Дуо ибодатнинг мағзидир
Фотима Сулаймон қори қизи
Халқимизда “Олтин олма, дуо ол, дуо олтин эмасми?”, “Дуо билан эл кўкарар” деган иборалар бор. Лекин дуо қачон ижобат бўлади? Ҳамма гап шунда. Ушбу китоб ана шу саволга батафсил жавоб беради. Фикр чироғингизни ёритади.
Фотимахон Сулаймон қори қизи
Дуо ибодатнинг мағзидир
Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм
МУҚАДДИМА
Бутун оламлар парвардигорига ҳамду саноларимиз бўлсин. Инсонларни иймонга чақириб, зулматдан нурга чиқарувчи, ҳидоят эшикларини очувчи, Робби билан бандалари ўртасида элчи, элчиларнинг саййиди, ҳабибимиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга, у зотнинг хонадон аҳллари ва саҳобаларига Аллоҳнинг салавоти ва саломлари бўлсин.
У зот Аллоҳ таолонинг йўлига ҳикмат ва чиройли ваъз-насиҳатлар билан даъват қилдилар. У кишининг даъватлари қуёш нуридек ер юзига жуда тез тарқалди. Қуръонни Жаброил алайҳиссалом воситаларида Роббисидан қабул қилиб олиб, уни бизга етказдилар. Умматларига икки дунё саодатига етишишлари учун Қуръонни, Суннатни, саҳобаларни йўлчи юлдуз қилиб қолдирдилар. Роббиларига қандай юзланиб, қалб билан боғланиб, дуо қилиш таълимини бердилар. У зот: «Дуо – ибодатнинг мағзидир», дедилар.
Аллоҳ таоло дуо қилган бандасини севади. Инсон ожизлигини ҳис қилиб, Аллоҳга ҳар ишда муҳтожлигини билиб, дуо қилса, қилган дуоси ижобат бўлади.
Ибн Арабий қуйидагиларни айтадилар:
«Илик аъзоларнинг қувватидир. Дуо ибодатнинг илигидир. У билан обидларнинг ибодати қувватланади. Чунки у ибодатнинг руҳидир».
Аллоҳга шукр келтиришнинг бир тури – дуо қилишдир. Дуо – шукурдир, дуо – тавбадир, дуо – ибодатнинг аслидир. Дуо – тавозеликнинг бир кўринишидир. Дуо – бандани Роббисининг олдида қуллигини намоён қилишдир. Дуо – банда билан Роббисининг ўртасидаги узвий алоқадир. Ушбу мўъжаз китобчада ибодат чоғида ва бошқа турли ҳолатларда ўқиладиган дуолар жамланди. Агар улар мўмин-мусулмонларга Аллоҳга тавба-тазарру билан гуноҳлар мағфиратини сўраб илтижо қилишда, турли азобу ёмонликлардан паноҳ тилашда, дуоларни, зикрларни кўпайтиришда ёрдам берса, мусаннифа ниятига етган бўлар эди. Эй оламларнинг Роббиси! Барчамизнинг дуоларимизни қабул айла! Ўзингнинг ҳидоятингдан, мағфиратингдан, раҳматингдан бенасиб қолдирма! Омин! Дуоларда ёд этинг, Руҳимизни шод этинг.
ДУО – ИБОДАТДИР
Бандамиз, гоҳо билиб, гоҳида билмай хатоларга йўл қўямиз. Гуноҳлар қиламиз, адашиб, ёмонликлар кўчасига кирамиз. Аммо билмаймизки, Аллоҳ таоло ҳамма ишларимизни кузатиб туради, билиб туради, эшитиб туради ва ҳисоб-китобини ҳам қилиб туради. Лекин ҳар бир гуноҳимдан Аллоҳ хабардор, дея эътиқод қилувчи мўмин киши билмасдан шариатга хилоф иш қилиб қўйса ёки Парвардигорига осийлик қилса, дарҳол Аллоҳни эслайди, хатосини тан олиб, Унга надомат қилади, истиғфор айтиб, дуога қўл очади. Аллоҳдан ёлвориб, мағфиратини сўрайди. Тавба-тазаррулар билан ёлғиз Унинг Ўзига мурожаат қилади. Бунга Аллоҳ таолонинг ваъдаси бор:
«Модомики, сен уларнинг ичида экансан, Аллоҳ уларни азобламас. Модомики, улар истиғфор айтар эканлар, Аллоҳ уларни азобловчи эмас» (Анфол сураси, 33-оят).
Аллоҳ таоло уларга ҳалок қилиб битирувчи азоб юбормаслигининг иккита сабаби бор экан. Биринчиси – Расули Акрам соллаллоҳу алайҳи васалламнинг борликлари. Чунки у кишини Аллоҳ таоло барча одамларга раҳмат қилиб юборган. Аллоҳ ораларида шундай зот турган қавмни оммавий азобга дучор қилишни ирода қилмаган.
Иккинчи сабаби эса уларнинг истиғфор айтишлари, Аллоҳдан гуноҳларини кечиришини сўраб, тавба-тазарру қилишларидир. Чунки истиғфор айтилса, яхшиликдан умид бор бўлади.
Яна Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:
«Жаҳолат-ла ёмонлик қилиб қўйиб, сўнгра тезда тавба қиладиганларнинг тавбаси Аллоҳнинг зиммасидадир. Аллоҳ ана ўшаларнинг тавбасини қабул қиладир. Ва Аллоҳ ўта билувчидир, ўта ҳикматлидир» (Нисо сураси, 17-оят).
Тавба – қайтиш дегани. Гуноҳ ёки хатоликка йўл қўйдингми, дарҳол истиғфор айт, тавба-тазарру қилиб, Аллоҳга ёлвор дегани. Дуога қўл очиб, Парвардигорнинг мағфиратини сўра, дегани. Қиёмат кунининг даҳшатидан, қабр ва дўзах азобидан, яна гуноҳ ва ёмонликка қўл уришдан паноҳ тила, дегани.
Аллоҳни кўп зикр қилиш лозим. Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳу дейдилар: «Аллоҳ таолони кечаси ҳам, кундузи ҳам, қуруқликда ва сувда ҳам, сафарда ҳам, уйда ҳам, бойлигу фақирликда ҳам, касаллигу соғликда ҳам, махфию ошкора ҳолда ҳам эслаб, зикр қилиш лозим. Роббини зикр қилувчилар билан Роббини зикр қилмайдиганлар мисоли тирик ва ўлик кабидир».
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: «Роббингизнинг ҳузурида покроқ бўлган, даражаларингизни кўтарувчироқ бўлган, тилла ва кумуш садақа қилишдан кўра сиз учун яхшироқ бўлган, душманингизга йўлиқиб, сизлар уларнинг бўйнига қилич солиб, улар сизнинг бўйнингизга қилич солишидан ҳам кўра сиз учун яхшироқ бўлган энг яхши амалингизни хабар берайми?» Улар: «Ҳа, айтинг», дейишди. «Аллоҳни зикр қилишдир», дедилар.
Аллоҳни зикр қилиш қалбни Унга боғлаш, У мени кузатиб турибди, деган доимий эътиборда туриш, Аллоҳнинг буйруқларини бир лаҳза ҳам эсдан чиқармай амалга ошириб боришдир.
