Ad?min l?g?ti
Vahid M?mm?dli
Kitabda Vahid M?mm?dlinin m?xt?lif ill?rd? yazdigi hekay?l?rind?n bir qismi toplanmisdir."Allah insanlarla yalniz bir d?f? – d?nyani yaradanda danisib. O s?s buludlarin arasindan g?lirmis. S?zl?r d? eyn?n m?nim isl?tdiyim kimi – b?t?vl?kd? he? kimin, ayri-ayriliqda h?r k?sin anladigi s?zl?r…"(Ad?min l?g?ti)
Vahid M?mm?dli
Ad?min l?g?ti
Kuz?
N?n?-babalari sagliginda g?rm?k xosb?xtlikdir. M?n yalniz g?z?m? d?nyaya a?andan biziml? qalan Fatma n?n?mi g?rm?s?m. Onun xos simasi h?mis? g?z?m?n ?n?nd?dir. Bir usaqliq xatir?m is? he? vaxt yaddasimdan silinm?z.
S?kkiz yasim vardi, yay t?tilind? idik. M?h?ll? usaqlari il? axsama kimi oyun oynamaqdan doymurduq, he? ev? getm?k ist?mirdik. M?n t?rl?yib b?rk soyuqlamisdim. Axsama h?rar?tim qalxdi, valideynl?rim h?kim ?agirdilar. H?kim "Adi soyuqd?ym?dir" – deyib, h?rar?tsalan d?rman verib getdi. X?st?l?nm?yimd?n hami narahat olsa da, n?n?m he? yanimdan ?l ??kmir, tez-tez dodaqlarini alnima toxundurub h?rar?tim olub-olmadigini yoxlayir, ?ndis?sini gizl?d? bilmirdi. Anam n?vb?ti d?f? otaga qayidanda n?n?min h?y?canla danisdigini esitdim:
– Bu usaga g?z d?yib. Balam g?z?m?z?n qabaginda saralib-solur. M?mm?d icaz? vers?ydi, onu sabah s?bhd?n ?hm?diyy? babanin ocagina aparardim. O ocaq balami sagaldacaq.
Atam n?n?min m?ni ocaga aparmasina ?ox isti baxmasa da, s?z?n? yer? salmayib raziliq verdi. Cibind?n ?lli manat da ?ixarib n?n?m? uzatdi, “bunu da bizim hamimizin adindan ocaga n?zir ver?rs?n” – dedi.
S?h?r erk?nd?n atamin s?r?c?su artiq bizi g?zl?yirdi; n?n?ml? m?n ?hm?diyy? babanin ocagi yerl?sdiyi K?rimb?yliy? yola d?sd?k. S?r?c? uzanan k?l?-k?t?r k?nd yollarindan g?z?n? ??km?d?n el? hey deyins? d?, masin bizi atib-tutduqca n?n?ml? m?n arxa oturacaqda h?r d?f? bir-birimiz? sarilib g?l?ms?yirdik.
H?y?t darvazasinin ?n?nd? bizi buxara papaqli nurani bir qoca qarsiladi. N?n?m m?n? onun ?hm?diyy? baba oldugunu dedi. Ocaq adlanan bu yer d? ?slind?, ?hm?diyy? babanin evi idi.
– Ay sizin sabahlariniz xeyir. G?r bir kimi g?tirmis?n biz?, ay Fatma! Y?qin, M?mm?din ki?ik ogludur bu? – dey?, baba t?b?ss?ml? ?z?m? baxdi.
– H? babasi, naxosdayib, g?z d?yib balama, – n?n?m ?min idi ki, x?st?l?nm?yimin s?b?bi m?hz b?dn?z?rdir.
– Nurlu usaqdir. Pis g?zl?r? sis batsin… Ke?in i??ri, – dey? ?hm?diyy? baba bizi ev? d?v?t etdi.
S?bh ?agi olsa da, h?y?t artiq t?rt?miz s?p?rg?l?nmis, x?fif su ?il?nmisdi. Hasar boyu sira il? ?kilmis das palid agaclari h?y?t? x?susi g?z?llik verirdi. K?l?-k?t?r k?nd yollarindan sonra buradaki s?liq?-sahman ruhu oxsayirdi…
H?y?td?n ke?ib evin pill?l?rin? ?atanda s?s?b?ndin qapisinda ?hm?diyy? babanin arvadi G?ld?st? n?n? bizi g?l?r ?zl? qarsiladi. ?n b?y?k otaqda bas t?r?fd?ki divar boyu s?rilmis d?s?k??l?rd? bardas qurub oturduq.
Evd?n s?h?r yem?yi yeyib ?ixsaq da, G?ld?st? n?n? s?fr?y? yag, pendir, ??r?k d?z?b, biz? ?ay s?zd?. N?n?m ??r?yin arasina yag-pendir qoyub m?n? uzadanda basimi bulasam da, israr etdi:
– Ye, ay bala. Bura ocaqdi. Yem?s?n, sagalmazsan.
