Çippolinonun macəraları
Canni Rodari
Dünya ədəbiyyatından seçmələr
Əsərin baş qəhrəmanı Çipollino adlı bala soğandır. O, haqsızlığa qarşı mübarizə aparır, yoxsulları zülmkarlardan qoruyur və bu zaman başına bir-birindən maraqlı hadisələr gəlir.
Джанни Родари
Çippolinonun macəraları
© ALTUN KİTAB MMC – 2020
Çipollone şahzadə Lumunun ayağını tapdayır
Çipollino soğan Çipollonenin oğlu idi. Onun özündən başqa yeddi qardaşı vardı: Çipolletto, Çipollotto, Çipolloçça, Çipolluçça və sairə və ilaxir… Onların hamısı yaxşı adamlar idi, lakin bu həyatda bəxtləri gətirməmişdi. Nə etmək olar, harada soğan varsa, orada göz yaşı da olacaq…
Çipollone arvadı və oğlanları ilə birlikdə şitil qutusundan bir az böyük taxta komada yaşayırdı. Varlı adamların yolu bu komanın yaxınlığından düşəndə əlləri ilə burunlarını tutub deyinirdilər: «Püfff… bu soğan iyi haradan gəldi?» Və dərhal arabaçıya əmr eləyirdilər ki, oradan sürətlə ötüb-keçsin.
Günlərin bir günü ölkənin hökmdarı şahzadə Lumu şəxsən özü Çipollinogilin yaşadığı şəhərkənarı kasıb məhəlləyə baş çəkmək qərarına gəldi. Saray əyanları bərk təşvişə düşmüşdülər. Görəsən, soğan qoxusu zati-alilərini narahat eləməz ki?
– Gəlin yoxsulların üstünə ətir vuraq! – baş kamerger[1 - Kamerger – bəzi monarxiya dövlətlərində saray xadimlərinə verilən fəxri ad] təklif irəli sürdü.
Vaxt itirmədən bir dəstə əsgəri (Lumuya xidmət etdikləri üçün onları «lumucuq» adlandırırdılar) həmin məhəlləyə göndərdilər ki, soğan iyi verən sakinləri ətirləsinlər. Əsgərlərin çiynində həmişəkindən fərqli olaraq tüfəng əvəzinə püskürtmə başlığı olan iri bidonlar vardı. Bu bidonlara çiçək ətri, bənövşə cövhəri, qızılgül suyu doldurulmuşdu.
Komandir əmr elədi ki, Çipollone bütün ailəsi ilə birlikdə komadan çölə çıxsın. Əsgərlər onları sıraya düzüb təpədən dırnağa kimi ətirlədilər. Bu ətir yağışından sonra Çipollino elə ucadan asqırmağa başladı ki, uzaqdan gələn şeypur səsini belə eşitmədi.
Şeypur səsi isə hökmdarın gəlişindən xəbər verirdi. O, lumucuqlardan ibarət əyan dəstəsi ilə birlikdə məhəlləyə yaxınlaşdı. Şahzadə Lumu başdan-ayağadək sarı geyinmişdi, sapsarı şlyapasının üstünə isə qızılı zınqırov taxmışdı. Şahzadə yeridikcə zınqırov yellənib səs çıxarırdı. Yanındakı əyanların zınqırovları gümüşdən, əsgərlərinki isə bürüncdən idi. Bu zınqırov səsləri bir-birinə qarışıb qəribə musiqi yaradırdı. Səsə məhəllənin bütün sakinləri küçəyə çıxmışdılar. Camaat elə bilmişdi ki, səyyar çalğıçılar gəliblər.
Çipollone oğlu Çipollino ilə birlikdə lap qabaq cərgədə dayanmışdı. İrəli keçmək istəyənlər onları vurub itələyirdilər. Zavallı qoca Çipollone axırda dözməyib qışqırmağa başladı:
– Belə olmaz axı! Bir az geri çəkilin!
Bunu eşidən şahzadə Lumu qısa, əyri qıçlarıyla qocaya yaxınlaşıb onu qəzəblə süzdü:
– Nə qışqırırsan? Sadiq təbəələrim[2 - Təbəə – bir dövlətə tabe olan, onun vətəndaşı olan adam, əhali] məni görmək üçün irəli can atırlar, sən də onlara deyirsən ki, geri çəkilsinlər? Deməli, bu sənin xoşuna gəlmir, hə?
– Əlahəzrət, – baş kamerger şahzadənin qulağına pıçıldadı, – mənə elə gəlir ki, bu adam çox təhlükəli qiyamçıdır. Onu xüsusi nəzarətə götürmək lazımdır.
Lumucuq əsgərlərdən biri dərhal əlindəki müşahidə borusunu Çipolloneyə tuşladı. Bu alət vasitəsilə ölkədə əmin-amanlığı pozmağa cəhd göstərənləri müşahidə altına alırdılar.
Zavallı Çipollonenin qorxudan rəngi lap saraldı.
– Əlahəzrət! – qoca, nəhayət, udqunub dilləndi. – Axı onlar məni itələyirlər!
– Lap əcəb eləyirlər! – şahzadə Lumunun səsi gur-gur guruldadı. – Sənə elə belə də lazımdır!
Bu vaxt baş kamerger üzünü məhəllə sakinlərinə tutub dedi:
– Əziz təbəələrimiz, zati-aliləri ona öz sədaqətinizi bu cür nümayiş etdirdiyinizə görə sizə minnətdardır. Durmayın, bir-birinizi daha möhkəm itələyin!
– Axı onlar sizin özünüzü də itələyib yıxacaqlar! – Çipollino etiraz elədi.
Elə o an başqa bir lumucuq müşahidə borusunu Çipollinoya tuşladı. Oğlan cəld insanların arasına qarışdı ki, gözdən yayınsın.
Çox keçmədən izdiham çəlləkdəki su kimi yırğalanmağa başladı. İndi arxa cərgədəkilər irəlidəkiləri daha möhkəm itələyirdilər. Bu təzyiqə tab gətirə bilməyən qoca Çipollone irəli sıçradı və həmin vaxt necə oldusa, şahzadə Lumunun ayağını tapdadı. Ayağında iri döyənək olan şahzadənin ağrıdan gözlərindən qığılcım çıxdı. Dərhal on lumucuq əsgər zavallı qocanın üstünə atılıb onun əllərini qandalladı.
– Çipollino, Çipollino! – nə baş verdiyini anlamayan qoca yazıq-yazıq oğluna səsləndi.