Ҳа, мўминларнинг Аллоҳни кўп зикр қилишлари матлуб амалдир. Аллоҳ кўп зикр қилингандагина турли ёлғон, бўҳтон, иғво, ғийбат, чақимчилик каби гуноҳ гап-сўзлар биздан узоқлашади.
Аллоҳни кўп зикр қилган одамнинг қалбида беҳуда гапларга, сўкинишларга, кишига обрў келтирмайдиган ҳолатларга жой қолмайди.
Аллоҳни кўп зикр қилган одамнинг қалбида дунёнинг, унинг матоҳларининг зикрига жой қолмайди.
Аллоҳни кўп зикр қилган одамнинг қалбида турли кўнгилхушликларга, инсон зеҳнини чалғитувчи маишатларга жой қолмайди.
Аллоҳни кўп зикр қилган одамнинг қалбига Аллоҳнинг муҳаббатидан бошқа муҳаббат сиғмайди.
Аллоҳни кўп зикр қилган одамнинг тилига аввало Аллоҳнинг исми жо бўлади. Сўнгра бу муборак исм аста-секин унинг ҳалқумига, кўксига ва қалбига етиб боради. Бундай инсон тили билан Аллоҳнинг исмини айтмаса ҳам, қалби «Аллоҳ, Аллоҳ» деб туради. Ниҳоят, бутун вужуди шу ҳолатга етади. Ана шунда зокирлик мақомига эришади.
Имом Аҳмад ибн Ҳанбал раҳматуллоҳи алайҳи ривоят қилган ҳадисда қуйидагилар айтилади:
«Расулуллоҳнинг ҳузурларига икки аъробий келди. Улардан бири:
«Эй Аллоҳнинг Расули, энг яхши одам ким?» деб сўради.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Кимнинг умри узоқ бўлиб, амали яхши бўлса, ўша», дедилар.
Иккинчиси эса:
«Эй Аллоҳнинг Расули, Исломнинг таклифлари кўпайди. Менга бир ишни амр қилингки, уни маҳкам тутай», деди.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Доимо тилинг Аллоҳнинг зикри ила ҳўл бўлсин», дедилар.
Ҳа, Аллоҳнинг зикрини кўп қилиш мўмин бандани олиймақомларга эриштиради.
Имом Бухорий ривоят қилган ҳадисда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Роббингиз: «Модомики, бандамнинг лаблари Мени зикр этиб қимирлар экан, Мен у билан биргаман», дейди», деганлар.
«Дуо мўминнинг қуроли, диннинг устуни ва осмонлару ернинг нуридир. Ғафлатда қолган кишилар ичида Аллоҳни зикр қилувчи киши худди (душмандан) қочаётганлар ичида (душманга қарши) уришаётган киши кабидир». «Ғафлатда қолган кишилар ичидаги Аллоҳни зикр қилувчи киши худди қуриган дарахтлар орасидаги яшил дарахт кабидир».
«Бирор қавм мажлис қуриб, Аллоҳни зикр қилсалар, уларни фаришталар қуршаб оладилар ва раҳмат уларни ўраб олади ҳамда Аллоҳ таоло Ўзининг ҳузуридагилар олдида шу қавмни зикр қилади».
«Қай бир қавм Аллоҳнинг розилигини истаб, Уни зикр қилишга жазм этган бўлсалар, осмондан бир жарчи: «(Гуноҳларингиз) мағфират қилинган, хатоларингиз яхшиликка алмаштирилган ҳолингизда (ўрнингиздан) туринглар», деб нидо қилади».
«Албатта, осмон аҳли Аллоҳ таолонинг исми зикр қилинадиган ер аҳлининг уйларини худди сиз осмондаги юлдузларни кўрганингиз каби кўрадилар».
«Бирор қавм жам бўлиб, Аллоҳни зикр қилсалар, шайтон ва дунё улардан четлашади ва шайтон дунёга: «Кўряпсанми, нима қиляптилар?» дейди. Дунё бўлса унга жавоб бериб, шундай дейди: «Қўявер, улар тарқалиб кетса, бўйинларидан ушлаб, сенга олиб бораман».
«Албатта, Роббингиз ҳаёли, карамли, олийжаноб Зотдир. Бандалари қўлларини кўтариб (дуо қилсалар), ҳеч нарсасиз бўш қайтаришдан ҳаё қилади».
«Кимки Аллоҳ таолога дуо қилмаса, Аллоҳ таоло унга ғазаб қилади».
«Зикрнинг яхшиси махфийсидир ва ризқнинг яхшиси кифоя қиладиганидир».
Донишмандлар айтадилар: «Хушомад сўзлар билан эмас, балки хорлик, зорлик сўзлари билан дуо қилинглар».
«Агар Аллоҳ таоло бир бандасини севиб қолса, унинг зору тазаррусини эшитиш учун уни (кўп фитна ва балоларга) гирифтор қилади».
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дуони уч мартадан қайтарар эдилар».
Дуо ибодатдир. У банда билан Парвардигорининг орасини боғловчи ибодатдир. Дуо чин ихлос билан холис Аллоҳга ёлвориб, пок ниятда қилинса, Холиқу Зулжалол унга албатта ижобат этади. Бевосита Унинг Ўзидан сўрасангиз, Унга тавба-тазарру қилиб, дуога қўл очсангиз, У ноумид қолдирмайди. Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:
«Роббингиз: «Менга дуо қилинг, сизга ижобат қилурман. Албатта, Менинг ибодатимдан кибр қилганлар жаҳаннамга хору зор ҳолларида кирурлар», деди» (Ғофир сураси, 60-оят).
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Аллоҳ таолонинг наздида дуодан кўра мукаррамроқ нарса йўқ», дедилар».
Термизий, Аҳмад ва Ҳоким ривоят қилганлар.
Парвардигори оламнинг ҳузурида энг икром қилинган нарса дуодир. Шунинг учун банда кўп дуо қилиши лозимдир.
Бу ҳадисдан дуо барча зикр ва тоатлардан афзал экани англанади. Дуо Аллоҳ субҳанаҳу ва таоло ҳузурида мукаррам, даражаси юқори, қадри улуғ нарса ҳисобланар экан. Бас, уни қабул ва ижобат қилиши ҳам шунга қараб бўлади.
Шундан келиб чиққан ҳолда дуо икки қисмдан иборатдир, дея оламиз. Тил билан сўраш ва дил билан сўраш. Тил билан сўраш дилдагининг таржимасидир. Худди шу ҳолат – дил билан қасд қилиш ва уни тил билан таржима қилиш Аллоҳ субҳанаҳу ва таоло учун энг мукаррам нарсадир. Шунинг учун банда Аллоҳ таолога кўпроқ дуо қилмоғи лозим.
Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Дуо ибодатнинг мағзидир», дедилар».
Бундан «Дуосиз ибодат мағизсиз ибодат бўлади», деган маъно келиб чиқади.
