Паняцце гiпнозу: навуковы падыход
Андрей Тихомиров
Гiпноз – гэта стан чалавека, якое yключае засяроджаную yвагу, панiжанае перыферычнае yсведамленне i падвышаную здольнасць рэагаваць на выклiканне. Падчас гiпнозу y чалавека павялiчваецца yвага i канцэнтрацыя i павялiчваецца рэакцыя на выклiканнi. Гiпноз звычайна пачынаецца з гiпнатычнай iндукцыi, якая yключае серыю папярэднiх iнструкцый i выклiканняy.
Андрей Тихомиров
Паняцце гiпнозу: навуковы падыход
Увядзенне
Людзi yваходзiлi y транс гiпнатычнага тыпу на працягу тысячагоддзяy. У многiх культурах i рэлiгiях гэта разглядалася як форма медытацыi. Чараyнiкi Персii i ёгi Індыi практыкавалi Гiпноз на працягу тысяч гадоy у рэлiгiйных мэтах, апускаючы сябе y экстатычны транс кожным рухам свайго пальца. утрымлiваючы пiльны погляд на кончыку yласнага носа; вiдавочна, што няма неабходнасцi y экзотерическом уздзеяннi, каб выклiкаць феномен месмеризма. Асноyная мэта yсiх гэтых працэсаy – выпрацаваць звычку да абстрагавання або канцэнтрацыi yвагi, пры якой суб'ект цалкам паглынуты адной iдэяй або ланцужком iдэй, у той час як ён не yсведамляе або абыякава ставiцца да любога iншага аб'екта, мэты або дзеяння. Самую раннюю запiс апiсання гiпнатычнага стану можна знайсцi y працах Авiцэны, Персiдскага лекара, якi пiсаy пра "трансе" y 1027 годзе. Сучасны гiпноз зарадзiyся y канцы 18 стагоддзя i стаy папулярным дзякуючы Францу Месмеру, нямецкаму лекара, якi стаy вядомы як бацька "сучаснага гiпнозу". У той час Гiпноз быy вядомы як "месмерызм", названы y гонар Месмера. Ён лiчыy, што гiпноз-гэта своеасаблiвая мiстычная сiла, якая выцякае з гiпнатызёра да загiпнатызаванага чалавека, але яго тэорыя была адхiлена крытыкамi, якiя сцвярджалi, што y гiпнозе няма магiчнага элемента.
Існуюць розныя тэорыi, якiя тлумачаць гiпноз i звязаныя з iм з'явы. Тэорыi змененага стану разглядаюць гiпноз як зменены стан свядомасцi цi транс, якi характарызуецца узроyнем усвядомленасцi, выдатным ад звычайнага стану свядомасцi. Наадварот, недзяржаyныя тэорыi разглядаюць гiпноз, па-рознаму, як эфект плацебо, пераазначэнне yзаемадзеяння з тэрапеyтам або форму вобразнага выканання роляy.
Заснаваныя на гiпнозе метады лячэння сiндрому раздражнёнага кiшачнiка i менопаузы пацвярджаюцца фактычнымi дадзенымi. Выкарыстанне гiпнозу для лячэння iншых праблем дало неадназначныя вынiкi, напрыклад, пры адмове ад курэння. Выкарыстанне гiпнозу як формы тэрапii для аднаyлення i iнтэграцыi ранняй траyмы выклiкае спрэчкi y навуковым мэйнстрыме. Даследаваннi паказваюць, што гiпноз чалавека можа спрыяць фармiраванню iлжывых успамiнаy, i што гiпноз не дапамагае людзям больш дакладна yспамiнаць падзеi.