Di gəl, oğlu onun səsini eşitmədi: həmin vaxt Çipollino hadisə yerindən artıq xeyli uzaqlaşmışdı. Bununla belə, atasının həbs olunması haqqında xəbər tezliklə onun qulağına da gedib çatdı. Şəhərdə hamı bu barədə danışırdı.
– Yaxşı ki o yaramazı vaxtında yaxaladılar! – boşboğazlardan biri deyirdi. – Bilirsiniz, o, zati-alilərini xəncərlə vurmaq istəyirmiş!
– Yox, yox! O caninin cibində pulemyot varmış!
– Necə? Pulemyot? Cibində? Ola bilməz!
– Bəs atəş səslərini eşitmirsiniz?
Əslində isə bu, şahzadə Lumunun şərəfinə düzəldilmiş atəşfəşanlığın gurultusu idi.
Çipollino var səsi ilə çığırıb bu boşboğazlara demək istəyirdi ki, onun atasının cibində pulemyot-zad olmayıb! Sonra fikirləşdi ki, axmaq adamlara nəyisə başa salmağın heç bir mənası yoxdur. Odur ki dillənmədi.
* * *
Qoca Çipolloneyə nəinki ömürlük həbs cəzası kəsdilər, onun hətta ölümündən sonra da azadlıqdan məhrum edilməsinə hökm verdilər. Məsələ burasındadır ki, şahzadə Lumunun həbsxanalarında qəbiristanlıq da vardı. Məhbuslar dünyalarını dəyişərdilərsə, həmin qəbiristanlıqda dəfn olunurdular.
Çipollino birtəhər atası ilə görüşməyə nail oldu. O, qocanı bərk-bərk qucaqlayıb dedi:
– Mənim yazıq atam! Səni qatı cinayətkarlar kimi dəmir barmaqlıqların arxasına salıblar!
– Nə danışırsan, oğlum! – atası dedi. – Bu həbsxanadakıların çoxu vicdanlı adamlardır.
– Bəs onları niyə həbs eləyiblər? – Çipollino təəccüblə soruşdu. – Onlar nə pis iş tutublar ki?
– Heç bir pis iş tutmayıblar. Elə buna görə də onları həbs eləyiblər. Şahzadə Lumunun vicdanlı adamlardan xoşu gəlmir.
Çipollino fikrə getdi, sonra atasından soruşdu:
– Deməli, həbsxanaya düşmək şərəfli işdir?
– Belə çıxır ki, hə. Əslində, həbsxanaları oğrular, qatillər üçün tikirlər. Lakin şahzadə Lumunun ölkəsində hər şey tərsinədir. Oğrular və qatillər asudə gəzib-dolaşırlar, vicdanlı adamlar isə həbsə məhkumdurlar.
– Mən də vicdanlı adam olmaq istəyirəm! – Çipollino dedi. – Ancaq həbsxanaya düşmək fikrim yoxdur! Atacan, bir az döz. Mən gəlib hamınızı bu həbsxanadan qurtaracağam!
– Bu o qədər də asan iş deyil, oğlum… – qoca Çipollone acı-acı gülümsündü.
– Görərsən! Dediyimi eləyəcəyəm!
Elə bu vaxt həbsxana nəzarətçisi görüş vaxtının bitdiyini elan elədi.
– Çipollino, – vidalaşarkən atası oğluna dedi, – sən daha böyük oğlansan, öz başına çarə qılmalısan. Ananın və qardaşlarının qayğısına isə əmin Çipolla qalar. Buralardan qaç get, dünyanı gəz-dolaş.
– Bəsdir naqqallıq elədiniz! – nəzarətçi qocanın üstünə qışqırdı. Sonra üzünü Çipollinoya tutub dedi:
– Elə bu dəqiqə çıxıb getməsən, səni də tutub içəri ataram!
Çipollino əvvəl ona gülməli bir mahnı ilə cavab vermək istədi, lakin tezcə də bu fikrindən daşındı. Axı atasını həbsxanadan çıxarmaq üçün o özü hələ azadlıqda qalmalı idi. Odur ki qocanı öpərək qaçıb oradan uzaqlaşdı. Evə gedib əmisi Çipolladan xahiş elədi ki, anasına və yeddi qardaşına göz-qulaq olsun. Sonra onlarla vidalaşdı, əşyalarını bir yaylığın arasına yığıb düyünlədi. Düyünçəsini çomağına keçirib yola düzəldi.
Bir neçə saat yol gedəndən sonra balaca bir kəndə gəlib çatdı. Kəndin girəcəyində bir daxma vardı. Əslində, o, daxmadan çox taxta qutuya oxşayırdı. Daxmanın pəncərəsindən kürən saqqallı bir qoca dərdli-dərdli çölə baxırdı…
Çipollino kavaler[3 - Kavaler – hər hansı bir ordenlə təltif olunmuş şəxs] Pomidoru həyatında ilk dəfə ağlamağa məcbur eləyir
– Əmican! – Çipollino qocaya səsləndi. – Siz niyə o qutunun içinə girmisiniz? Bəs oradan necə çıxacaqsınız?
– Buradan çıxmağa nə var ki! – hamının Kudu lələ deyə çağırdığı qoca kişi dilləndi. – Çətin olan içəri girməkdir. Oğlum, səni məmnuniyyətlə evimə dəvət eləyərdim, ancaq ikimiz bir yerdə bura sığışmarıq.
– Eybi yoxdur, – Çipollino əlini yellədi. – Deməli, bu sizin evinizdir?
– Hə, – Kudu lələ dedi, – düzdür, darısqaldır, ancaq külək əsməsə, dözmək olur.
* * *
Kudu lələ evini yenicə tikib qurtarmışdı. Az qala uşaqlıqdan arzulayırdı ki, onun da öz evi, koması olsun. Bu evi tikmək üçün hər il bir kərpic alırdı. Ancaq, təəssüf ki, hesabdan başı çıxmırdı. Ona görə də pinəçi Üzümdən xahiş eləmişdi ki, onun kərpiclərini saysın.
– Baxaq görək, – pinəçi əlindəki bizlə boynunun ardını qaşıyıb demişdi. – Sənin düz on yeddi dənə kərpicin var!
– Səncə, on yeddi kərpic ev tikməyə bəs eləyər? – Kudu lələ səbirsizliklə soruşmuşdu.
– Məncə, yox.
– Bəs nə edim?
– Bu artıq sənin öz işindir. Kərpiclər ev tikməyə çatmırsa, oturacaq düzəlt.