Ибодатдан кўзланган асосий мақсад Аллоҳ субҳанаҳу ва таолонинг розилигини топиш, ғазабидан сақланиш билан бирга ризқ ва шифо сўраш каби дунёвий ғаразларга ҳам эришишдир. Ибодатнинг мана шу жиҳатларини дуо дейиш мумкин.
Зотан, ибодатларнинг энг асосийларидан бири бўлган намоз араб тилида «солат» дейилади, бу сўз эса дуо маъносини англатади. Бу маънодаги дуо қалбан бўлади. Яъни сўров тилга олинмаса ҳам қалбида туради.
Ҳадиси шарифнинг арабча матнида биз «илик» деб таржима қилган сўз «муххун» лафзи ила келган. Бу сўз суяк ичидаги илик, бош чаноғи ичидаги мия, кўзнинг нозик жойи каби ҳар бир нарсанинг мағизи, асоси бўлган нарсаларни ифодалайди.
Бундан дуо ибодатнинг мағизи ва хулосаси экани келиб чиқади. Чунки одатда одам боласи кўпроқ бошқа нарсалардан умиди қолмаганда ўзини дуога уради. Ана ўша тавҳиднинг ва ихлоснинг ҳақиқатидир. Ундан устун бўладиган ибодат йўқдир.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Ким Аллоҳдан сўрамаса, У Зот ундан ғазабланади», дедилар».
Ибн Масъуд розияллоҳу анҳудан қилинган ривоятда «Аллоҳдан У Зотнинг фазлидан сўранг. Чунки Аллоҳ сўралишни хуш кўради», дейилган.
Ушбу ҳадисдан биз Ким Аллоҳдан сўрамаса, Аллоҳ унга ғазаб қилишини, дуо қилиш эса банда учун фарзу вожиб амаллардан эканини билиб оламиз.
Банда ўзининг бандалигини тан олиб, ўзининг каттаю кичик ҳар бир ҳожатини ҳақиқий Хожаси Аллоҳ таолодан сўраб туриши лозим. Агар банда бундай қилмаса, ўзини ҳам, Роббини ҳам танимаган бўлади. Албатта, Аллоҳ таоло бундай нобакор одамдан ғазабланиши турган гап.
Аллоҳ таолога дуо қилиб, У Зотдан ҳожатини сўрамаслик такаббурлик ва истиғнодир. Бу иш бандага тўғри келмайди.
Яна ўша кишидан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Кимни қийинчилик ва ғам-ғуссалар пайтида Аллоҳ уни ижобат қилиши масрур қилса, оройиш пайтида дуони кўпайтирсин», дедилар».
Бу ҳақда имом Аҳмад ибн Ҳанбал раҳматуллоҳи алайҳи «Оройиш пайтида Аллоҳни танисанг, Аллоҳ сени шиддат пайтида танийди», деганлар.
Одатда биз – ожиз бандалар бошимизга мушкул ҳолат тушгандагина Аллоҳ таолога ёлвора бошлаймиз. Бошимизга тушган офатни тезроқ аритишини истаб қоламиз.
Аммо ишимиз ўнгланиб кетса, дуо қилиш эсимиздан чиқади. Худди ҳеч нарса бўлмагандек юраверамиз.
Мазкур нотўғри ҳолат Қуръони Каримнинг «Юнус» сурасида қуйидагича васф қилинади:
«Қачонки инсонга зарар етса, ёнбошлаган, ўтирган ёки турган ҳолида Бизга дуо қиладир. Ундан зарарини кетказсак, худди ўзига етган зарар ҳақида Бизга дуо қилмагандек, кетаверадир. Исрофчиларга қилаётган амаллари ана шундай чиройли кўрсатилди» (12-оят).
Инсон боласининг иши юришиб турганида, ўзи соғ-саломат, тинч-омон ва роҳатфароғатда бўлганида ҳеч нарса билан иши йўқ, бу дунё ҳаётида мағрур бўлиб юраверади. Албатта, Аллоҳ ҳидоятга бошлаган мўминмусулмонлар бундан мустасно.
Аммо мағрурланиб юрган ўша инсоннинг соғлиғига, тинчлигига ёки роҳатига путур етса, бошига мусибат келса, дарҳол ёдига Аллоҳ тушади. Ҳа:
«Қачонки инсонга зарар етса, ёнбошлаган, ўтирган ёки турган ҳолида Бизга дуо қиладир».
Оғир кунда қолган инсон, ким бўлишидан қатъи назар, ёнбошлаган, ўтирган ёки тик турган ҳолида, яъни ҳар қандай ҳолатда Аллоҳга ёлворишни бошлайди. Ҳатто энг катта кофир, фосиқлар ҳаётида ҳам бундай воқеалар рўй берганига тарихда мисоллар кўп. Турли мусибатлардан кейин дин йўлига кирганларнинг кўплиги ҳам шу ҳолга далилдир. Аммо афсуски, кўпчилик бундан ўзига яраша хулоса чиқариб олмайди. Бошига мусибат тушганида Аллоҳга ёлворади-ю:
«Ундан зарарини кетказсак, худди ўзига етган зарар ҳақида Бизга дуо қилмагандек, кетаверадир».
Яна аввалгидек, бу дунё ҳаётига ўзини уради. Аллоҳни унутади. Ўзининг бандалигини унутади. Бир кун келиб, бошига яна қайта мусибат тушиши мумкинлигини ҳам унутади. Ҳеч нарсадан тап тортмай, ибрат олмай, олдинги ҳолига тушиб қолади.
Бундай кимсаларни Аллоҳ таоло оятда «исрофчилар» деб атамоқда ва бошларига мусибат тушганида Аллоҳга ёлвориб, мусибат кўтарилганида ҳеч нарса бўлмагандек кетаверишларини «исрофгарчилик» деб васф қилмоқда. Ҳамда бу ишлари ўзларига зийнатли – чиройли бўлиб кўринишини таъкидламоқда:
«Исрофчиларга қилаётган амаллари ана шундай чиройли кўрсатилди».
Аммо бунинг оқибати яхшиликка олиб бормайди. Бунга олдин ўтган исрофчиларнинг аҳволи ҳам далилдир.
Аслида эса ишимиз юришиб турган пайтда Аллоҳ таолога дуо қилиб туришимиз лозим. Ҳеч бўлмаса, юришиб турган ишимизнинг бардавом бўлишини сўраб дуо қилишимиз керак.
Салмон розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Албатта, Роббингиз ҳаёли ва каримдир. У Зот бандаси Унга икки қўлини кўтарса, уларни бўш қайтаришдан ҳаё қилади», дедилар».
Бу каби ҳадиси шарифлар жуда кўп. Демак, баъзиларнинг «Дуода қўлни кўтариб бўлмайди» деган фикрлари мутлақо ўринсиздир.
Фақат дуони ихлос билан, чин дилдан, фикрингизни бир жойга қўйиб қилинг, чунки ҳадиси шарифда: «Парвардигорингиз ғафлатдаги ва беҳуда хаёллар билан банд бўлиб турган қалбдан чиқаётган дуони қабул қилмайди», дейилган.
