, geniş bir otaq idi. İçəri olduqca izdihamlı idi. Saçlarına dən düşən orta yaşlı birindən başqa qalan hamısı tərtəmiz gənclər idi. Birinin əlində kitab vardı. Digərləri də elə oturduqları yerdən ona qulaq asırdılar. Bilal içəriyə girən kimi hamısı birlikdə:
– Harda qaldın, əziz qardaşım? Gözlərimiz yolda qaldı, inan … – deməyə başladılar.
Bilal:
– Xahiş edirik, kəsməyin, yoldaşlar. Prinsipi pozmayaq. -
desə də, yoldaşları qalxaraq israrla onlara yer vermək istədilər. Bilal:
42
– O halda sizinlə qrup yoldaşım Necatini tanış edim, -
dedi. – Oxumağa ara verdiyinizə görə, siz də tək-tək adları-nızı və nə işlə məşğul olduğunuzu deyin.
Necatiyə hamısı bir ağızdan "Xoş gəlmisiniz" – dedikdən sonra hamı oturduğu yerdən özünü təqdim etməyə başladı:
– Ahmet Sevil… Tibb Fakültəsi.
– Razi Eyilmez… Hüquq.
– Ərdoğan Saymaz… Yüksək Makina Mühəndisi.
– Seyfəddin Namlı… Ədəbiyyat Fakültəsi.
– Mehmet Kanlıca… Təbiət elmləri Fakültəsi-Botanika.
– Orxan Erenler… Yüksək Memarlıq
– Nazim Soyluer … Doktor … vs.
Tanışlıq bitəndən sonra Nazim yavaş-yavaş arxaya söykəndi və əlində kitab tutan gəncə dönərək:
– Bəli! İndi davam edə bilərik artıq, Seyfəddin, – dedi. –
Oxuyan bir ədəbiyyatçı olanda, həqiqətlər daha da cazibədar olur, düzü …
– Şişirdirsən, qardaş …
– Yaxşı, yaxşı, sən deyən olsun … Sən başla oxumağa.
Seyfəddin ciddi və Nazim həkim iltifatına həddindən artıq layiq, gözəl bir oxunuşla əlindəki kitaba qaldığı yerdən davam etdi:
"Gənclik, heç şübhəsiz ki, bir gün əldən gedəcək. Necə
yay öz yerini payıza və qışa verirsə, necə gündüzdən sonra axşam və daha sonra gecə gəlirsə, gənclik beləcə öz yerini qocalığa və ölümə tərk edəcək. Əgər o fani və keçici gənc-liyini iffətli həyata sərf etsə onunla əbədi bir gənclik qa-zanacağını bütün səmavi fərmanlar müjdə verirlər. Əgər pozğunluğa sərf etsə necə ki, bir dəqiqəlik hiddət ucbatından bir qatil, milyonlar dəqiqəlik həbs cəzası çəkir. Eləcə
43
də qeyri-leqal dairədə gəncliyin kefi və ləzzətləri axirət mə-suliyyətindən və qəbir əzabından insanı kənarlaşdırmır, əksinə onu daha da əzaba düçar edir. Bunu hər bir ağlı başında olan gənc təsdiq edə bilər. Məsələn haram sevməkdə, bir qısqanclıq qüssəsi, fəraq qəmi və qarşılıq görməmək hissi ki-mi çox problemlərlə o cüzi ləzzət, zəhərli bir bal kimi görünə
bilər insan… Və o gəncliyin yoluxduğu xəstəliklə xəstəxanaya, azğınlıqlarla həbsxanalara, mənəvi qidasızlıqdan yaranan çətinliklə isə meyxanaya, müxtəlif səfilxanalara və ya qəbristanlığa gedib çıxmaqlarının səbəbini bilmək istəyirsənsə, get xəstəxanalardan, meyxanalardan və qəbristan-lıqlardan soruş.
Əlbəttə, əksəriyyət gənclər gəncliyindən sui-istifadə
edir, sonra da başına gələn müsibətlərdən şikayətçi olurlar.
Halbuki, əgər hər şey öz axarı ilə getsə, gəncliyin çox şirin və
gözəl bir İlahi nemət olduğu və axirətdə bizə çox parlaq və
əbədi bir gənclik kimi geri dönəcəyi hamımıza məlum olmalıdır. Bu başda Quran olmaqla bütün səmavi kitablarda xəbər verilib…
Madam ki, həqiqət budur və bir halda ki, halal dairəsi içində həyatdan zövq almaq mümkündür. Və haram dai-rəsindəki bir saatlıq ləzzət bəzən on il həbslə nəticələnir. Əlbəttə, gənclik nemətinə şükranlıqla baxmaq, o şirin neməti uyğun formada və istiqamətdə sərf etmək lazım və vacibdir.
Ey əziz qardaşım, bil ki, dünyanın ləzzətləri, zövqləri, ziynətləri, Xaliqimizi, Malikimizi və Mövlamızı bilmədiyimiz təqdirdə Cənnət olsa belə, yenə də Cəhənnəmdir …
Ey dost! Küfr yolunda getmək, buzlar üzərində getməkdən daha zəhmətli və təhlükəlidir. İman yolu isə suda, 44
havada, quruda getmək və üzmək kimi asan və zəh-mətsizdir. "
Kitab, bu minvalla bir-birindən yüksək iman həqiqətləri ilə davam etməkdə idi. Necati, dirsəklərini dizlərinə söykəmiş, başı əllərinin arasında, tərifi qeyri-mümkün bir vəcd dalğası içində oxunanları sadəcə dinləmir, adətən içirdi… O, indi öz daxili aləmiylə başbaşa idi. Ruhunda qasırğalar, fırtınalar qopur; ürəyi bir-birinə zidd hislərlə dolub daşırdı.
Oxunan həqiqətlər bir abi-həyat kimi ruhunu sərinlədir, tənəffüs etməkdə olduğu bu ülvi hava ürəyinə o günə kimi heç vaxt dadmadığı ilahi nəşələr bəxş edirdi.
Söhbət irəlilədikcə, ürəyindəki kif basmış hislərin yerini ən təmiz və ülvi hislərə tərk etdiyini hiss edən Necati, artıq əmin idi ki, yeni bir hiss və fikir inqilabının eşiyindədir.
Yaxınlarda duyulan bir azan səsi, otağının içinə dalğa-dalğa yayılanda, Seyfəddin əlindəki kitabı bağladı. İndi hər kəs dərin bir vəcd və diqqət içində oxunan axşam əzanını dinləyirdi. Azan bitən kimi Seyfəddin, içlərində yaşca ən böyük olan Nazim həkimdən:
– Nə deyirsən, qardaş, fəsli tamamlayaq, yoxsa daha sonra davam edək? – deyə soruşdu…
Doktor Nazim, həmişəki kimi şən və nəşəli bir halla cavab verdi:
– Bilirsiniz də mənim düsturumu: əvvəlcə namaz, uşaqlar! Elə isə Razi, Haqq rizası üçün belə həmişəki kimi bir
“Əl-Əsr” oxusun. Ondan sonra namaza duraq.
Gələcəyin hüquqşünası dərhal şirin və yanıq səsiylə "Əl-Əsr" surəsini oxumağa başladı. Səsi otağın içində dalğa-dalğa yüksəlir, qəlblərə və könüllərə yenilik bəxş edirdi.
45
Sonra hamı namaza durdu. Pencəyini çıxaranlar, köy-nəklərinin qollarını dirsəkdən yuxarı qaldırır, otaqdan çölə
çıxır, bir neçə gənc də yerlərə səccadə sərirdi. Bu əsnada gənclər öz aralarında nəzakət çərçivəsini aşmadan zarafatlar edirdilər.
Necati, oturduğu kresloda dərin düşüncələrə dalmış, düşünür, düşünür və düşünürdü … Bəlkə də, həyatında ilk dəfə idi ki, belə ciddi şəkildə düşünürdü. Bilal dəstəmaz almaq üçün qollarını çırmalayaraq, çox qəribə bir əhvali-ruhiyyə içində olan Necatinin yanına gəldi və həlim bir səslə:
–Sən də bizimlə birlikdə namaz qılmaq istəyirsən, Necati? – deyə soruşdu.
Necati üçün gözlənilməz olan bu təklif, onun üzündəki iztirab cizgilərini min qat daha dərinləşdirdi… Bu, elə ani bir təklif olmuşdu ki, Necatinin heyrətdən dili tutulmuşdu…
Kəkələyə-kəkələyə:
– Mən? Mən.. – dedi və susdu… Bir müddət arxasını gətirə bilmədi, sonra iztirabla alnını ovuşduraraq Bilala baxdı.
İnləyərək sözlərinə davam etdi:
– Bilirsən, Bilal … Mən namaz qılmağı bilmirəm ki.
Bundan da başqa…
– Nə bundan başqa?… Sən bir dəfə "Bismillah" de, çırmala qollarını, arxası asandır. Dəstəmazı birlikdə alarıq, sonra da biz nə etsək sən də onu təqlid edərsən, vəssalam…
Necati, heç nə demədi. Ovsunlanmış kimi yerindən qalxdı, pencəyini çıxardı, köynəyinin qollarını dirsəklərinə
doğru çırmaladı və qapıya tərəf addımlayan Bilalın arxasınca getdi.