– Oturacaq nəyimə lazımdır axı? Parklar oturacaqla doludur…
Üzüm bir söz demədən əlindəki bizlə əvvəl sağ, sonra sol qulağının ardını qaşıyıb öz pinəçi dükanına qayıtmışdı. Kudu lələ isə uzun-uzadı fikirləşəndən sonra bu qərara gəlmişdi ki, bundan belə az yeyib çox işləsin. Nəticədə o, ildə üç, hətta bəzən dörd kərpic ala bilmişdi. Ancaq gün keçdikcə o qədər arıqlamışdı ki, bir dəri, bir sümük qalmışdı.
Camaat deyirdi:
– Kudu lələyə bir baxın! Elə bil o kərpicləri qarnından çıxarır. Hər dəfə bir kərpic çoxaldıqca o da bir kiloqram arıqlayır.
Beləcə, illər keçib-getmişdi.
Günlərin bir günü Kudu lələ gördü ki, artıq işləməyə taqəti qalmayıb. O, çox qocalmışdı. Yenə pinəçi Üzümü yanına çağırıb demişdi:
– Zəhmət olmasa, kərpiclərimi bir də say.
Pinəçi bu dəfə də uzun-uzadı haqq-hesab aparandan sonra dillənmişdi:
– Kudu lələ, sənin cəmi yüz on səkkiz dənə kərpicin var!
– Ev tikməyə çatar?
– Məncə, yox.
– Bəs nə edim?
– Toyuq hini tik.
– Axı mənim toyuğum yoxdur.
– Sən də hində pişik saxlayarsan.
– Mənim heç pişiyim də yoxdur.
– Mən nə eləyə bilərəm axı?! – pinəçi özündən çıxmışdı. – Yüz dəfə hesablasam da, kərpiclərin sayı artmayacaq.
– Hə, yəqin, elədir. Axı sən hesabı yaxşı bilirsən.
Kudu lələ bir-iki dəfə dərindən ah çəkəndən sonra bu qərara gəlmişdi ki, özünə lap balaca bir koma tiksin.
– Saray boyda ev nəyimə lazımdır?! Axı mən özüm də çox böyük deyiləm.
Kudu lələ asta işləyirdi, kərpiclərin tez qurtaracağından qorxurdu. Onları bir-birinin üstünə elə ehtiyatla qoyurdu ki, deyərdin, kərpiclər şüşədən düzəldilib. Hər kərpici necə əziyyətlə aldığını unutmamışdı…
– Bax bunu, – əlindəki kərpici pişik kimi sığallayaraq deyirdi, – on il bundan qabaq, Milad bayramından bir gün sonra almışdım. Bayram süfrəsi üçün toyuğun pulundan qənaət eləmişdim. Əsas odur, evi tikib qurtarım, toyuq ətini sonra yesəm də olar.
Kudu lələ nə qədər asta işləsə də, tezliklə kərpiclər qurtarmışdı. Ev isə elə balaca alınmışdı ki, lap quş damına oxşayırdı.
– Kaş göyərçin olaydım, – zavallı Kudu lələ ah çəkib demişdi, – onda bu evdə rahatca yaşayardım…
Kudu lələ içəri girmək istəyəndə dizləri tavana elə möhkəm dəymişdi ki, az qalmışdı, ev başına uçsun.
– Necə də yöndəmsizəm! Bir az ehtiyatlı olmalıyam.
O, qapının ağzında dizləri üstə çöküb bu dəfə evə iməkləyərək girmişdi. Lakin indi də ayaqları çöldə qalmışdı. Kudu lələ birtəhər ayaqlarını qarnına çəkib oturmuşdu. O başa düşmüşdü ki, bu evdə yalnız oturaraq yaşaya bilər.
– Qonşu, təzə evində özünü necə hiss eləyirsən? – pinəçi Üzüm küçədən ona səslənmişdi.
– Pis deyil… – Kudu lələ mızıldanmışdı.
– Darısqaldır?
– Yox, yox. Bu evi öz ölçümə uyğun tikmişəm.
Pinəçi həmişəki kimi bizlə boynunun ardını qaşıyandan sonra çiyinlərini çəkmişdi.
Hamı Kudu lələnin təzə evinə baxmağa yığışmışdı. Elə bu vaxt dəcəl uşaqlardan biri evin damına çıxıb oxumağa başlamışdı:
Bizim Kudu lələnin
Mətbəxdədir sağ qolu.
Bəs sol qolu haradadır?
Baxın, çarpayıdadır!
Ayaqları dəhlizdə,
Burnu da bayırdadır!
– Yavaş olun, uşaqlar! – Kudu lələ içəridən qışqırmışdı. – Evi başıma uçuracaqsınız! Axı kərpiclər hələ tam qurumayıb.
Sonra o, cibindən tapdığı rəngli şüşə konfetləri uşaqlara paylamışdı ki, dəcəllik eləməsinlər. Həmin gündən əlinə düşən pulu yalnız konfetlərə verən Kudu lələ uşaqlarla möhkəm dostlaşmışdı. Bəzən özü bayıra çıxıb balacaların növbə ilə daxmaya girib baxmalarına icazə verirdi.
* * *
Kudu lələ bütün bunları Çipollinoya nəql eləyən vaxt kəndin kənarında qatı toz dumanı göründü. Hamı buna bəndmiş kimi cəld evinə girib qapı-pəncərəsini möhkəm-möhkəm bağladı. Hətta toyuqlar, itlər, pişiklər də özlərinə sığınacaq axtarmağa başladılar. Çipollino nə baş verdiyini anlamağa macal tapmamış toz dumanı gurultuyla yaxınlaşıb Kudu lələnin evinin qarşısında dayandı. Dumanın ortasında dörd at qoşulmuş bir karet[4 - Karet – hər tərəfi örtülü, dördtəkərli minik arabası] göründü. Daha doğrusu, karetə at əvəzinə xiyar qoşmuşdular. Axı bu ölkədə adamları da, heyvanları da meyvə-tərəvəzlər əvəz eləyirdi.
Başdan-ayağa yaşıl libas geyinmiş gonbul tövşüyə-tövşüyə karetdən düşdü. Onun toppuş yanaqları yetişmiş pomidor kimi qıpqırmızı qızarmışdı. Bu, Albalı qrafinyaların evində eşikağası[5 - Eşikağası – keçmişdə böyük adamların evində təsərrüfat işlərinə baxan, xidmətçiləri idarə edən şəxs] işləyən kavaler Pomidor idi.