Гiпноз-своеасаблiвае, блiзкае да сну стан чалавека i вышэйшых пазваночных жывёл, у аснове якога ляжаць з'явы тармажэння вышэйшых аддзелаy галаyнога мозгу. Аж да 60-х гг.19 ст. yяyленнi аб гiпнозе грунтавалiся на спiрытуалiстычных дапушчэннях асаблiвых «флюiды», або магнетычных хваль, – асаблiвых токаy, нiбыта распаyсюджваюцца гiпнатызёрам. Мiстычныя yяyленнi аб гiпнозе былi разбураны працамi рускiх (в. м.Бехтерев, О. О. Мочутковский, А. а. Такарскi i iнш.) i французскiх (Н. Бернгейм i ж. Шарко) навукоyцаy. З iмёнамi гэтых навукоyцаy звязана пачатак навуковай распрацоyкi праблем гiпнатычных станаy. Імi yстаноyлена тэрапеyтычнае значэнне гiпнозу, а таксама высветлена спецыяльная ролю выклiкання як метаду выкарыстання псiхалагiчнага фактару y лячэбных мэтах. Аднак у з'явах гiпнозу заставалася яшчэ шмат нявысветленага. У прыватнасцi, памылкова змешвалi гiпноз i выклiканне. Прыхiльнiкi псiхалагiчнага кiрунку i цяпер працягваюць прытрымлiвацца састарэлага i няправiльнага становiшча Бернгейма, што «гiпнозу няма, ёсць толькi выклiканне, выклiканне ж ёсць самаyнушэнне». Мiж тым з'явы гiпнозу i выклiкання розныя: калi стан гiпнозу yласцiва i чалавеку i жывёлам, то yспрымальнасць да слоyнага выклiкання – yласцiвасць толькi вышэйшай нервовай дзейнасцi чалавека. Фiзiялагiчная бок выклiкання знайшла сваё тлумачэнне y вучэннi i.п. Паyлава аб сiгнальнай функцыi вялiкiх паyшар'яy, аб узаемадзеяннi першай i другой сiгнальных сiстэм у вышэйшай нервовай, дзейнасцi чалавека.
І. п. Паyлаy i яго вучнi, старанна вывучаючы гiпноз y досведах на жывёл i назiраннях над людзьмi y клiнiцы, далi навуковае абгрунтаванне з'яy гiпнозу, што нанесла рашучы yдар па агульнапрынятым у той час суб'ектыyна-псiхалагiчнаму разуменню гiпнатычных станаy. Тэарэтычная аснова для гэтага была yжо падрыхтавана вучэннем І.М. Сеченова аб Цэнтральным тармажэннi галаyным мозгам нiжэйлеглых аддзелаy нервовай сiстэмы. У аснове гiпнатычнага стану, паводле вучэння i. п. Паyлава, ляжыць працэс тармажэння, якi развiваецца y форме частковага коркавага сну, абумоyленага дробавым i няроyна-мерных распаyсюджваннем тармажэння па паверхнi кары вялiкiх паyшар'яy галаyнога мозгу. Гэта прасторавае абмежаванне иррадиации i iнтэнсiyнасцi працэсу тармажэння служыць асноyным адрозненнем гiпнатычнага сну ад натуральнага, нармальнага, пры якiм тармажэнне ахоплiвае yсю кару галаyнога мозгу (апускаючыся i на нiжэйлеглыя падкоркавыя адукацыi). Пры гэтым частковым тармажэннi звычайна захоyваюцца асобныя агменi воз – буждения – «вартавыя пункты», як iх называy Паyлаy, якiя i забяспечваюць магчымасць сувязi памiж гипнотизируемым i гiпнатызуе. Такiм чынам, чалавек у стане гiпнозу, як бы адгароджаны ад усiх знешнiх раздражняльнiкаy, успрымае слоyнае выклiканне. Велiзарнае значэнне слова, як найбольш тыповага для чалавека yмоyнага раздражняльнiка, было выдзелена i.п. Паyлавым. Ён паказваy, што слова гiпнатызёра, з аднаго боку/ выклiкае y мозгу разлiтае тармажэнне, з другога – канцэнтруе раздражненне y пэyным участку кары паyшар'яy галаyнога мозгу. Тым самым выключаецца канкуруючае yздзеянне yсiх iншых знешнiх раздражняльнiкаy.