Bir az sonra gənclərin hamısı cərgə ilə namaza dayanmışdılar. Doktor Nazim bəy, imam olmuş, arxasındakı 46
gənclərdən ibarət camaata namaz qıldırırdı… Yüksək səslə
oxuduğu surələr, Necatinin ruhuna ilahi rəhmət kimi axır, onu məna iqlimlərinin dərinliklərinə çəkib aparırdı…
Bəli, Necati də hər biri dərin bir təvazö və təslimiyyət içində qəlblərini Allaha bağlamış, üzlərini ona, o uca Yaradana dönmüş, səmimi və təmiz bir camaatın içində idi artıq… Onsuz da nə zaman bir məscid qarşısından keçsə içəridə olan camaata qibtə edərdi o … Lakin bir dəfə də olsun bu qibtə etdiyi məsud və bəxtiyar insanların arasına qarışmaq üçün şeytanın ayağını sındırmağa, nəfsinə söz keçirməyə müvəffəq olmamışdı. Üstəlik yaşadığı həyat tərzinə
görə özünü bu təmiz və sadə camaata uyğun görmürdü heç cür… Lakin bu insanlar, qəlbləri iman yüklü bu nəcib gənclər, şəfqət dolu ürəklərini ona açmışdılar artıq. Onu öz aralarında görmək istəmiş, bağırlarına basmışdılar. Və indi o da onlarla birlikdə, onlarla yan-yana, çiyin-çiyinə namaz qılırdı …
Necatinin namazı görünüş etibarı ilə bir qədər gülünc görünürdü, amma məna ölçüsündə çox mühüm bir dəyər daşıyırdı. Qiyamda, rükuda və səcdədə hərəkətlərində ya-nılmamaq üçün gah sağındakına, gah solundakına, gah önündəkinə baxır, gördüyü hərəkətləri naşıcasına təqlid edirdi. Üzü saçlarının dibinə kimi qıpqırmızı olmuşdu, alnında muncuq-muncuq tər damcıları yığılmışdı. Utanc, xəcalət, kədər, peşmanlıq hisləri mənliyini alov kimi yandırıb qovururdu. Əlinə verilən təsbehi nə deyəcəyini bilmədən çevirməyə başladı. Sıra duaya gəldikdə isə hamı kimi o da əl açdı Allahına… Aman Allahım … O nə iztirab dolu bir yüz ifadəsi idi elə? Alnındakı xətlər dərinləşdikcə dərinləşirdi Necatinin… Boynu sağa doğru bükük, gözləri yumulu. Ya-47
naqlarından aşağıya saf və aydın yaşlar süzülür. Ağlayır Necati… Bəlkə günahları nəticəsində meydana çıxan ağrılı, bəlkə qovuşduğu səadətə görə yaranan sevinc gözyaşlarıdır bunlar… Amma mühüm olan Necatinin ağlamağıdır, ağlaya bilməyidir… Çünki istər günahdan meydana gələn kədər –
qəm, istərsə də qovuşduğu bəxtiyarlıq nəticəsində yaranan sevinc və səadət gözyaşları olsun … Nə çıxar? Nəticədə ikisi də eyni qapıya çıxmırdımı?
Namazın sonunda Qurani-Kərimi Bilal oxudu. Nə-catinin ruhunda qopan fırtınaları sakitləşdirəcək bu məxmər kimi yumşaq səs, şübhəsiz ki bütün camaatın qəlbini də ən ülvi hislərlə doldurmaqda idi. Lakin Necati üzərindəki təsiri, heç bir sözlə ifadə edilməyəcək dərəcədə böyük bir üstünlük daşımaqda bu səsin… Bu səs, bu uca Quranı oxuyan gözəl səs, bir imam, müəzzin və ya hər hansı bir müəllimin ağzından tökülsəydi, Necati üçün bəlkə bu dərəcə əhəmiyyətli olmayacaqdı. Mühüm olan Qurani-Kərimi qaydasında oxuyan bu gəncin özü kimi bir universitet tələbəsi olması idi… Kiçildi, kiçildi, kiçildi Necati … Və gözyaşları içində sanki əridi, yox oldu.
Nazim həkim din elminə fövqəladə bir şəkildə bələd bir insan idi. Hər zaman oxunan surələrin arxasınca şərhlərini verir, ətrafına faydalı olmağa çalışırdı. İndi də Bilalın oxuduğu surənin mənasını açıqlayırdı. "Göylərdə və yerdə nə
varsa Allahı təşbeh və tənzih edir. O mülkündə qalibi-mütləq, etdiklərində sahibi-hikmətdir. Göylərin və yerin mülkü şübhəsiz Onundur… Həm dirildir, həm də öldürür.
O, hər şeyə qadirdir. O həm əvvəldir, həm də axır. Həm zahirdir, həm də batin. O, hər şeyi kamalıyla bilir. O, göyləri və yeri altı gündə yaradan, sonra hökmü ərşi zəbt edəndir.
48
Yerə girən, oradan çıxan, göydən enən, oraya yüksələn şeyləri O bilir. Harada olursanız olun, O sizinlə bərabərdir…
Nə etsəniz, O haqqıyla görəndir… Göylərin və yerin mülkü Onundur. Bütün işlər ancaq Ona qayıdacaqdır.
Allaha və Peyğəmbərinə iman etməkdə möhkəm olun.
Sizdən əvvəl olanlardan sonra Allahın sizə qənaət üçün və-kalət verdiyi maldan onun uğrunda xərcləyin. Sizdən iman gətirib o sürətlə Allah yolunda xərcləyənlər yoxdur? Onlar üçün böyük bir mükafat vardır.
Peyğəmbər Rəbbinizə iman gətirməyə sizi çağırdığı halda, sizlər niyə Allaha iman gətirmirsiniz? Halbuki, O
sizdən qəti təminat da almışdı… Əgər Ona imanı seçə-cəksinizsə, dərhal buna tələsin. O sizi küfr qa-ranlıqlarından iman işıqlığına çıxarmaq üçün açıq-açıq ayələr endirməkdə
olandır. Şübhəsiz ki, Allah sizi çox əsirgəyən, rəhməti ilə sizi bağışlayandır. Yəni sizi oyan-dırmaq üçün peyğəmbərlər göndərmiş, ayələr nazil etmişdir. Yalnız əqlinizlə hər şeyi tapmağınızla kifayət-lənməmişdir"…
Artıq, hava xeyli qaralmışdı. Sərin bir külək Necatinin od kimi yanan üzünü dərin məhəbbətlə yalayıb keçdi. İki yoldaş heç bir şey danışmadan yan-yana gedirdilər. Bilal, Necatinin hazırda yaşadıqlarını çox yaxşı hiss edir, lakin onun hiss və düşüncələrinə təcavüz olar düşüncəsi ilə heç nə
demir, danışmağa belə cəsarət etmirdi. Səssiz və ahəstə bir müddət beləcə getdilər. Bir parkın içindən keçirdilər… Necati ani bir hərəkətlə Bilalın qarşısına keçərək onu dayandırdı…
Üzü bir az əvvəlkindən nisbətən daha sakit idi … Ciddi bir qərara gələn insanların qətiyyəti var idi üzündə. Bu dəfə o, Bilalın çiyninə qoydu əlini və qəti bir ifadəylə danışdı: 49
– Bilal, artıq məni də gerçək dostlarından, daha doğrusu o tərtəmiz və saf iman qardaşlarınızdan biri saya bilərsiniz.
Gəl, burda oturaq bir az. Sənə bütün səmimiyyətimlə içimi açmaq, hislərimi ifadə etmək istəyirəm bu axşam … Mənə bir az qulaq asmaq istəyirsən?
Bilal bunun belə olacağını bilirdi əslində. Səmimi bir şəkildə güldü:
– Sənə hal-hazırda qulaq asmaq mənim üçün zəhmət deyil, yox, bəlkə də bu dəqiqə ən böyük zövqdür Necati …
Məni bir yoldaş kimi yox, öz qardaşın kimi qəbul etsən bundan daha çox məmnun olaram.
– Mən bu qardaşlığa layiqəmmi?
– Bir neçə saatdan etibarən, bəli … İndi səni dinləyirəm, Necati… Üzü yola baxan oturacaqlardan birində oturdular.
Necati başını iki əlinin arasında qovzayıb, kövrək bir səslə
danışırdı:
– Sənə nə qədər təşəkkür etsəm azdır, Bilal. İllərdir nə
böyük bir qəflət içində yaşadığımı ancaq bu gün, bu bir neçə
saat ərzində və sənin sayəndə anladım. Bir neçə saat əvvələ
kimi mənim də həqiqi bir iman ləzzətindən məhrum digər gənclər və qəflət içində olan bütün insanlar kimi belə bir həyat fəlsəfəm var idi: "Bu dünyaya bir dəfə gəlmişik, bir daha gəlməyəcəyik. Əvvəl-axır onsuz da bədənimiz qara torpaq-lara qarışaraq çürüyüb yox olacaq. Bunun üçün bu dün-yadan bizə qalan əyləncə və zövq olacaq. Ölüm yadımıza düşəndə, verdiyi narahatlıq və mənəvi çətinlikdən xilas olmaq üçün əyləncələr, fəlsəfi nəzəriyyələr, sərxoşluqlar, cürbəcür pozğunluqlarla özümüzü ovuda bilərik" – deyirdim.