?z?m? halsiz hiss edirdim, yem?y? istaham da yox idi, ?ox ist?yirdim ki, tez sagalim. Amma n? o boyda yol q?t edib g?ldiyimiz bu evd?, n? d? m?cbur?n yediyim pendir-??r?kd? he? bir qeyri-adilik g?rm?diyimd?n n?n?md?n sorusdum:
– Bura niy? ocaq deyirl?r?
N?n?m otagin m?rk?zind?ki tax?anin ?st?n? qoyulmus kuz?ni g?st?rib dedi ki, kim ondan su i?s? v? gec? d? bu ocaqda yatsa, s?h?r sapsaglam oyanir. ?lav? etdi ki, ?hm?diyy? baba seyid-?vliya ?vladidir v? bu sehrli kuz? ona da babasindan qalib. Sonra n?n?m G?ld?st?y? kuz?d?n m?n? bir st?kan su verm?sini dedi.
Kuz?nin ortasindaki dair?vi ?ixintinin i??risind? doqquzgus?li ulduz, ulduzun x?tl?ri arasinda is? d?z v? qiriq x?tli naxislar vardi. Bu naxislarin n? m?na k?sb etdiyini anlamasam da, sehrl?nmisdim, g?zl?rimi ondan ayira bilmirdim… ?z?m? uzaq yasil vadinin ortasinda hiss edirdim. Tax?anin arxasinda divara vurulan da adi kilim deyildi, ortasindaki r?ngar?ng naxislarin h?r biri el? bu cazib?dar, baxislari ?sir ed?n kuz?nin ?z? boyda idil?r…
G?ld?st? n?n? armudu st?kana kuz?d?n su doldurub qarsima qoydu. H?y?td?ki s?s-k?y? p?nc?r?ni a?ib, basini ??l? uzatdi:
– N? yaman ?oxsunuz? Vacib qonagimiz var. Dualari hazir olanlarinkini indi g?tirir?m. Kuz?d?n su i?m?k, gec? burda qalmaq ist?y?nl?r sabah g?lsinl?r, – deyib ?hm?diyy? babanin oldugu otaga ke?di. Ondan aldigi yazili dualari sahibl?rin? ?atdirmaq ???n h?y?t? d?sd?.
M?n suyumu i?ib qurtardiqdan sonra n?n?m axsam yatana kimi bu sudan m?n? ver?c?yini deyib, “Allah rast g?tirsin, s?fa versin” dey? dua etdi. Kuz?y? yaxinlasdim ki, ?z?m? bir st?kan da su s?z?m. N?n?m tez ?z?n? yetirib, m?ni k?nara ??kdi: “Ehtiyatli ol, ay bala, salib sindirarsan, h?r k?s pesman olar. Ist?y?nd? de, m?n ?z?m s?n? kuz?d?n su ver?c?m.”
M?n h?l? d? bu evin, kuz?nin, suyun n? il? f?rql?ndiyini anlamadigimdan n? is? ?yr?nm?k ?midil? n?n?md?n sorusdum:
– Suyu bu kuz?y? ?hm?diyy? baba doldurub?
– Yox, ay bala, bu kuz? sehrlidir. H?r d?f? kuz?d?n su qurtardiqda o ?z-?z?nd?n yenid?n dolur…
T??cc?b v? heyr?t i?ind? idim. Kuz?ni azca qaldirib altina baxdim. Tax?anin ?st?n? s?rilmis ag s?fr?d?n basqa he? n? yox idi. N?n?m yen? tez m?ni k?nara ??kib, kuz?ni ehtiyatla yerind? d?z?ltdi.
– N?n?, bu kuz? bosalanda su ?z-?z?n? nec? dolur axi? – tax?anin b?y?r-basina dolanib kuz?ni g?zd?n ke?irm?y? davam edirdim.
– M?nim balam, oraya suyu g?z?g?r?nm?z Allah baba doldurur, – n?n?m bunu el? ?r?kd?n dedi ki, s?kk-s?bh?m? yer qalmadi. T?l?sik:
– Biz d? bel? bir kuz? alsaq, Allah baba onu da su il? doldurar? – dey? sorusdum.
– Yox, canim-imanim, bu kuz?d?n t?kc? burda var. Ona g?r? d? bura ocaqdir… S?n bu sudan i?, g?r s?h?r nec? saglam olacaqsan. Daha m?nim balam x?st?l?nm?y?c?k. Hamidan g?cl? olacaq. Pis g?zl?r yanib yaxilacaq.
H?min g?n axsama kimi tez-tez n?n?m? m?n? kuz?d?n su verm?sini deyirdim. M?qs?dim is? m?c?z?nin sahidi olmaq idi, bosalmis kuz?nin ?z-?z?n? nec? dolacagini ?z g?zl?riml? g?rm?k ist?yirdim…
Axsamin gec saatlarinda n?n?min qollari arasinda yuxudan g?zl?rim yumulsa da, yatmamaga ?alisirdim. Kuz?d? lap azca su qalmisdi. Y?qin, bir-iki st?kan da i?s?m, su qurtaracaq v? m?n m?c?z?y? sahid olacaqdim.