Развiццё гiпнозу-дынамiчны працэс, якi складаецца з некалькiх фаз, якiя характарызуюцца рознай напружанасцю i глыбiнёй тармажэння. Асноyныя з iх: yраyняльнага фаза, калi незалежна ад сiлы раздражняльнiка рэфлекторныя адказы зраyняныя па iнтэнсiyнасцi; парадаксальная фаза – слабыя раздражняльнiкi выклiкаюць моцны эфект, а моцныя – слабы эфект; ультрапарадоксальная фаза, пры якой адбываецца вычварэнства рэфлекторных отве-тов – станоyчы эфект выклiкаецца адмоyным тармазным раздражняльнiкам, у той час як тармазны эфект абумоyлiваецца станоyчым раздражняльнiкам. Стан гiпнозу можа паyстаць пад уплывам самых разнастайных фактараy, якiя yздзейнiчаюць на нервовую сiстэму. Гiпноз выклiкаецца як раптоyным дзеяннем празмернага па сiле вонкавага раздражняльнiка, так i дзеяннем вельмi слабых i манатонных слыхавых, глядзельных i тактыльных раздражняльнiкаy. Часцей за yсё тармазны стан развiваецца менавiта пад уплывам такiх слабых i манатонных раздражняльнiкаy. З'явы гiпнозу y чалавека можна выклiкаць таксама слоyным выклiканнем уяyленняy, якiя нагадваюць пра дрымотным стане. Па знешнiх праявах у гiпнозе можна вылучыць тры стадыi: першая-дрымотнасць (чалавек адчувае патрэбу y спакоi, незвычайную цяжар цела, яму цяжка адкрыць вочы); другая-гипотаксия (лёгкi сон), пры якой адзначаецца выяyленая каталепсия (стан васковай гнуткасцi, калi членам цела можна надаць любое становiшча), чалавек не губляе здольнасцi да yспамiну перажыванняy, i вырабленае y гэтым стане выклiканне выяyляе сваё дзеянне i y постгипнотическом стане; трэцяя стадыя-самнамбулiзм, або глыбокi гiпноз, калi гипнотизируемый цалкам адгароджаны ад якiх-небудзь «канкурую-юць» уражанняy i захоyвае кантакт толькi з гiпнатызёрам; пры гэтым пасля абуджэння чалавек звычайна не памятае нiчога з таго, што з iм адбывалася падчас гiпнатычнага сну. У пачатковых стадыях гiпнозу, калi y чалавека i жывёлы выяyляецца толькi падобнае сну стан, магчыма адукацыю i yмацаванне новых умоyных сувязяy; y больш глыбокiх стадыях гiпнозу працэсы yстанаyлення, а тым больш замацавання новых умоyных сувязяy, значна абцяжараныя. Усе названыя з'явы, якiя выяyляюцца з боку вышэйшай нервовай дзейнасцi y гiпнатычных фазах, звязаныя з панiжэннем узбудлiвасцi нервовых клетак кары вялiкiх паyшар'яy галаyнога мозгу i.п. Паyлаy сцвярджаy, што мы маем у гiпнозе i на кары галаyнога мозгу панiжаны станоyчы тонус з прычыны иррадиировавшего тормо-шча. У стане глыбокага гiпнозу, у стадыi так званага самнамбулiзму, ствараюцца найлепшыя yмовы для рэалiзацыi выклiкання. У гэтай стадыi можна дамагчыся поyнай нерухомасцi чалавека, можна надаць членам любое нязвыклае становiшча, разнастайныя мудрагелiстыя паставы, якiя загiпнатызаваны будзе захоyваць на працягу доyгага часу без з'яy стомы (стан каталепсii i кататонii). У стане самнамбулiчнай фазы часам могуць быць выклiканыя вельмi глыбокiя змены паводзiн чалавека, што выяyляецца y магчымасцi выклiкання галюцынацый i iншых змяненняy yспрымання, а таксама дзеянняy i yчынкаy, якiя адпавядаюць больш ранняга yзросту, нават дзiцячаму. Устаноyлена таксама, што загiпнатызаваць можна выклiкаць розныя перажываннi, якiя выклiкаюць змяненне функцыянальнага стану некаторых сiстэм арганiза-нiзкая, напрыклад yзмацняюць або аслабляюць сардэчную дзейнасць, якiя змяняюць маторную i сакраторную функцыi страyнiкава-кiшачнага гасцiнца, якiя павышаюць або панiжальныя yтрыманне цукру, липоидов i хларыдаy у крывi, i да т.