50
Necati, bu yerdə bir az dayandı, gözlərini dalğın bir şəkildə qaranlıqlara dikdi və dodağının kənarında yaranan acı bir təbəssümlə başını yellədi. Sonra Bilala baxaraq:
– Nə qəribə və pozğun bir fəlsəfədir, elə deyil, Bilal? …
Halbuki, çox gec də olsa, bu gün, bu bir neçə saat içində
öyrəndim ki: həqiqi səadət və əzabsız ləzzət ancaq İslamın əmrlərinə riayət etməkdən keçirmiş. Bəlkə də hiss etdin, bəlkə də yox, Bilal, bir az əvvəl namazdakı naşı və gülünc hərəkətlərimi və aranızda duyduğum böyük utanc və iztirabıma baxmayaraq, o anlar bəlkə həyatımın ən məsud və sakit anları idi. Oxuduğunuz o gözəl əsərləri dinlədikcə dünyamın dəyişdiyini, yeni bir aydınlığa qovuşduğunu hiss edirdi… Bi-zə gerilik və ibtidailik kimi göstərmək istədikləri dinimiz, sən demə, nə qədər ülvi bir ucalığa sahib imiş! … Və o uca dinin mənsubu olduğumuz halda ona arxa çevirən biz qafillər sən demə nə qədər balaca məxluqlar imişik!… Özün görürsən də, Bilal, mən dəyişdim, mən tam fərqli bir insan oldum, budur… Mənə yeni bir dünya qazandırdığın, mənim hidayətimə vasitə olduğun üçün sənə necə təşəkkür edəcəyimi bilmirəm.
– Hidayət verən uca Rəbbimizdir, Necati. Biz yalnız aciz bir vasitəçiyik.
– Qəbul edirəm… Amma məni yoldaşlarınla tanış et-məsəydin, onların yanına aparmaqdan boyun qaçırsaydın, mən bu hidayətə harda və nə zaman qovuşacaqdım?
– Nə danışırsan, Necati? Səni imanlı yoldaşlarımın yanına aparmaqdan boyun qaçırmaq üçün mütləq mən də şüursuz bir müsəlman olmalı idim. Lap fərz edək ki, sən möhkəm və əmin bir qayıqla bir ümmanda yol alırsan. Özünü dalğalar arasında qorxunc burulğanına təslim edən və
51
boğulub yox olmaq narahatlığıyla haray-həşir qoparan bir nəfəri xilas edib, onu da çatacağı sahilə çatdırmaq istə-məzsən? Cəmiyyətdə insanların heç nə itirmədən, iman həqiqətlərinə sarılıb özlərini əbədi zülmətdən xilas etmələri yaxşı şeydir… Lakin cəmiyyətin xilası, hər xilas olanın başqa birini xilas etməsi ilə mümkün ola bilər. Əslində ən doğru olanı da budur.
– Belə olan halda, bu andan etibarən mən də imanlı müsəlmanlar karvanınına qoşulduğuma görə, mənim də
prinsipim çıxdığım bataqlıqdan başqalarını da çıxarmaq olmalıdır, elə deyil?
– Əlbəttə, Necati. Məşhur bir söz var. deyir "Hamı qapısının ağzını süpürsə, küçə tərtəmiz olar". Hər imanlı müsəlman bu sözün mənasını anlayaraq öz yaxınlarını və ətrafındakıları mənəviyyatsızlıqdan xilas etmək üçün çalışsa, şübhəsiz ki, cəmiyyət də bütün çirkdən təmizlənib, istənilən mənəvi səviyyəyə yüksələr.
Park lampalarının işığı altında Necatinin üzü məsud bir təbəssümlə par-par yanırdı. Yaşlı gözlərini Bilala çevirib:
– Bilirsən, Bilal, – dedi, səninlə danışanda, mən özümü quş kimi yüngül hiss edirəm. Atam həmişə deyirdi, mən qulaq asmırdım. "Avara yoldaş, yaxşı insanı da avara eləyər.
Yaxşı yoldaş isə avaranı da yaxşı edər". – belə deyirdi həmişə rəhmətlik atam. Bunun doğru olduğunu ancaq indi başa düşürəm.
– Elə isə atanın ruhunu şad etmək üçün gəl bir Fatihə
oxuyaq.
– Eeee… Bilirsən, atam mən balaca olanda öyrətmişdi amma aradan çox vaxt keçdiyi üçün unutmuşam artıq.
Görürsən də, nə qədər boş bir nəsil yetişdirilib?! Hətta, öz 52
ölülərinə bir fatihə oxuya bilməyəcək qədər boş və bədbəxt bir nəsil!…
– Narahat olma, Necati… Onu da öyrənərsən… İstəsən günorta namazlarında Bəyazid Məscidinə birlikdə gedərik, sənə Qurani-Kərimi oxumağı öyrədərəm. Nə deyirsən? Bir aydan sonra sən də mənim kimi Qurani-Kərimi üzündən oxuya bilərsən…
Necati həyəcanlanmışdı … Titrək bir səslə:
– Doğrudan, Bilal, öyrənə bilərəm Quranı? O səfil həyatdan bu qədər tez xilas olub bu qədər qısa zamanda belə
dəyişəcəyimi dünənə kimi heç düşünməmişdim. İndi isə
yeni, işıqlı, nurlu bir həyatın qapısı ağzındayam… Demək bundan sonra məni tək buraxmayacaqsan Bilal?!… Elə isə, mən də sənin həqiqi yoldaşlarından biriyəm artıq. Bu gecə
gözümə yuxu getməyəcək.
– Yuxu dedin, yaxşı yadıma saldın. Biz saatı-zadı unutmuşuq. Anam indi yəqin pəncərədən baxır. Məni gözləyir.
İki yoldaş durdular. Ayrılmaq məqamında Bilal:
– Dediyin kimi, gecə yuxun qaçsa, al bu kitabı oxu, faydalı kitabdır…
Necati, bir uşaq kimi dolmuşdu bulud–bulud. Bilalın uzatdığı kitabı əlinə alanda dərin bir ah çəkdi:
– Demək ayrılıq saatımız gəldi? Halbuki, mən səninlə səhərə kimi bax belə danışmaq istərdim. Amma haqlısan … Sənin pəncərə qarşısında yollarını gözləyən bir anan var. Bi-zimkilər isə bu saatda gəzib əylənirlər. Ya da yıxılıb yatırlar özləri üçün. Mənim bu vaxtı evə gəlməyimi görməyiblər ona görə. Gör necə başıboş yetişmişik e, sən demə… Məni başa düşürsən, Bilal?
53
– Səni çox yaxşı başa düşürəm, qardaş… Ancaq, bundan sonra məncə sən, keçmişinlə bağlı kədərlənməməlisən, əksinə gələcəyinlə məşğul olmalısan… Yaxşı, əziz qardaşım gecən xeyrə qalsın…
– Mən də sənə, adını unutduğum bir şairin çox sevdiyim bu misraları ilə əlvida deyirəm: "Gecən xeyrə… Ayrılıq şirin bir kədər səhər açılana kimi…Gecən xeyrə…"
Bundan sonrakı günlərdə Bilalla Necati bir-birindən ayrılmayan iki yoldaş olmuşdular,. Dərsdə yan-yana otururdular, günorta namazında birlikdə məscidə gedirdilər, məktəbdən çıxan kimi isə Bəyaziddəki universitetin bağçasında hər gün iman həqiqətlərinə aid əsərlərdən bir neçə
səhifə oxuyurdular. Həftənin müəyyən iki günündə də
imanlı yoldaşları ilə bir evdə toplanıb uca həqiqətləri dərslər şək-lində mütaliə edir; camaatla namaz qılırdılar …
Necati qısa zaman içində çox dəyişmiş tam fərqli bir insan olmuşdu. O köhnə, laübalı halından əsər-əlamət belə
yox idi. Köhnə yaramazlıqlarından əl çəkdiyi üçün dərslərinə əvvəlkindən daha möhkəm çalışır, dərslərdən sonrakı vaxtını isə Bilalın keçdiyi həqiqi iman dərslərini, faydalı kitabları oxumaqla dəyərləndirirdi. Gündə beş dəfə
namazını vaxtlı-vaxtında qılır, beləcə gündən günə İslama riayət etməyin, müsəlman kimi yaşamağın fəzilətinə və səadətinə bir qat daha inanırdı …
Necati artıq köhnə dostları ilə əvvəlki kimi səmimi deyildi. Allahın lütfü ilə içindən sıyrıldığı bu qrupa indi iy-rənərək və ibrət duyğularıyla tamaşa edirdi… Hərəkətləri nə
qədər qəlibləşmiş, nə qədər boş və mənasız insanlar imiş sən demə bu insanlar deyirdi … Lakin onlara acımamaq da mümkün deyildi. İnsanın ürəyi iman nuru ilə aydın-54
lanandan sonra, bu qafil və mənəviyyatsız sürüsünə insan sadəcə acıyırdı. Məhz, Necatinin duyduğu iztirab da belə bir iztirab idi. Necati istəyirdi ki, öz bildiyi, öyrəndiyi həqiqətləri, hər kəs bilsin, öyrənsin … Və özünün dadmış
olduğu səadət və əmin-amanlığa hamı qovuşsun… Ah -
deyirdi, – imandakı və İlahi əmrlərə riayətdəki bu bənzərsiz ləzzəti görsəydilər. O zaman onlar da mənim kimi bu qəflətdə keçirdikləri zamanlar üçün heyfislənəcəkdilər.
Amma dadsaydılar!… Gənclik nemətinin qiymətini idrakdan məhrum o qədər gənc var ki, bu böyük universitetin içində.
Bunlar gəncliklərini səfeh bir tərzdə sərxoşluqla hədər yerə keçirirlər. Necati, belə bir qrupun arasından çıxa bilmişdi. Buna görə də şanslı sayırdı özünü … Və ancaq bu avara qrupun arasından çıxandan sonra anlamışdı vəziyyətin nə qədər ciddi olduğunu…
Hüzur küçəsi… Sükut dolu küçə… Budur, yenə həmişəki ədəbli səssizlik hakimdir bu küçəyə… Hərdənbir ke-çə satıcıların və oyun oynayan kiçik uşaqların ahəngli səslərindən başqa bu küçənin sakitliyini pozacaq heç bir səs gəlmir bu küçədən. Bilal, yaşıl şəbəkələri çölə açılan pəncərənin qarşısında, dərs kitablarından birini oxuyur… Arada bir başını kitabdan qaldırıb düz qarşısında görünən mənzərəyə tamaşa edir. Evlərinin qarşısında boş ərazidə uşaqlar sevinclə
gizlənpaç oynayırdılar. Bilalın həyatında uşaq sevgisinin ayrı bir yeri var idi. Küçədəki uşaqlar da onu çox istəyirdilər… Nəsə narahatçılıqları olanda sözlərini ona deyər, onun sözündən kənara çıxmazdılar. Bilal da onların hakimi olar, şikayətlərini diqqətlə dinləyər, sonra haqlı ilə
haqsızı ayırıb, onlara həlim bir səslə məsləhətlər verərdi.