Çipollino adamların gonbulu görüncə dağılışmasından başa düşdü ki, bu cənabdan yaxşı heç nə gözləmək olmaz. Ancaq kavaler Pomidor əvvəl heç kimə dəyib-toxunmadı. O, başını bulaya-bulaya bir müddət Kudu lələni süzdü. Zavallı Kudu lələ həyəcanla ona baxırdı, qorxusundan nəfəs almağa da cəsarət eləmirdi.
Birdən Pomidor irəli cumdu, onun evinin damından yapışaraq sağa-sola silkələməyə başladı. Kudu lələ gözlərini yumdu. Damın səliqə ilə düzülmüş kirəmitləri uçub ətrafa səpələndi.
– Quldur! Oğru! Qiyamçı! – kavaler Pomidor var səsiylə qışqırmağa başladı. – Sən bu sarayı Albalı qrafinyalara məxsus ərazidə tikmisən! Utanmırsan, yaşlı, dul xanımların haqqını yeyirsən?
– Senyor[6 - Senyor – ağa, cənab], sizi əmin eləyirəm ki, mənim bu evi tikməyə icazəm vardı. Onu mənə qraf[7 - Qraf – zadəgan rütbəsi] Albalı şəxsən özü vermişdi.
– Qraf Albalı otuz il bundan qabaq vəfat eləyib, – kavaler Pomidor qəzəblə çığırdı. – İndi bu torpaqlar iki mötəbər qrafinyaya məxsusdur, odur ki dərhal buradan rədd ol! Qalan məsələləri sənə vəkil izah eləyər. Senyor Noxud, haradasınız?
Kəndin vəkili Noxud dərhal peyda oldu.
– Qulluğunuzda hazıram, senyor!
– Bu avara Kudunu başa salın ki, krallıq qanunlarına əsasən o, dərhal buradan rədd olub getməlidir! Sakinlərə də elan eləyin ki, Albalı qrafinyalar bu it damına kəndin ən quduz köpəyini bağlayacaqlar!
– Baş üstə, senyor! Buyurduğunuz kimi eləyərəm!
Kavaler Pomidor bu dəfə üzünü Kudu lələyə tutub soruşdu:
– Vəkilin dediklərini eşitdin?
– Axı o heç nə demədi, – kimsə kənardan dilləndi.
– Necə? Sən mənimlə mübahisə eləyirsən?
– Mən ağzımı da açmadım, senyor, – Kudu lələ yazıq-yazıq dedi.
– Burada səndən başqa kim var ki? – kavaler Pomidor ətrafa göz gəzdirdi.
– Fırıldaqçı! Kələkbaz! – yenə həmin səs eşidildi.
– Bu kimdir belə? Yəqin, qoca qiyamçı Üzümdür! – kavaler Pomidor qışqırdı.
O, pinəçi dükanına yaxınlaşıb əlindəki dəyənəklə qapını döyəcləməyə başladı.
– Ey Üzüm! Elə bilirsən, sənin burada nə işlərlə məşğul olduğundan xəbərim yoxdur? Albalı qrafinyalar haqqında hər yerdə ağzına gələni danışırsan! Dayan! Növbə sənə də çatacaq!
– Bu dəfə növbə sənindir, senyor Pomidor! Tezliklə şişib partlayacaqsan! Çox az qalıb!
Bu sözləri deyən Çipollino idi. O, əllərini cibinə salıb qətiyyətlə kavaler Pomidora yaxınlaşdı. Pomidorun ağlına da gəlmədi ki, bayaqdan bəri bütün təhqiramiz sözləri ona söyləyən bu balaca oğlan ola bilər.
– Sən haradan çıxdın belə? De görüm, niyə işdə deyilsən? – o, Çipollinodan soruşdu.
– Mən işləmirəm, hələ öyrənirəm, – Çipollino dedi.
– Nə öyrənirsən? Bəs kitabların hanı?
– Fırıldaqçıları öyrənirəm, senyor Pomidor. Bax elə bu dəqiqə onlardan biri qarşımda dayanıb. Mən onu yaxşıca öyrənib başa çatmamış heç yerə buraxan deyiləm.
– Deməli, sən fırıldaqçıları öyrənirsən, – kavaler Pomidor onun atmacasını başa düşməmişdi. – Yaxşı-yaxşı öyrən. Bu kənddə elə hamı fırıldaqçıdır. Yeni fırıldaqçıya rast gəlsən, onu mütləq mənə də göstərərsən.
– Məmnuniyyətlə, senyor! – Çipollino bunu deyib cibindən balaca bir güzgü çıxartdı və kavaler Pomidora yaxınlaşıb güzgünü düz onun burnuna tərəf uzadaraq əlavə etdi:
– Baxın, cənab, həmin fırıldaqçı budur! Tanıdınız?
Kavaler Pomidor gözünün ucu ilə güzgüyə tərəf baxdı. Və, əlbəttə ki, orada özünün qıpqırmızı sifətini, qəzəbli gözlərini, yekə ağzını gördü. Senyor Pomidor, nəhayət, Çipollinonun onu ələ saldığını başa düşdü. Qəzəbdən üzü daha da qızardı. Çipollinonun saçlarından yapışıb yuxarı qaldırdı.
– Kələkbaz! Bu saat sənə göstərərəm! – kavaler bunu deyib Çipollinonun saçlarını elə möhkəm dartdı ki, oğlanın bir neçə tükü qoparaq onun əlində qaldı.
Bu vaxt qəribə bir şey baş verdi: senyor Pomidorun gözləri və burnu göynəməyə başladı. O, bir neçə dəfə asqırandan sonra gözündən sel kimi yaş axıb toppuş yanaqlarından aşağı süzüldü.
– Bu nədir? Mənim başıma heç vaxt belə iş gəlməmişdi! – kavaler Pomidor qorxa-qorxa mızıldandı.
Həqiqətən də, çox qəddar adam (əgər pomidora adam demək mümkündürsə!) olan kavalerin ağladığını indiyədək heç kim görməmişdi. Pomidor göz yaşlarından elə bərk qorxmuşdu ki, dərhal karetinə minib gözdən itdi. Uzaqdan onun səsi eşidildi:
– Ey Kudu, mən artıq sənə xəbərdarlıq elədim! Səfeh oğlan, bu göz yaşlarım sənə çox baha başa gələcək!
Çipollino qəhqəhə çəkib gülməyə başladı. Kudu lələ isə yaylığını çıxarıb alnının tərini sildi.
Evlərin qapı-pəncərələri yavaş-yavaş açıldı. Pinəçi Üzüm dükanından çıxıb Çipollinonun yanına gəldi:
– Axır ki, bu kavaler Pomidoru ağladan tapıldı! Oğlum, sən haradan gəlmisən?