п. З'явы самнамбулiзму абумоyлены нераyнамернасцю распаyсюджвання тармажэння па кары вялiкiх паyшар'яy галаyнога мозгу. Пры гэтым функцыянальнае размежаванне памiж yчасткамi раздражняльнага i тармазнога працэсаy складваецца так, што адны мазгавыя адукацыi цалкам ахоплены тармажэннем, iншыя толькi часткова затарможаныя, а некаторыя зусiм вольныя ад яго i знаходзяцца y спiць стане. Усе часта дзiвяць з'явы чалавечага гiпнозу ёсць вынiк таго цi iншага раздзялення вялiкiх паyшар'яy на сонныя i бадзёрыя аддзелы. Гiпноз у асаблiва рэзка выяyленай форме можа непасрэдна перайсцi y сон. Паслабленне соннага стану i пераход ад сну да няспання таксама працякае хвалепадобна з адпаведнымi гiпнатычнымi прамежкавымi фазамi. З'явы гiпнатычнай унушальнасцi, асаблiва выразна назiраюцца y асоб, якiя пакутуюць iстэрыяй, якiх i.п. Паyлаy лiчыy, як бы пастаянна знаходзяцца y розных фазах гiпнатычнага стану. Аднак няправiльна, зыходзячы з назiранай падвышанай унушальнасцi iстэрычных хворых, атаясамлiваць гiпноз з iстэрыяй, як гэта рабiлi ж.Шарко i яго паслядоyнiкi, якiя лiчылi, што гiпноз ёсць штучна выклiканая iстэрыя. У лячэбных мэтах з поспехам ужываецца таксама метад выклiкання наяве, распрацаваны у.М. Бехтеревым, ю. у. Канебихом i iнш Вывучэнне функцыянальнага стану кары вялiкiх паyшар'яy галаyнога мозгу пры гiпнозе прывяло i. п. Паyлава да прызнання бiялагiчнай ролi гiпнатычнага тармажэння i дало магчымасць сцвярджаць, што гiпноз ёсць адзiн з самоохранительных рэфлексаy, якi з'яyляецца па сутнасцi ахоyнай для нервовай сiстэмы фiзiялагiчнай мерай.
"Стыгмы ,стыгматы (з грэцкага – stigma, stigmatos – укол, рубец, пляма, знак) – пачырванення скуры, сiнякi або язвы, мiжвольна якiя з'яyляюцца на целе некаторых глыбока вернiкаy людзей у тых месцах, дзе, паводле бiблейскага мiфа, у распятага Хрыста былi раны ад цёр-новага вянка i цвiкоy. З'яyленне стыгматаy разглядалася царквой як цуд i выкарыстоyвалася для распальвання фанатызму рэлiгiйнага. Сучаснай навукай yстаноyлена, што y аснове стыгматызацыi ляжыць падвышаная схiльнасць да самаyнушэння i хваравiтая адчувальнасць, уласцiвая хворым iстэрыяй. Выпадкi змены скурнага покрыва пад уплывам выклiкання i самаyнушэння (yяyны апёк, yяyны удар i т.д.) вядомыя y медыцыне i тлумачацца тым, што кожны yчастак цела звязаны нервовымi праваднiкамi праз спiнны мозг i падкорку з карой галаyнога мозгу. Пры пэyных умовах змены y нармальным стане нервовай сiстэмы могуць выклiкаць парушэннi працэсаy абмену рэчываy у тканiнах, якiя выяyляюцца y пачырваненнi або ацёку скуры i iнш. Гэты механiзм ляжыць i y аснове стыгматаy» (Цiхамiраy А.Е. Паходжанне слоy i прыме. Навука аб забабонах," Ridero", Екацерынбург, 2017, с.138-139).