55
Bu gün də bir tərəfdən kitabı oxuyur, digər bir tərəfdən də hakimlik edirdi uşaqlara…Birdən uşaqların şən – şaqraq səslərini siqnal səsi böldü. Və çox keçmədən uzun, qara maşın boş torpaq sahəsinin qarşısında dayandı. Taksidən enən beş nəfərdən zəif və uzun boylu olanının əlində polad bir ölçü cihazı var idi. Kök kişi ilə bir yerdə ərazini ölçməyə
başladılar … Uşaqlar oyundan əl saxlayıb diqqətlə və
maraqla bu insanların başına yığışdılar.
– Əmi, nə üçün ölçürsünüz buranı?
– Bundan sonra burda səs-küy salmayasınız deyə!…
–Axı biz səs-küy salmırıq… Oynayırıq sadəcə…
– Yaxşıdı da… Biz də sizə burada böyük bir oyuncaq hədiyyə edəcəyik… Ha-ha-ha… Bina tikəcəyik burda, övladım…
Adamlar təzədən maşına minib uzaqlaşdılar. Uşaqlar, əllərindən oyuncaqları alınmış kimi, hətta daha böyük bir qarışıqlıq və kədər içində qalmışdılar. Bilal olanlara pəncərədən tamaşa edirdi. Nəhayət, uşaqlardan biri kövrək bir səslə:
– Bilal qardaş, gördün də? Bizim futbol meydançamızı əlimizdən alırlar. Burda bina tikəcəklər… – dedi …
Bilalın boğazı düyünlənmişdi elə bil… Gözləri bulud ki-mi dolmuşdu. Birdən gözlərinin qarşısında uşaqlığı canlandı… Eyni torpaq sahəsində öz yaşıdları ilə hoppanıb düşdüyü, gizlənpaç, ortadaqaldı oynadığı rəngarəng uşaqlıq günləri … məsud, qəmsiz, şən, həyat dolu günlər …
Bəli, onun da uşaqlığı bu torpaqda keçib … İndi bu sevimli torpaq sahəsinin yerində demək soyuq və ruhsuz bir daş yığını qalacaq!…Uşaqların da sevincləri qaçmış, o şən -
şaqraq səslərin yerinə, ətrafı dərin və can sıxıcı bir sükut 56
bürümüşdü … Bu pis xəbər, uşaqların üstünə bir qara kabus buludu kimi çökmüşdü …
Həyatın dərd və məşəqqətlərindən, cəmiyyətin, səfalət və rəzilliklərindən xilas olmaq, dinc və asudə bir həyat yaşamaq istəyənlər üçün, bu böyük şəhərin içində Hüzur küçəsi ideal bir guşə idi… Həm estetik mənzərəsi və həm də
sakinlərinin əxlaq və xarakteri baxımından bu sakit küçənin, qonşu olduğu digər küçələrlə belə əlaqəsi yox idi elə bil…
Ətraf küçələrdə yaşayan mini yubkalı qızlar, sanki öz aralarında danışmışdılar, bu küçədən yollarını salmırdılar.
Daha doğrusu, bu ciddi və mühafizəkar küçədən keçməkdən utanırdılar. Küçələrdə heç nəyə fikir vermədən qışqırıb bağıran, necə gəldi geyinən zəmanə uşaqları da Hüzur küçəsini özlərinə “qadağan zona” hesab edirdilər. Bu küçədən keçmək məcburiyyətində qalanda isə özlərini ağıllı apa-rırdılar.
***
Bir axşam üstü… Günəşin son və ölgün işıqları sınıq şü-şələrdə bərq vurur… Qürubun yeddi rəngi Hüzur küçəsinin taxtadan evlərinin üstündə sehrli bir aləm yaradır… Budur, küçənin başında Sayacı Xeyri baba meydana çıxdı. Ağsaçlı mehriban qocanın əli – qolu, hər axşam olduğu kimi irili-xırdalı torbalarla doludur… Elə küçəyə girən kimi ətrafına yavaş-yavaş pişiklər yığışmağa başladı. Böyüklüyündən, balacalığından asılı olmayaraq bəlkə bir iyirmi-otuz pişik…
Bəzisi damdan tullanıb gəldi, bəzisi divardan… Amma hamısının ümumi bir məqsədi var idi: Xeyri dədənin əlin-dəki torbalardan öz nəsiblərini almaq. Yaşlı adamın üstünə
tullanıb, xorla miyoldayırdılar. Xeyri Dədə bu acgöz ər-57
köyünlərin iştahını açmaq üçün onların əvvəl bir müddət belə miyoldamaqlarına göz yumurdu. Nəhayət, orkestr ən zil səslə çalmağa başlayan kimi əlindəkiləri sağa-sola paylamağa başlayırdı. Bu axşam da o, həmişəki kimi kefli və
qəmsiz halı ilə bir tərəfdən mehriban pişiklərinə dil tökür, onların könlünü alır, bir tərəfdən də cürbəcür hoq-qabazlıqlarla paketlərdəki ciyər və qarınları yalvaran bir əda ilə miyoldayıb tullanan, qıçlarına sürtünüb ətrafında fırlanan pişiklərə atırdı. Qəribə idi ki, Hüzur küçəsinin sakin-lərindəki xasiyyət və xarakterlər artıq bu küçənin pişiklərinə
belə sirayət etmişdi: hamısı ruzunu Allahdan gözləyir, ondan gələn haqqına razılıq göstərirdi… Heç biri o birinin əlindəkini əlindən almağa çalışmırdı. Xeyri dədənin də ən çox xoşuna gələn elə bu idi onsuz da … O, pişiklərini həmişə
müasir dövrün gözünü ehtiras bürümüş insanları ilə müqayisə edərdi … Edərdi və mehriban pişiklərinə qarşı olan məhəbbəti, bu müqayisədən sonra daha da artardı… Öz haqqını haqq bilib, bu haqqa razılaşan neçə adam var idi bu boyda məmləkətdə? Başqasının əlindəkini əlindən almaqda, onun ruzusuna şərik çıxmaqda yarışanlar cəmiyyət tərəfindən alqışlanır və hamı onlara oxşamağa çalışırdı. Bu alqışlayanlar və alqışlananların ürəyində qənaət və razılıq kimi ən yüksək insan hislərin yerini həsəd və ehtiras duyğuları bürümüşdü. Xeyri Dədənin pişiklərini – dərdlərini, istəklərini və ehtiyaclarını dilə gətirməkdən aciz olan bu biçarə heyvanları, bir sıra insanlardan üstün və fəzilətli edən də onların bu kimi səfil duyğulardan uzaq olmaları idi…
Xeyri Dədə, pişikləri ilə oynayan vaxtı, küçənin başında, qoltuğunda kitabları ilə dərsdən qayıdan Bilal göründü. Bi-58
lal Xeyri Dədənin arxasında dayanıb ona hiss etdirmədən bu film kadrı kimi qəribə mənzərəyə gülərək tamaşa etməyə
başladı. Pişiklərdən birinin yeməyini bitirib, şirin- şirin Xeyri dədənin çiyninə tullanmasından sonra özünü saxlaya bilmədi. Gülərək qocanın qabağına gəldi:
– Ay Allahına qurban, Xeyri dədə. Həmin o uşaqlığımda görüb tanıdığım Xeyri dədəsən. Ağaran saçın və saq-qalından başqa heç nə dəyişməyib…
Xeyri Dədə də gülərək başını qaldırdı:
– Neyləyim, Bilal övladım, – dedi. – Bütün ömrüm boyu Allah mənə övlad vermədiyi üçün mənim övladlarının da bu gördüyün arsız pişiklərdir. Neyləyim ki, onların qarınları doymayanda, mənim də yediyim ürəyimdə qalır … Sən buna bax, görürsən? Görürsən, necə naz edir?…
Sonra yenidən əlindəki qarının üstünə tullanan pişiklərin yanına qayıtdı:
– Hə, yeyin mənim aslanlarım! … Halal olsun! … Yeyin, yeyin, sizin də, mənim də kefim düzəlsin…
Bilal, bu şəfqətli, rəhimdil qocanı pişikləri ilə baş-başa buraxıb, "Allaha əmanət ol" deyərək getdi. Bir az getmişdi ki, bir az qabaqda uşaqların Bəkir ağanın başına yığışdığını gördü. Bəkir Ağa, uşaqların səs-küyünün arasında:
– Dayanın görək! … Hamınıza verəcəyəm … Dayanın, qışqırmayın!… – deyə səs-küy salan uşaqları sakitləşdirməyə
çalışır, bir tərəfdən də həmişə olduğu kimi ətrafına yığışan uşaqlara saqqız, şokolad, günəbaxan tumu və irili xırdalı şar-lar paylayırdı. Bilal, bu dəfə bu qeyri-adi mənzərəyə ta-maşa etmək üçün addımlarını yeyinlətdi və onlara yaxınlaşıb dayandı … Uşaqların:
59
– Mənə də Bəkir Ağa … Mənə də … Mən şar istəyirəm.