S?h?r g?zl?rimi n?n?min yaninda, yataqda a?dim. D?n?n axsam n? vaxt yuxuya getdiyimi bilm?misdim. N?n?m yatirdi. C?ld yataqdan qalxib kuz?y? yaxinlasdim. G?zl?rim? inanmadim, heyr?td?n donub qaldim: kuz? agzinacan su il? dolu idi. B?s g?r?s?n, axsam kuz?nin dibind? qalan suyu kim i?ib. D?n?n oyaq qala bilm?diyim ???n ?z?m? qinadim. Kuz?nin ?z-?z?n? nec? doldugunu, heyif ki, g?r? bilm?misdim. O m?c?z?ni g?rm?yi ?ox, lap ?ox ist?yirdim…
Bir az sonra n?n?m d? yuxudan ayildi. M?nim ayaq ?st? oldugumu g?r?b yaxinlasdi, dodaqlarini alnima yapisdirdi: – Ay s?n? qurban olum! Qizdirman yoxdur. ?z?n d?, masallah, sapsaglamsan. Qurban olum ?hm?diyy?nin c?ddin?.
Sonra n?n?m atamin n?zir olaraq verdiyi ?lli manati qoynundan ?ixarib ehmalca kuz?nin altina qoydu. Bir q?d?r sonra ?hm?diyy? baba il? G?ld?st? n?n? d? g?ldi.
N?n?m minn?tdarligini bildirib getm?li oldugumuzu dedi.
?hm?diyy? baba sa?larimi oxsayib “Allah s?ni y?z yasatsin, h?mis? saglam v? g?cl? olasan. Qarsina ?ixan pis g?zl?, pis n?fslil?ri bil?yinin g?c?, aglinin isigiyla bir anda m?hv ed?s?n” dedi.
M?n h?y?t? qa?ib qisa m?dd?td? qaynayib-qarisdigim k?nd usaqlari il? gizl?npa? oynamaga basladim. ?z?m? qus kimi y?ng?l v? saglam hiss edirdim. Bir q?d?r ke?mis atamin masini k???nin basinda g?r?nd?, s?r?c? bizim dalimizca g?lmisdi. Masina ?yl?s?nd? n?n?m ?ll?rini g?y? qaldirib “Allahim, s?n? min s?k?r. Say?nd? ?hm?diyy? ocagi, kuz?nin suyu balama s?fa oldu” dey? dua etdi.
?ox gec olsa da, atam h?l? isd?n qayitmamisdi. M?n d?n?nd?n onu g?rm?diyimd?n darixmisdim, anam v? n?n?m d? nigaran idil?r. Anam m?ni yatmaga g?nd?r?nd? esik qapisi cirildadi. Atam m?ni sapsaglam g?rd?y?n? ?ox sevindi. Niy? gec g?lm?si il? il? bagli anamin sualina k?ks ?t?rd?:
– Isd?n ?ixmaga az qalmis m?n? z?ng g?ldi ki, ?hm?diyy? babanin bird?n-bir? v?ziyy?ti pisl?sib, x?st?xanaya g?tirirl?r. M?n d? getdim, onu qarsilayib x?st?xanaya yerl?sdirdim. H?kiml?r dedil?r ki, v?ziyy?ti kritikdir. S?h?r? kimi ?ll?rind?n g?l?ni ed?c?kl?r. G?r?k sabah basimiza n? g?lir.
M?nim sagalmagima s?b?b olan nurani qocanin indi ?z?n?n agir v?ziyy?td? olmasina t??cc?bl?nirdim: – N?n?, m?n x?st?l?n?nd? ?hm?diyy? babanin kuz?sind?n i?diyim su m?ni bir g?nd? tam sagaltdi. N?d?n o ?z? d? kuz?d?ki sudan i?ib sagalmir?
N?n?m ?limd?n tutub m?ni yataq otagina g?tirdi, ?ynimi d?yis?-d?yis? ?z?nd? x?fif k?d?rli t?b?ss?ml? m?n? izah etm?y? ?alisdi:
– ?hm?diyy? babanin kuz?sind?n su i??nl?rin hamisi s?fa tapardi. Amma hami bu sudan o q?d?r i?di ki, kuz?nin suyu qurudu… – ?z?md?n ?p?b m?ni yatagima uzadark?n yen? g?l?ms?di, – Basa d?sd?n, agilli balam? Babanin ?z?n? su qalmayib. Dua ed?k ki, Allah ?z? ?hm?diyy? babaya k?m?k olsun… Indi yat, yuxun sirin olsun, – dey? yorgani ?st?m? ?rt?b otaqdan ?ixdi.
N?n?min s?zl?ri m?n? ?ox t?sir etmisdi: “Babanin ?z?n? su qalmayib”…
Bu hadis?d?n uzun ill?r ke?s? d?, ?n isti havalarda bel? m?n suyu qurtum-qurtum i?ir?m…
C?nn?td?ki hotel
Ona el? g?lirdi, g?z?n? a?andan b?ri yasadigi bu s?h?r? birc? g?nl?k s?f?r edib.