Çipollino başına gələnləri ona və qonşularına danışdı.
Professor Armud, Kəvər və Qırxayaq barədə…
Həmin gündən Çipollino pinəçi Üzümün yanında işləməyə başladı. O, pinəçilik işini həvəslə və çox tez öyrənirdi. Üzüm oğlanın işindən çox razı idi. Üstəlik, Çipollino işə başlayandan pinəçi dükanına gələnlərin sayı birə-beş artmışdı. Hamı kavaler Pomidoru ağlamağa məcbur eləmiş bu cəsarətli oğlanı öz gözü ilə görməyə can atırdı. Beləliklə, qısa vaxt ərzində Çipollino özünə çoxlu dost qazandı.
O, əvvəl professor Armudla tanış oldu. Daim skripkası qoltuğunda gəzən Armud musiqi müəllimi idi. Professor Armudun arxasınca həmişə bir topa arı dəstəsi uçardı. Çünki onun skripkası ətirli, şirəli armuddan düzəldilmişdi. Bəzən skripkanın içinə qurd da girirdi. Qurd armudun içini gəmirib aləti yararsız hala salırdı. Odur ki professor özünə yeni skripka düzəltməli olurdu.
Armuddan sonra dirrikçi Kəvər gəldi. Onun başında sıx kəkili vardı, upuzun bığları çənəsindən aşağı sallanırdı.
– Bu bığlar başıma çox dərd açıb, – Kəvər bığlarının ucunu buraraq Çipollinoya şikayətlənirdi. – Arvadım paltar qurutmaq istəyəndə məni balkonda oturdub bığlarımın ucunu divardakı mıxa bağlayır. Sonra da mələfələri, köynəkləri, corabları bığlarımın üstünə sərir ki, qurusun. Mən də onlar quruyana kimi balkonda, Günəşin altında oturmalı oluram.
Bir dəfə pinəçi dükanına Qırxayaq ailəsi təşrif buyurdu: ata və iki oğlu. Qırxayağın oğlanları bir dəqiqə də yerlərində dinc durmur, ora-bura vurnuxurdular.
– Onlar həmişə belədirlər? – Çipollino soruşdu.
– Nə danışırsınız! – ata Qırxayaq ah çəkdi. – Əslində, burada özlərini çox sakit aparırlar. Siz onları evdə görəsiniz! Onları çimizdirdiyimiz vaxt arvadım qabaq ayaqlarını yuyana kimi arxa ayaqlarını çirkləndirirlər. Hər dəfə onları yuyunduranda bir qutu sabun işlətməli oluruq.
Pinəçi Üzüm boynunun ardını qaşıyıb dedi:
– Hə, nə deyirsiniz, ayaqlarının ölçüsünü götürüm?
– Yox, yox! Mənim o qədər çəkmə sifariş eləməyə pulum çatar?!
– Düzdür, – Üzüm razılaşdı. – Heç məndə də o qədər çəkməni tikmək üçün dəri yoxdur.
– Yaxşısı budur, siz oğlanların hansı ayağındakı çəkmələr daha çox yırtılıbsa, onların ölçüsünü götürün, – ata Qırxayaq dedi. – Heç olmasa, bir neçə cütünü dəyişək.
Nəhayət, pinəçi oğlanların ayaq ölçülərini götürəndən sonra Qırxayaq ailəsi dükandan çıxıb getdi. Bala qırxayaqlar qabaqda qaçışırdılar, ataları isə onların dalınca axsaya-axsaya ayaqlarını sürüyürdü.
Çipollino susuzluqdan yanan itə necə kələk gəldi
Yaxşı, bəs Kudu lələnin evi necə oldu?
Günlərin bir günü kavaler Pomidor yenə dörd xiyar qoşulmuş kareti ilə ətrafda toz qopararaq gəlib çıxdı. Bu dəfə onu bir xeyli sayda lumucuq da müşayiət eləyirdi. Əsgərlər zavallı Kudu lələni zorla öz evindən çıxarıb onun yerinə Mastino adlı iti daxmaya bağladılar.
– Sizə hələ bu da azdır! – Pomidor qəzəblə bağırdı. – Əgər bu səfeh Kudu başının üstündə damının olmasını istəyirsə, ona geniş, rahat həbsxanamızda həmişə yer tapılar!
Pinəçi Üzümlə şagirdi Çipollino baş verənləri uzaqdan izləsələr də, zavallı Kuduya heç cür köməklik göstərə bilmədilər.
Kavaler Pomidor üzünü Mastinoya tutub əmr elədi:
– Buralardan göz-qulaq ol!
Sonra karetinə minib xiyarları qamçılayaraq gözdən itdi.
Həmin gün hava çox isti və günəşli idi. Kavaler Pomidor gedəndən sonra boynu zəncirli Mastino bir müddət evin qabağında o tərəf-bu tərəfə gəzindi. Bərk susamışdı. İstidən dilini bir qarış çölə çıxarıb ləhləyirdi. Boynunda zəncir olduğundan gedib su içə bilmirdi. Birdən pinəçi dükanının qapısı ağzında dayanmış Çipollinonu gördü.
– Ey oğlan! – Mastino onu çağırdı. – Qaç mənə sərin su gətir.
– Böyük məmnuniyyətlə sənə su gətirərdim, – Çipollino dedi, – ancaq ustam mənə vacib iş tapşırıb, əlimdəki çəkməni yamamalıyam. Təəssüf ki, bu işi bitirmədən heç yerə gedə bilmərəm.
Çipollino bunu deyib dükana girdi.
– Tənbəlin biri tənbəl! – Mastino fınxırdı.
Bir qədər sonra Çipollino yenə dükanın qapısında göründü. Mastino bu dəfə də ondan su istədi. Çipollino yenə əlindəki işi bəhanə gətirib su dalınca getmədi.
Əslində, onun susuzluqdan dili bir qarış çölə çıxmış zavallı itə yazığı gəlirdi, lakin senyor Pomidora dərs vermək üçün plan cızmışdı. Bu plana görə hələ bir qədər də gözləmək lazım idi.
Nəhayət, gündüz saat 3-də Çipollino artıq Mastinonun susuzluqdan yandığını görüb bir şüşəyə su doldurdu. İçinə də pinəçinin arvadının axşamlar içdiyi yuxu dərmanından töküb itin yanına gəldi. Şüşəni başına çəkib özünü elə göstərdi ki, guya sudan içir.