Mənim saqqızımı ver… – deyən uşaqların qışqırıqlarına və
hücumlarına fikir vermədən onlara hədiyyə paylayan Bəkir Ağanın halı, onu əvvəlkindən daha çox nəşələndirmişdi.
Bilalın yüksək səslə gülməyə başlamasından Bəkir Ağa ona tərəf baxdı:
– Orda xımır-xımır güləcəyinə gəl məni bu ərköyünlərin əlindən xilas et …
– Özü yıxılan ağlamaz, ağam. Hər gün uşaqlara hədiyyə
payladığını görən elə bilər ki, sən əməlli-başlı ban-kirsən.
Sən bu gedişlə mayanı da batıracaqsan…
– Şükür Allaha, halalından ruzimizi verir də, Bilal. Sən o barədə heç fkirləşmə… Soğan-çörək ilə də olsa, bu fani dünyada dolanırıq da çox şükür. Amma bu uşaqlar var e, bu uşaqlar… Milyonlarım olsa inan, yenə bunlar üçün sərf edərəm …
– Sağ ol, Bəkir Ağa. Səni hər dəfə belə görəndə, mən də
təzədən uşaq olmaq istəyirəm lap…
Sevinclə gülərək oradan uzaqlaşdı. Qapılarının qabağına gələndə, cibindən açarı çıxartdı. Səs çıxartmamağa cəhd edərək yavaşca qapını açdı. Niyyəti, arada elədiyi kimi anasını arxadan yüngülcə qorxutmaq idi. Lakin içəri girib qapını bağlayanda anası ondan daha cəld davranıb birdən qapı arxasından qarşısına çıxdı. Bütün planı alt-üst olmuşdu.
Gülərək anasının boynuna sarıldı. Onların belə sevgi ilə qu-caqlaşdığını görənlər elə bilərdilər ki, ana-bala bir-birinə aylardır həsrət qalıblar. Anası ilə görüşəndən sonra Bilal, ayaqqabılarını çıxarıb qaça-qaça taxta pilləkənləri çıxıb ikinci mərtəbədəki otağın girdi. Anası, hər zaman olduğu kimi ye-nə oğlunun axşam namazını qılmaq üçün otağına keçəcəyini 60
bildiyi üçün əvvəlcədən keçə səccadəsini də qibləyə doğru sərib hazırlamışdı.
Bilal cibindən təsəyini çıxarıb başına qoydu, namaza başladı. O namaz qılarkən, anası də yemək sinisini gətirmiş, sadə və kasıbyana yer süfrəsini qurmuşdu. Yaşlı qadın, süfrənin başına oturmuş dərin bir vəcd və könül rahatlığı içində
namazını qılan oğlunu şəfqət və heyranlıqla seyr et-məyə
başladı. Bilal duasını bitirən kimi:
– Allah qəbul etsin övladım, – dedi. Gəl, yeməyin so-yumadan otur. Ac olarsan yəqin…
Bilal, sevinclə süfrəyə oturdu. Yeməyini elə təzəcə yeməyə başlamışdı ki, anasının əlində qaşıq, yemək yeməyib narahat gözlərlə ona tamaşa etdiyini gördü. Elə soruşmaq istəyirdi ki, anası danışdı:
– Neçə gündür yaman sevinclisən… Gözlərin tərtəmiz…
İçin içinə sığmır. Məndən gizlətmə, oğlum, düzünü de,anana. Yoxsa həyatında səni belə dəyişdirəcək biri var artıq ?
– Sənin altıncı hissin necə də qüvvətli imiş, mənim mələk anam. Hardan bildin həyatımda birinin olduğunu?
Oğlunun bu sözlərindən sonra yaşlı qadının üzündə böyük bir təşviş ifadəsi meydana çıxmışdı. Kövrək bir səslə:
– Allahım, böyük Allahım … Nəhayət qorxduğum başıma gəldi? Demək, səni ovlamaq üçün quyruq bulayıb ar-xanca qaçan, ətrafında fır-fıra kimi fırlanan o düşük səfillərdən biri səni əldə etməyi bacardı, hə? Danış, Bilal, danış hər şeyi.. Kimdir, nəçidir, nə cür adamdır, danış
mənim ba-lam, – deyə inildədi.
Bilal, süni bir ciddiyyətlə danışmağa başladı: 61
– Bilirsən, anacan. Madam bu qədər maraq və israrla soruşursan, deyirəm. Sarışın, uzun boylu, gözləri gömgöy, gözəl, tərtəmiz ürəkli bir insandır …
– Yəqin ki, başıaçıq və mini yubkalılardandır…
– Başıaçıqdır amma, qorxma, zənn etdiyin kimi mini yubkalı deyil, anacan … Şalvar geyinir.
Qadın, bu sözdən sonra pərişan bir halda əlləri ilə üzünü örtdü:
– Şalvar? Aman Allahım, Bilal! … Demək sənin ağlını başından alan, bu kloun qiyafətindəki şalvar geyinən qız-lardandır, elə?
Bilal eyni süni ciddiliklə:
– Bəli anacan, – dedi. Bu son günlərdə, daha çox bağ-landığımı hiss edirəm ona. Sanki həyatıma yeni bir rəng və
cazibə qatdı. Yaxşı, anam, bəs bu xəbər səni niyə bu qədər üzdü, onu anlamıram. Həyatda birini sevməyim yəni bu dərəcədə anormal bir haldır?
Qadıncığaz pərişan bir halda idi. Bulud kimi dolan gözlərindən bir anda yaşlar süzülməyə başladı … Sərt, lakin çarəsiz bir səslə:
– Sual vermə mənə, sən mənim suallarıma cavab ver.
Harada tanış olmusan onunla? Danış görüm! …
Bilal:
– Fakültədə tanış olmuşuq, anacan. Amma inan, çox yaxşı insandır. Oxuduğum kitablara böyük maraq göstərəndən sonra dostluğumuz möhkəmləndi, indi demək olar ki, hər gün bir yerdəyik. Birlikdə kitab oxuyuruq.
– Ah övladım, canım Bilalım mənim. Mən bilmişdim onsuz da. Nə qədər imanlı və ciddi bir kişi olursan ol, bir 62
gün özünü itirəcəksən deyə qorxurdum. Bax, görürsən, oldu dediyim! …
Bir tərəfdən danışır, bir tərəfdən də titrəyən əlləri ilə
namaz örtüyünün kənarlarına göz yaşlarını silərək qurulayırdı. Derdli – dərdli bir ah çəkib soruşdu:
– Yaxşı, adı nədir? … Ailəsi, soyu kimdi, necə insan-dılar? Heç olmasa araşdırmısan?
Bilal çox ciddi bir şəkildə anasının suallarını cavablandırdı:
– Adı Necatidir, anacan. Atası zəngin bir tacirdir. Anası bir bankda işləyir. Yəni qafil olmaqla yanaşı, yaxşı bir ailənin oğludur.
Bilalın anası şok olmuşdu. Çaşqın və heç nə anlamayan nəzərlərlə bir müddət oğlunun üzünə baxdı… Sonra min bir əzabla udqunaraq çətinliklə soruşdu:
– Oğlu?
Bilal artıq qəhqəhə çəkərək gülürdü. Sevgi və şəfqətlə, bu saf qadının-anasının boynuna sarılıb, yaşlı yanaqlarından öpərək:
– Ay mənim saf ürəkli anam, – dedi. Adı Necati olan hər kimdisə, əlbəttə kişidir. Səncə də elə olmalı deyil ki? İndi sil o gözlərinin yaşını və rahatla bir az. Sənin oğlun Allahın izni ilə o dəqiqə könlünü kiməsə verməz; sən narahat olma, anacan. Necatiyə gəldikdə isə: Necati, sözdə mədəni, əslində isə
avara ruhlu bir sıra yoldaşlarının təsiri ilə, o klub sənin, bu bar mənim, zövq və pozğunluq aləminə dalmış bir gənc idi.
Lakin bundan bir müddət əvvəl imanlı yoldaşlarımla onu tanış elədim. Ondan sonra uşaq ani bir dönüşlə tamamilə
dəyişdi. İman həqiqətlərinə qovuşduğu andan etibarən bütün o köhnə yoldaşlarını və səfeh yaşayışını tərk etdi. İndi 63
görsən anacan, məktəbdə olsun, çöldə olsun bir dəqiqə belə
yanımdan ayrılmaq istəmir. Boş vaxtlarında namaz qılır.
Dərslərinə əvvəlkindən daha çox çalışır və bu vaxt hidayətə
qovuşmasına vəsilə olan dini və elmi əsərləri də böyük bir həvəslə oxuyaraq imanını gücləndirmək, daha doğrusu təh-qiqi bir imana sahib olmağa çalışır. Görsən anacan, onu ən az sən də mənim qədər sevərsən …
Yaşlı qadın rahatlamış, dərin bir nəfəs almışdı … İndi oğluna fəxr hissi ilə baxır, ürəyi övladı üçün ən dərin təqdir hisləri ilə dolub daşırdı:
– Allah səndən və sənin kimi qiymətli, imanlı yoldaşlarından razı olsun, övladım – dedi. – Sizlər belə nə qədər gəncləri, qapılmış olduqları səhv yoldan çevirir və onları həm bu dünyanın, həm də daimi dünyamız olan axirət həyatının qaranlıqlarından və əzablarından azad edir. Amma bilsən Bilalım, bir az əvvəlki sözlərində zarafat etdiyini anlamadan əvvəl ürəyim elə ağrıdı ki…
– Səni üzdüyüm üçün məni bağışla, ana. Amma sənə
ciddi olaraq bunu deyirəm ki, hələlik hərçənd evlənmək haqqında düşünmürəm, lakin evlənmək istəyəndə, ev-lənəcəyim insan əmin ol, geyimi və hərəkətləri ilə səni olduğu qədər məni də iyrəndirəcək o geyimdən və əyləncədən başqa heç nə düşünməyən, işli-gücü manken kimi vit-rindəkiləri insanlara göstərməkdən ibarət olan açıq-saçıq qızlardan olmayacaq. Geyimi, hərəkətləri və hər halı ilə dininin əmrlərinə bağlı, səadətini təkcə öz evində axtaran xanım-xatın, evinin xanımı, bəli, təkcə mənə aid olacaq dürüst və əxlaqlı gənc qızla ailə həyatımı quracağam. Bax belə, anacan … İndi sən söylə görək, bu gün nə etmisən? Yoxsa, 64
yenə hər zamankı kimi oturub, gününü mənə yun köynək toxumaqla keçirdin?