K???l?r, evl?r, agaclar, h?r g?n d?f?l?rl? yanindan ke?diyi, g?rd?y? bu m?nz?r?l?r h?m?nki olsa da, sanki n? vaxtsa c?mi bir g?nl?k s?f?rd? oldugu s?h?r? qayitmisdi…
Yalniz indi anladi ki, ona tanis g?l?n s?h?r? bir g?nl?k s?f?r adi s?f?r deyilmis, ?mr?n?n bir g?n kimi ke??n b?y?k zaman k?siyi imis…
S?h?r yuxusundan oyanmagi, g?z?l sevgilisinin zil qara sa?larinin barmaqlarina dolasmasi, t?l?sm?d?n yatagindan qalxmasi, sevgilisini qollarina alib ?p?sl?r? q?rq etm?si, g?zl?ri saatda, t?l?m-t?l?sik yediyi iki sarili qayganaq…
?z?n? avtomobilinin s?kani arxasina atib s?h?rin gec yanan isiqforlarini bir-bir saymasi, usaqlarinin dogulmasi, v?t?n? xidm?t saydigi v?zif?sinin daha bir pill? d? y?ks?lm?si ?mr?n?n g?nortasi idi. Bir g?n i?ind? yasadiqlarinin fonunda t?lasli, y?k? b?y?k, t?nb?l bir g?norta…
Alatoranliqdaki darixmaq, sanki d?nyani yenid?n qura bil?c?kl?rin? inanan dostlarla sabah he? bir ?h?miyy?ti olmayacaq m?zakir?l?r, onun istedadinin qarsisina s?dd ??k? bilm?y?nl?rin g?lm?li arqumentl?ri v? oxucusu olmayan h?mkarlarinin yorucu s?hb?tl?ri gec?ni yaxinlasdirir – o gec?ni ki, s?h?r yuxudan oyanmamaq da var.
Amma bu gec? dig?rl?rind?n f?rqli idi. Yuxularinda h?r sey eyni m?kanda bas verirdi. T?kc? bu gec? h?r sey bir az basqa c?rd?.
Iki dagin arxasinda dayanmisdi; onlari ?iyinl?rin? qoydugu n?h?ng ?ll?rl? ?z?n? t?r?f sixan qayaliqdan s?z?l?n s?lal? daglarin salamlasib yan-yana tutduqlari das ovuclarina axaraq bir g?l yaratmisdi.
Iki dagin qoynundaki palid, c?k?, sam agaclari, yemisan, qaragil? kollari bir-birl?rin? sarilib ?p?s?rd?l?r.
Bura ne?? ill?rdir onun yuxusunda t?krarlanan eyni m?kan idi. Amma bu gec? h?r iki dagin ?t?yini mavi d?niz d? d?y?cl?yirdi.
D?nizin sularina bas vurdu. Burnuna tanis, duzlu qoxu g?ldi. Beynini qurcaladi. H?, ?r?yin? axan g?z yaslari…
D?nizd?n ?ixib qurulanandan sonra sahil boyu uzanan g?zg? kimi yolla velosiped s?r?rd?… Bird?n sag t?r?fd? p?nc?r?l?ri birbasa d?niz? a?ilan hotel g?r?nd?. Hotelin qarsisinda dayanib velosipedi divara s?yk?di. I??ri ke?di. Girisd? bir n?f?r peyda oldu. Onu diqq?tl? s?z?nd? anladi ki, bu adami agli k?s?nd?n taniyib.
Vasifi g?rc?k arxadaki genis zala ke?di. Boynundaki qizil z?nciri agzina salib ?eyn?yirdi: “Bizi burda da rahat buraxmirsan… Qoymazsiniz kef el?y?k?”
–Dey?k ki, m?n velosipedl? t?sad?f?n g?lib bura ?ixmisam. Sorusmaq ayib olmasin, sizin burda n? isiniz var?
–Bu hotel m?nimdir, – dey? z?ncir ?eyn?y?n aciqla dill?ndi, – ?linizd?n hara qa?aq, imkan verin yasayaq da....
Velosipedini g?t?r?b getm?k ist?yirdi ki, metrodotel qiyaf?sind? yorgun, yasli bir kisi yaxinlasdi:
–M?ni tanimadiniz?
–Yoox, bagislayin, – t??cc?bl? baxmaga davam etdi.
–Qan-t?rl? tikdiyiniz bu hotelin siz? m?xsus olmasi bar?d? s?n?dl?ri ?z g?zl?riml? g?rm?sd?m, – deyib metrodotel qeyb oldu.
S?h?r yuxudan ayilanda saat s?kkizin yarisini g?st?rirdi. Bir fincan q?hv? i?ib is? yollandi. Gec? g?rd?y? g?z?l hotelin n? vaxtsa ona m?xsus olmasini n? illah ets? d?, xatirlaya bilm?di…
?rik bagi
“Kiminin ?vv?li, kiminin sonu” deyirl?r. H?r??nd b?z?n son da el? ?vv?l kimi olur…
S?h?r h?r t?r?fd?n meyv? agaclari il? ?hat?l?nmisdi. M?rk?z? yaxin bir ?rik bagi vardi ki, sagird v? m??lliml?rin ?oxu yolu qisaltmaq ???n cigirlari il? m?kt?b? gedirdil?r.