Гiпноз у некаторых выпадках, гэтак жа, як i сон, спрыяе аднаyленню, паляпшэнню нервовай дзейнасцi. У вынiку кароткачасовага гiпнатычнага стану паляпшаецца дзейнасць кары галаyнога мозгу, палягчаюцца асацыятыyныя працэсы, павышаюцца функцыi увагi, памяцi. Гiпнатычнае тармажэнне спрыяе аднаyленню жыццёва важных працэсаy у тканiнах i сiстэмах арганiзма, паспрабуе працаздольнасць стомленых цяглiц. Падрабязны аналiз з'яy гiпнозу дазволiy упершыню навукова абгрунтаваць раней загадкавыя з'явы гiпнатычных станаy. Раскрыццё фаз гiпнозу спрыяла разуменню i рацыянальнаму лячэнню расстройстваy сну, часта назiраных пры розных за-болеваниях. Вучэнне Паyлава пра сон i гiпнозе дае навуковую аснову таксама для правiльнага разумення больш глыбокiх парушэнняy вышэйшай нервовай дзейнасцi пры нервовых i псiхiчных захворваннях i дапамагае знайсцi эфектыyныя метады iх лячэння.
Гiпноз можа са спрыяльным вынiкам прымяняцца пры лячэннi пераважна функцыянальных нервовых захворванняy без арганiчных паражэнняy цэнтральнай нервовай сiстэмы. Да iх ставяцца дакучлiвыя стану, iстэрыя i iнш.з поспехам выкарыстоyваецца гiпноз пры лячэннi алкагалiзму i наркаманii. Процiпаказаны гiпноз пры псiхозах, асаблiва якiя праходзяць з трызненнем, а таксама пры наяyнасцi цягi да гiпнозу, якi набывае паталагiчны характар. Гiпнатычнае выклiканне знаходзiць шырокае прымяненне y акушэрскай практыцы y мэтах абязбольвання родаy, а таксама y хiрургii i стаматалогii. Апiсаны спрыяльныя выпадкi лячэння некаторых скурных захворванняy з дапамогай адпаведнага гiпнатычнага выклiкання.
Методыка правядзення гiпнозу y лячэбных мэтах вельмi разнастайная. Многiя карыстаюцца пасамi, якiя праводзяцца паблiзу асобы гипнотизируемого, цi лёгкiм пагладжваннем асобы i цела. Іншым прыёмам з'яyляецца доyгi фiксаванне позiркам блiскучага прадмета. Асноyнай методыкай варта лiчыць слоyнае выклiканне уяyленняy аб развiваецца дрымотнасцi. Пры гэтым метадзе спакойным, роyным, манатонным голасам пераконваюць хворага, што ён засне, што яго хiлiць да сну, што ён засынае.
З гiсторыi гiпнозу
Словы гiпноз i гiпнатызм абодва паходзяць ад тэрмiна нейрогипноз (нервовы сон), усе яны былi прыдуманы Эцьенам Фелiксам д'энен дэ Кювилье y 1820-х гадах. Тэрмiн гiпноз паходзiць ад старажытнагрэчаскагаyp???? hypnos, "спаць", i суфiкса-????-osis, або адyp???? hypnooo," усыпляць " (аснова ад аарыста hypnos-) i суфiкса-is. Гэтыя словы былi папулярызаваны y англiйскай мове шатландскiм хiрургам Джэймсам Брэйдам (якому iх часам памылкова прыпiсваюць) прыкладна y 1841 годзе. Брэйд засноyваy сваю практыку на метадзе, распрацаваным Францам Месмерам i яго паслядоyнiкамi (якi называyся "месмерызм" або "жывёльны магнетызм"), але адрознiваyся сваёй тэорыяй адносна таго, як працуе працэдура. На Русi y старажытнасцi гiпноз называyся» чары«, а загiпнатызаваныя людзi называлiся» зачараванымi «або»зачараванымi".