– Yox övladım. Bu gün əlimə doğru-düzgün mil keçirib işə başlamaq nəsib olmadı heç cür. Qonşumuz Sedat bəygilə
getmişdim bu gün. Demək ki, nəsib məsələ imiş. Xanımının təsəlliyə ehtiyacı varmış… getdim gördüm ki, yazıq qadın bulud kimi dolub qalıb. Toxunsan ağlayacaq.
Bilal narahatlıqla soruşdu:
– Xeyirdir, inşaallah … Nəsə bir problemləri var ki?
– Yox övladım, elə bir problemləri yoxdur. Amma məsəl var da deyirlər: İnsanın övladı varsa, dərdi var… Bax, onlarınkı da övlad dərdidir. Dünən bu torpaq sahədə hoppanıb-düşən, gizlənpaç oynayan Şükran bu gün görsən, böyük qız olub. O qədər gözəldir ki, insan baxmaqdan doymur. İndi Şükran üçün elçilər növbəyə düzülüb. Qız çox gözəl olduğu üçün, onunla evlənmək istəyənlər də çoxdur.
Varlı-hallı ailələrin övladlarıdır hamısı da. Mühəndislər həkimlər, kimyagər filan … Lakin təbii bunların demək olar ki, əksəriyyəti qızı namazlı, oruclu, başıörtülü olduğu üçün yox, gözəlliyinə və tərbiyəsinə görə istədiklərindən, yalnız ata -
anası yox, Şükran da bunların heç birinə “hə” – deməyib bu günə kimi. Lakin indi Şişlidə lüks bir klinikanın sahibi, təmirli evləri, bağ evləri, avtomobilləri olan çox zən-gin bir həkimin elçiləri gəlib gedirmiş. Adam israrla qızı istəyirmiş… hər gün elçilər, elçilər… Ailəsi əvvəllər olduğu kimi dəstəmazlı, namazlı deyil deyə istəməyib. Amma gəl gör ki, saf insanların sonradan zənginlik, konfort və vəzifə
gözlərini örtüb, ya nədir, indi vermək istəyirmişlər yazıq qı-zı…
– Yaxşı, bəs Şükran nə deyir bu işə?
65
– Elə ata-ananın bütün dərdi də odur, oğlum… Qadın ağlaya- ağlaya bütün hər şeyi danışdı mənə. Şükran təkid edirmiş: "Lazım gələrsə, ömrümün sonuna kimi subay qala-ram, amma yenə də namazsız, orucsuz biri ilə evlənmərəm" -
deyə …
– Deməli belə… Bəs sonra?
– Qızın qərarı qətidir: "Nə qədər zəngin olursa-olsun və
mənə istəyir səltənət içində, lüks bir həyat təmin etsin və
hətta həkim yox, mövqe baxımından bir padşah və ya şahzadə də olsa, əgər Allahın, Yaradanımızın əmrlərini yerinə yetirmirsə, belə bir insan mənim nəzərimdə ən dəyərsiz və ən qiymətsiz bir varlıqdır "deyirmiş. Çox ağıllı bir qız imiş … "Onlar məni yalnız gözəlliyim üçün istəyirlər. Evləndikdən sonra Allahın əmri ilə örtmüş olduğum başımı və
bədənimi açacaq, açıq- saçıq paltarlarla ballarda, tədbirlərdə, kişili-qadınlı rəqs meydançalarında qürurla sinəsini irəli verib "Baxın, xanımım necə də gözəldir" – formasında gözəl-liyimlə fəxr edəcək bir insanla ailə qurmaq istəmirəm. Təbii ki, bundan başqa, bir az keçəndən sonra qıldığım namaza da lağ edib, "Bizim həyatımıza və müasir dövrə uyğun gəlmir"
bəhanəsiylə bəlkə ondan da uzaqlaşdırmağa çalışacaq mə-ni… Qısası, dininə bağlı bir müsəlman qızı kimi məni də, digər bəzi yoldaşlarıma etdikləri kimi, xristian qadın və
qızlardan fərqsiz bir vəziyyətə gətirməyə çalışacaqlar. Am-ma Allahıma hədsiz şükürlər olsun ki, mənə belə iman və
şüur lütf edib. Ölümüm bahasına belə olsa heç kim məni be-lə tələlərə sala bilməz…" – deyibmiş.
– Ay ana, düzünü de… Bunları bizim Şükran deyirmiş?
– Təbii ki, övladım, təbii … Anası daha gözəl danışırdı dediklərindən, mən sənə o qədər də yaxşı izah edə bilmi-66
rəm… dayan, gör hələ nələr deyirmiş Şükran: "Dinimdən, əxlaqımdan uzaq, belə lüks lakin rəzil bir həyat yaşa-maqdansa, onu yoxdan var edən Allahın əmrlərini yerinə
yetirən imanlı bir yol fəhləsi ilə evlənib, döşəməsi torpaqdan olan kiçik bir daxmada soğan çörək yemək mənə daha xoşdur". Belə … Anası qızın bu sözlərini deyəndə ürəyim elə
sızıldadı ki, Bilalım …
Bilal heyrətlə başını yellədi:
– Halal olsun Şükrana, düzü gözləməzdim. Aaah … Ah!
… Bu sözləri bizim fakültədəki qızlar eşitsəydilər inan ki, yazıq qızı "ruhi xəstədir" – deyə Bakırköyə dəlixanaya göndərmək istəyərlər.
Yaşlı qadın, bir müddət susduqdan sonra, bir – iki dəfə
dərindən nəfəs aldı və oğluna bir az da yaxınlaşaraq:
– Bilal, bilirsən nə düşünürəm? – deyə soruşdu oğlundan. – Şükran açılmamış və qoxlanmamış qönçə kimi bir qızdır … Tərbiyəli, əlindən iş gələn və ən əsası əsl sənin istədiyin kimi başıaşağı, geyinişini, oturuşunu bilən başıb-ağlı və imanlı gənc qızdır. Nə deyirsən, oğlum?!
Bilal, anasının ürəyini sındırmamağa cəhd edərək:
– Anam, – dedi – mən sənə bir az əvvəl dedim axı, hələ
evlənməyi düşünmürəm… Qoy bir universiteti xeyirlisi ilə
bitirim, diplomumu əlimə alım, bu mövzuları o zaman düşünərik…
Qadın əməlli – başlı kədərlənmişdi:
– Amma övladım, belə mükəmməl bir qızı hər zaman tapmaq olmur, axı. Bax, qız üçün elçi gələnlərin sayı günü gündən artır. Rəhmətlik atan sənin xoş gününü görmədən getdi. Mən də qorxuram ki, birdən ölərəm sənin xoş bir gününü görmərəm. Onsuz da, məzun olmağına bir il qalıb. İn-67
didən “hə”sini alarıq, nişan taxılar, məzun olan kimi də ev-lənərsiniz. Hə, nə deyirsən mənim balam?
Bilal anasının evlənməklə bağlı dediyi sözlərə qərarlı bir səslə cavab verdi:
– Bütün söylədiklərin doğrudur, gözəldir, amma anacan, mən elə bir qızla aylarla nişanlı qala biləcək kişilərdən deyiləm. Söz kəsildiyi andan etibarən o qız artıq mənim namusum, hər şeyim deməkdir. Gələcək həyat yoldaşımın qanuni olaraq evimə ayaq basmasına kimi keçən zaman ərzində rahatlığım əlimdən gedəcək … Belə də olanda dərslərimi sakit bir tərzdə çalışıb fakültəni vaxtında bitirmək, ancaq xəyal olar mənimçün. Qısası, belə bir məsuliyyətin altına girməyi əsla gözə ala bilmərəm. Mən, özün də bilirsən ki, tezliklə məzun olmağa və həyatını təmin etməyə çalışıram, anacan. Ağlımı-fikrimi belə şeylərlə məşğul edə bilmərəm…
Qadının aydın gözlərinə bu dəfə daha tünd bir kədər hakim kəsilmişdi. Bilal anasının heç səs çıxarmadan kədərlə
başını önünə əyməsinə daxilən kədərləndi. Lakin onu bir az da olsa təsəlli və məmnun edəcək bir fikir gəldi ağlına:
– Bax anacan, Şükranı ən az mən də sənin qədər təqdir etdim və yenə ən az sənin qədər kədərləndim onun düşdüyü vəziyyətə… Belə nadir tapılan sadə və imanlı gənc qızları, zövq və əyləncədən başqa bir şey düşünməyən kübar cəmiyyət avaralarına vermək şübhəsiz ki, ən azı cinayətdir.
Bunun üçün də onu dərhal, tam istədiyi kimi imanlı, namazlı biriylə evləndirməyə çalışacağam… Həm də ailəsinə ibrət olsun deyə yenə zəngin bir həkimlə… Kim ilə bilirsən? Bizim bu qırx yaşında olsa da, otuz yaşında imiş kimi görünən, yaraşıqlılığı ilə tanınan həkim Nazim bəylə . O da elə bu cür yüksək imana sahib bir qız axtarırdı evlənmək üçün. Əsasən 68
bu günə kimi evlənməməsinin səbəbi də elə budur. İndiyə
kimi belə bir qıza rast gəlməyibmiş hələ.