M?din? bu g?n evd?n ?ox erk?n ?ixmisdi. Bagin ortasinda balaca ada kimi g?r?n?n b?y?rtk?n kollarinin arxasinda gizl?nib kimis? g?zl?yirdi. ?trafi g?z?tl?y?nd? nisb?t?n iri g?vd?li, qoca ?rik agacinin arxasinda m?kt?bin son sinfind?, ?z?nd?n ?? sinif yuxarida oxuyan S?idin d? pusquda oldugunu g?rd?.
Haminin qorxdugu S?id ?? il idi, sinifd? qalirdi. Direktordan tutmus birinci sinif sagirdin? kimi h?r k?s onun m?kt?bd?n r?dd olub getm?sini ist?s? d?, buna birc? d?rs hiss? m?diri Ibad m??llim mane olurdu. O, sag-salamat olan atasinin goruna and i?misdi ki, S?idi ?? il sinifd? saxlayib attestat ?z?n? h?sr?t qoymasa, kisi deyil. S?z?n?n ?st?nd? durub saxladi da. Basindaki yaniq yerinin agrisi yalniz bundan sonra onu rahat buraxdi…
Ibad m??llim daz idi v? ke??linin g?r?n?n hiss?sind? qara xali xatirladan bir yaniq yeri vardi. Deyil?n? g?r?, ona m?lum olur ki, ail?d?ki on bir usagin ?n b?y?y? olan S?id bazarda g?y-g?y?rti satdigi ???n d?rs? g?lmir. El?m?yib t?nb?llik, bazara gedir v? S?id? deyir ki, sabah d?rs? g?lm?s?n, s?ni m?kt?bd?n qovacagam. S?id d? yenic? yandirdigi siqaretd?n bir-iki qullab vurub deyir ki, m??llim, bagisla, on bacim var, onlarin d?rdind?n ??kir?m.
Sagirdinin onun g?z? ?n?nd? siqaret ??kdiyini g?r?b ?s?bl?s?n Ibad m??llim deyir, “Neyniyim, al?, on qizi m?n g?tirmis?m d?nyaya?”. S?id d? ?ixir pistaxtanin ?st?n?, deyir, “m??llim, bir qullab da vurum, kisi deyil s?nn?n getm?y?n.” Sonra da d?rs hiss? m?dirin? isar? edir ki, qulagini yaxin g?tir, vacib s?z?m var. Ibad fikirl?sir ki, bu imansiz h?l?m-h?l?m qulaga s?z dey?n deyil – ?c?ba, n? vacib s?zd?r ki, bu ?bl?h m?nim qulagima dey?c?k? Maraqla qulagini S?idin agzina yaxinlasdiranda birc? s?z esidir: “ke??l”.
–N? dedin s?n, itd?n ?m?l? g?l?n? -Ibad ?l atir ki, S?idi bogazlasin, o da siqaret? son qullabini vurub, m??llimin ke??linin ortasina basib s?nd?r?r: “Al?, ke??ls?n d?…” dey? pistaxtanin ?st?nd?n tullanib qa?ir. Azyasli olmasini, h?m d? ?oxusaqli anasinin ora-bura yazacagini n?z?r? alib Ibad S?idd?n polis? sikay?t etmir, amma qisasini onu ?? il sinifd? saxlamaqla alir…
M?din? fikirl?sdi ki, S?id basina t?z? oyun a?maq ???n yen? d? Ibad m??llimi g?zl?yir. Amma Ibad ?rik bagi boyunca olan cigirlarin he? birind? g?rs?nmirdi, onun yerin?, S?idin arxasinda gizl?ndiyi agacin d?z ?st?n? ged?n cigirla Marianna ir?lil?yirdi…
Indi kimya laboratoriyasinda laborant isl?y?n Marianna m?kt?bi ke??n il bitirmisdi. O, h?r?k?t etdikc? qisa ?t?yi iki yastiga bird?n ??kilmis ?zl?y?, k?yn?yi is? iki c?rco yemisin? dar g?l?n torbani xatirladirdi. Marianna S?idin gizl?ndiyi agaca ?atanda oglan pusquda dayanmis ac qurd kimi qarsisini k?sdi. Lal-dinm?z S?idin g?zl?rinin i?in? baxan qiz yoluna davam etm?k ???n addim atanda oglan c?ld yana ??kilib yol verdi, Marianna il? yanasi ged?-ged? bird?n sol ?li il? qizin belini qamarlayib dodaqlarina kilidl?ndi. M?din? uzaqdan S?idin sag ?linin qizin koftasinin i??risin? girdiyini, qizin “el?m??” dey? nazla dartindigini, oglanin qollari arasinda qivrildigini, uzaqlasdiqca ara-sira dayanib ?p?sd?kl?rini izl?dikc? b?d?nin? istilik yayilir, yanaqlarinin od tutub yandigini hiss edirdi. Y?ng?lc? k?ks ?t?r?b bagi bir d? s?zd?, ?iynind?ki ?antasini ?ixarib ?lind? hazir v?ziyy?td? saxladi. Sinif yoldasi Vasif yaxinlasanda M?din? paltarlarina ilis?n b?y?rtk?n kollarini t?l?sik d?f ed?r?k ?antani qaldirib var q?vv?si il? arxadan onun basina ?irpdi.