ДУОНИНГ ФАЗИЛАТИ
Зикр Аллоҳнинг бандасига берган тавфиқи бўлиб, у дуо билан биргадир. Зикр кўп ҳолларда дуодир, дуо кўп ҳолларда зикрдир. Зикр билан Аллоҳ таолога яқинлик пайдо бўлади. Дуодан мақсад, Аллоҳга яқин бўлишдир. Дуо вақтида Аллоҳ таолога ёлворилади, илтижо ҳосил бўлади. Зикрдан мурод шудир. Зикр билан дуонинг бирлигига ушбу ояти карима мисол бўлади:
«Агар у кўп тасбеҳ айтувчилардан бўлмаганида… у(балиқ)нинг қорнида қайта тирилтирадиган кунгача қолиб кетар эди» (Соффаат сураси, 143–144-оятлар).
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай марҳамат қилганлар:
«Ким Қуръон тиловати ва зикр билан машғул бўлса, унга дуо қилиб ҳожат сўровчиларга бериладиган нарсаларнинг энг афзали берилади».
Яхши амаллар ва ибодатларни қилишдан мақсад, дуодир. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Дуо ибодатнинг мағзидир», деганлар. Инсон ўзининг ожизлигини ҳис қилиб, моддий ва маънавий эҳтиёжини Аллоҳ таолога арз этиб, илтижо қилиб, Ундан ёрдам сўрайди.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу ривоят қилади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким Аллоҳдан ҳожатини сўрамаса, Аллоҳ унга ғазаб қилади», дедилар.
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: Тақдирдан қочишдан эҳтиёт бўлишнинг ўзи фойда бермайди. Дуо эса келган тақдирдан ҳам, ҳали келмаган тақдирдан ҳам қутултиради. Албатта, бало келса, унга дуо юзма-юз бўлади ва қиёматгача олишади (қарши курашади)» (Имом Аҳмад Абу Яъло, Тобароний ривоят қилишган).
Ҳазрати Али ибн Абу Толиб: «Эҳтиёткорлик тақдирни қайтара олмайди. Шубҳасиз, дуо уни қайтаради», дедилар.
Юнус алайҳиссаломнинг қавмлари иймонга келганларидан сўнг, балодан нажот сўраб, дуо қилдилар. Аллоҳ таоло уларнинг дуоси баракотидан азобни роҳатга айлантирди». (Суютий, Абу Дуррул Мансур ривоят қилишган).
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: Кимки қийинчилик вақтида дуоси ижобат бўлишини хоҳласа, осонлик вақтида ҳам дуо қилиб турсин» (Термизий, Ҳоким ривоят қилишган).
Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: «Аллоҳга тинчлик ва роҳатдалик ҳолингда яқин бўл! Бошингга қийинчилик тушганда Аллоҳ ҳам сени танийди» (Термизий, Ҳоким ривоят қилишган).
Чунки Аллоҳ таоло бандасига ҳамма нарсадан яқиндир.
«Ва Биз унга жон томиридан ҳам яқинмиз» (Қоф сураси, 16-оят)
Аъроф сурасининг 55-оятида Аллоҳ таоло марҳамат қилади:
«Роббингизга тазарру ила ва махфий дуо қилинг».
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Энг ожиз инсон Аллоҳга дуо қилишдан маҳрум бўлган инсондир», деганлар.
Яна у зот соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: «Эй умматим! Эй саҳобаларим! Ҳар бирингиз барча эҳтиёжларингизни фақатгина Аллоҳдан сўранг! Ҳатто оёқ кийимингизнинг ипи узилса, уни ҳам фақатгина Аллоҳдан сўранг!»
ДУОНИНГ ОДОБИ
1. Аллоҳ таоло томон юз тутиб, ихлос билан дуо қилиш лозим.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: «Диллар идишлардир. Баъзи дил баъзисидан мустаҳкамроқдир. Эй одамлар! Аллоҳдан бирон нарса сўрасангиз, ижобатига аниқ ишонган ҳолда, ихлос билан сўранглар! Чунки Аллоҳ таоло ғофил дил билан дуо қилган банданинг дуосини ижобат қилмайди» (Имом Аҳмад ривоят қилган).
2. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дуо қилганларидек дуо қилиш. У зот алайҳиссалом дуони «Субҳаана Роббиял ъалийюл Ваҳҳааб», дея бошлар эдилар.
3. Дуодан аввал «Бисмиллаҳ»ни айтиш.
4. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга салавот айтиб, сўнг дуо қилиш.
5. Дуо қилувчи ҳаром луқмадан ўзини тийиши лозим, чунки бунда дуо ижобат бўлмайди.
Имом Муслим ривоят қилган ҳадисда Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Бир киши узоқ сафар қилади. Ҳориб, чарчайди. Чангу ғуборга бурканади. Икки қўлини чўзиб, «Эй Роббим, эй Роббим», дейди. Ҳолбуки, таоми ҳаромдир, шароби ҳаромдир, либоси ҳаромдир, ҳаромдан ғизолангандир. Бас, қандоқ ҳам унга ижобат қилинсин», деганлар.
6. Қиблага қараб, дуо қилиш.
7. Икки қўлни кўтариб, дуо қилиш.
8. Икки қўлни кўтариб дуо қилгандан кейин қўлларни юзга суртиш.
9. Азми қарор билан иккиланмай, бўшашмай сўраш.
10. Дуонинг ижобат бўлишига шошилмаслик ва «Нима учун дуоим қабул бўлмаяпти?» демаслик.
11. Ижобатга аниқ ишонган ҳолда дуо қилиш.
12. Дуо қилиш учун шарафли вақтларни ихтиёр қилиш лозим. Йилнинг энг шарафли вақти Арафа кунидир. Ойларнинг энг шарафлиси Рамазондир. Ҳафтанинг энг шарафли куни Жума кунидир. Саҳар чоғи ҳар бир куннинг энг шарафли вақтидир.
ДУО ҚИЛИШДА ҲАДДАН ОШМАСЛИК
Дуода ҳаддан ошиш бир неча хил бўлади:
1. Ҳаддан ташқари овозни кўтариб дуо қилиш.
2. Пайғамбарнинг мартабасини сўраш.
3. Амри маҳол нарсани сўраб дуо қилиш.
4. Гуноҳ ишни сўраб дуо қилиш.
Бу ҳақда машҳур ҳанафий фақиҳ Муҳаммад Амин ибн Обидийн раҳматуллоҳи алайҳи қуйидагиларни ёзганлар:
«Дунё тургунча офиятни сўраш ҳаромдир. Шунингдек, осмондан безатилган дастурхон тушиши, ҳаводан нафас олмайдиган бўлиши, дарахтсиз мева бўлиши каби амримаҳол нарсаларни сўраб дуо қилиш ҳам ҳаромдир. Кофирга мағфират сўраб дуо қилиш ҳам ҳаромдир».
ДУОСИ ҚАБУЛ БЎЛАДИГАН ИНСОНЛАР
1. Ота-онанинг дуоси.
2. Мусофирнинг дуоси.
3. Мазлумнинг дуоси.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Уч дуо мустажобдир. Уларда шак йўқ. Ота-онанинг дуоси, мусофирнинг дуоси ва мазлумнинг дуоси», дедилар».
Абу Довуд, Аҳмад ва Термизий ривоят қилишган.