Qadın dərin bir ah çəkərək boynunu bükdü və:
– Özün bilərsən, oğlum, – dedi. Şükran mənim gəlinim olsun deyə arzu etmişdim, amma demək ki, nəsib deyilmiş.
Nə etmək olar?
Uşaqların quş səslərini xatırladan şən qəhqəhələrlə oynadığı, tullanıb düşdüyü ərazidə indi fəhlələr qaynaşırdılar.
Əllərində bel olan fəhlələr əvvəlcədən ölçülən torpaqda özül qazmaqla məşğul idilər… Uşaqlar yenə bir yerə yığışıb məcburən və incik nəzərlərlə əllərindən alınan yeganə oyun sahələrində çalışan fəhlələrə tamaşa edirdilər…
Tikinti artıq başlamışdı… Kərpiclər bir metrə kimi yüksəlmişdi… İşçilər durmadan çalışırdılar. Kimisi palçıq qarışdırır, kimisi əl arabası ilə kərpic daşıyır, kimisi mahnı oxuyaraq kərpic düzür.
Tikinti bir xeyli yüksəlib. Körpünün üzərində işçilər çalışır … Küçəyə qum və sement daşıyan yük maşınlarının biri gəlir, biri gedir. Səssiz küçə, birdən birə səs – küyə qərq olub.
Və nəhayət tikinti, başladıqdan üç-dörd ay sonra bitdi.
Göyə doğru yüksələn beşmərtəbəli bu böyük bina, Hüzur küçəsinin sınıq salxaq taxta binaları arasında, bu təvazökar evlərə yuxarıdan baxırmışcasına bir qürur və əzəmət içində
idi sanki… Geniş pəncərələrində yapışdırılmış ağ kağıza yazılan “SATILIR" sözü oxunmaqda idi …
Bilal pəncərənin önündəki divana uzanıb kitab oxuyurdu. Lakin oxuduğu kitablar heç cür yadında qalmırdı heç cür… Qarşısında bir qarabasma kimi yüksələn bu ruhsuz daş yığını günü gündən canını daha çox sıxmağa başlayırdı
…
69
Yerdə, bir döşəyin üstündə, əlindəki millərlə anası, ona yun köynək toxuyurdu. Başını kitabdan qaldırıb, bir anlığına sevgiylə anasına baxdı. Sonra yaşlı qadına baxaraq:
– Bilirsən, ana, – dedi. – İçimdə qəribə bir kədər var. Bu gün bazardır… Uşaqların tətil günüdür yəni. Amma uşaqların o bülbül cəhcəhini xatırladan səs – küylərindən əsər -
əlamət belə yoxdur. Bu böyük bina bura tikildikdən sonra yazıq uşaqların səsləri çıxmır…
– Ay oğlum, təkcə onların səsi çıxmır? Bu ev məsələsi ortaya çıxandan bəri nə qədər bir-birimizdən gizlətsək də sən də, mən də narahatıq…
– Mən heç, amma anacan, mənzil tikintisi səni niyə bu qədər üzür?
– Niyə olacaq, övladım? Biz kasıb insanlarıq. Bu sınıq-salxaq evlərin içində saray kimi yüksələn binaya köçənlər bizə yuxarıdan aşağı baxacaqlar. Yəni, küçənin dadı-duzu qaçacaq bir sözlə …
Bilal əlindəki kitabı örtüb ayağa durdu:
– Ay mənim gözəl anam, – dedi. – Deməli, sən bu qədər müddətdə buna görə üzülmüsən? Sən bilirsənmi ki, anacan, onlar bütün lüks və dəbdəbəli yaşayışlarına baxmayaraq, əslində nə yazıq, nə acınacaqlı insanlardır? Onların möhtəşəm döşənmiş salonlarda, kristal çilçıraq altında, laklı yemək masalarında gümüş çəngəl və bıçaqlarla yedikləri yeməklər, əmin ol, bizim bu kasıb dam altındakı kasıb yer süfrəmizdə
yediyimiz yeməklər qədər ləzzətli deyil.
Və yenə əmin ol ki, nə qədər zənginlik və rahat bir həyat içində olurlarsa olsunlar, İslami əmrlərə riayətdəki o böyük ləzzət və səadətdən məhrum olduqlarına görə bizdəki bu ahəngli dinclik və səadət hissindən də məhrumdurlar.
70
Üzlərindəki o saxta təbəssümə aldanma sən. Üzlərindəki o təbəssüm, atdıqları qəhqəhələr və yaşamış olduqları dəlicə
əyləncəli həyat daim içlərində gizlənən narahatlığı gizlətmək üçündür. Mənim bu binanın bizim təvazökar küçəmizdə ti-kilməsindən duyduğum narahatlığa gəldikdə isə, sənin dü-şüncələrinlə mənim düşüncələrim bir- birindən çox fərqlənir.
Bəli, bu bina Hüzur küçəsinin dincliyini pozacaq. Amma hansı cəhətdən? Bir dəfə əgər mənzillərə köçəcək ailələr həyat tərzləri ilə əcnəbilərdən fərqlənməyəcəklərsə, hər şeydən əvvəl İstanbul içində hansı formadasa pozulmadan qala bilmiş, köhnə adət – ənənələrə sədaqəti sarsılmamış, qiymətli əxlaq və fəzilət dəyərlərini eynilə mühafizə edə bilən, məmləkətin yeganə küçəsi olaraq fəxr edib üzərində titrədiyimiz bu bənzərsiz və təvazökar küçəmiz üçün bu bina həqiqətən də böyük zərərdir …
Çünki bizim uşaqlarımız, onların uşaqlarını, bizim gənc qızlarımız, onların gənc qızlarını və bizim xanımlarımız da onların xanımlarını görə-görə, zamanla küçəmiz bu günkü vəziyyətindən uzaqlaşacaq, get-gedə pozulacaq. Nə deyib atalarımız: atı atın yanına bağlasan, həmrəng olmasa da, həmxasiyyət olar. Bax, belə, anacan. Oğlunun yeganə narahatlığı bundandır.
Yaşlı qadın minnətdarlıqla oğluna baxdı. Sonra böyük bir olğunluqla, səmimi bir etiraf etdi: '
– Bu yaşımda mənim sənə verməli olduğum dərsi, sən mənə verdin, oğlum. Allah səndən və səni bu qədər şüurlu və yüksək imanlı bir gənc kimi yetişdirən o İslami əsərlərin sahibindən razı olsun. Həqiqətən, sənin bu həqiqətin ifadəsi olan sözlərini dinləyənə kimi içimdə həmişə gələcək günlərin qəribə qorxusu və əzikliyi var idi. Yeni tikilən 71
binaya köçəcək olan müasir ailələr tərəfindən aşa-ğılanmaqdan, bizə yuxarıdan aşağı baxmalarından qorxurdum. Amma sənə qulaq asandan sonra, onların qarşısında kiçilməməli olduğumuzu, əksinə başıuca gəzməli olduğumuzu anladım. Sən, hər sözündə bir cövhər gizlənən möcüzə bir insansan, Bilalım … Həmişə deyirəm. Bu gün də
bir də səninlə fəxr etdiyimi demək istəyirəm, oğlum…
Bilal anasının bu səmimi etiraflarından sonra "aşağılıq duyğusu" sözü haqqında uzun-uzadı düşünməyə başladı.
Nə qədər acı bir həqiqətdir. Bu yaşlı-başlı, şüurlu və imanlı bir qadın belə bir duyğuya qapılırsa, onda gör binaya köçəcək sakinlərin müasir həyatları qarşısında küçənin yeniyetmə qızları və gənc xanımları nə vəziyyətə düşə-cəkdilər?…
Məmləkətimiz başdan başa həmişə bu sistemlə öz yönünü itirmişdi, dininə, adət və ənənələrinə sıx bağlı olan xalqımız hamısı bu sistemlə İslami prinsip və həyat tərzindən məhz bu cür uzqlaşdırılmışdı. Qadınları qızları örtülü, xalqı bütünlüklə İslami əmrlərə riayət edən tərtəmiz, sakit bir qəsəbə var ki hardasa?.. Əgər varsa oranın da digər pozulmuş qəsəbə və şəhərlər kimi olmasını təmin etmək üçün bütün qüvvələrini səfərbər edirlər. Bunu etmək üçün əllərində çox sadə çarələr var… O qəsəbədə ən kiçik bir tarixi qiymətə sahib tikili varsa və ya mənzərə etibarilə təbii bir cazibəyə sahibdirsə, ora dərhal turistik yer kimi elan edilir.
Otel və motel inşa edilərək ədəb və əxlaq qaydalarını heçə
sayan çimərlik paltarında gəzən turistlərin bura axını təmin edilir. Ya hərbi, ya da nəsə qeyri hər hansı bir idarə buraya köçürülür, inşa edilən müasir yataqxanalarda xanımları, qızları qısa ətəkli, özləri içki düşkünü və qumarbaz olan 72
böyük şəhərdən gətirilmiş mənəviyyatsız məmur və idarəçilər qalmağa başlayırdı. Və ya ən mükəmməl və təsirli çarə olaraq, "gənc qızları maarifləndirmək" adı altında orda bir Qızlar İnstitutu yaradılır; məktəbin başına açıq saçıq, makiyajlı, mənəviyyatsız və heç bir müqəddəslik tanımayan müdirə xanım gətirilir müəllimələr isə mini yubkalı qadınlar ibarət olurdu. Belə bir qəsəbənin beş-altı ildən sonrakı vəziyyətini artıq özünüz düşünün!