Biglari t?rsin? yazilmis T h?rfini xatirladan sinif r?hb?ri Atabala m??llim bagin ortasinda g?r?nd?. Arxasinca bir d?st? usaq g?ls? d?, he? kim m??llimd?n ?n? ke?m?y? c?r?t etmirdi. Aramla m?kt?b? dogru yeriy?n sinif r?hb?ri uzaqdan M?din? v? Vasifi g?r?b addimlarini yeyinl?tdi. Qiz h?r d?f? ?lind?ki ?antani yell?yib Vasifi vurmaga ?alissa da, oglan ?li il? z?rb?l?ri d?f edib sakitc? yoluna davam edirdi.
Q?z?bl? dodaqlari sixilmis, alni qirismis M?din? “H?s?yeva, bu n? biabir?iliqdir?” dey? aciqlanan sinif r?hb?rinin s?sini esitmirmis kimi Vasifin ?st?n? cumurdu. Atabala m??llim ?atib onun s?zl?rin? m?h?l qoymayan qizin qolundan tutub k?nara it?l?di. T?rd?n sif?tin? yapismis sa?larinin arasindan g?r?n?n bir g?z? il? q?z?bl? m??llimin? baxan M?din? d?liy? d?nm?sd?.
– Bu usaqdan n? ist?yirs?n, H?s?yeva? S?nd?n sorusuram, cavab ver, – Atabala m??llim bagirdi,– Niy? vurursan onu?
M?din? q?z?bind?n bogulsa da, agalaya da bilmirdi: – O niy? bel? yarasiqlidir? Niy? axi? Niy? d?, niy?? – ?syana b?nz?r bu nidasina usaqlar b?rkd?n g?l?sd?l?r. Onlarin g?l?n ??hr?l?rin? baxdiqca M?din?nin q?z?bi alovlanirdi.
Atabalanin ?st dodagindaki t?rsin? T h?rfi h?mis? ?s?bl?s?nd? oldugu kimi yen? qalxib endi:
– Atana de m?kt?b? g?lsin, it k???y?, s?n qizixmisan, – dey? M?din?y? ??mkirib Vasifin qolundan tutaraq yoluna davam etdi: -Atana z?ng ed?c?m, dey?c?m bu usagi qorumaq lazimdir. Amma m?n? bir sey maraqlidir. X?trin? d?y?nl?rin sindirmadigin burunlari qalmayib, bir qizin ?hd?sind?n g?l? bilmirs?n? Niy? sa?indan tutub atmadin k?nara?
– Qiza ?l qaldirmazlar, m??llim, oglanlara baxma, – dey? Vasif mavi g?zl?rind?n g?l?ms?di.
Atabala m??llimin bu yeniyetm? oglanin b?y?kl?rsayagi t?mkinind?n xosu g?ldi, bigalti g?l?ms?dis? d?, Vasifl? qasqabaqli danisdi:
–Hmmm… S?nin isin ??tin olacaq. ?vv?ll?r t?kc? r?qibl?rin, oglanlar ilisirdi s?n?, indi qizlar da… Qanlari xarab k?p?k usaqlari! – Atabala m??llim T h?rfin? oxsayan biginin altindan deyin?-deyin? ir?lil?dikc? Vasif anlamirdi ki, sinif r?hb?ri ?z-?z?n? danisir, yoxsa onunla. Yaxinlasdiqca giris qapisinin qarsisinda g?r?n?n m?kt?bin ?n g?z?l qizi Amaliyanin ?z?n? g?l?ms?m?si Vasif? birc? anda h?r seyi unutdurdu, b?t?n narahatligi yoxa ?ixdi, ??hr?sin? nurlu bir t?b?ss?m yayildi…
M?din? S?id? qosulub Rusiyaya qa?misdi. Rostova g?ldikl?ri ilk g?n kiray? ev tutdular. Ev sahibl?ri kommunal m?nzilin bir otagini onlara vermisdi. Ev sahib?si Mariannaya ?ox oxsayirdi. Uzaq yol g?lib yorulduqlarindan M?din? das kimi yatmisdi. Gec?nin qaranliginda s?s-k?yd?n ayilanda basi ?st?nd? polisl?ri g?rd?, t?las v? qorxu i?ind? boylananda S?idi agzi?st? uzadib qollarini qandallayirdilar…