«Мазлум кофир бўлса ҳам, дуоси қабул бўлади».
«Отанинг дуоси қисқа вақт ичида қабул бўлади».
Киши доимо ушбу уч тоифанинг яхши дуосини олишга ва ёмон дуосидан қўрқиши керак.
Ота-онанинг хайрли дуосини олиб, қарғишидан эҳтиёт бўлиш ҳар бир фарзанд учун ўта муҳимдир. Бу маъно бошқа ҳадисларда ҳам батафсил баён қилинган.
Мусофир одам ҳам ўзининг сафардаги ҳолати ила Аллоҳ таолога яқин бир вазиятга ўтиб қолади. Шунинг учун унинг дуоси ҳам мақбул дуолардан ҳисобланади.
Мазлум одам зулм туфайли Аллоҳ таолога илтижоси кучайиб, дуоси мақбул бўладиган бўлиб қолади.
4. Рўзадорнинг дуоси.
5. Одил имомнинг дуоси.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Уч тоифанинг дуолари рад қилинмас: рўзадорники, то оғзини очгунча. Одил имомники. Мазлумнинг дуосини Аллоҳ булут устига кўтаради ва унга осмон эшик ларини очади. Сўнгра Робб «Иззатим ила қасамки, сенга кейинроқ бўлса ҳам нусрат берурман», дейди», дедилар».
6. Ҳожининг дуоси.
7. Аскарнинг дуоси.
8. Беморнинг дуоси.
9. Биродарнинг биродари ҳаққига қилган дуоси.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: «Беш тоифа инсоннинг дуоси қабулдир: «Мазлумнинг дуоси, ҳожининг дуоси, аскарнинг дуоси, беморнинг дуоси, биродарнинг биродари ҳаққига қилган дуоси!»
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга кўп салавот ва салом айтгандан сўнг қилинган дуо тез ижобат бўлади.
ДУО ИЖОБАТ БЎЛАДИГАН ВАҚТЛАР
1. Азон ва иқома ўртасида қилинган дуо ижобат бўлади.
2. Саҳар вақтида қилинган дуо.
3. Жума кунида қилинган дуо.
4. Арафа кунида қилинган дуо.
5. Рамазон ойида қилинган дуо.
6. Ҳайит кечаларида қилинган дуо.
7. Қуръон тиловатидан сўнг қилинган дуо.
8. Фарз намозларидан сўнг қилинган дуо.
9. Ёмғир ёғаётганда қилинган дуо.
10. Шамол эсаётганда қилинган дуо.
ДУО ИЖОБАТ БЎЛАДИГАН МАКОНЛАР
1. Ота-она ҳузурида.
2. Устоз ҳузурида.
3. Чимилдиқнинг ичида.
4. Таомдан сўнг.
5. Жамоат ҳузурида.
6. Илм мажлисида.
7. Каъбатуллоҳда.
8. Масжиди Набавийяда.
9. Уҳуд тоғида.
10. Масжидул Ақсода.
ТАЗАРРУЪ ДУОЛАРИ
Аллоҳим! Дин ишларимда сабот бергин! Ҳидоятда барқарор қилгин! Яхши ишларда бардавом бўлишимни насиб этгин! Неъматингга шукр қилувчи бандаларингдан қилгин! Қўрқувчи, соғлом қалбга соҳиб бўлишимни, чиройли хулққа эга бўлишимни, тилимни ҳақ сўзни сўзлайдиган қилишингни, амалларимни қабул этишингни сўрайман! Сендан яхши амалларни қилишимни сўрайман! Билгану билмаган бутун ёмонликлардан паноҳ тилайман! Сен биласан, мен билмайман. Бутун ошкораю яширин ишларни энг яхши билувчисан! Олдингию кейинги, ошкораю яширин, Сен билган барча гуноҳларимни мағфират қил! Сен муқаддам ва муаххар Зотсан! Сен ҳар ишга қодир Зотсан! Ҳузурингдан қайтарилмайдиган иймон бергин! Тугамайдиган неъмат бергин! Жаннати Ҳулудда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан қўшни қилгин! Аллоҳим! Сўзу ишларимни яхши қилгин! Бутун яхшиликларни насиб этиб, ёмонликлардан узоқ қилгин! Мискинларни яхши кўрсатишингни сўрайман! Сени севмоқни, Сени севганларни севмоқни, севгингга яқинлаштирадиган ҳар қандай ишларни севдирмоғингни сўрайман! Гуноҳларимни кечиришингни, мағфират этиб, раҳм қилишингни сўрайман!
Ҳаётимнинг хайрли соатларигача дунёда яшатгин! Ўлимим хайрли бўлганда жонимни олгин! Ошкораю яширин ишларда Сендан қўрқишимни насиб қил! Ғазабиму сокинлигимда адолатли бўлишимни, бойлигу фақирлигимда фақат Сенинг розилигингни топишимни насиб қил! Сенга етишиш учун менга ишқу муҳаббат, ихлосу итоат ато этгин! Зарар берадиган маконлардан, нарсалардан, Сендан адаштирувчи фитналардан паноҳ бергин! Аллоҳим! Бизларни иймон зийнати билан зийнатлантир! Бизларни ҳидоятда бўлиб, ҳидоятга етакловчилардан қилгин! Гуноҳ йўлимизга қўрқув пардасини ташлагин! Жаннатга олиб борадиган тоат, дунёю охират мусибатларини енгиллаштирадиган иймони яқинлик бергин. Юзимизни ҳаё билан, қалбимизни қўрқув билан тўлдиргин! Сенга бандалик этадиган кўнгилларимизга ҳайбату азамат бергин! Энг юксак севувчимиз, севилгувчимиз Ўзингсан! Умримизнинг аввалини салоҳлик, ўртасини фалоҳлик, охирини комил саодатга етиштирувчи қилгин! Умримизнинг аввалини неъматли, ўртасини раҳматли, охирини мағфиратли ва кароматли қилгин! Бизни муттақий дўстларингдан, нажот топган жамоатингдан, солиҳ қулларингдан қилгин! Яхши кўрган ишларингни қилиш учун менга тавфиқ бергин! Аллоҳим! Ёмонликлардан охиригача Сенга сиғинаман! Тавбаларимизни қабул этгин! Раҳматингни насиб этгин! Ҳилму караминг билан мени афву мағфират қилгин! Сен мағфират этувчи ҳилм соҳибисан! Нафсимга ўзимни ҳоким қилгин! Уни менга хўжайин қилиб қўймагин, нафсим ёмонликларидан мени сақлагин! Сен Маликул Мулксан. Сени мақтайман, улуғлайман, Сенга ҳамдлар айтаман! Сендан бошқа илоҳ йўқ. Сен менинг Роббимсан! Гуноҳларимни фақат Сен кечирасан! Аллоҳим! Сиротал мустақимга ҳидоят қил! Ризқимни ҳалолдан бер! Қаноатли бойлардан қилгин! Ризқдан олган қувват ила Сен рози бўладиган ишларга муяссар қил! Сендан афву офият, ҳуснул яқинлик сўрайман! Аллоҳим! Мени, ота-онамни мағфират айла! Улар мени кичиклигимда раҳм билан боққанлари каби, Сен ҳам уларга раҳм қил! Мўмин-мусулмон, аёлу эркак, тиригу ўтганларимизнинг барчасини мағфират қилгин! Уларга раҳм қил! Марҳамат этувчиларнинг энг хайрлиси Сенсан! Биз Аллоҳ учунмиз! Аллоҳ ҳузуридан келдик ва Унга қайтамиз! Қувват ва қудрат улуғ ва буюк бўлган Аллоҳдандир. Аллоҳ бизга кифоя бўлур. Энг яхши қўриқчи Удир! Ҳотамул анбиё ҳазрати Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга ва у зотнинг аҳли байтларига салоту саломлар бўлсин! Аллоҳим! Сенга маълум бўлган нарсалар саноғича Муҳаммад алайҳиссаломга, оилаларига, саҳобаларига, барча умматларига раҳматингнинг энг устуни билан раҳмат айлагин. Айнан шундай қиймат билан баракот ва салом юборгин! Аллоҳим! Салавотларингни, баракотларингни, марҳаматингни пайғамбар ларингнинг саййиди, тақво соҳибларининг пешвоси, пайғамбарларнинг охиргиси, қулинг ва Расулинг Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга эҳсон этгин!