Абат Фарыя, каталiцкi манах, быy адным з пiянераy навуковага вывучэння гiпнозу, працягнуyшы працы Франца Месмера. У адрозненне ад Месмера, якi сцвярджаy, што гiпноз апасродкаваны "жывёлам магнетызмам", Фарыя верыy, што ён працуе выключна дзякуючы сiле выклiкання. Неyзабаве гiпноз пачаy знаходзiць свой шлях у свет сучаснай медыцыны. Выкарыстанне гiпнозу y галiне медыцыны стала папулярным дзякуючы хiрургам i тэрапеyтам, такiм як Элiётсан i Джэймс Эсдейл, i даследчыкам, такiм як Джэймс Брэйд, якiя дапамаглi раскрыць бiялагiчныя i фiзiчныя перавагi гiпнозу. Паводле яго прац, Брэйд пачаy чуць паведамленнi аб розных усходнiх медытатыyных практыках неyзабаве пасля выхаду яго першай публiкацыi аб гiпнозе, Нейрипнологии (1843). Упершыню ён абмеркаваy некаторыя з гэтых усходнiх практык у серыi артыкулаy, азагалоyленых магiя, месмеризм, гiпнатызм i г.д., з гiстарычнай i фiзiялагiчнай пункту гледжання. Ён праводзiy аналогii памiж уласнай практыкай гiпнозу i рознымi формамi iндуiсцкай ёгiчнай медытацыi, i iншымi старажытнымi духоyнымi практыкамi, асаблiва тымi, якiя yключаюць добраахвотнае пахаванне i yяyную спячку чалавека. Цiкавасць Брэда да гэтых практык вынiкае з яго вывучэння Дабiстан-Мазахiб, "Школы рэлiгiй", старажытнаперсiдскага тэксту, якi апiсвае шырокi спектр усходнiх рэлiгiйных рытуалаy, вераванняy i практык. Хоць ён цалкам адхiлiy трансцэндэнтальную або метафiзiчную iнтэрпрэтацыю, дадзеную гэтым з'явам, Брэйд прызнаy, што гэтыя апiсаннi yсходнiх практык пацвярджаюць яго меркаванне аб тым, што эфекты гiпнозу могуць быць выраблены y адзiноце, без прысутнасцi каго-небудзь iншага (як ён ужо даказаy да yласнага задавальнення эксперыментамi, якiя ён правёy у лiстападзе 1841 года); i ён бачыy карэляцыi памiж многiмi" метафiзiчнымi "yсходнiмi практыкамi i яго yласным "рацыянальным" нейрогипнотизмом, i цалкам адхiлiy усе цякучыя тэорыi i магнетычныя практыкi месмеристов.
Авiцэна (980-1037), фарсi лекар, задакументаваy характарыстыкi стану "трансу" (гiпнатычны транс) у 1027 годзе. У той час гiпноз як медыцынскае сродак выкарыстоyваyся рэдка; нямецкi лекар Франц Месмер зноy увёy яго y 18 стагоддзi.
Франц Месмер (1734-1815) верыy, што y Сусвеце iснуе магнiтная сiла або "флюiд", званы "жывёлам магнетызмам", якi yплывае на здароyе чалавечага арганiзма. Ён эксперыментаваy з магнiтамi, каб уздзейнiчаць на гэтае поле, каб выклiкаць вылячэнне. Прыкладна да 1774 годзе ён прыйшоy да высновы, што той жа эфект можна стварыць, праводзячы рукамi перад целам суб'екта, што пазней будзе называцца "Месмерическими пасамi".