– Xahiş eləyirəm, mənə də bir qurtum ver, – Mastino yalvarmağa başladı, – bircə qurtum…
– Bir qurtum niyə?! Al, istədiyin qədər iç, – Çipollino bunu deyib şüşəni itə uzatdı. Mastino şüşəni alıb acgözlüklə suyu başına çəkdi. Şüşədəki bütün suyu içib qurtaran kimi onu yuxu tutdu.
Çipollino itin boynundakı zənciri çıxarandan sonra onu belinə şəllədi və Albalı qrafinyalarla kavaler Pomidorun yaşadığı qəsrə tərəf üz tutdu. Geri boylanıb baxanda gördü ki, Kudu lələ artıq öz evinin içindədir. Onun kürən saqqalı pəncərədən çölə çıxmışdı.
Çipollino yolda öz-özünə mızıldanırdı:
– Yazıq it! Məni bağışla, lakin bunu etməyə məcbur idim.
Qəsrin qapıları açıq idi. Çipollino iti yaşıl otların üstünə qoyub başını sığalladı və dedi:
– Məndən senyor Pomidora və qrafinyalara salam de.
Qaragilə qapıya oğrular üçün zınqırov asır
Kəndə qayıdan Çipollino gördü ki, Kudunun evinin ətrafına çoxlu adam toplaşıb. Adamlar nə barədəsə qızğın mübahisə edirdilər, ağız deyəni qulaq eşitmirdi. Belə görünürdü ki, məsələ xeyli ciddidir.
– Görək indi kavaler Pomidor kimi günahkar biləcək, – professor Armud qəmgin və qayğılı halda dilləndi.
– Məncə, bu işin axırı yaxşı qurtarmayacaq, – Kəvər dedi. – Buranın ağası onlardır, istədiklərini eləyəcəklər.
Hətta hər zaman soyuqqanlığını qoruyan pinəçi Üzüm də həyəcanlanmışdı. O, əlləri ilə başını tutub dedi:
– Kavaler Pomidor artıq iki dəfə axmaq vəziyyətə düşüb. Aydın məsələdir ki, bunun əvəzini çıxacaq.
Təkcə Kudu lələ narahat deyildi. Onun cibi həmişəki kimi şüşə konfetlərlə dolu idi. Yenidən evinə qovuşduğuna görə çox sevinirdi, odur ki hər kəsi konfetə qonaq elədi. Çipollino bir şüşə konfet götürüb ağzına atdı və fikirli halda dedi:
– Mən də bu fikirdəyəm ki, Pomidor asanlıqla təslim olmayacaq…
– Deməli, onda… – Kudu lələ doluxsundu. İndi onun üzündə bayaqkı xoşbəxtlikdən əsər-əlamət qalmamışdı.
– Onda bizim bircə çarəmiz qalır: evi gizlətmək. Əgər ev böyük olsaydı, bu, ağlabatan görünməzdi, – Çipollino dedi. – Lakin xoşbəxtlikdən Kudu lələnin daxması o qədər kiçikdir ki, onu hətta arabaya qoyub daşımaq da olar.
Köhnə əşyaları alıb-satmaqla məşğul olan Lobyanın oğlu Lobyacıq cəld evə qaçdı və çox keçmədən yük arabası ilə qayıdıb gəldi.
– Siz evimi bu arabaya yükləmək istəyirsiniz? – Kudu lələ təşvişlə soruşdu. O, evin uçulub-söküləcəyindən qorxurdu.
Bunu başa düşən Çipollino gülümsünüb dedi:
– Narahat olma, evciyəzinə heç nə olmayacaq.
– Bəs onu hara aparacağıq?
– Əvvəl bizim zirzəmiyə qoyaq, sonrasına baxarıq, – pinəçi Üzüm dedi.
– Birdən senyor Pomidor daxmanın yerini öyrənsə, onda necə? – Kudu lələ təlaşla soruşdu.
Bu zaman hamı dönüb təsadüfən oradan keçən vəkil Noxuda tərəf boylandı. Noxud qızardı və and içməyə başladı ki, bu sirri heç kimə açmayacaq:
– Mən xəbərçi deyiləm, vicdanlı vəkiləm!
– Axı rütubətli zirzəmidə evin kərpicləri nəm çəkər, – Kudu lələ sakitləşmək bilmirdi. – Bəlkə, onu meşədə gizlədək?
– Bəs meşədə evə kim göz-qulaq olacaq? – Çipollino soruşdu.
– Mənim tanışım Qaragilə meşədə yaşayır, evciyi ona etibar etmək olar, – professor Armud sözə qarışdı.
Beləliklə, evciyi arabaya yükləyib meşəyə aparmaq qərarına gəldilər. Kudu lələ öz evciyi ilə vidalaşıb nəvəsi Kuducuğun yanına yollandı.
Çipollino, Lobyacıq və Armud evciyi meşəyə apardılar. Onlar evciyi daşıyarkən qətiyyən yorulmadılar. Axı Kudu lələnin daxması quş qəfəsi kimi yüngül idi.
* * *
Qaragilə şabalıd qabığının içində yaşayırdı. Evi darısqal olsa da, burada yaşamaqdan məmnun idi. İçəridə elə də çox əşya yoxdu: onun bütün sərvəti birtaylı qayçıdan, paslanmış ülgücdən, iynə-sapdan və pendir qırıntısından ibarət idi.
Professor Armud tanışına təklif etdi ki, gətirdikləri daxmaya köçsün və bundan sonra orada yaşasın. Qaragilə bu təklifdən bərk həyəcanlandı. Çünki hamının kiçik hesab elədiyi daxma onun gözünə həddən ziyadə böyük, lap saray kimi görünmüşdü. Ona görə də əvvəl etiraz elədi:
– Belə böyük evdə yaşamaq? Mümkün deyil! Bu boyda sarayda təkbaşına nə edəcəyəm? Mənə şabalıd qabığında yaşamaq daha xoşdur.
Lakin o, evin Kudu lələyə məxsus olduğunu eşidən kimi razılaşdı:
– Mənim Kudu lələyə həmişə yazığım gəlib. Hətta bir dəfə onu ölümdən, daha doğrusu, tırtıldan qurtarmışam. Tırtıl Kudunun yaxalığına yapışmışdı, mən onu xəbərdar eləməsəydim, kim bilir, bu nə ilə nəticələnəcəkdi…
Evciyi qollu-budaqlı palıd ağacının altına qoydular. Çipollino, Lobyacıq və Armud Qaragilənin yeni evə köçməsinə kömək etdilər. Sonra onlar Kudu lələnin evinin yeni sahibi ilə sağollaşıb söz verdilər ki, tezliklə ona şad xəbər gətirəcəklər. Tək qalan Qaragilə narahat olmağa başladı. Birdən evə oğrular girsə, necə olacaq?