ПАНОҲ ТИЛАШДАГИ ҚИЛИНАДИГАН ДУОЛАР
Аллоҳим! Бахилликдан, қўрқоқликдан, умрни беҳуда ўтказишдан, дунё фитналаридан, қабр азобидан Сенга сиғинаман! Мени етаклайдиган ўринсиз тамадан паноҳингга қочаман!
Аллоҳим! Фойдасиз илмдан, қўрқмайдиган қалбдан, қабул бўлмайдиган дуодан, тўймайдиган нафсдан Сенга сиғинаман!
Аллоҳим! Дажжолнинг фитнасидан, қабрнинг азобидан, ҳаёт-мамот фитналаридан Сенга сиғинаман! Сенинг йўлингга кирган ва Сендан қўрққан қалбга эга бўлишимни сўрайман! Буюк мағфиратингни, давомли мағфиратингни, ҳар гуноҳдан саломат, ҳар яхшиликдан насибадор этишингни, жаҳаннамдан қутқариб, жаннатга дохил қилишингни сўрайман! Керилишдан, юқоридан йиқилиб ўлишдан, сувга ғарқ бўлишдан, девор остида қолишдан Сенга сиғинаман. Ёмон феъл, ёмон амал, ёмон касаллик, нафснинг ёмон орзуларидан мени узоқлаштир! Билган-билмаган ёмон амаллардан мени узоқлаштиргин! Аллоҳим! Тўсатдан келадиган балодан, бадбахтликдан, душманларингни севинтирадиган балоларингдан сақлагин, куфрдан, қарздорликдан, фақирликдан, жаҳаннам азобидан, Дажжолнинг фитнасидан Сенга сиғинаман! Қулоғимнинг, тилимнинг, қалбимнинг, фикримнинг, шаҳватимнинг ёмонлигидан Сенга сиғинаман. Йўлдаги, уйдаги, қабрдаги ёмон қўшнидан сақлагин!
Аллоҳим! Қаттиқ юракли бўлишдан, ғафлатдан, торликдан, хўрликдан, хорликдан, ҳақиру фақирликдан Сенга сиғинаман! Куфр, йўқсиллик, ошкора исён, ҳақдан айрилиб қолишдан, мунофиқлик, риё, ёмон феъл, ёмон одат, ризқнинг торлигидан Сенга сиғинаман! Кўрликдан, гунгликдан, жинниликдан, оқ бўлиб қолишдан, ёмон касаллардан Сенга сиғинаман! Аллоҳим! Берган неъматингнинг заволидан, берган соғлиғингнинг бузилишидан, тезда келадиган мусибатлардан, ҳалокатлардан, ғазабинг вожиб бўладиган бутун ҳаракатлардан Сенга сиғинаман! Жаҳаннаманинг фитна ва азобларидан, фитна келтирадиган бойликдан, фақирликнинг ёмонлигидан, бутун хатолардан, гуноҳу исёнлардан Сенга сиғинаман! Тўймайдиган нафсдан, қўрқмайдиган қалбдан, фойдасиз намоздан, қабул бўлмайдиган дуодан, ғам-ғуссадан ва юрак сиқилишидан Сенга сиғинаман!
Аллоҳим! Қалбимни, кўзимни, қулоғимни, тилимни, ўнгу сўлимни, олдию орқамни, устимни нурлантиргин! Менга нур бергин! Сени севганлар ҳаққи, Сенинг розилигинг учун босиладиган қадамлар ҳаққи, мени жаҳаннамдан қутқаргин! Гуноҳларимни кечиргин! Сендан бошқа ҳеч ким гуноҳларимни кечиролмас, фақат Сен мағфират этувчисан! Зулм қилишдан, мазлум бўлишдан, жаҳолатдан, унутишдан, бировларни адаштиришдан Сенга сиғинаман! Гуноҳларимни мағфират қилиб, раҳмат эшикларини очгин! Ғазабингдан ризоингга, уқубатингдан офиятингга етказишингни Сендан сўраб, илтижолар қиламан! Аллоҳим! Исминг билан вафот этиб, исминг билан тирилишимни насиб эт!
Эй еру осмонларнинг Робби Аллоҳ! Уруғларни ёриб, ўсимликларни ўстирган, дарахтлардан гул, мевалар чиқарган, Таврот, Инжил, Забур, Қуръонни нозил қилган Аллоҳим! Ёмонларнинг ёмонлигидан, бутун жонли махлуқотларнинг зараридан Сенга сиғинаман! Аввал Сенсан! Охир Сенсан! Зоҳир Сенсан, Ботин Сенсан! Фақирликдан сақлагин! Қарздорларга ёрдам бергин! Мени Ўзинг яратдинг, Ўзинг ўлдирасан! Ҳаётимда турли балолардан сақлагин! Вафотимда гуноҳларимни мағфират қилгин! Дунёю охиратда Сендан афву офият тилайман. Сенинг исминг билан бошимни ерга қўйдим, мени мағфират қил, Махшарда азобингдан сақлагин! Гуноҳларимни кечиргин, Сенга бўлган муҳаббатим, қўрқувимдан ўзимни сенга таслим этдим. Юзимни сен томонга бурдим, ўзимни Сенга топширдим!
Ёрдам фақат Сендандир! Китобингга, Расулингга иймон келтирдим. Қошингда энг севимли соатларда мени ғафлатдан уйғотгин! Мени ризоингга яқинлаштириб, ғазабингдан узоқлаштиргин! Энг севимли амалларни қилишимни насиб этгин! Ҳожату истакларимни Ўзинг бергин! Мен мағфират истайман, мени кечиргин! Дуолар қиламан, Сен уни қабул қилгин! Эй кечаларни ёриб, кундузларни чиқарган, тунни сокинлик ва истироҳат учун берган, ою қуёшни яратган Аллоҳим! Хайрли умрни истайман, ёмонликлардан паноҳингга қочаман!