S?id ev sahib?sini zorlama c?hdi ittihami il? s?kkiz il azadliqdan m?hrum edildi. M?hk?m?d? m?lum oldu ki, s?n dem?, M?din? yatandan sonra S?id su i?m?k ???n m?tb?x? ke?ib, orada ?ay i??n ev sahib?sini Marianna il? “s?hv salib”, arxadan qucaqlayib sin?sini oxsamaga baslayir. Qadin ?igir-bagir salmaq ist?y?nd? agzini ?li il? qapadir, d?s?n?r ki, xoslandigindan bel? edir. Ev sahib?sinin ?ri Saveliy m?tb?xd?ki h?nir? qa?ib g?lir v? iri tavani arxadan S?idin basina ?irpir. Sonra polis? z?ng edir…
M?din? atasinin evin? qayitmadi. Bazarlarda, pistaxtalar arasinda gec?l?di. ?mid etdi ki, S?id c?zasini ??kib qurtarandan sonra evl?n?c?kl?r. Onlarin he? ilk gec?si d? olmamisdi. Yol yorgunu olduqlari o ilk gec? S?id yaninda yatan M?din?ni Mariannanin b?nz?rin? d?yismisdi. M?din? ill?rl? g?zl?s? d?, S?id h?bsd?n qayitmadi; kamera yoldasini ?ld?rd?y?n? g?r? daha iyirmi il h?bs, sonra daha bir ne?? cinay?t… M?din? d?nyanin ?n x?bis duygusu olan ?mid? aldana-aldana, S?idi g?zl?y?-g?zl?y? qariyirdi. Bir d?f? onu Rostovun m?rk?zi bazarinin qarsisinda masin vurdu. B?t?n s?m?kl?ri ?ilik-?ilik olmusdu, sagalmasi uzun ??kdi. G?z?nd? axsayir, bir g?z? d? g?rm?rd?. B?z?n basina daha n? g?l? bil?r dey? d?s?n?rd?. Bu ?mr? niy? yasamisdi? Niy? bel? yasamisdi? Indi n? etsin, kim? ?z tutsun, bilmirdi. Amma n? olursa olsun, v?t?n? d?nm?y? ?z? yox idi. B?lk? d?, utanmaqdan daha ?ox hikk?sind?n geri qayitmaq ist?mirdi.
Bir s?s? aragi dibin? kimi bosaldib, ayilanda Moskva-Baki qatarinin plaskart kupesind? idi. Qatar Yalamani ke?misdi. He? bilmirdi, getsin, ya geri d?ns?n, dey?s?n, indi el? d? f?rqi yox idi…
Ata-anasi ?oxdan r?hm?t? getmisdi. Yegan? qardasi Vladivastokda mi?man idi. Kims?siz evl?rinin qarsisinda dayanib n?yis? xatirlamaga ?alisir, amma ruhunda he? bir s?s, he? bir h?nir duymurdu. Xatir?l?r d? onu t?rk etmisdi. Qonsulardan biri onu g?cl? tanidi, hasardan asib h?y?t qapisini a?di ki, k???d? qalmasin.
Bayaqdan susqun qalib qonsunun suallarina cavab verm?k ist?m?y?n M?din? bird?n sanki ?n vacib seyi xatirlayibmis kimi sorusdu:
–Usaqlar m?kt?b? yen? d? ?rik bagindan ke?ib gedirl?r?
Qonsu bu an d?nyanin ?n m?nasiz sualini ver?n M?din?y? t??cc?bl? baxdi:
–Yox, ay qiz, indiy? ?rik bagi qalar?! Agaclari k?sib bagi camaata ev yeri kimi payladilar…
H?l? qatarda M?din?nin basinda d?li bir h?v?s oyanmisdi, t?kc? o ?rik bagini yenid?n g?rm?k ist?yirdi – basqa he? n?yi, he? k?si. Qonsunun s?z?nd?n sonra M?din?nin k?d?rli ?z?nd? zorla sezil?n t?b?ss?m?n k?lg?si dolandi. Qonsu g?z?n? onun n? ifad? etdiyi b?lli olmayan ?z?nd?n ??km?d?n “bagin yerind? t?z? m?kt?b, bir d? prokurorluq binasi da tikibl?r” dedi.
Qonsunu yola salan M?din? ill?r ?nc? onun olan p?nc?r? ?n?nd?ki ?arpayisina yaxinlasdi. He? n? d?yism?misdi. H?min k?hn?, bir yani ?yilmis ?arpayiya ?z??st? s?rildi. Bu ?arpayini ?ox sev?rdi. H?r gec? yuxusunda ?rik bagini g?r?rd?. B?lk? d?, yuxu deyil, x?yal idi: agaclar ?i??k a?ardi, o is? Vasifl? ?l-?l? agaclarin arasi il? m?kt?b? ged?rdi… M?kt?bd? is? Vasifl? Amaliyanin bir-birin? uzaqdan t?b?ss?m? onun ?rik ?i??yi r?ngind?ki b?t?n x?yallarini alt-?st edirdi.