Artıq qəsəbənin bircə yaşlı qadınları başını örtür. Gənc xanımların və yeniyetmə gənc qızların ümumiyyətlə baş
örtülərini bir kənara tullayıb, başları, qolları, boyunları açıq və mini yubkalı bir müasir (!) insan olan bu xaricilərə qarşı özlərini daha müasir, daha məlumatlı göstərmək istəkləri bir-iki il içində bu qəsəbənin sadə və əxlaqlı çöhrəsini dəyişdirib onu da digər yerlərdə olduğu kimi özündən uzaqlaşdırıb həmin qəsəbəni yerlə bir etməyə kifayət edəcək bir səbəb idi. Və bu böyük məmləkət, bu dinə, mənəviyyata arxasını çevirən bir balaca təlxək qrupunun qarşısında duyulan "aşağılıq kompleksinin” oduna yanmışdı.
İndi küçələrində tikilən bu böyük bina Bilalın gözünə
bir vəba mikrobu kimi təhlükəli görünməkdə idi. İllərin sıradan çıxara bilmədiyi Hüzur küçəsi üçün bu binanın, irəlidə bir çox problemlərə yol açacağını düşünən imanlı gəncin kədəri hər an bir az da artmaqdadır. Dərhal qərara aldı. Müəzzin Sədi xoca ilə məsləhətləşdi. Və özünün fikir müəllimi tərəfindən də təsdiq və təqdirlə qarşılanandan sonra hərəkətə keçib, binaya hələ heç kimsə köçməmişdən bir gecə şam namazı sonrası bütün küçə sakinlərini məsciddə
bir yerə toplayaraq, bir neçə pilləkənlə çıxılan minbərə qalxıb oturdu.
73
Xanımlar və gənc qızlar qadınlar üçün pərdələrlə ayrılmış arxa hissədə dizləri üstə oturub Bilalın "mühüm bir mövzu" kimi bəhs etdiyi nitqini dinləmək üçün hazır dayanmışdılar. Kişilər də eyni maraq və həyəcan içində bir-birlərinə baxırdılar. Çünki, bu, Bilalın məsciddə oxuduğu ilk xütbə idi. Elə isə ortada ciddi nəsə mühüm bir məsələ var idi… Bilal:
– Allahın və Rəsulullahın salamı üstünüzə olsun. – deyərək sözünə başladı: – Küçəmizin könülləri zəngin olan sakinləri, möhtərəm qardaşlarım və bacılarım! … Bu gün sizləri fövqəladə bir şəkildə məscidimizə toplamağımız yəqin ki, istər-istəməz marağınıza səbəb olub. Bir an əvvəl mövzuya girməklə, narahatlığınızı ortadan qaldıracağam.
Əvvəla hamımızın bildiyi bir məsələdir ki içində illərdir köhnəlməyən bir rahatlıqla yaşadığımız, dərd, fəlakət, kədər və sevinclərimizi həmişə birlikdə paylaşdığımız bu küçə, əxlaqi cəhətdən hər gün bir az da pozulmaqda olan cəmiyyətin nəzərində köhnə dövrdən qalma qiymətsiz bir antikvar kimidir. Bizlər, Hüzur küçəsi sakinləri olaraq gən-cimizlə, yaşlımızla, qadınımızla, kişimizlə bu qiymətli antik-varı gözümüzün bəbəyi kimi sona qədər hər cür təhlükədən qorumağa, maddi və mənəvi təxribatdan mühafizə etməyə
borcluyuq.
Bilirsiniz ki, küçəmizə, təvazökar evlərimiz arasına yeni bir bina, böyük və müasir bir bina tikilib. Allah küçəmiz üçün xeyirli etsin. Dua edək ki bu binaya köçənlər bu küçə
sakinlərinin əxlaqına zidd düşüncəli və hərəkətli insanlar ol-masınlar. İmanlı, dininə bağlı, mühafizəkar insanlar kimi bizlərə qonşu olsunlar. Ancaq bu günkü cəmiyyət içində 8-10 mənzilli bir binanın bütün mənzillərinin imanlı və mü-74
hafizəkar insanlar tərəfindən alınması, təəssüf ki, az qala qeyri-mümkündür.
Bu baxımdan, bura köçənlərin əksəriyyətinin kosmo-polit, yəni mənəviyyatdan xəbərsiz, qərbin təqlidçisi, bununla da özünü əslli-nəcabətli hesab edəcəyini nəzərə alaraq, gözəl küçəmizin, nəcib çöhrəsinin zamanla dəyişə narahatlığı içində bəzi mövzulara təmas etmək yerində olacaq.
Görəcəksiniz, bir müddət sonra küçəmizə əşya dolu yük maşınlarının biri gəlib biri çıxacaq. Bu yük maşınlarının içindən şahanə kreslo komandaları, lüks yataq otağı və yemək komandaları, qiymətli xalçalar və çilçıraq və daha bir çox bahalı, dəbdəbəli, şatafatlı əşyalar enəcək. Gərək bu bir-birindən qiymətli və dəbdəbəli əşyalar, istərsə də geniş
pəncərələrə ilişən ağır ipək pərdələr, neylon tüllər, ola bilər ki, yeni yetişən gənc qızlarımızın və bəzi gənc xanımların ürəyini qabardıb içlərində bir növ həsəd duyğusuna yol aça bilər. Başlanğıcda olmasa belə gələcəkdə onlarda bəyən-mədiyimiz bir sıra şeylər bizə cazibədar görünüb öz həyat tərzimizə, onların həyat tərzlərinə, öz qiyafələrimizi onların qiyafələrin bənzətmək meyli ürəklərimizdə oyana bilər.
Buna indidən şübhəsiz gözüylə baxa bilərik ki, mənzillərə köçən insanların çoxu bizə yuxarıdan aşağı baxacaq, hətta geyim, hərəkət və düşüncələrimizə görə bizə lağ
edəcəklər…
Möhtərəm qardaşlarım, öz dinlərinin qaydalarına arxalarını çevirdikləri üçün özlərini mədəni və dinimizin əmrlərini, həqiqi müsəlmanlığa yaraşan formada yerinə gətir-diyimizdə görə bizi cahil, sadə, mədəniyyətsiz və mürtəce kimi qəbul etməyə alışmış bu insanlara qarşı lazım olan in-75
sani və İslami vəzifələrimizi yerinə yetirməklə birlikdə, son dərəcə ayıq olmağımız da vacibdir.
Gəlin, Hüzur küçəsinin sakinləri olaraq izzətimizdən zərrə qədər fədakarlıq etməyəcəyimizə, həmişə bir yerdə
olacağımıza, burada hamımız birlikdə and içək… Küçəmizin möhtərəm xanımları və dəyərli bacılarımız əsla onlara ah çəkib baxmasınlar. Onların solmuş basma pərdə-ləri arxasındakı hər biri nə qədər zəhmətlə, göz nuru ilə iş-lənmiş yastıqlar, divan örtükləri və müxtəlif naxışlı örtüklərlə bəzəmiş olduqları təvazökar evləri, digərlərinin yanında məna etibarilə daha çox qiymətli və məqbuldur.
İmanlı xanımlar və gənc qızlar hər zaman təvəkkül edən və qənaətcil olan xanımlar kimi tarixdə özləri üçün müstəsna yer işğal ediblər… Qənaət qadının zinətinin tacıdır… O, maddi olan hər əşyadan daha qiymətli və daha önəmlidir sözün həqiqi mənasında… Paltar məsələsinə gəldikdə isə, küçəmizin əxlaqlı insanları geyimli, imanlı və nəcib gənc qız və
xanımlarımızın,
Avropanın
küçə
fahişələrinin
ge-
yindiklərindən fərqi olmayan paltarlarda küçəyə çıxan, açıq-saçıq, mini yubkalı səfil qadın və qızlara qibtə nəzərləri ilə
baxaraq, bu əcaib paltarlı qadın və qızları özlərinə nümunə
götürəcək qədər kiçiləcəklərini qətiyyən düşünmürlər…
Qısacası, bu küçənin şərəfini, namusunu, iffətini, izzət və həyasını qorumaq və İslami yaşayış və prinsiplərimizə ən kiçik bir xələl qatmamaq yolunda, bu gündən etibarən bir-birimizlə yarışa girməli, ən kiçik səhv və ya birimizin o tərəfə meyil etdiyimizi görəndə, dərhal incitmədən xəbərdarlıq etməliyik, qardaşlarım …
Mənim deyəcəklərim bundan ibarətdir. Hamınıza ən böyük cihad olan nəfs mübarizəmizdə müvəffəqiyyətlər ar-76
zu edirəm. Bundan başqa mənə qulaq asdığınıza görə çox sağ olun, Allah razı olsun!…
Bilalı minbərdən kişilər öz çiyinləri üstündə düşürt-dülər. Məscidin içi qaynar qazana çevrilmişdi elə bil.
Hər kəs bir şey söyləyirdi:
– Allah razı olsun! …
– Küçəmizin iftixarı, var ol! …
– Allah səni vətənə və bizlərə çox görməsin!…
– Söz veririk və and içirik. Küçəmiz 40 il sonra da, eyni vəziyyətdə olacaq.
Kişilərdən sonra çölə çıxan qadınların gözləri də yaşarmışdı. Məsciddən çıxan hər kəs, Bilalın bu çıxışından nəsə
qazanaraq qayıdırdı evinə.
Bilal də ürəyinin bir tük kimi yüngülləşdiyini hiss edirdi. Sanki çiyinlərindən böyük və məsuliyyətli bir yük atılmış
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/pages/biblio_book/?art=68475193) на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.