Аллоҳим! Сен менинг Роббимсан, Сендан бошқа ибодатга лойиқ зот йўқ. Мени Сен яратгансан, мен сенинг қулингман! Кучим етганча сенга берган сўзу аҳдимни бажар япман. Қилган ёмонликларимдан Сенинг паноҳингга қочаман. Берган неъматларингга шукр қилиб, хатоларимдан Сенга илтижолар қиламан. Гуноҳларимни мағфират қилгин! Сендан бошқа мағфират қилувчи йўқ! Кўзимга, қулоғимга, бутун баданимга сиҳату офият бергин!
Аллоҳдан ўзга маъбуд йўқ! Аллоҳ турли нуқсонлардан покдир. Ҳамд Аллоҳга хосдир. Аллоҳдан бошқа илоҳ йўқдир. Аллоҳ ҳар нарсадан улуғдир. Тавфиқ Аллоҳдандир.
ТИЛОВАТ САЖДАСИНИНГ ДУОСИ
Одам боласининг бахт-саодати Аллоҳ таолонинг амрига бўйсуниб, сажда қилишидадир. Ана шу саждалар ичида тиловат саждаси ҳам бор. Чунки ҳар бир тиловат саждасида Аллоҳ таолога сажда қилиш ҳақидаги амрга бўйсуниш бор.
Шайтоннинг бадбахт бўлиб, Аллоҳ таолонинг лаънатига учрашининг асосий сабаби – Аллоҳ таолонинг амрига бўйсунмасдан, У буюрган саждани қилмаганлигидир.
Демак, инсон боласи бахт-саодатининг асосий манбаи – унинг ўз Роббига қилган саждаси экан.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Одам боласи сажда оятини қироат қилиб, сажда қилса, шайтон четга чиқиб, йиғлайди: «Вой, шўрим қурсин», дейди» дедилар».
Бошқа бир ривоятда:
«Вой, шўрим! Одам боласи саждага амр қилинди ва сажда қилди. Энди унга жаннат берилур. Мен саждага амр қилиндим ва бош тортдим. Менга дўзах берилур», дейди», дейилган.
Муслим ривоят қилган.
Ушбу ҳадисдан олинадиган фойдалар:
1. Сажда оятини тиловат қилганда сажда қилиш кераклиги.
2. Одам боласи тиловат саждасини қилганда шайтон четга чиқиб, надомат чекиши.
3. Тиловат саждасининг фазли.
4. Сажда жаннатга киришнинг омили эканлиги.
5. Саждадан бош тортиш дўзахга киришнинг омили эканлиги.
Ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам бизга Қуръон қироат қилиб берар, сажда (ояти) дан ўтсалар, такбир айтиб, сажда қилар эдилар. Биз ҳам у киши билан сажда қилар эдик».
Абу Довуд ва Ҳоким ривоят қилганлар.
Ушбу ҳадисдан олинадиган фойдалар:
1. Қуръон қироат қилиб, сажда оятидан ўтган киши тиловат саждаси қилиши лозимлиги.
2. Сажда ояти тиловатини эшитган киши ҳам тиловат саждаси қилиши лозимлиги.
3. Тиловат саждасидан олдин такбир айтилиши.
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам кечаси Қуръон (оятлари) саждасида қайта-қайта:
«Сажада важҳий лиллазий холақоҳу ва шаққо самъаҳу ва басороҳу биҳавлиҳи ва қувватиҳи» дер эдилар».
Маъноси:«Юзим ўзини куч ва қудрати ила халқ қилган, қулоғи ва кўзини очган Зотга сажда қилди».
«Сунан» эгалари ривоят қилганлар.
Ушбу ривоятда тиловат саждаси қилиб турганда ўқиладиган дуо ҳақида сўз бормоқда.
Ҳанафий мазҳаби бўйича тиловат саждаси қилмоқчи бўлган одам тиловат саждасини қилиш учун таҳоратли ҳолда қиблага қараб тик туради. Тиловат саждасини ният қилади, қўлларини қулоқларига кўтармасдан «Аллоҳу акбар» дея саждага кетади. Сажда бир марта қилинади. Саждада ушбу ривоятда келган дуони ўқийди ва яна такбир айтиб, бошини кўтаради. Ташаҳҳуд ва салом бўлмайди.
Сажда оятларини ўқувчига ҳам, эшитувчига ҳам сажда қилиши вожиб бўлади. Унинг вожиб бўлишининг шарти, намоз вожиб бўлишдаги аҳлийлик кабидир. Аҳлийлик – мусулмон, балоғат ёшига етган, таҳоратли (ҳайз ва нифосдан пок) бўлишдир. Сажда оятларидан бири ўқилгач, уни эшитувчи ва ўқувчи учун баъзан кенг фурсатда, баъзан тезлик билан сажда қилиб олиш вожибдир.
Агар сажда ояти намоздан ташқарида ўқилса ва ёки эшитилса, уни бажариш учун фурсат кенгроқ бўлса, уни кечиктирган киши гуноҳкор бўлмайди, кечиктириш макруҳи танзиҳийдир. Аммо умрининг оxиригача кечиктириб, уни адо этмасдан вафо этса, гуноҳкор бўлади. Агар сажда ояти намоз ичида тиловат қилинса уни кечиктириб бўлмайди, балки вақт ўтказмасдан сажда қилиш вожиб бўлади.
Агар қасддан сажда қилмаган бўлса гуноҳкор бўлади. Чунки уни адо қилиш фурсати оздир. Шу вақтнинг ўзида сажда қилиб қўйиши керак эди. Намоз ичида саждаи тиловат ўқилиб, сажда қилинмаса, намоздан сўнг унинг қазоси адо қилинмайди.
Сажда ояти суранинг ўртасида ёки оxирида бўлиши мумкин. Агар сажда ояти суранинг ўртасида бўлса уни қироат қилувчи намозxон уни қироат қилиш билан тўғри саждага бормоқлиги афзалдир. Бир марта сажда қилгандан сўнг яна қиёмга туриб сурани оxиригача ёки шу намозга кифоя қилгудек ўқийди ва рукуъга боради.
Агар сажда қилмаса, вақтни ўтказмай рукуъ қилади ва шу рукуъда тиловат саждасини ҳам ният қилиб қўяди. Шу рукуъ тиловат саждасининг ўрнига ҳам ўтади. Тўxтамасдан сажда қилган киши, тиловат саждасини ният қилиши шарт эмас.
Агар намозxон сажда оятини ўқигандан кейин тезлик билан рукуъ ёки сажда қилмай фурсатни ўтказиб қўйган бўлса, модомики у шу намоз ичида экан, рукуъ билан ҳам, сажда билан ҳам сажда оятини ўқиганлик учун қилинадиган саждани адо қилмайди, балки шу намознинг ўзида xос битта сажда қилади.
Агар сажда ояти сура оxирида бўлса, намоз ичида уни ўқиш билан орқасида саждани ҳам ният қилиб рукуъ қилиш афзалдир. Шу рукуъ тиловат саждасининг ўрнига ҳам ўтади. Аммо сура оxиридаги сажда оятини ўқиб, кейин тўғри саждага борса, саждадан кейин яна қиёмга қайтади, шу сурадан кейинги сурадан бир неча оят ўқиб кейин рукуъга боради.