Ert?si g?n M?din? ayaqlarini s?r?y?-s?r?y? bir vaxtlar ?rik baginin oldugu t?r?f? yollandi. Qonsunun dedikl?rin? r?gm?n ?mindi ki, gedib bagi yerind? g?r?c?k. Bagdan is? ?s?r-?lam?t yox idi, yalniz f?rdi yasayis evl?ri v? inzibati binalar. M?din?nin g?z? o bagdan qalmis he? olmasa t?k bir ?rik agaci axtardi. Yeni ??kilmis yolun o biri t?r?find? balaca bir agac g?z?n? d?ydi. Saga-sola s?t?y?n masinlarin arasindan yolu ke?m?y? ?alisirdi. M?hv olmus bagin son isartisindan sorusacagi ?ox sey vardi.
Prokurorun xidm?ti masini ana yola ?ixanda yol ke??n qadini g?r?n s?r?c? ?yl?ci basib masini durdurdu. ?z?n? itirmis qadin yer? uzandi. Prokuror masindan d?s?b s?r?c?s?n? “-Tez ol, dik?lt onu” dedi. G?nc s?r?c? M?din?nin qolundan tutub ayaga qaldirdi: “Xala, ?zilm?mis?n ki?”
Uzun m?dd?t alkoqol istifad??isi olan M?din? s?r?c?y? cavab verm?d?n dumanli g?zl?rini prokurorun ?z?n? dikdi, bir ne?? an s?ssizc? baxib yen? bir s?z dem?d?n ?evrilib getdi. Prokuror bu boz-bulaniq g?zl?ri n? vaxtsa g?rm?sd?, amma yada sala bilmirdi. Bir xeyli asa-asa ged?n qadinin arxasinca baxib masina ?yl?sdi: “Ged?k”.
Prokuror h?yatindaki b?t?n boz xatir?l?r kimi bu g?zl?rin sahibini d? h?mis?lik unutmusdu. Amma rayon prokurorunun ?rik agacinin ?i??kl?rind?n boylanan dumduru g?zl?rinin Vasif? aid oldugunu M?din? d?rhal anlamisdi…
H?vva
Sevib sevil?nl?r Allahin da sevdikl?ridir…
Ill?rin yaddasi hopmus, daslari artiq qaralmis, k?hn? qotik binanin fasadini xatirlatsa da, m?scidl?rin minar?l?ri h?l? s?k?lm?mis m?h?ll?l?rd?, g?yd?l?nl?rin arasindan s?h?r uca v? ?z?m?tli g?r?n?rd?. ?z?nd? h?r ?srd?n bir nisan? dasiyan bu q?dim s?h?r? ilk g?nd?n bu yana yegan? sahidlik ed?n is? mavi d?nizdi…
D?nizk?nari bulvar boyunca uzanan ikit?r?fli yolun sagi v? soluyla s?t?y?n, ?sas?n t?nd-qara, ara-sira ag, qirmizi, yasil, b?n?vs?yi avtomobill?r h?tta isiqforda da vurnuxur, siqnal verir, dig?rl?rind?n daha tez m?nzil basina yetism?y? can atirdilar. Birc? o he? yana t?l?smirdi. Arxadan g?l?n avtomobill?r sixmasaydilar, daha yavas h?r?k?t ed?rdi…
N?d?ns?, ?r?yi sixilirdi, h?r sey? yad hiss edirdi ?z?n?. Sanki bu bahali "Mersedes" d? onun deyildi, restoranda basqasinin pul verib sifaris etdiyi musiqiy? oynayirmis kimi s?r?rd? masini. ?r?yini ona vermis o d?nya g?z?lin? sahibl?n? bilm?dis?, indi sahib olduqlarinin n? anlami vardi? Ill?r ke?s? d?, bir g?n d? olsun unuda bilm?diyi o sevgisini xatirlayanda h?mis? bu hissl?ri ke?irirdi… H?r d?f?sind? d? ?r?yi sancirdi.
B?t?n s?h?ri bes barmagi kimi tanisa da, birc? o m?h?ll?y? t?r?f bir d?f? d? olsun getm?misdi. Bu g?n ?r?yi daha sidd?tl? agriyirdi. Yolu sola burulub k?hn? m?h?ll?l?rin? dogru n? vaxt istiqam?t g?t?rd?y?n? ?z? d? anlamadi… Evi satib m?h?ll?d?n k??d?kl?rind?n sonra qiz onu ?ox g?zl?di. O da bir g?n g?lib qiza el?i d?s?c?yi g?n? ?atmaq ???n ?ox ?alisdi. Amma gecikdi. Qiz ?r? getdikd?n sonra o m?h?ll?nin yolunu tamam?n unutmaga ?alisdi. Unuda bildimi?..
G?r bir ne?? ildir o m?h?ll?y? getmir. K?hn? qonsulardan olan tay-tuslarinin bir-ikisi il? telefon ?laq?si saxlayir. ?sas?n d? o ?oxbilmis dostu il?. Sonuncu d?f? telefonda ona demisdi ki, m?h?ll?ni s?k?b, yerind? g?yd?l?nl?r tikibl?r. G?r bir n? q?d?r zaman ke?ib! Indi he? olmasa, uzaqdan da olsa, o m?h?ll?ni, g?yd?l?nl?ri g?rm?k ist?yirdi…
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «Литрес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/chitat-onlayn/?art=70485907) на Литрес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.