– Belə böyük evi oğrular mütləq soymaq istəyəcəklər. Elə biləcəklər ki, evdə bahalı əşyalar var. Odur ki ayıq-sayıq olmalıyam!
Qaragilə çox düşünüb-daşınandan sonra qapıya zınqırov asmaq qərarına gəldi. Zınqırovun üstünə isə bir lövhə vurdu. Həmin lövhədə bu sözlər yazılmışdı:
«Əziz oğrular, sizdən acizanə şəkildə xahiş edirəm, içəri daxil olmazdan əvvəl bu zəngi çalın! Onda sizi dərhal evə buraxacaqlar və öz gözünüzlə görəcəksiniz ki, bura boşuna gəlmisiniz, oğurlamağa heç bir şey yoxdur».
Lövhəni qapıya asandan sonra xeyli rahatlanan Qaragilə Günəş batar-batmaz yuxuya getdi. Lakin gecənin bir yarısı qapının zəngini vurub onu oyatdılar.
– Kimdir? – Qaragilə içəridən səsləndi.
– Oğrulardır.
– Gəlirəm, bircə dəqiqə gözləyin.
O, xalatını geyinib qapını açdı. Qapıda iki iricüssəli, hündürboy, saqqallı oğru dayanmışdı. Qaragilə onlara icazə verdi ki, bütün evi axtarsınlar. Onun gözünə saray kimi görünən, əslində, quş damından böyük olmayan bu evə oğruların girməsi mümkün deyildi. Odur ki növbə ilə başlarını qapıdan içəri salıb hər yerə göz gəzdirdilər, ancaq oğurlamağa bir şey tapmadılar. Oğruların əliboş qayıdacaqlarına üzülən Qaragilə dedi:
– Əgər üzünüzü taraş etmək istəsəniz, sizə ülgüc verə bilərəm. Düzdür, bir az paslanıb, amma yaxşı ülgücdür, ulu babamdan qalıb.
Havayı taraş olmağı qənimət bilən oğrular razılaşdılar. Üzlərini taraş eləyəndən sonra çıxıb getdilər. Hətta gedərkən Qaragiləyə təşəkkür etməyi də unutmadılar. Bu isə onların pis adam olmadıqlarını göstərirdi. Kim bilir, hansı ehtiyacdan oğurluqla məşğul olmaq məcburiyyətində qalmışdılar!
Qaragilə yenidən yatağına uzandı. Gecə saat 2-də qapının zəngi növbəti dəfə onu yuxudan oyatdı. Bu dəfə də iki oğru gəlmişdi.
– Buyurun, baxın, – Qaragilə dedi. – Ancaq bir-bir, yoxsa evi uçurarsınız.
Bu oğruların saqqalı yox idi, lakin onlardan birinin gödəkçəsinin bütün düymələri qopub düşmüşdü. Qaragilə iynə-sapını ona bağışlayıb dedi:
– Gedərkən ayağınızın altına diqqətlə baxın. Yolda həmişə çoxlu düymə olur. Götürüb bu iynə-sapla tikərsiniz.
Həmin gündən oğrular hər gecə zəngi çalıb Qaragiləni yuxudan oyadırdılar. Onlar evdən oğurlamağa bir şey tapmasalar da, bu balaca, xeyirxah və nəzakətli ev sahibi ilə tanışlıqdan razı qalırdılar.
Gördüyünüz kimi, Kudu lələnin evciyi etibarlı əllərdə idi…
Baron Portağalla hersoq Naringi qrafinyalara qonaq gəlirlər
Nəhayət, Albalı qrafinyaların qəsrinə baş çəkmək vaxtı gəlib çatdı. Qrafinyalar qəsrin yerləşdiyi kənddəki bütün torpaqların, evlərin, kilsələrin sahibi hesab olunurdular.
Çipollino öz dostları ilə birlikdə Kudu lələnin evciyini meşəyə aparan gün qəsrdə canlanma müşahidə olundu. Qrafinyalara qohumları baron Portağal və hersoq Naringi qonaq gəlmişdilər. Baron Böyük qrafinyanın, hersoq isə Kiçik qrafinyanın vəfat etmiş ərinin yaxın qohumu idi.
Çox kök olan baron Portağalın qarnı özündən böyük idi. Burada təəccüblü bir şey yoxdur. Axı Portağalın işi-peşəsi yemək yeməkdi. Ağzı bütün gün durmadan işləyirdi. Çənəsinə yalnız yuxuya getdiyi vaxt bir-iki saat istirahət verirdi.
Baron Portağal gəncliyində axşamdan səhərə kimi yatırdı. Həmin müddətdə mədəsi də onun yediklərini həzm eləməyə imkan tapırdı. Lakin sonralar baron düşündü və bu qərara gəldi:
– Yatmaq vaxt itkisidir. Axı mən yuxuda olduğum vaxt yemək yeyə bilmirəm.
Odur ki gecələr də yeməyə başladı. Baron Portağalın qarnını doyurmaq üçün kəndlilər ona araba-araba yemək daşıyırdılar. O, qısa vaxt ərzində kənddəki bütün yumurtaları, toyuqları, keçiləri, donuzları, qoyunları, inəkləri yeyib-qurtardı. İki qulluqçusu gələn yeməkləri durmadan onun ağzına dürtüşdürürdü. Yorulanda isə onları başqaları əvəz eləyirdilər. Nəhayət, kəndlilər bildirdilər ki, artıq yeməyə heç nə qalmayıb, o hətta ağaclardakı bütün meyvələri də mədəsinə ötürüb. İşi belə görən baron əmr elədi ki, ağacları qırıb gətirsinlər. Portağal ağac yarpaqlarının və köklərinin üstünə zeytun yağı ilə duz töküb yeməyə başladı.
Bağlardakı bütün ağaclar tar-mar edildikdən sonra baron sahib olduğu torpaqları satıb puluna ərzaq aldı. Artıq yaşamağa yeri olmadığından Böyük qrafinyaya məktub yazıb onlara qonaq gedəcəyini bildirdi. Kiçik qrafinya bu xəbəri narazılıqla qarşıladı:
– Baron bizim bütün var-dövlətimizi yeyib-qurtaracaq! Hətta o bizim qəsri bir qazan makaron kimi uda bilər!
Böyük qrafinya ağlamağa başladı:
– Sən mənim qohumlarımı həmişə gözümçıxdıya salmısan! Onları görməyə gözün yoxdur. Mənim yazıq, bədbəxt baronum axı kimə nə eləyib?