Сажда оятини балоғатга етмаган ёш боладан, маймундан ёки магнитофонга ўxшаган нарслардан эшитса, сажда вожиб эмас.
Битта сажда оятини бир ўринда кўп бор такрорласа ҳам бир марта сажда қилади. Агар жой ўзгарса ҳар бир жой учун алоҳида-алоҳида сажда қилади.
Қуръони Каримнинг 15 та жойида сажда ояти келган. Ҳанафий мазҳаби уламоларининг фикрича 14 та сажда ояти келган.
Қуръони Каримдаги сажда оятлари қуйидагилар:
1. «Аъроф» сураси (206-оят).
2. «Раъд» сураси (15-оят).
3. «Наҳл» сураси (48-оят).
4. «Исро» сураси (107-оят).
5. «Марям» сураси (58-оят).
6. «Ҳаж» сураси (18-оят).
7. «Фурқон» сураси (60-оят).
8. «Намл» сураси (25-оят).
9. «Сажда» сураси (15-оят).
10. «Сод» сураси (24-оят).
11. «Фуссилат» сураси (37-оят).
12. «Нажм» сураси (62-оят).
13. «Иншиқоқ» сураси (21-оят).
14. «Алақ» сураси (19-оят).
НАМОЗДАН СЎНГ ЎҚИЛАДИГАН ДУОЛАР
Ҳамд ва мақтов фақат оламларнинг Робби бўлган Аллоҳга хосдир. Ҳазрати Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга салоту саломлар айтаман. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг оилалари ва саҳобаларига салоту саломлар айтаман! Эй Роббимиз! Дуоларимизни қабул қилгин! Зеро, Сен билгувчи ва эшитгувчисан! Бизга тавба қилишни муяссар эт! Зеро, Сен тавбаларни қабул қилувчисан! Эй Роббим! Намозимизни, рўзамизни, қиём, рукуъ, сажда, қаъда, ташаҳҳуд, тасбиҳ, таҳлил, илтижоларимизни қабул этгин! Нуқсонларимизни йўқ қилгин! Хатоларимиз учун итоб қилма! Гуноҳларимизни афв этгин! Сен бизнинг Роббимиз ва ҳимоячимизсан. Эй Роббимиз! Биз нафсимизга зулм қилдик. Агар бизни афв этмасанг, мағфират қилмасанг, шубҳасиз, зиён кўрувчилардан бўламиз. Эй Аллоҳим! Ажримизни хайрли қил! Бизни дунё ва охират разолатидан сақла! Аллоҳим! Сени зикр қилиш, Сенга шукр қилиш ва Сенга мукаммал шаклда ибодат қилишимиз учун қувват бер. Аллоҳим! Бизнинг динимизни кучли қил, сўнгги нафасимизда иймонимизни саломат сақлагин! Душманимиз бўлган шайтонга эргаштирма! Сендан қўрқмаган ва раҳмсиз инсонларни бизга ғолиб қилмагин! Бизни дунё ва охират неъматлари билан ризқлантиргин.
Эй ҳолатларни ўзгартирувчи, бизнинг ҳолимизни хайрли равишда ўзгартиргин! Эй лутфи яширин бўлган Аллоҳим! Бизни қўрққанларимиздан ҳимоя қилгин! Эй Аллоҳим! Сен афв этувчисан, афв этишни севасан, мени афв эт! Эй Аллоҳим! Илмимизни зиёда қил! Ризқимизни етарли даражада бергин! Илмимиздан аввал тавбамизни қабул этгин! Ўлим вақтида бизга роҳат бергин! Ўлганимиздан сўнг биздан мағфиратингни аямагин! Марҳаматинг ила бизларни жаннатингга киргизгин! Дунёю охират саодатини насиб қил! Аллоҳим! Фойдали илм, қабул бўладиган амал ва ҳалол ризқ бергин! Эй қалбларни ўзгартирувчи Аллоҳим! Қалбларимизни Исломда собит қилгин! Эй қалбларни ўзгартирувчи Роббим! Қалбларимизни Ўзингга итоатли этгин! Ислом динини ва мусулмонларни азиз қилгин. Эй барча эшикларни очувчи Роббим! Биз учун хайр (яхшиликлар) эшигини очгин!
Аллоҳим! Бизга раҳматинг ва марҳаматингга сазовор қиладиган имкониятлар бергин! Яхши амаллар қилишни насиб этгин! Жаннатларингга киргизиб, жаҳанамдан сақлагин! Парвардигорим! Бизларни ҳидоят қилганингдан сўнг дилларимизни ҳақ йўлдан адаштирмагин! Бизга ўз ҳузурингдан раҳмат ато этгин! Шубҳасиз, Сенгина барча яхшиликларни ато этувчисан! Аллоҳим! Менга Ўз йўлингда вафот этишимни ва Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ёнларида тирилишимни насиб этгин! У зотнинг суҳ батларини, кавсарларини насиб қилгин! Роббим! Ота-онам мени кичиклигимда раҳм билан боққанлари каби, Сен ҳам уларни раҳмат айлагин! Роббим! Сен менга, ота-онамга берган неъматларингга шукр қилишга ва Ўзинг рози бўладиган яхши амалларни қилишга муваффақ этгин! Фарзандларимни ҳам солиҳлардан қилгин! Роббим! Биз Сенга иймон келтирдик, бизни афв эт, бизга раҳматларингдан сочгин! Сен марҳамат этувчиларнинг энг марҳаматлисисан! Роббим, бизларни ва биздан олдин ўтиб кетганларни мағфират қилгин! Қалбларимизда иймон келтирган инсонлар учун бирор ғашлик қилмагин! Албатта, сен меҳрибон ва раҳмлисан! Аллоҳим! Агар унутиб ёки хато қилиб осий бўлсак, бизни азобга қўймагин! Роббим! Бизларга олдинги ўтганларнинг бўйинларига қўйган юкингдек юк юкламагин! Роббим! Бизларга тоқатимиз етмайдиган ишларни юкламагин! Бизларни афв этиб, гуноҳларимизни мағфират этиб, ҳолимизга раҳм айлагин! Ўзинг Хожамизсан! Кофир қавм устига Ўзинг бизни ғолиб қил! Роббим! Қабримга гуноҳлардан пок ҳолда киритгин! Қиёматда мусулмон ҳолимда қабримдан чиқаргин! Мен учун ўз даргоҳингдан бир қувват ато этгин! Роббим! Бизга комил нур бергин ва мағфират қилгин! Албатта, Сен барча нарсага қодирсан! Эй Роббим! Дунёю охиратда бизга эминлик бергин! Жаҳаннамингдан қутқаргин! Аллоҳим! Мени, ота-онамни ҳамда барча мўминларни ҳисоб кунида мағфират эт! Ўз раҳматинг билан бизларни ҳимоя қил, эй марҳаматлиларнинг энг марҳаматлиси! Барча пайғамбарларга салоту саломларимизни йўллагин! Оламларнинг Роббига ҳамду саноларимиз бўлсин!
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/pages/biblio_book/?art=69151330) на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.