У 1784 годзе па просьбе караля Людовiка XVI двум каралеyскiм камiсiям па жывёльным магнетызму было спецыяльна даручана (асобна) расследаваць заявы нейкага Шарля д'эслана (1750-1786), незадаволенага вучня Месмера, пра iснаванне iстотнага (а не метафарычнага, як меркаваy Месмер) "жывёльнага магнетызму", "магнiтнага жывёльнага", i аналагiчна фiзiчнага "магнiтнага флюiды", "магнiтнай вадкасцi". Сярод даследчыкаy былi навуковец Антуан Лавуазье, эксперт па электрычнасцi i зямным магнетызму Бенджамiн Франклiн i эксперт па абязбольваннi Жозэф-Ігнас Гiльятэн.
Члены камiсii расследавалi практыку д'эслана; i, хоць яны безумоyна прызналi, што "лячэнне" Месмера сапраyды былi "вылечэннямi", яны не расследавалi, цi быy (цi не) Месмер iнiцыятарам гэтых "лячэння". Характэрна, што y сваiх даследаваннях працэдур д'эслана яны правялi шырокую серыю рандомiзiрованный кантраляваных даследаванняy, эксперыментальныя пратаколы якiх былi распрацаваны Лавуазье, уключаючы прымяненне як "фiктыyных", так i "сапраyдных" працэдур i, што немалаважна, першае выкарыстанне "завязвання вачэй" як даследчыкам, так i iх падыспытным.
У вынiку сваiх расследаванняy абедзве камiсii прыйшлi да высновы, што не было нiякiх доказаy, якiя пацвярджаюць зацвярджэнне д'эслана аб iстотным фiзiчным iснаваннi нi яго меркаванага "жывёльнага магнетызму", нi яго меркаванай "магнiтнай вадкасцi"; i y працэсе яны вызначылi, што yсе назiраныя iмi эфекты могуць быць наyпрост прыпiсаны фiзiялагiчнаму (а не метафiзiчнаму) дзеяння, а менавiта, што yсе эксперыментальна назiраныя з'явы могуць быць наyпрост прыпiсаны "кантакту", "yяyленню" i (або) "iмiтацыi". У рэшце рэшт Месмер пакiнуy Парыж i вярнуyся y Вену, каб практыкаваць месмерызм. Вынiкаючы высновам французскага камiтэта, Дугалд Сцюарт, уплывовы акадэмiчны фiлосаф "шатландскай школы здаровага сэнсу", заклiкаy лекараy у сваiх" Элементах фiласофii чалавечага розуму "(1818) выратаваць элементы месмерызму, замянiyшы звышнатуральную тэорыю" жывёльнага магнетызму "новай iнтэрпрэтацыяй, заснаванай на" здаровым сэнсе", законах фiзiялогii i псiхалогii. У часы Брэйда Шатландская школа здаровага сэнсу прадставiла дамiнуючыя тэорыi акадэмiчнай псiхалогii, i Брэйд спасылаецца на iншых фiлосафаy гэтай традыцыi ва yсiх сваiх працах. Таму Брэйд перагледзеy тэорыю i практыку месмерызму i распрацаваy уласны метад гiпнозу як больш рацыянальную альтэрнатыву, заснаваную на здаровым сэнсе.
Нягледзячы на тое, што Брэйд ненадоyга гуляy з назвай "рацыянальны месмерызм", у канчатковым вынiку ён вырашыy падкрэслiць унiкальныя аспекты свайго падыходу, праводзячы неафiцыйныя эксперыменты на працягу yсёй сваёй кар'еры, каб абвергнуць практыкi, якiя выклiкалi звышнатуральныя сiлы, i дэманструючы замест гэтага ролю звычайных фiзiялагiчных i псiхалагiчных працэсаy, такiх як выклiканне i засяроджаная yвага, у атрыманнi назiраных эфектаy.
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «Литрес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/chitat-onlayn/?art=70378189) на Литрес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.