– Yaxşı, yaxşı, – Kiçik qrafinya naəlac qalıb razılaşdı. – Çağır gəlsin, ancaq bil ki, onda mən də öz qohumum hersoq Naringini qəsrə dəvət eləyəcəyəm.
– Buyurub gəlsin! – Böyük qrafinya bacısının şərtini qəbul etdi. – O ki quş qədər yemək yeyir. Ümumiyyətlə, sənin mərhum ərinin bütün qohumları cılız adamlardır, elə bil həmişə pəhriz saxlayırlar. Mənim ərimin qohumları isə hündürboy, kök, gözəgəlimlidirlər.
Həqiqətən, baron Portağal kök olduğu qədər də ucaboy idi. Lakin, ilk növbədə, qarnı diqqəti cəlb eləyirdi. Portağalın qarnı o qədər böyük idi ki, onu daşımağa gücü çatmırdı. Harasa getmək istəyəndə kimsə əl arabasında onun qarnını daşımalı idi. Bir sözlə, «qarınqulu» ifadəsi baron Portağalın lap boyuna biçilmişdi. Artıq uzun illərdi ki, o öz qarnının quluna çevrilmişdi.
Senyor Pomidor cəld Lobyanın yanına adam göndərib əmr elədi ki, öz arabası ilə birlikdə onun hüzurunda hazır olsun. Ancaq Lobya arabanı yerində tapmadı. Bildiyiniz kimi, onun oğlu Lobyacıq gəlib arabanı aparmışdı ki, Kudu lələnin evciyini meşəyə daşısınlar. Əlacsız qalan Lobya rəngsazların əhəng daşımaq üçün istifadə elədikləri əl arabasını götürüb gəldi. Senyor Pomidor baron Portağalın qarnını zorla arabaya yerləşdirib qışqırdı:
– İrəli!
Lobya nə qədər güc versə də, arabanı yerindən tərpədə bilmədi. Çünki baron yenicə qəlyanaltı eləmişdi. İki nökər də çağırdılar. Nəhayət, bu üç nəfərin köməyi ilə araba hərəkətə gəldi. Lakin yoldakı daşlar təkərlərə dəydikcə araba atılıb-düşür, baronun qarnı sağa-sola yırğalanırdı. Lobya və nökərlər nə qədər ehtiyatlı davransalar da, təkərlər tez-tez yoldakı çuxurlara düşürdü. Bütün bunlardan təlaşlanan Portağalı soyuq tər basmışdı. Elə ki qonaqlar qəsrə çatdılar, həmin gündən qrafinyaların qara günləri başladı. Böyük qrafinya ağzı dayanmadan işləyən baron Portağala yemək çatdıra bilmirdi. Hersoq Naringi isə Kiçik qrafinya və onun qulluqçularını lap boğaza yığmışdı. O, baron kimi qarınqulu olmasa da, başqa pis cəhətləri var idi. Hersoq Naringi həmişə hər şeydən narazı idi. Məsələn, qulluqçu qız Çiyələk səhərdən axşama kimi hersoqun köynəklərini ütüləməkdən zinhara gəlmişdi. Çiyələk ütülənmiş köynəyi ona gətirəndə isə Naringi qızın işini bəyənməyib çığır-bağır salırdı. Şkafın başına çıxıb qrafinyaları özünü oradan aşağı atmaqla təhdid eləyirdi.
– Əziz Naringi, sizə nə olub? – Kiçik qrafinya qorxa-qorxa soruşurdu.
– Görmürsünüz, mənim köynəyimi necə pis ütüləyiblər?! Belə qırış-qırış köynəkdə gəzməkdənsə, ölsəm, yaxşıdır!
Onda Kiçik qrafinya hersoqu sakitləşdirmək üçün mərhum ərinin yun köynəyini sandıqdan çıxarıb ona verirdi. Hersoq ehtiyatla şkafın başından aşağı düşüb köynəyi geyinib yoxlayırdı. Lakin çox keçmədən yenə onun zəhlətökən səsi eşidilirdi:
– Ölürəm!
Qrafinya qorxudan əli ilə ürəyini tutub yenə hersoqun otağına qaçırdı.
– Əziz Naringi, sənə nə olub axı?
– Mən ən qiymətli qol düymələrimi itirmişəm. Bu dərdə dözə bilməyəcəyəm! Yox, yaxşısı budur, özümü öldürüm!
Kiçik qrafinya hersoqun səsini kəsmək üçün ərinin qızıl, gümüş və qiymətli daşlardan hazırlanmış bütün qol düymələrini hersoqa hədiyyə edirdi.
Bir sözlə, gəldiyi gündən bəri hersoq Kiçik qrafinyanın qiymətli nəyi vardısa, bu yolla onun əlindən aldı. Nəticədə bir neçə çamadan hədiyyə toplayan Naringi razılıqla əllərini bir-birinə sürtdü.
Hər iki qohumun acgözlüyü qrafinyaları mütəəssir eləmişdi. Lakin baronla hersoqa heç nə deyə bilmir, bütün hirslərini atası-anası öləndən sonra onların himayəsində qalmış zavallı Albalıcığazdan çıxarırdılar.
– Acgöz! – Böyük qrafinya yemək vaxtı onun üstünə qışqırırdı. – Get dərslərini hazırla.
– Mən artıq dərslərimi oxumuşam.
– Get o birilərini də oxu! – bu dəfə Kiçik qrafinya səsini başına atırdı.
Zavallı Albalıcığazın onların əmrinə tabe olmaqdan başqa əlacı qalmırdı. Albalıcığaz hər gün o qədər dərs hazırlayırdı ki, ona bir neçə dəftər bəs eləmirdi. Çox yorulanda isə qəsrin ətrafındakı parka gedirdi ki, bir az hava alsın. Lakin qrafinyalar burada da onu rahat buraxmırdılar.
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/dzhanni-rodari/cippolinonun-mac-ralari-68289895/) на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.
notes
Примечания
1
Kamerger – bəzi monarxiya dövlətlərində saray xadimlərinə verilən fəxri ad
2
Təbəə – bir dövlətə tabe olan, onun vətəndaşı olan adam, əhali
3
Kavaler – hər hansı bir ordenlə təltif olunmuş şəxs
4
Karet – hər tərəfi örtülü, dördtəkərli minik arabası
5
Eşikağası – keçmişdə böyük adamların evində təsərrüfat işlərinə baxan, xidmətçiləri idarə edən şəxs
6
Senyor – ağa, cənab
7
Qraf – zadəgan rütbəsi